URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A.

PAGUNEMAN

Dina pangajaran ayeuna hidep kudu bisa ngaregepkeun wacana paguneman kalawan had !
Hal-hal nu kudu dipigaw ku hidep dina ngaregepkeun nyata :
1.
Sikep, kudu bener-bener daria sangkan eusi guneman kacangkem kalawan had;
2.
Pikiran kudu museur kana paguneman;
Lamun hidep geus bisa ngalakukeun hal saperti di luhur, hidep bakal bisa nangtukeun topik
paguneman, nyebutkeun bagian-bagian eusi paguneman, maksud paguneman, jeung bisa
napsirkeun nu paguneman.
Basa nu digunakeun dina paguneman bisa dititnan tina palakuna. Paguneman antara guru
jeung murid, basa nu digunakeunana basa lemes keur ka saluhureun jeung basa loma/lemes;
paguneman jalma nu geus wawuh pisan, basa nu digunakeunnana basa loma; paguneman jalma
nu anyar pinanggih, basana lemes; sedengkeun paguneman jalma nu keur ambek tangtu basa nu
digunakeunana th basa kasar.
Regepkeun paguneman di handap kalawan daria !
Paguneman 1
Siswa
: Assalamualaikum !
Guru
: Waalaikum salam warohmatullohi wabarokatuh. Bad ka saha, Erma ?
Siswa
: Hapunten ngaganggu, Pa ! Dupi Ibu Iis parantos sumping ?
Guru
: Bu Iis th can sumping. Aya naon kitu ?
Siswa
: Parantos waktosna jam pelajaran Matematika, Pa!
Guru
: Antosan wa heula atuh, sakedap deui og sumping!
Siswa
: Permios atuh Pa, bad ngantos di kelas wa!
Guru
: Mangga atuh, kad ulah raribut. Baca ba heula bukuna!
Siswa
: Sumuhun ! Assalamualaikum !
Guru
: Waalaikum salam warohmatullohi wabarokatuh.
Paguneman 2
Isah
: Rat, PR Basa Sunda th tos rngs teu acan ?
Ratih
: PR nu mana ta nya ?
Isah
: Eta geuning ngadamel sisindiran !
Ratih
: Oh, ta. Nu mawi abdi mah teu acan. Dupi Isah, PR-na tos brs kitu ?
Isah
: Parantos, kaleresan dirorompok aya Aa, pinter ngadamel sisindiran .
Ratih
: Euleuh resep atuh nya ari aya nu ngabantosan mah!
Abdi mah teu aya pisan nu tiasa diajak badanten. Janten sakalieun aya PR nu sesah th
sok binggung.
Isah
: Ah, tong bingung-bingung atuh. Sumping ka rorompok pan caket. Urang sasarengan
diajar. Pun lanceuk sareng pun Biang mah pasti bingaheun geura.
Ratih
: Insya Alloh ka payun mah.

LEMBAR KERJA SISWA

Jawab pananya di handap !

1. Poko paguneman 2 di luhur nyata
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Kumaha sikep Ratih nu kagambar dina paguneman 2 ?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Sikep Isah nu kagambar dina paguneman 2 di luhur nyata
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Basa ragam kumaha nu dipak dina ta paguneman ?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
5. Tuliskeun eusi ta paguneman antara siswa jeung guru !
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

Jawab pananya di handap !

1. Poko paguneman di luhur nyata
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Kumaha sikep siswa nu kagambar dina ta paguneman ?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Sikep para palaku nu kagambar dina paguneman 2 di luhur nyata
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Basa ragam kumaha nu dipak dina paguneman 2?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
5. Tuliskeun eusi ta paguneman 2 !
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A.

MACA WACANA PAGUNEMAN

Maca paguneman nu had kudu luyu jeung kadah maca. Di antarana kudu bener tur bnts
ngucapkeun kecap-kecapna, merenah lentongna, sedeng sorana sarta dilengkepan ku ngajiwaan
kana maksud ta paguneman.
Kalimah anu eusina kabungah, macana kudu marahmay. Sabalikna mun eusina pikasediheun,
macana kudu saperti nu sedih.
Pk baca paguneman di handap kalawan had lentongna!
Di hiji kelas, Ibu guru mingpin diskusi ngeunaan tata krama.
Ibu Guru : Acara ayeuna nyata ngabahas perkara tata krama waktu dahar. Lega pisan
ambahanana mah. Urang watesan ba, nyata tata krama dahar dina korsi
nyanghareupan mja makan.
Ani
: Naon ba nu kedah diperhatoskeun waktos tuang sasarengan th ?
Ibu Guru : Loba jeung rupa-rupa anu kudu diperhatikeun teh. Urang kudu nyaho saha-sahana
anu kudu meunang panghormat teh.
Dani
: Saha bae Bu nu kedah kenging panghormat teh? Upami teu lepat mah, anu
sarumpingna teh seueur, tiasa langkung ti duaan atanapi tiluan?
Ibu Guru : Anu kudu meunang panghormat th nyata anu sakira umurna leuwih kolot ti urang,
atawa jalma smah anu can pati wawuh. Carana urang ulah miheulaan diuk. Urang
kudu ngamanggakeun calik ta tamu th dina jajaran korsi anu disadiakeun.
Yanti
: Upami bad prak tuang th kedah ngadua heula atanapi henteu ? Kumaha ngaduana
upami anu sarumping th teu saagama?
Ibu Guru : Komo bae perelu ngadua mah. Carana mah nurutkeun urang Islam ba. Anu sjnna
mah sina ngahaminan ba, atawa ngaduana luyu jeung agamana masing-masing.
Genyas : Dupi tata krama cara calik dina korsi bari mayunan mja kumaha, Bu ?
Ibu Guru : Kieu geura. Hidep diuk dina korsi th kudu tartib, sopan jeung merenah. Tungtung
korsi anu didiukan kudu rada nyodor saeutik handapeun meja, sikep badan kudu ajeg,
dampal suku kana ubin, leungeun teu kudu sidakep, dina pangkuan ba. Lamun keur
dahar, sabisa-bisa siku ulah naleukeum kana mja.
Ani
: Saha Bu nu kedah pangpayunna tuang th ?
Ibu Guru : Teu sopan paheula-heula dahar th, malah ulah miheulaan dahar, lamun enggeus
dimanggakeun kakara urang dahar.
Yanti
: Knging atanapi henteu ngobrol nuju tuang ?
Ibu Guru : Meunang, tapi kudu walatra, ulah diborong ku sorangan. Obrolanana kudu nu populr
jeung pikagumbiraeun. Kurang had ngobrolkeun nu gering, anu maot, anu dioprasi,
anu kacilakaan, jeung nu pikageuleuheun
Dani
: Aya kabiasaan tuang teh tara diseepkeun, kumaha ta th Bu ?
Ibu Guru : Sabisa-bisa dahareun anu dina piring teh kudu bak. Tapi peupeujeuh, ulah loba
teuing nyokot dahareunana. Kira-kira ba, sacukupna.
Genyas : Dupi cara ngaleueut cai dina gelas aya tata kramana Bu ?
Ibu Guru : Tangtu ba, ulah diregot sakaligus bak. Sesakeun caina saeutik. Sigana urang
cukupkeun sakieu heula, engk urang tuluykeun deui.

