Kasusun dening
Dra.Beauty Krustiani, MM
Surabaya, Maret 2018
RERONCENING URIP
Reroncening prastawa ing jagading panguripan
minangka refleksi iman
Kasusun dening
Dra.Beauty Krustiani, MM
Surabaya, Maret 2018
Purwaka
Tembung purwaka, kaya-kaya asale dumadi
sempalane tembung : purwakaning caraka. Purwa
iku wiwitan, caraka tegese layang utawa tulisan,
mula purwaka iku minangka pucuking kandha,
bebukaning carita. Yen ing Bahasa Indonesia
disebut pembuka, utawa pengantar.
Ing andharan karangan iki, dening penulis
diwenehi irah-irahan (judhul) buku “Reroncening
urip” dibabar mawa basa daerah,basa Jawa. Ngiras
pantes kanggo melu nguri-uri, supaya basa kita, basa
Jawa tetep urip lestari. Kita sengkuyung, supaya
kagunan basa kita, tansah angrembuyung.
Panyengkuyung ing babagan iki, ugo manut lan
adhedhasar kaprigelan lan kawigaten kang
mirunggan. Yen bisane nulis mung lagi sethithik ugo
wis becik, yen bisa akeh saya pikoleh.Yen anane
mung isih ciyut, uga wis patut, nanging yen bisa
luwih amba, malah utama.
3
Buku iki minangka reroncening pengalaman
ngaurip, kang perlu kita telusuri, supaya bisa dadi
kaca benggala, bisa dadi guruning
lelaku.Pengalaman iku, guru kang paling becik,
mula kita wajib taberi sinau, supaya saka
pengalaman, kita bisa oleh berkat,rahmat saka Gusti
kang Maha Asih, sahingga kita ngresepi gegaraning
urip iki, kanthi bener.
Para maos yen mrangguli kekurangane ing buku iki,
penulis nyuwun gunging pangaksami, Nuwun.
4
1. Sinau lan marsudi urip mukti wibawa (hidup
bahagia)
Kita kabeh cinipto dening Gusti Kang Maha
Asih, lan Maha Kuasa, supaya kita urip mukti
wibawa (bahagia). Mukti karo dhiri pribadi, amarga
nampa kabegjan anugerahing Gusti.Mukti wibawa
bebarengan karo sesama, pasanganing urip,
tangga,sanak sedulur,kerabat,awit kabeh minangka
sarana kanggo mujudake jejangkeping kamukten.
Uga rumangsa mukti wibawa, tentrem karo alam
semesta,sebab bisa anyengkuyung kamukten kang
kita tuju. Mesthi wae bisa mukti wibowo karo Gusti
Kang Maha Asih sumbering kamukten kang sejati.
Supaya kita bisa urip mukti,kita perlu sinau supaya
bisa memahami kebahagiaan kang sejati,ora mung
mligi kanggo diri pribadi, nanging ugo kanggo
sesama.
Sikap urip bahagia sejatine ugo selaras karo
motto kehidupan : Hidup adalah perjuangan yang
harus dimenangkan.
7
Bahagia jangan dicari-cari, kian dicari, kian lari
Bahagia harus ditempa, kian ditempa pasti
berjumpa.
8
Sesambungan karo werdining njaga
kesehatan raga penulis isih ajeg berolah raga. Kanthi
olah raga, yektine ugo nglatih urip disiplin,
menghargai wektu, njembarake lan nambah
wawasan sosial.
Paedah kang bisa kita petik, nalikane kita sregep
olah raga, uga kita bisa urun mendukung program
pemerintah : Rakyat sehat, Negara Kuat.
Mens sana in corpore sano, mens dynamica in
corpore dynamico. Dalam badan yang sehat,
terdapat jiwa yang sehat, dalam badan yang
bergerak, terdapat jiwa yang bergerak. Monggo kita
tansah ngupadi urip sehat, wal afiat. Gusti paring
Berkah.
