angkara,
Akarana karanan mardi
siwi,
Sinawung resmining
kidung,
Sinuba sinukarta,
Mrih kretarta
pakartining ngelmu
luhung
memalukan.
angling,
Namun tak mau dianggap bodoh,
Lumuh ing ngaran balilu,
Selalu berharap dipuji-puji.
Uger guru aleman,
Nanging janma ingkang wus
waspadeng semu
bisa ditebak
mengalah,
Senyatanya memberikan
ati,
ketentraman hati,
gumrunggung
Ingin dipuji setiap hari.
Ugungan sadina dina
Janganlah begitu caranya orang
Aja mangkono wong urip.
hidup.
Dihembus angin,
Gumarenggeng anggereng
Anggung gumrunggung,
berdengung
belum,
halus,
Semengah sesongaran,
Sombong besar mulut
Yen mangkono keno ingaran
katungkul,
karang (sihir/rekayasa)
gaib,
Rekayasa dari hal-hal gaib
Iku boreh paminipun,
Itu umpama bedak.
Tan rumasuk ing jasad,
Tidak meresap ke dalam jasad,
Amung aneng sajabaning daging
kulup,
Ubayane mbalenjani.
bisanya menghindari.
10
kaprabun,
bernegara,
12
ilmukasampurnan,
disebutorang tua.
Arti orang tua adalah tidak
dikuasai hawa nafsu
Pambukaning warana,
13
14
sesama.
(kasih sayang)
marta martani,
membangun sikap tahu diri.
Sinambi ing saben mangsa,
Setiap ada kesempatan,
Kala kalaning asepi,
Di saat waktu longgar,
Lelana teki-teki,
mengembara untuk bertapa,
Nggayuh geyonganing kayun,
menggapai cita-cita hati,
Kayungyun eninging tyas,
hanyut dalam keheningan kalbu.
Sanityasa pinrihatin,
Senantiasa menjaga hati untuk prihatin (menahan
hawa nafsu),
Puguh panggah cegah dhahar lawan
nendra.
ditepinya samudra.
1
7
1
8
berhasil berkuasa,
Dumadya angratoni,
Ngeksiganda
1
9
Sumanggem anyanggemi,
Bersedialah menyanggupi,
Supangate teki-teki,
Prajanjine abipraya,
Saturun-turuning wuri,
Mangkono trahing ngawirya,
Perjanjian sangat mulia,
Yen amasah mesu budi,
untuk seluruh keturunannya di kelak kemudian hari.
Dumadya glis dumugi,
Begitulah seluruh keturunan orang luhur,
Iya ing sakarsanipun,
bila mau mengasah akal budi
Wong agung Ngeksiganda,
akan cepat berhasil,
Nugrahane prapteng mangkin,
apa yang diharapkan orang besar Mataram,
2
0
Tinelad labetipun,
Ing sakuwasanira,
2
3
Lelagone Dandanggendis,
2
5
2
7
dakwah agama.
Lampahan angluluri,
Kuna kumunanira,
2
8
2
9
3
0
Di saat-saat tertentu,
Laire anetepi,
3
1
3
2
Ngandelken gurunira,
Mring makripat
terhadap sesama,
Angkara gung
Gegolonganira
Triloka lekeri kongsi
hingga tiga zaman, jika dibiarkan berkembang akan
Yen den umbar ambabar dadi
rubeda.
Reh ngasamun
Semune ngaksama
pada sesama
menyejukkan suasana,
3
5
Taman limut
Dalam kegelapan.
Durgameng tyas kang weh limput
Angkara dalam hati yang menghalangi,
Karem ing karamat
Larut dalam kesakralan hidup,
Karana karoban ing sih
3
pengira
sebesar gunung
Rapal makna
Menerangkan ayat
Gunaning jalma
3
8
Kang kadyeku
Kalebu wong ngaku aku
akale alangka
Nora weruh
tidak memahami
lumeketing angga
Uger lugu
3
9
4
0
4
1
srinata
atas).
Basa ngelmu
yakni;
4
4
Nora uwus
Semua kesalahan
4
6
Sakeh luput
Durung punjul
4
7
Kaseselan hawa
4
9
Mintokken kawignyanipun
5
0
5
1
5
2
5
3
Pakolehe putraningsun
segar,
Otot daging kulit balung sungsum
Mempengaruhi darah, membuat tenang di hati.
Tumrah ing rah memarah
Ketenangan hati membantu
Antenging ati
Antenging ati nunungku
Angruwat ruweding batos
5
6
utama.
5
7
5
8
5
9
6
0
6
2
ari
6
3
batin
Tingkah laku olah batin, yakni
Sucine lan awas emut
6
6
6
6
7
9
Terbukanya yang kuasa-menguasai (antara cahaya/nur
7
0
7
3
7
4
sakalir,
Wujud Tuhan meliputi alam semesta,
Lir manis kalawan madu,
bagaikan rasa manis dengan madu. Begitulah
Endi arane ing kono.
ungkapannya.
Hyang Widhi,
Widadaning budi sadu,
gaib,
Apabila kamu tidak paham ; lihatlah tentang bagaimana
terjadinya telur.
bila kelahirannya
Kejadiannya di situ !
Rasakan sunguh-sungguh,
8
0
8
1
kelak mati,
Tanpa tuwas yen tiwasa ing dumadi,
Menjadi orang hina yang bodoh,
Dadi wong ina tan weruh,
8
2
Mangka kanthining
tumuwuh,
Salami mung awas eling,
Eling lukitaning alam,
Dadi wiryaning dumadi,
Supadi nir ing sangsaya,
Yeku pangreksaning urip.
84
86
87
85
88
89
90
91
92
93
palsu,..anakku ?
94
95
Luhurnya budipekerti,
pandai beradaptasi, anakku !
Demikian itulah awal mula,
tumbuhnya benih keutamaan,
Walaupun benar ilmumu,
bila ada yang mempersoalkan..
96
97
98
99
100
ditiru,
Wahana agar hidup mulia,
kemuliaan jiwa raga.
Walaupun tidak persis, seperti
nenek moyang dahulu.