LEMBAR KERJA SISWA

Jawab pananya ieu di handap!

1. Naon judul eta paguneman th?
______________________________________________________________________
2. Saha nu kudu meunang panghormat th?
______________________________________________________________________
3. Kumaha cara urang ngahormat jalma anu umurna leuwih kolot ti urang?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Kumaha cara ngadua sammh dahar, lamu aya nu bda agama?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
1. Ngobrol dina waktu dahar og meunang ngan aya tata kramana. Jntrkeun!
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Kudu kumaha lamun urang disuguhan dahar?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Lamun nginum, kumaha tata kramana?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

B. KECAP RUNDAYAN
Rarangken hareup di- jeung kaSabada hidep maca paguneman di luhur, katitn aya kecap rundayan diajak , diregot, didiukan,
diajar jeung kecap kaleresan.
Kecap diajak , diregot, didiukan jeung diajar asalna tina kecap ajak, regot, diuk jeung ajar nu
mak rarangkn hareup di-. Kecap kaleresan asalna tina kecap leres nu mak rarangkn hareup
ka-.
ka- jeung di- disebut rarangkn hareup sabab ditempatkeun di hareupeun kecap asalna.
Hidep kudu taliti, teu sakabh di atawa ka disebut rarangkn hareup. di atawa ka anu aya di
hareupeun kecap nu nuduhkeun ngaran tempat mah lain rarangkn tapi kecap panyambung.
Contona di Majalengka, ka pasar jeung sajabana.
Kecap rundayan nu mak rarangkn hareup di- nuduhkeun kecap pagawan anu dihaja.
Sabalikna kecap nu mak rarangken hareup ka- nuduhkeun kecap pagawan nu teu dihaja.
Contona : 1. Jambu th keur diala ku Murdani.
2. Jambu nu ngagolr ditincak ku manhna.
UJI KOMPETENSI
Jieun omongan mak kecap-kecap anu dirarangknan ku rarangkn hareup di- jeung ka-!
1. didng
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. kadng
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3. dicandak
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. kacandak
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. ditajong
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
6. katajong
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
7. ditingal
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
8. katingal
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
9. ditulis
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
10. katulis
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A. GUNEMAN JEUNG BABATURAN
Baca, tuluy gunemkeun di hareup ku duaan kalawan had !
Elin
: Lis, urang balanja yu!
Listia
: Balanja! Kanggo kagiatan naon ?
Elin
: Nya hilap kitu ? Apan njing th praktk masak !
Listia
: Astagfirulloh, untung Elin ngawartosan!
Elin
: Kinten-kintenna urang masak naon, nya?
Listia
: Ah, nu gampil ba atuh, nu penting mah urang papantes dina midangkeunana.
Elin
: Muhun, bungbuna w sing lekoh ngarah nak!
Listia
: Hayu atuh bisi panas mantn!
Elin
: K antason ngabantun heula catetan balanjaan nu bad dipsrna!
Listia
: Ka mana balanjana?
Elin
: Ka dinya ba lah ka warung Bi Usih, rada mirah sareng sara barangna deuih.

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI
Ayeuna pk hidep nyusun guneman jeung babaturan. Eusina mah kumaha hidep ba. Pon kitu
basa nu dipakna luyukeun jeung situasi.
Sangkan gampang, impleng naon nu kungsi ku hidep diobrolkeun jeung babaturan basa di jero
kelas atawa di warung sammh asup ka kelas.
Cara nuliskeunana saperti conto di luhur.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________

A.

KALIMAH PANANYA, KALIMAH WAWARAN JEUNG KALIMAH PANYELUK

Dina paguneman, kalimah nu digunakeun th rupa-rupa. Aya kalimah pananya, kalimah
wawaran, jeung aya og kalimah panyeluk.
Kalimah pananya gunana pikeun nanyakeun hiji hal anu can dipikanyaho, atawa bisa og
dipak pikeun nguji ngeunaan hiji perkara nu geus diajarkeun. Tujuanana naha ta pangajaran th
geus kacangkem atawa acan. Kalimah pananya dina wangun tinulis dimimitian ku aksara gd
sarta dipungkas ku tanda pananya (?). Lamun diucapkeun, kalimah pananya mah lentongna
leuwih tarik di tungtung kalimah.
Kalimah wawaran gunana pikeun mr nyaho ngeunaan hiji perkara ka nu diajak nyarita.
Dina wangun tinulis, kalimah wawaran dipungkas ku tanda titik ( . ).
Kalimah panyeluk gunana pikeun nepikeun bituna rasa. Eusi kalimahna bisa mangrupa
panyaram, panitah, pangajak, pangbaga, pamnta, muji, ngagungkeun, sarta mangrupa kedaling
rasa nu bitu ngaliwatan lisan anu dadakan. Dina wangun tinulis kalimah panyeluk dipungkas ku
tanda
panyeluk ( ! ).
Tengetan conto kalimah pananya, wawaran jeung panyeluk di handap!
1.
Balanja! Kanggo kagiatan naon ?
2.
Ka dinya ba lah ka warung Bi Usih, rada mirah sareng sara barangna deuih.
3.
Hayu urang ka lapang, tuh batur mah tos baris!
UJI KOMPETENSI
Jieun kalimah wawaran tina kecap-kecap ieu di handap !
1.
balanja
_____________________________________________________________________
2.
ngapalkeun
_____________________________________________________________________
3.
ka Bandung
_____________________________________________________________________
4.
moal
_____________________________________________________________________
5.
pembina OSIS
_____________________________________________________________________
Jieun kalimah pananya tina kecap-kecap ieu di handap !
6.
7.
8.
9.
10.