3. Semaya (menunda)
Ana pitutur saka para sesepuh kang patut kita
ramesi, mawa pikiran wening, sabanjure kita
tindakake ing saben wektu, lewat tugas kewajiban
kita dhewe-dhewe ing saben dinane. Pitutur mau
mengkene :
9
Aja sok dhemen semaya, samu barang iku tindakno
sanalika, tindakna kang becik. Yen ing bahasa
Indonesia : Jangan suka menunda, apa yang bisa
dikerjakan hari ini, dan kerjakan dengan baik.
Pakulinan semaya (menunda) bisa nuwuhake
kerugian, kelangan wektu, kelangan tenaga
sabanjure fatal ing sakabehe. Kesadaran rendah,
disiplin lemah. Mula sifat, sikap seneng semaya
kudu kita cegah.
Naliko sibuk nyambut gawe, banjur kelendran
nyisihake wektu karo keluarga lan wong tuwa. Iki
ugo kalebu ing bab semaya, menunda lan lagi sadar,
ing tembe mburi, getun keduwung, gela.
Ing alaming panguripan iki ana warna-warna
ngenani bab makna kehidupan, umpamane :
Hidup adalah kesempatan yang harus dimanfaatkan.
Dadi yen ana kalodhangan, ya ing kono kuwi
kanggo migunakake wektu, supaya bisa oleh
manfaate. Ayo bebarengan migunakake wektu
sebecik-becike. Dadio wong sing : saleh, suluh,
10
sugih lan suguh. Sumonggo, nyuwun berkahing
Gusti. Sakabehing pakaryan, sigra tandangono, ora
prayoga lamun tansah semaya.
13
Kebanggaan, kesetiaan, kecintaan diajab bisa
subur lan murakabi ing alaming bebrayan, Gusti
tansah asih paring berkah marang kita sedaya.
6. Reformasi panguripan
Lakuning wektu terus tumapak ing panguripan iki.
Silih gumanti anane owah-owahan, suwasono ing
panguripaning keluarga ugo terus ngalami owah-
owahan iki. Anak putu wis padha bisa nindakake
kewajiban kanthi becik, terlibat sajroning reformasi
panguripan.
Semono ugo para sesepuh, kanthi sadar
nyoba terus nganakake owah-owahan sikap, tumuju
kasempurnaning urip, mligine angupaya bisaa dadi
wong tuwa kang utama tumraping anak lan putu.
Sering mncul pitakon: kepriye indikator sing jumbuh
bisa kita priksani, yen owah-owahan sikap lan
mental saya suwe saya tambah becik ?
Owah-owahan (perubahan) mental kudu mangkat –
14
saka diri pribadi dhewe-dhewe, dudu saka wong
liya, malah uga dudu saka pemerintah. Kaya-kaya
akeh benere, yen perubahan sikap mental iku
sejatine tuwuh saka anane disiplin, ngregani wektu,
tulus, ikhlas kang den antepi.
Mugio, saben dino lan sateruse, kita para
pinisepuh kaparingan kesadaran, yen sejatine urip iki
mbutuhake wong liya, sabanjure kita dadi bagian,
peranganing liyan. Guyub, rukun, saeka kapti, saling
mendukung, saling menehi kawigaten.
Marang anak putu sing bakal dadi penerus generasi
keluarga, diajab bisaa sadar, sejatine cinta itu
memahami, menerima dan rela berkorban, karena
cinta seharusnya membuatmu bahagia dan bukan
terluka.
Sumonggo kita bebarengan siap sedia
berubah, mengubah dan diubah, awit tumekaning
owah-owahan panguripan, tumuju urip bahagia,
sejahtera tetep dadi primadona, andalaning
penggayuh. Amin.
15
7. Makarya ( nyambut gawe )
Salah sawijining kebahagiaan sajroning
panguripan ing alam donya iki, yen kita iki bisa
duwe pakaryan, bisa nyambut gawe ing omah, ing
sak njabane omah, melu nyambut gawe ing
perusahaan, utawa swakarya dhewe la liya-liyane.
Pandangan wong akeh, nyambut gawe iku klebu
wigati, supaya bisa nyukupi kebutuhan pribadi lan
keluarga, syukur bisa nuwuhake kebahagiaan.
