Macapat
Kelas XI
Kompetensi dan Indikator
3.5 Mengidentifikasi, memahami, menganalisis nilai nilai moral yang
terkandung dalam tembang macapat
3.5.1 Menganalisis struktur tembang macapat
3.5.2 Menganalisis unsur kebahasaan dalam tembang macapat
3.5.3 Menjelaskan kata kata sulit dalam teks tembang macapat
3.4.4 Menjelaskan pesan moral teks tembang macapat
Presentation title 2
A
Tembang Macapat
Tembang macapat yaiku tembang utawa puisi
tradisional Jawa kang nduweni paugeran paugeran,
lan pamacane kudu dilagoake.
Presentation title 3
Menganalisis
Struktur Tembang Macapat
Paugeran Tembang Macapat
Presentation title 5
Jinis Tembang Macapat
No Jinis tembang Macapat Guru Gatra Guru Wilangan dan Guru Lagu
Presentation title 6
Maskumambang
Kelek kelek biyung sira aneng ngendi (12i)
Enggal tulungana (6a)
Awakku kecemplung warih (8i)
Gulagapen wus meh pejah (8a)
Guru Gatra : 4 gatra, Guru wilangan lan guru lagu: 12i, 6a, 8i, 8a
Maskumambang nggambarake manungsa isih ana ing alam rohlan during lair.
Sabanjure ruh iku dititisake ing guwa garbane ibu. Kumambang tegese
kemampul, terapung apung. Nggambarake kahanan jabang bayi nalika ana ing
guwa garba. Wataking tembang iki kaya wong lagi sambat, kelara lara, krtula
tula, lan sengsara.
Presentation title 7
Mijil
Mijil ing dunya siniwi ratri (10i)
Kabeh durung katon (6o)
Amung Anjali soca ing tembe (10e)
Lelaku alon siniji siji (10i)
Nunggu mring wartaning (6i)
Sesotya satuhu (6u)
Guru gatra; 6 gatra, Guru wilangan lan guru lagu: 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u
Nggambarake si jabang bayi wis lair ana ing alam donya, wis cetha (jelas) priya utawa
wanita.
Watak : Gandrung gandrung, prihatin
Gunane: kanggo pangudhar rasa prihatin
Presentation title 8
SINOM
Nuladha laku utama (8a) • Guru gatra : 9 gatra, Guru wilangan dan guru
lagu : 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a
Tumrape wong tanah jawi (8i)
• Nggambarake panguripane manungsa kang
Wong agung ing ngeksiganda (8a)
wus ngancik ing wancine meh dewasa. Sinom
Panembahan senopati (8i) tegese kanoman, minangka kalodhangan sing
Kepati amarsudi (7i) paling penting kanggone remaja supaya iso
ngangsu kawruh saakeh akehe.
Sudane hawa lan nepsu (8u) Watak: lugu, sabar, grapyak, semanak, prasaja
Pinesu tanpa brata (7a) gunane: Kanggo menehi pitutur, kanggo
mbabar rasa susah.
Tanapi ing siyang ratri (8i)
Amemangun karyanak tyasing sesama (12a)
Presentation title 9
KINANTHI
Presentation title 10
ASMARANDHANA
Presentation title 13
DURMA
Presentation title 14
PANGKUR
Presentation title 15
MEGATRUH
Presentation title 16
PUCUNG
Presentation title 19
DHANDHANGGULA
Presentation title 23
Unsur Kebahasaan Tembang Macapat
Wangsalan yaiku tetembungan utawa unen unen sing memper cangkriman nanging
batangane wis dikandaake ing ukara candhake. Anggone ngandakake ora kanti melok
utawa cetha (jelas) nanging mung disebutake sawanda utawa luwih. (tebak tebakan yang
mirip dengan cangkriman, tapi sudah ada jawabannya)
Presentation title 25
4. Wangsalan sing sinawung ing tembang 5. Wangsalan kanggo sasmitane tembang
Yaiku cacahe wanda lan tibaing swara ing pungkasane Wangsalan kanggo nyasmitani tembang.
gatra ora tartamtu jalaran ing guru wilangan lan guru
labune tembang Tuladhane:
Tuladha: - Pambukaning sekar sarwa manis (dhandanggula)
Sinom - Tambuh tambuh nggenira wanuh (gambuh)
Edane wong kena guna, - Aja mundur ing pakewuh (Durma)
Ambathik sinambi nangis,
Malam wutah balabaran,
Geni mati muring muring,
Prembeyan mbrebes mili,
Gawangan sinendhal putung,
Ya talah si kakang,
Puluh puluh anak mami,
Petis manis wis dadi pocapan.
Presentation title 26
Matur nuwun