naon
_____________________________________________________________________
saha
_____________________________________________________________________
iraha
_____________________________________________________________________
kumaha
_____________________________________________________________________
saur saha
_____________________________________________________________________

Jieun kalimah panyeluk mak kecap-kecap ieu di handap !

11.
12.
13.
14.
15.

hayu
_____________________________________________________________________
ulah
_____________________________________________________________________
kad
_____________________________________________________________________
tulung
_____________________________________________________________________
ampun
_____________________________________________________________________

B. UNDAK-USUK BASA
Unggal jalma miboga kamampuh pikeun nyarita, ngayakeun interaksi sarta komunikasi jeung
jalma sjnna. Dina komunikasi aya sababaraha hal nu diperhatikeun nyata:
1. Basa anu dipakna naha basa loma, basa lemes, atawa basa kasar. Ieu gumantung kana
situasi, kondisi jeung saha nu diajak nyaritana;
2. Sikep, robahna awak (rengkuh) jeung semu;
3. Lafal, halon tarikna sora jeung randegan;
Sanajan basana lemes, lamun sorana teugeug sarta semuna teu marahmay tangtu nu diajak nyarita
th moal resepeun. Tapi sabalikna sanajan basana loma ari dibarengan ku semu anu marahmay
mah pasti nu diajak nyarita bakal resepeun. Komo lamun alus basana, had semuna sarta
dibarengan ku rengkuh mah nu diajak nyarita th bakal kacida resepeunana.
Perhatikeun kalimah di handap !
Rk indit ka mana Pa, mani rurusuhan ?
Lamun hidep ngucapkeunana ka Bapa atawa Ibu guru, pipokeunana th :
Bad angkat ka mana, Pa sapertos anu rusuh ? atawa
Bad angkat ka mana Pa, mani rurusuhan ?

Kumaha pipokeun ka Bapa/Ibu guru lamun hidep nyarita saperti kieu :

1.
2.
3.
4.
5.

Balik ti mana, Bu mani angkaribung kitu ?

_____________________________________________________________________
Pa, ari tks pidato th iraha dikumpulkeunana ?
_____________________________________________________________________
Taun ayeuna rk ngayakeun piknik atawa moal, Bu?
_____________________________________________________________________
Ceuk saha bapana Si Umar pah ?
_____________________________________________________________________
Cenah urang rk ngalongok nu gering, iraha Pa?
_____________________________________________________________________

Kecap-kecap nu ditulis condong th salah larapna (teu luyu jeung undak-usuk basa ), benerkeun
ku hidep ! Jawabanana eusikeun dina kolom beulah katuhu.
1. Abdi bad angkat ka Bandung.
( ......................... )
2. Pun Biang nuju sar.
( ......................... )
3. Pa Baban nemb wangsul ti sakola.
( ......................... )
4. Saparantos dahar anjeunna nyesep.
( ......................... )
5. Aki Jumad damelna maca koran.
( ......................... )
6. Man, jam sabaraha manh rk mulih?
( ......................... )
7. Kuring mah tunduh, rk kulem ti heula.
( ......................... )
8. Mah permios bad mulih.
( ......................... )
9. Bu guru nuju nulis di papan tulis.
( ......................... )
10. Nng, cing cokot kacamata Apa dina laci!
( ......................... )

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A.

PEDARAN
Dongng kaasup salasahiji karya sastra Sunda heubeul anu sumebar di masarakat. Dina
dongng aya sababaraha ciri anu bda jeung karya sastra Sunda sjnna. Diantarana ba, dina
dongng aya kajadian anu teu asup akal atawa pamohalan. Upamana palaku bisa ngaleungit, bisa
ngapung; sasatoan bisa nyarita siga manusa jeung sajaba ti ta. Tapi hal anu penting mah nyata
tujuanana mr picontoeun ka nu maca atawa ka nu ngaregepkeun. Lamun ditilik tina eusina,
dongng digolongkeun jadi sababaraha golongan:
1. Dongng sasakala, nyata nyaritakeun asal-usul hiji tempat atawa hiji kajadian
Contona: Sasakala Situ Sanghiyang, Sasakala Tangkuban Parahu
2. Dongng pamuk, nyata nyaritakeun hiji perjuangan/perang
Contona: Ki Bagus Rangin
3. Dongng sasatoan(fabel), nyaeta palakuna sasatoan
Contona: Sakadang Kuya jeung Monyt, Sakadang Gagak
4. Dongng jalma teu ilahar (farabel), nyata nyaritakeun lalampahan jalma nu kalakuanana teu
ilahar
Contona : Dongng Si Kabayan
5. Dongng Mite, dongng nu eusina nyaritakeun jalma sakti atawa luhur ku elmu kadigjayaan,
bda jeung jalma biasa.
Contona : Nyi Roro Kidul, Nyi Rambut Kasih, jsb.
Dina ieu kasempetan hidep kudu bisa ngaregepkeun dongng nu dibaca. Hal-hal nu kudu
diperhatikeun nalika ngaregepkeun dongng nyata unsur-unsur dina dongng :
1. Naon tmana
2. Saha palakuna
3. Kumaha watek atawa pasipatan ta palaku
4. Di mana lumangsungna ta kajadian
5. Iraha lumangsungna kajadian
6. Kumaha suasana ta dongng
7. Ajn atikan naon nu kapanggih tina ta dongng
8. Kajadian naon ba nu digambarkeun dina dongng
( galur atawa jalan caritana )
Regepkeun !

