A. Adegan Lahir
a. Wangun (Tipografi)
rumpaka kawih teh ditulisna beda-beda, upamana wae aya nu sapada, dua pada, jst. Tina sapadana ge teu matok
siga sisindiran atawa pupuh, bebas kumaha panyajakna. Lian ti eta, naha huruf-hurufna make aksara leutik atawa gede
(capital), ieu ge mangaruhan kana wanguna.
b. Pilihan Kecap (diksi)
rumpaka kawih nu alus teh gumantung kana kecap-kecap anu dipake ku pangarangna. Biasana sok kapanggih
kecap-kecap anu geus langka dipake, tuluy dipake nuliskeun rumpaka kawih. Upama wae, kecap asih diganti jadi kecap
duriat, atawa kecap sedih diganti jadi kecap tunggara.
c. Citraan (imaji)
Citraan atawa imaji nya eta gambaran anu karasa, kadenge, jeung katenjo (sanajan biasa jadi ngan ukur dina
implengan) anu rek diebrehkeun dina rumpaka kawih. Imaji mangrupa tatapakan enggoning nulis rumpaka kawih.
d. Gaya Basa (figuratif)
Gaya basa teh ngabalukarkeun ayana harti konotatif. Gaya basa dina rumpaka kawih bisa nimbukeun harti nu
beunghar kana eusi rumpaka kawih. Dina basa sunda aya sawatara gaya basa, upamana mijalma, ngasor, kadalon,
rarahulan, jst.
e. Purwakanti
Purwakanti nya eta padeukeutna sora kecap boh di awal, di tengah, atawa ditungtung ungkara kalimah.
U N S U R - U N S U R K AW I H
B. Adegan Batin
a. Jejer (sense)
Jejer teh poko pikiran anu aya dina rumpaka kawih. Jejer atawa tema teh
gagasan poko anu rek ditepikeun ku pangarang ka nu maca.
b. Rasa (feeling)
Rasa teh ngajiwaan eusi rumpaka kawih. Rasa dina rumpaka kawih biasa
kapanggih sabada dibaca.
c. Wirahma (tone)
Nada teh sikep pangarang ka nu maca. Tina sikep pangarang
ngabalukarkeun ayana suasana nu karasa ku nu maca.
d. Amanat (intention)
Amanat teh pesen pangarang anu karasa ku nu maca rumpaka kawih.
Pangaweruh Basa
(Gaya Basa Lalandian)
Ngaran laladian atawa sesebutan teh, maksudna bisa muji, bisa oge moyok.
Lain kota atawa patempatan bae, anu sok meunang landian teh. Jelema oge loba
nu dilalandi, biasana diluyukeun jeung kalakuan, kabiasaan, atawa
pangawakanana. Conto: jelema anu Tarik lumpatna sok disebut Si Paser. Mun
aya kiper pinter newak bal, sok meunang landian Si Gegep. Anu gendut disebut
Si Buleng Kurupuk. Ari anu jangkung disebut Si Congcorang.
Ngaran kota nu meunang landian, upamana bae: Bogor Kota Hujan, Cirebon
Kota Udang (hurang), Garut Kota Inten, jeung Tasik Kota Resik, jsb.
Bandung (Sanggian Mang Koko)
Bandung … Bandung … Bandung … Bandung …
Bandung nelah Kota Kembang Tingrunggunuk nyanding gunung
Bandung … Bandung … Bandung … Bandung …
Sasakala Sangkuriang Dipasieup Cikapundung
Di Bandung mungpung
Jalma ti kampung
Dilingkung gunung
Ngadon reureuh di kota nyinglar kabingung
Heurin ku tangtung
Bandung … Bandung …
Puseur kota nu mulya Parahyangan
Pangbeberah nu nandang wuyung
Bandung … Bandung ….
Padamuru dijarugjugan
Purwakanti
Kecap-kecap nu sorana sarua, boh vocal, boh konsonan, disebutna kecap nu ngandung
purwakanti.
Ungkara (kalimah) anu ngandung atawa make purwakanti, antara kecap nu ti heula jeung
pandeuri, sorana atawa tungtung engangna rea nu sarua atawa meh sarua.
Conto kalimah nu ngandung purwakanti:
1. Lembur singkur (ur)
2. Gedong sigrong (ong)
3. Hambur bacot murah congcot (cot)
4. Ka cai jadi saleuwi ka darat jadi salebak (i, a)
5. Kuring nyaring tengah peuting (ing)
Es Lilin
Ciptaan: Ibu Mursih
Panyanyi : Nining Meida
Es lilin mah Ceuceu buatan Bandung Ka mana mah geuningan ngaitkeun kincir
Dicandak mah geuning ka Cipaganti Ka kaler mah aduh katojo bulan
Abdi isin jungjunan duh bararingung Ka mana mah dunungan ngaitkeun pikir
Sok inggis mah aduh henteu ngajadi Moal paler dunungan da ku sabulan