Makarya utawa bekerja, nyambut gawe, ing
bahasa Indonesia, kerja berarti kegiatan melakukan
sesuatu. Kerja manusia mengandung aspek :
personal, sosial, spiritual. Kerja minangka bagian
panguripan kanggo diri pribadi,keluarga-masyarakat,
sesama. Kerja minangka sarana pelayanan. Mula
saka kuwi,
Mligine para wong tuwo tansah dedonga (berdoa)
supaya anak putu bisa oleh pegaweyan kang becik
sakwise ngrampungake pasinaon kanthi hasil kang
maremake. Amin.
16
Ing sajroning nindakake pegaweyan, bisa
dijupuk hikmah : tanggug jawab, disiplin, kerja
keras, inisiatif, lan kreatif. Uga bisa dadi insan sing
jujur, cermat, tertib, tekun lan teliti.Isih akeh bab-
bab sing becik kang bisa kita pethik saka hasile
wong nyambut gawe.
Gusti Ingkang Pemurah lan Pengasih,
keparenga nyuwun lumunturing asih Panjenengan
kangge anak putu, sageda kaparingan pedamelan
ingkang mapan, rejeki ingkang cekap kangge
kabetahan ing saben dinten. Berkahing Gusti tansah
murakabi tumrap kita sedaya. Amin.
17
Yen ana salah sawijining keluarga kang luput,
sedulur mau perlu dielikake, perlu kita aturi maaf.
Sing luwih penting, supaya kita aja nganti lumebu
sajroning swasana kaluputan.Dak kira kita padha
menyadari : kaluputan mengganggu lestarining
swasana katentreman sejati.Kita terus ngupaya
kebecikan ing saben wektu. Kita butuh
kebersamaan, luwih-luwih utuhing keluarga.
Ing sajroning panguripan keluarga, bapak, ibu
lan bocah-bocah nduweni keunikan dhewe-dhewe.
Ana kaluwihan lan kekurangane. Mulo para wong
tuwo tansah kersa mendampingi putra putri kang
becik. Semono uga para putra lan putri bisa atur
sumbangan marang wong tuwa, supaya tumbuh
dalam kekudusan.
Kebahagiaan lan kesejahteraan keluarga bisa
tercipta, amarga para anggota keluarga padha sedia
saling mengampuni lan saling menyempurnakan.
Gumanti gawe sampurna lan pangapura.
18
Saling mengampuni dan menyempurnakan
kanthi jiwa besar,dadia lelaku kang utama.
19
Pamirsaning wong tuwa, nyemburatake cahya
kesembuhan, awit mawa rasa asihing katresnan kang
sejati. Ing sajroning alam bebrayan keluarga, diajab
kita bisa mawas “kehidupan” keluarga mawa
wardaya (hati). Kepriye suasanane ing ruang tamu,
ruang makan, ruang tidur lan liya-liyane.
Semono uga pamawas kita ing alaming
masyarakat. Ora mung tumuju kahanan kang kasad
netra, nanging uga perlu mawa wardaya.
Muga-muga Gusti Allah Kang Maha Agung,
tansah paring pepadhang, s
upaya kita kaparingan daya pandang yang
sempurna, ora mung ndeleng kanthi netra, nanging
uga kanthi dayaning wardaya.
Gusti tansah paring sesuluh kang merbawani.
23
12. Cilik wujude, gedhe kasiate.
Akeh wong padha nyingkiri tugas lan pakaryan
kang dianggep cilik, remeh, reged utawa buruhane
cendhek (bergaji rendah). Contone pakaryan dadi
pembantu rumah tangga (PRT), pencuci baju, piring,
dadi tukang sapu dalan, tukang semir sepatu, loper
koran, buruh bangunan, pemulung sampah lan liya-
liyane.
Kajaba iku, yen kita simak luwih adoh, kita uga
bisa menyaksikan sistim pendidikan wektu saiki,
ngadohake bocah saka bab-bab cilik lan sederhana.
Susah banget bocah saiki mbiyantu wong tuwa ing
pakaryan omah kang ora sepira abot.