DOMBA AJAIB
Baheula, di hiji kampung aya saurang budak lalaki. gon ngaran ta budak th. Hanjakal ta
budak th kacida malesna sarta sok ngalawan ka nu jadi indung. Kalakuan sjnna anu gorng th
nyata resep pisan ngadukeun domba.
Dina hiji po, gon indit bari nungtun domba jaluna anu begang lantaran teu diurus muru ka
tegalan paranti manhna ngadukeun domba.
Hy, Ro. Yu urang adukeun deui domba th, ceuk Egon ka Suhro nu geus nyampak di ta
tempat.
K heula atuh Gon, domba kuring mah can seubeuheun nyatuan, jawab Suhro.
Alaaah....teu pira og sato atuh, Ro. Keur naon dipikanyaah og, domba mah moal ngartieun
ieuh!
Enya ari moal ngartieun ta mah, tapi sarua ba jeung urang hayangeun baranghakan.
Bener, Ro. Sok lah geura prung adukeun, ngarah ram yeuh! ceuk Si Aron ngahatan.
Ahirna Suhro lh dt. Domba maranhna nu can seubeuh nyatuan th dipaksa sangkan
diadu.
Beletak...beletak...sora tanduk diadu matak linu kadngna. Suhro, gon jeung Aron mah teu
boga kapaur sok komo karunya. Maranhna anggur ting arngklak bari sareuri suka pisan ningali
domba nu keur silih teunggar th.
Lila og diaduna ta domba th. Ahirna domba gon bakeun tanaga, tuluy lumpat
ngajauhan domba Suhro. Suhro jeung Aron ngkak gon nu lumpat ngudag dombana anu
lumpat kana rungkun.

Hy ! Nangan saha manh ? teu kanyahoan aya nu nyentak ka gon. gon ngalieuk ka
lebah datangna ta sora. Gebeg manhna ngarnjag, sabab nempo hiji lalaki sembada sarta
beungeutna perenges pikasieuneun.
Hh ! Budak kedul, tukang ngalawan ka kolot, manh teu boga rasa jeung kanyaah ka
sasama mahluk. Leuwih had jadi domba anu gorng rupa! ceuk ta lalaki bari molotot ka Egon.
Ajaib. Dadak sakala awak gon robah jadi anak domba. Barang sadar kana ta kajadian,
ngan segruk ba manhna ceurik jejeritan.
Ampun.... tulung... kuring embung jadi domba. Pa, robah deui kuring jadi jelema ! ceuk
gon ngalengis matak ngahelas.
Jebrod...jebrod... ! Awak gon nu geus jadi domba th dipecutan tarik naker ku rangrang
garing. Egon ceurik bari ampun-ampunan bakating ku nyeri. Pa, ampun...Pa. Kuring moal rk
ngalakukeun deui kagorngan. Kuring jangji rk jadi budak nu nurut ka kolot sarta moal
ngadukeun deui domba !
Heug ari kitu mah, tapi inget lamun jalir jangji, manh bakal robah jadi anak domba
saperti ayeuna !
Sanggeus kitu, les ta lalaki leungit robah jadi domba gon anu begang. gon og robah
deui ka asal.
Ti harita gon jadi budak nu solh, nurut ka indung had hat. Malah jadi nyaaheun pisan
ka sato piaraanana.

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI
Eusian pananya ieu di handap !
1. Palaku utama dina ta dongng nyata
______________________________________________________________________
2. Kabiasaan Si Egon anu gorng th nyata
______________________________________________________________________
3. Kumaha sikep gon sanggeus robah jadi domba ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________
4. Di mana lumangsungna ta kajadian th ?
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Ajn atikan naon nu kapanggih tina ta dongng ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________
6. Kumaha sipatna Si Suhro th ?
______________________________________________________________________
7. Kaajaiban naon nu kapanggih tina ta dongng ?
______________________________________________________________________
8. Kudu kumaha kalakuan urang lamun hayang dipikanyaah ku kolot jeung ku sasama ?
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
9. Cing tuliskeun galur ta dongng ku basa anu singget tapi jelas !
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________
10. Hal naon ba nu ceuk akal mah pamohalan tina kajadian nu dicaritakeun dina ta dongng ?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Pilih jawaban nu aya dina kolom beulah katuhu, tuluy tuliskeun aksara a, b, atawa nu sjnna
dina kolom tukangeun soal!
1. Id poko hiji karangan
( ......... )
a. anonim
2. Waktu jeung tempat kajadian
( ......... )
b. Dongng
3. Pasipatan parapalaku
( ......... )
c. fabel
4. Hal nu hayang ditepikeun ku pangarang
( ......... )
d. galur
5. Jalma atawa sato nu ngalalakon
( ......... )
e. amanat
6. Guluyurna carita
( ......... )
f. palaku
7. Dongng asal-muasal tempat/kajadian
( ......... )
g. watek
8. Karya sastra nu sumebar sacara lisan
( ......... )
h. tma
9. Karangan nu teu kapanggih pangarangna
( ......... )
i. sasakala
10. Dongng sasatoan
( ......... )
j. stting

B. KECAP BARANG JEUNG KECAP SIPAT/KAAYAAN

Dina dongng Domba Ajaib aya kecap domba, tegalan, begang, kedul.
Ditilik tina warna kecapna, kecap domba jeung tegalan kaasup kana kecap barang, sedengkeun
kecap begang jeung kedul kaasup kana kecap sipat atawa kaayaan.
Kecap barang nyata sakur kecap anu nuduhkeun barang, boh barang pah, barang hirup, ngaran
patempatan boh kalungguhan atawa profsi.
Kecap sipat nyata sakur kecap nu nuduhkeun kaayaan atawa pasipatan hiji barang.
Ilikan tabl di handap !
No.
Kecap barang
1.
mja
2.
ucing
3.
buku
4.
tangkal jambu
5.
dadang
6.
pulpn
7.
baju
8.
angin
9.
hujan
10.
mga

Kecap kaayaan
Butut
Gering
Soh
Peunggas
Kasep
Alus
Weuteuh
Ngagelebug
Ngagebrt
Mendung

Sipat / watek
somah
brhan
galak
barangasan
handap asor
pedit
ged ambek
ogoan
cngng
wanter

Tangan kecap barang jeung kecap kaayaan nu aya dina dongng Domba Ajaib. Eusikeun kana
tabl !
No.
Kecap barang
Kecap kaayaan
Sipat / watek
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Jieu kalimah tina kecap barang jeung kecap kaayaan ieu di handap !
1.
buku / soh
_____________________________________________________________________
2.
sendal / butut
_____________________________________________________________________
3.
mja / rod
_____________________________________________________________________
4.
TV / ngariak
_____________________________________________________________________
5.
baju / kotor
_____________________________________________________________________
6.
Maman / pinter
_____________________________________________________________________
7.
Shonya / geulis
_____________________________________________________________________
8.
Manhna / nalaktak
_____________________________________________________________________
9.
tangkal awi / runtuh
_____________________________________________________________________

10.

komputer / rror
_____________________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A. MACA DONGENG SASAKALA
PEDARAN
Sakumaha pedaran sammhna, dongng kaasup kana carita heubeul anu sumebarna
sacara lisan tatalpa ti hiji jalma ka jalma sjn. Sanggeus tknologi maju, dongng th loba nu
dibukukeun kalawan tujuan pikeun pangrojong dina dunya atikan. Lolobana dongng kaasup
kana karya anonim nu teu kapaluruh teu dipikanyaho saha pangarangna jeung iraha gelarna.
Sababaraha dongng nu kacida dipikaresepna ku urang Sunda diantarana ba:
1.
Kuya jeung Monyt ngala cau;
2.
Maung jeung buhaya;
3.
Sangkuriang;
4.
Sasakala Gunung Tangkuban Parahu;
5.
Si Kabayan;
6.
Si Lamsijan;
7.
Abu Nawas;
8.
Sasakala Par;
9.
Sasakala Gunung Tampomas;
10.
Prabu Kan Santang, jeung ra-ra deui.
Ieu di handap aya dongng sasakala nu aya di wewengkon Kabupatn Majalengka. Hidep
apal knh, naon ari dongng sasakala? Dongng sasakala th nyata dongng anu eusina
nyaritakeun asal muasalna hiji kajadian atawa hiji tempat. Geura prak baca ku hidep kalawan
bedas! Resep geura!
SASAKALA SITU SANGHIANG
Nutur catur parasesepuh, mapay carita wong atua., baheula di wewengkon Talaga ngadeg
hiji karajaan anu subur makmur loh jinawi. Nu janten narpati nyata Prabu Darmasuci II
ngagentos ramana kalayan knging jujuluk Sunan Talagamanggung. Kanjeng Sunan kagungan
dua putra sajodo. Pameget jenengan Raden. Panglurah, nu istri jenengan Ratu Putri Dewi
Simbarkancana.
Radn Panglurah saparantos sawawa angkat tatapa, ngisat salira di Gunung Bitung Dsa
Wangkelang patilasan ingkang uyut Sunan Ponggang Syang Romahiyang.
Sajengkarna Radn Panglurah, ka nagara sumping hiji jajaka ginding dedeg samp rupa
had tur perlnt, dedeg pangadeg sembada, kewes pantes, jangkung ageung kalayan ngangken
tedak mnak Sriwijaya ti Palmbang. Pamaksadan dongkap ka nagara seja bakti diri ka narpati
sba raga kumawula ka kanjeng raja. Kawuwuh ku lungguh timpuh, had tata had basa prlnt
cumaritana, narpati janten kataji. Manah lah tumarima nampi ta jajaka anyar pinanggih pikeun
didamel di nagara.
Enggoning babakti ka nagara jajaka terah Palmbang kalintang suhudna. Tuhu kana
parntah ratu teu baha kana parentah raja. Satincak saparipolah mungguh matak pikayungyuneun.
Pangagung padakataji, abdi-abdi padamuji kana kaperckaanana. Ku had lampah jeung polah
ahirna ta jajaka dipercanten ku narpati janten mantri jero karaton.
Ku kaperckaanana sadaya padamel karaton beuki katarik ati. Paraponggawa lalah manah
seueur nu kapangaruhan ku kapinteran cumaritana. Lami-lami ta jajaka dipercanten janten
papatih nagara kalayan kenging jujuluk Adipati Palmbanggunung saterasna dipulung mantu ku
narpati ditikahkeun ka ingkang putra Ratu Putri Dwi Simbarkancana.
Salajengna Narpati ngadamel karaton di wewengkon Walangsuji nu anggangna kirang
langkung dalapan kilomter ti nagara. Maksadna sangkan jongjon ngurus nagara og tiasa laluasa
enggoning mujas mdi ka Dwa Gung kanggo kasalametan ingkangputra anu nuju tatapa.
Ku ngaraos parantos sepuh, sateuacan Radn Panglurah mulih ti patapaan ahirna kanggo
ngurus nagara samentawis dipasrahkeun ka mantuna. Salebet ngurus nagara Adipati
Palembanggunung kacida luhur wibawa da puguh percka pinter nyarita. Paraponggawa taya nu
baha, parademang kumawula, parabopati tuhu babakti.