Para generasi muda, sakwise ngrampungake
masa pendidikan SMA utawa Perguruan Tinggi,
karepe bisa oleh pekerjaan sing mapan, gengsi lan
oleh gaji gedhe. Akeh para muda sing wegah meniti
karir saka pakaryan cilik lan sederhana.
24
Prinsip kesetiaan marang bab-bab sing cilik lan
sederhana kudu tansah dadi gondhelan nindakae
panguripan sedina-dinane.
Kesetiaan ing bab-bab cilik lan sederhana,
mujudake modal awal kepercayaan kanggo
nindakake bab-bab sing luwih gedhe. Lewat
pakaryan kang katone cilik lan sederhana, prasaja
kita bakal kuwawa njembarake wawasan, nguwatake
kemampuan lan meningkatkan kwalitas diri pribadi.
Kita sinau setia, nindakake bab-bab cilik,
nanging prasaja kanthi kecintaan kang luhur.
Sabanjure, pakaryan kang kita tindakake kanthi
temen-temen, diajab bisa ngluhurake asma Gusti,
memuliakan Tuhan, sumbering cinta kasih kang
sejati, gedhe kasiate tumrap panguripan iki.
25
Wong tuwa endi bakal nggula wentah anak-
anake supaya bisa dadi kawula? Apa ana sing
ngimpi kepingin dadi kawula? Kabeh-kabeh mesthi
atur wangsulan : ora, ora ana.
Hamba (kawula) yaiku sing nyambut gawe lan
nggantungake uripe marang liyan. Mula , hamba
utawa kawula kudu tansah setia marang bendarane.
Hamba Allah tansah mirengake lan nindakake
dhawuh pangandikan-E. Hamba Allah tansah tuhu
setia marang Gusti Kang Maha Asih. Realitas
sesambungan antarane hamba lan Gusti, mula ana
lan nyata. Kabeh umat, yektine para hamba kang
kudu setia marang Panjenengan-E Gusti.
Tugas hamba Allah uga minangka jejering pelayan,
pelaksana tugas saka Gusti kang paring kepercayaan
melayani, dudu dilayani. Melayani, sumbere cinta
kasih, ora perlu tidha-tidha lan ragu-ragu. Kita
pasrah sumarah marang kuasane Gusti, kanthi :
sareh, sumeleh nanging ojo dumeh, awit kabeh
jejangkan, lelakune karana tekun jinangkah.
26
Kagawa tumuruning rahmat saka Gusti Kang
Maha Asih, kita diajab bisa dadi Hamba Allah kang
tetep setia nganti pungkasaning zaman.
Tuhan Allah tansah pirsa isi hati nurani kita kang
sejati, Amin.
27
Nanging kala-kala sawijining wektu kita bisa
bersikap ogah-ogahan, enggan, lumuh nindakake
kabecikan. Malah bisa uga kita banjur kurang rena,
kurang bergairah ambyur ing pakaryan mulya.
Kondisi iku bisa mrembet, berlanjut, njalari kita
banjur dadi wegah paring bebantu, bisa-bisa malah
banjur ora peduli tumrap prastawa kang dumadi ing
sakukubaning bebrayan.
Ing zaman modern, kaya kang lumaku ing era
pembangunan saiki, kecenderungan dadi pribadi
individualis dhuwur banget, teristimewa ing kutha-
kutha metropolitan. Conto kang prasaja, nalika ana
kerja bakti, resik-resik lingkungan, akeh sing ora
bisa berpartisipasi, amarga sibuk lan alasan liya-
liyane. Mangka sejatine kerja bakti iku duweni nilai
kebersamaan, kerukunan, guyub rukun lan misioner.
Kanggo nggrengsengake pakaryan mulya,
kaya-kaya ana becike, yen kita padha merefleksi
dhiri, pitakon marang pribadi kita dhewe-dhewe :
28
Apakah kita sering menarik diri untuk berbuat kang
tumuju marang pakaryan mulya ?
Muga-muga kita tansah pinaringan pitedah,
supaya luwih bisa memahami makna kehidupan sing
bener-bener hakiki.