Ku ngaraos parantos kiat pangaruhna ka paraponggawa, jorojoy dina mutan

Palmbanggunung timbul hat dengki, bet hoyong ngapimilik nagara seja ngadeg narpati di
Talaga. Pikeun ngahontal ta niat teu aya deui jalan iwal ti kedah nelasan Narpati Prabu
Darmasuci II.
Saterasna Palmbanggunung ngadamel rka perdaya ka para Demang, Bopati, sareng ponggawa
karaton ku jangji-jangji, ngawurkeun persnan. Ahirna aya salasaurang nu kapangaruhan th
nyata Citrasinga salaku Mantri Jero. Pajarkeun th pangna bisa jadi mantri jero lantaran
diusulkeun ku anjeunna. Malah diimplik-implik lamun Palmbanggunung bisa jadi narpati,
Citrasinga bakal diangkat jadi papatih nagara.
Ku kapinteran Palmbanggunung enggoning ngolo-ngolo, antukna rasiah patina narpati
ditepikeun ku Citrasinga. Yn Narpati Prabu Darmasuci II moal teurak ku gagaman naon ba
iwal ku pakarang tuturunan mangrupa Cis / tumbak pondok sapertos badi. Salasahiji ciri narpati
teu mempan ku pakarang teh nyata salirana teu udelan sapertos nu lian.
Nu terang kana ta rasiah th ngan Centangbarang panakawan kakasih narpati nu dirorok ti
leuleutik margi tos pahatu lalis, teu indung teu bapa, teu dulur teu baraya stu nunggul pinang.
Ngadangu eta katerangan, Palmbanggunung sering mendakan Centangbarang, ngolo-ngolo
bari bro-broan barangbr, malah dijangjian lamun Centangbarang bisa mr nginjeum Cis
sakeudeung ba, engk upama Palembanggunung jadi narpati di Talaga, Centangbarang bakal
dijenengkeun mantri jero.
Dasar jalmi bodo tur kirang jeujeuhan, lami-lami Centangbarang kaolo, kapangaruhan dugi
ka ngajangjian sans ba nambutkeun ta gagaman nanging sanggup nelasan Narpati.
Hiji waktos Narpati lungsur ti pajuaranana seja jalan-jalan ka patamanan, diiring ku para
ponggawa karaton sareng paraemban. Centangbarang og ngiring ribut bari nyenyekel Cis kaluar
ti karaton sarta nyumput dina satukangeun Lawang Kori. Sanaos aya nu terangeun og teu gurahgeureuh da kitu biasana kalakuan Centangbarang th. Dihin pinasti, nitih wanci dugi ka apesna
Narpati Prabu Darmasuci II. Dinten harita, nalika Narpati bad kaluar pisan tina lawang kori teu
kanyahoan jol gejos-gejos ditikeman ku Centangbarang ngangg gagaman pusaka tuturunan
Cis. Sanaos Narpati tiasa nyingcet nanging pingping kiwana kagors dugi ka bard. Ku matihmatihna ta pakarang Narpati ngarumpuyuk leuleus lir kapuk kaibunan.
Guyur sa-Karaton ku tingjareritna paraistri sareng patinggorowokna paraemban kalih
paraponggawa. Ari
Centangbarang ningali kaayaan kitu ngan belecet lumpat kabur ninggalkeun karaton.
Barang bad disusul ku gulang-gulang, Narpati ngalahir, Hh Ki Sanak, keun tong mak hayang
nangkep Ki centangbarang, da engk og bakal nampa hukuman ti Hyang Widi. Dwa Gung
bakal ngahukuman manhna. Teu sangka Ki Centangbarang, dipiasih ti leuleutik dipikanyaah ku
kaula ti sabrol dijurukeun bet ahirna rk nelasan ka Kaula. Mangga Syang Hiyang Widhi
nyanggakeun. Salajengna Narpati dicandak ka pajuaranana di lebet karaton.
Ku ayana ta kajantenan nya dijurungkeun utusan kanggo ngadeuheus ka Ratu Dwi
Simbarkancana di Karaton Walangsuji. Salajengna narpati Prabu Darmasuci II nu diriung ku
paraponggawa di pajuaranana, teras menekung ka Dwa Gung. Naha atuh teu sakara-kara, jasad
saeusining karaton ilang tanpa karana ngahiyang goibsalin rupa janten situ anu caina hrang
ngagenyas tapi matak geueumam nu ningali. Eta situ katelah Situ Sanghiang ayana di tutugan
Gunung Ciremai Dsa sanghiang Kecamatan Talaga Kabupatn Majalengka.

LEMBAR KERJA SISWA

KABEUNGHARAN KECAP
Dina bacaan aya sababaraha kecap nu rada aneh pikeun hidep mah. Tengetan geura!
1.
wong atua = (basa jawa) jalma kolot, para sepuh
2.
loh jinawi = teu kurang sandang pangan, subur makmur
3.
jujuluk
= katelahna, dingaranan, sesebutan tambahan
4.
sawawa
= dewasa, baleg
5.
ngisat salira = tatapa, cicing di hiji tempat nu sepi
6.
Sajengkarna = sainditna
7.
tedak = turunan
8.
kumawula = babakti
9.
kataji = resep, kaplt
10.
terah = turunan
Tuliskeun sakur kecap nu teu kaharti ku hidep ! Tangan hartina dina kamus !
1. ________________hartina ___________________________________________________
2. ________________hartina ___________________________________________________
3. ________________hartina ___________________________________________________
4. ________________hartina ___________________________________________________
5. ________________hartina ___________________________________________________
6. ________________hartina ___________________________________________________
7. ________________hartina ___________________________________________________
8. ________________hartina ___________________________________________________
9. ________________hartina ___________________________________________________
10. ________________hartina ___________________________________________________
UJI KOMPETENSI
Eusian !
1. Tma tina dongng di luhur nyata
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Palaku utama dina ta dongng nyata
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3. Kumaha sipat Palmbanggunung sabada meunang kapercayaan ti Narpati ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________
4. Kumaha sikep Prabu Talaga Manggung sabada dihianat ku anak kukutna ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________Senjata naon nu
digunakeun pikeun nelasan Narpati ?
______________________________________________________________________

Di wewengkon kacamatan mana ayana ta situ th ?

______________________________________________________________________
5. Kumaha supata nu ditepikeun ku Narpati ka jalma nu hianat ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
________________________________________
6. Amanat naon nu kapanggih sabada hidep maca dongng sasakala Situ Sanghiang ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________
7. Kumaha kaayaan di karaton sabada Prabu Talaga Manggung aya nu nubles ?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________
7. Tulis galur ta carita kalawan bener !
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A. NULIS PANGALAMAN
Unggal jalma miboga pangalaman swang-swangan. Pangalaman bakal tetep ngancik dina
pikiran lamun ta pangalaman th dianggap penting atawa luar biasa.
Hidep og tangtu boga pangalaman anu kacida dipikainget. Bisa pangalaman pikaseurieun,
pikasediheun, jeung sajabana.
Sangkan nu lian mikanyaho, ta pangalaman kudu dicaritakeun atawa ditulis.
Baca conto pangalaman di handap !
Jumaah, 13 Mei 2005
Kuring boga pangalaman anu pikaseurieun. Ieu kajadian th teu kaalaman ku kuring tapi ku Pa
Nanang. Kieu geura lalakonna.
Kuring jeung sababaraha urang sobat idit ka masjid rk sholat Jumaah. Lantaran aya di lembur
batur, teu apal di mana ayana masjid th. Sanggeus tatanya ka satpam salasahiji hotl, kuring
dituduhkeun ka masjid nu teu jauh ti ta tempat.
Tepi ka ta masjid kuring jeung babaturan arasup sarta solat tahiyatul masjid di barisan katilu ti
tukang. Ari Pa Nanang solat th di barisan kadua ti hareup. Duka kumaha mimitina, jamaah
barisan kahiji th narangtung tuluy sasalaman nguriling. Pa Nanang rungkag-rengkog, siga rk
nangtung, gk deui diuk. Lantaran nu sjn nangtung nya anjeunna g ngadeg tuluy milu
nguriling sasalaman. Barang anjeunna rk diuk tempatna geus ditempatan ku nu kakara datang.
Luak-lieuk ka tempat sjn geus pinuh. Atuh bari rada handeueul campur pikaseurieun anjeunna
kapaksa ka barisan pangtukangna nu aya di mpr masjid. Kuring mah seuri ba bari ngagerentes
Karunya hayang ganjaran panghareupna kalah ka meunang di mpr.
Tah kitu pangalaman th sanajan lain pangalaman kuring langsung, tapi ieu kajadian th
hareupeun kuring pisan.

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI
Ayeuna pk ku hidep tuliskeun pangalaman nu pangdipikaingetna. Bisa pangalaman
pikaseurieun, pikasediheun, pikakeuheuleun jeung sajabana! Kad poho tulis bagian bubuka
jeung panutupna !
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
EJAHAN
Nulis karangan nu had nyata anu luyu jeung aturan nu geus baku. Dina tata tulis basa Sunda ta
aturan th disebut jahan. Hidep salaku pelajar kudu mampuh ngagunakeun ta aturan. Di handap
dipedar sababaraha perkara, di antarana :
1. Aksara ged
Dipak diawal kalimah, ngaran jalma, ngaran tempat, ngaran sesebutan, kalungguhan nu
dituturkeun ku ngaran jalma, jsbt.
2. Tanda titik
Dipak pikeun mungkas kalimah wawaran (berita).
3. Tanda koma
Dipak pikeun ngawatesan kecap nu ditataan dina hiji kalimah.
4. Tanda pananya
Dipak pikeun mungkas kalimah pananya.
5. Tanda panyeluk
Dipak pikeun mungkas kalimah panyeluk atawa nu ngbrhkeun bituna rasa panyaturna.
UJI KOMPETENSI
Benerkeun kalimah di handap luyu jeung jahan !
1.
jang gopur keur mantuan pann di sawah
_____________________________________________________________________
2.
iraha rk indit ka bandung th
_____________________________________________________________________
3.
aduh ieuh suku katincak
_____________________________________________________________________
4.
tugas siswa mah maca nulis jeung ngapalkeun lain ulin
_____________________________________________________________________
5.
gubernur jawa barat nganjurkeun jumsih ka rahayat
_____________________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A. NYARITAKEUN PANGALAMAN
Hidep og tangtu boga pangalaman anu moal bisa dipopohokeun. Sangkan nu diajak nyarita
resepeun, dina nepikeunana kudu merhatikeun :
1. Basana kudu puguh ntp seureuhna;
2. Lentongna kudu merenah;
3. Dibarengan ku ngajiwaan eusi carita.
Hal nu kudu dicaritakeun dina nepikeun pangalaman nyata bubuka, eusi carita atawa kajadian
nu kaalaman jeung panutup carita.
Bubuka tujuanana sangkan nu diajak nyarita merhatikeun kana lalakon nu bakal ditepikeun.
Eusi pangalaman kudu dicaritakeun kalawan sistematis (ngaruntuy) ti mimiti kajadian nepi ka
anggeusna. Sarta pilih kalimah anu efektif .
Panutup carita kudu had sangkan nu diajak nyarita ngarasa sugema tur leuwih yakin kana sakur
pangalaman nu geus ditepikeun ku hidep.

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI
Inget-inget deui kajadian nu kungsi ku hidep kaalaman boh di imah boh di sakola.
Sanggeus ngarasa yakin yn ta pangalaman th alus tur aya mangpaatna lamun
ditepikeun ka nu sjn, prak ku hidep caritakeun ta pangalaman di hareupeun babaturan.
Sammhna, tuliskeun heula poko picaritaeunana !
Topik picaritaeun
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Bubuka
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Eusi pangalaman
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
__________________
Panutup
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

A. NEPIKEUN BEWARA / WAWARAN
Bwara atawa wawaran nyata bja nu ditepikeun ku hiji jalma nu tujuanana sangkan nu
lian mikanyaho atawa apal kana perkara nu ditepikeun. Istilah populrna bewara th nyata
pengumuman. Ditilik tina tujuanana, aya bwara nu sakadar mr nyaho wungkul aya nu
tujuanana sangkan nu sjn kataji ku anu dibwarakeun. Bwara nu tujuanana mr bja
ngeunaan hiji hal sok disebut iklan.
Ditilik tina eusina aya iklan sosial jeung iklan dagang. Iklan sosial mah miboga tujuan
pikeun mangaruhan masarakat sangkan ngalaksanakeun hiji hal anu had atawa ngajauhan hal
nu gorng. Sedengkeun iklan dagang maksudna sangkan nu sjn kataji ku barang daganganana
nu satuluyna meuli ta barang.
Tengetan conto di handap !
1. Conto iklan sosial