15. Katrisnaning biyung (Kecintaan seorang
ibu)
Nalika penulis isih sekolah, saben dina yen
arep mangkat sekolah, Ibuku kanthi sih katresnan
tansah paring dhawuh, sing pinter sekolahe, sing
rukun karo kancane, aja dhemen mbolos, lan
sapanunggalane. Pitutur meh ora nate gothang, terus
didhawuhake marang putra-putrining kabeh. Tugas
dadi ibu mula ora gampang, nanging ibu tetep
tumindak arif, ora nate nulak, kewajiban nggula
wentah mula wis dadi panggilan hidup bagi seorang
ibu. Kudu bisa mandhireng pribadi, multi-tasking,
angabehi. Ibu uga bisa dadi paraga kaya dene:
dokter, pembantu, ahli keuangan, cheff handal, lan
dadi apa bae,
29
kanthi ketaatan lan katresnan kang tulus.
Mula bener, tugas kewajiban ibu ora entheng,
ora gampang. Ibuku dadi teladanku, dadi magnit
uripku, dadi panutanku, dadi lenteraku, dadi
tuntunanku.Surga ing telapaking ampeyan ibu.
Kesempurnaan hati, luwih dhuwur tatarane,
katimbang karo kesempurnaan fisik.
Gerakan emansipasi ing zaman kemajuan kaya
saiki, nduduhake yen palungguhane wanita wis
samesthine bisa sejajar karo para kaum priya. Ibu
kita R.A.Kartini kang ngripta buku : Habis gelap
terbitlah terang, menehi pepadhang, mligine tumuju
marang putra putri kang ditresnani, supaya padha
anuladha katresnaning wong tuwa marang putra,
katresnaning biyung marang si kuncung.
Ora bisa diselaki, minangka jejere wanita ing
zaman modern kaya saiki, ngadhepi tantangan kang
maneka warna, nanging kabeh mau bali marang
pribadine dhewe-dhewe,
30
tumindak sabecik-becike mawa apa anane tanpa
sandiwara.
Hidup adalah tantangan yang harus dihadapi,
bukan untuk dihindari. Ibu adalah teladan kita, kang
patut kita tresnani.
32
Sad sapta lan hasthanira
Tuhu, tulus, ikhlas kang den antepi.
Pasrah Gusti, kang utama.
Mengkono unen-unene tembung ing tetembangan
Dhandhang Gula ing rerepan iki. Bisaa dadi
panglipur lan panuntun kita kabeh. Sumonggo,
nuwun.
17. Miwiti pakaryan saka sing prasaja
Ing Nalikaning kita kepingin nindakake
samubarang pakaryan, sering kita mikirake sing
rumit lan kompleks. Dipikir terus wiwit saka A
nganti Z, pungkasane kita malah ora kuwawa miwiti
pakaryan mau, Nihil.
Sejatine kita pribadi dhewe sing malah gawe
ribet, rumit. Emane bab mau ora kita sadari, malah
kala-kala ngluputake kahanan sekitar. Monggo
dicoba bebarengan “berpikir sederhana”. Bab kang
sing prasaja (sederhana) kang dirasa bisa nyurung
kanggo njupuk jangkah kang wiwitan, kanthi
saknalika.
33
Aja amung kandheg ing pengangen angen, becik kita
wiwiti bae. Semono uga sakjrone kita nganakake
relasi marang Tuhan lan sesama. Ora perlu kita
mikirake bab sing idealis, lan mawa pangarep-arep
sing muluk-muluk. Diwiwiti bae, saka jangkah kang
wiwitan sing paling prasaja.
Ngaturake syukur panuwun, lewat doa ing
wayah esuk, nalika wungu sare, sabanjure ucapan
syukur lan berdoa kanggo sepanjang hari. Ing
nalikane kita setia marang bab-bab sing prasaja, sing
kita tindakake, kanthi alon-alon nanging pasthi kita
bakal bisa ngrasakake manfaate, bakune kanggo
pendidikan marang bocah-bocah, mapag dina ngarep
kang mantep. Kita wiwit bae luwih dhisik,
sakabehing bakal ditambahake ing wektu sak teruse.