CONTO IKLAN SOSIAL

( ANJURAN MIARA KABERSIHAN LINGKUNGAN )
2. Conto Iklan dagang

IKLAN DAGANG + GAMBAR

Dina kompetensi sammhna geus dittlakeun ngeunaan cara nepikeun wawaran /

bwara.
Sangkan leuwih jntr, hal nu kudu diperhatikeun enggoning nepikeun bwara, di
antarana ba:
1. Tepikeun bwara ku sora anu tegas tur tandes;
2. Ngucapkeunana kudu jntr ulah ngosom atawa ngagerendeng;
3. Randeganana kudu bener;
4. Eusi bewara kudu bener, jelas tur henteu nimbulkeun ragu-ragu ka nu ngaregepkeun;
5. Kalimahna singket tur jelas, pilih kalimah anu fktif.
Tengetan conto wawaran di handap, galantangkeun kalawan had tur bener !
Ka sakumna siswa kelas 1 sareng kelas 2 anu kalebet tim Paskibra , dinten Saptu tanggal 24
Maret 2007 latihan dina raraga tatahar mayunan LBBI (lomba baris-berbaris indah) nu
waktosna kantun dua minggu deui!

LEMBAR KERJA SISWA

UJI KOMPETENSI
Baca jero hat bwara ieu di handap nepi ka paham kana eusina. Tuluy wawarkeun deui ku basa
hidep sorangan!
1.

Kemis tanggal 15 Maret 2007 di bal Dsa Ciranjng Kacamatan Cingambul diyakeun
kagiatan snsus penduduk ti tingkat Kacamatan Cingambul. Nu sumping ti pihak tingkat
kacamatan diantarana ba, sekretaris kecamatan, koramil, jeung muspika sjnna. Ti pihak
aparat dsa diluuhan ku sarngrngan aparat ti mimiti kuwu, jurutulis, kulisi dsa,
raksabumi, leb nepi ka tokoh masarakat og dihaturanan.

2.

SMA PGRI kabupatn Majalengka, Saptu tanggal 10 Maret 2007, ngayakeun lomba Volley
ball antara siswa SMP sa-Kabupatn Majalengka. Eta kagiatan dibuka langsung ku Kepala
Dinas Pendidikan Kabupatn Majalengka, Drs. H. Karna Sobahi, M.M.Pd kalayan diiring
ku sababaraha rngrngan ti Dinas Pendidikan Kabupatn Majalengka. Kagiatan Volley
ball th diayakeun pikeun ngarkrut parasiswa SMP nu miboga minat jeung bakat dina
widang olah raga volley ball.

3.

Sakumna siswa SMP sa-Kabupatn Majalengka nu mibanda prstasi dina widang

matematika, Saptu tanggal 3 Maret 2007 dikumpulkeun di kampus SMP Negeri 3
Majalengka pikeun diuji kamampuhna. Unggal sakola kudu ngirimkeun utusan 10 urang
siswa, 5 siswa lalaki, 5 siswa aww. Tujuan ta kagiatan pikeun nyelksi siswa anu benerbener mampuh dina widang matematika sarta dipiharep bisa ngawakilan kabupatn
Majalengka pikeun miluan olimpiade matematika di tingkat Provinsi Jawa Barat. Eta
kagiatan diluuhan ku Drs. H. Toyib salaku rngrngan Dinas Pendidikan Kabupatn
Majalengka.

B. KALIMAH WAWARAN
Hidep pasti apal knh kana maksud kalimah wawaran, nyata kalimah anu tujuanana
mr nyaho ka nu lian ngeunaan hiji perkara. Kalimah wawaran bisa ditepikeun sacara lisan
jeung tulisan. Kalimah wawaran nu ditulis kudu nyumponan kaedah (aturan), diantarana bae,
awal kalimah kudu ditulis ku aksara ged sarta dipungkas ku tanda titik ( . ).
Tengetan conto kalimah wawaran di handap! Baca mak lentong nu bener tur merenah!
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Di sakola bad diayakeun pertandingan baskt antar kelas.

Abdi bad diajar degung sareng siswa kelas tilu.
Unggal dinten pun lanceuk sok mapagkeun.
Pun Bapa mah sans guru SMP Negeri 1 Talaga, nanging guru SMP Negeri 1 Cikijing.
Unggal dinten Minggu abdi sok sepeda santy ka Waduk Darma Kuningan.
Tim Volley MTs. Negeri 1 Cingambul ngayakeun tanding persahabatan jeung tim volley
SMP Negeri 2 Cikijing.
7. Unggal po Jumaah sor, anggota pramuka SMP Negeri 1 Cingambul milu latihan pramuka
di SD.
8. Kepala SMP Negeri 1 Sukahaji ngawajibkeun sakumna warga SMP pikeun miara kabersihan
lingkungan sakola.
UJI KOMPETENSI
Prak ku hidep jieun kalimah wawaran !
1. ______________________________________________________________________
2. ______________________________________________________________________
3. ______________________________________________________________________
4. ______________________________________________________________________
5. ______________________________________________________________________

URAIAN MATERI PEMBELAJARAN

TABEL AKSARA SUNDA

Tt[bl; ak;sr sun;d

Aksara Ngalagena

Vokal Mandiri

No

Wangun

Ucapan

Ka

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

Kha

q
x
g
G
c
j
z
J
t
d
n
p
f
v
Bb
Mm
y
r
l

Qa
Xa
Ga
Nga

Wangun

A
{
I
O
E
}

Ca
Ja
Za
Nya
Ta
Da
Na
Pa
Fa
Va
Ba
Ma
Ya
Ra
La

Ucapan
A
E
I
O
E
Eu
Angka

Wangun

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Ajen
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9

22
23

w
s

24
25
No

9
10
11
12
13

Wa
Sa
Sya

Ha

Vokalisasi (Pananda Sora)

Vokalisasi Wangun
Harkat Sora

i
.
e
.
]
.
Q
.
N
.
.......
u
.......
R
.
L
[
.o
Y
.H
.;

Ngaran

[i]

Panghulu

[e]

Pamepet

[eu]

Paneuleung

[-r]

Panglayar

[-ng]

Panyecek

[u]

Panyuku

[-r-]

Panyakra

[la]

Panyiku

[e]

Paneleng

[o]

Panolong

[-ya]

Pamingkal

[-h]

Pangwisad

[0]

Pamaeh Paten