Gusti Kang Maha Pengasih, bakal tansah paring
berkat lan rahmat kang patut kita syukuri
bebarengan. Hudup adalah rahmat dan berkat yang
patut kita syukuri, amerbawani sahingga nuwuhake
urip iki
34
krasa endah kang perlu kita nikmati.
Ngelmu (pengetahuan) iku kelakone kanthi laku.
Sanajan akeh ngelmu, lamun ora ditangkarake lan
ditrapake, ora digunakake, ngelmu iku bakal muspro
tanpa guna.
35
Sawijing ironi,bilih akeh wong ora wuta lan
terang mau ana, nanging ora birsa pirsa. Ora bisa
mirsani kabeciking liyan, keindahan lan bab-bab
sing positip. Bisa uga kaca pamirsane diwutakake
dening kecemasan, ketakutan, keraguan, ilange daya
rasa percaya dhiri.
Mulo dikaya ngapa bae, rasa percaya dhiri iku
bisa tansah dadi daya panggugah, ora wegah
ngadhepi sakabehing tantangan wong urip.
Ambudi daya supaya kita dadi suluhing
bebrayan, mula ora gampang, isih akeh sarana kang
bisa kita ugemi, kala-kala uga mbutuhake
pengorbanan, sesantine : Jer basuki mawa beya. Kita
minangka panciptaning Kang Maha Asih, kanthi
sakabehing : cipta, karsa, karya, wis samesthine
terlibat sajroning pengabdian marang Gusti.
Iman tanpa karya mati, karya tanpa ilmu nihil.
Ilmu tanpa amal sia-sia.
Minangka terang tumraping kita kabeh,
36
sajrone ziarah ing donya iki, pituduhing iman bisa
mangari bawa nemokake nilai-nilai abadi kang arupa
anyar. Tuhan Allah sumbering kasih kang terang.
38
Kita uga tansah eling lan waspada, yen sejatine
asiling samubarang pakaryan iki, gumantung.
marang gedhe ciliking sikap kita dhewe, mapag
sawernane situasi, kang bakal tumeka, kanthi
samekta lan waspada.
41
Hasiling kerja keras, bakal kita rasakake,
luwih-luwih tumrap kebahagiaan keluarga. Berkat
Tuhan, bakal terus mili lumintu, waton kita uga terus
makarya kanthi semangat, percaya diri. Bisa
sumeleh, ati sareh, nanging aja dumeh. Sakabehing
pakarti kang becik, bakal nuwuhake hasil kang uga
becik.
Iman minangka anugerahing Gusti, mampu
mengobarkan semangat bekerja kanthi tekad kang
madhep lan mantep. Sepi ing pamrih, rame ing
gawe.
42
Asihing Gusti rumentah, pindhaning anggur
sing nyegerake jiwa sing lagi nandhang kesedihan,
papa cintraka. Kita sing wis ngalami manising
anggur sukacita Tuhan, yaiku kasih, mesthi banjur
ginugah nularake kasih mau marang sesama. Kita
patut ngaturake syukur, awit bocah-bocah anak putu
wis padha ngancik ing mangsane kadewasan. Wis
akeh sing padha dadi sarjana, S1 , S2, lan S3.
Iki mratandhani yen para generasi muda, saya maju
njembarake wawasan kanthi ngangsu kawruh, kanthi
semangat sing kandel, nduweni piandel : sak maju-
majune saiki, mesti bakal kari ing wektu kang bakal
teka.
Buku iku, gudhange ilmu, kuncine sumeleh
ing semangat membaca. Dadi kudu sregep maca,
meningkatkan kegemaran berliterasi.
Anggur iku lumarahe manis, menyegarkan.
Mula sing dikarepake ing pocapan personifikasi
43
anggur sukacita, tegese pakaryan sing nekakake
keberhasilan manis rasane. Para bocah-bocah
minangka kader penerus ing sajroning keluarga, bisa
terus berjuang, pantang mundur :
Rawe-rawe rantas, malang-malang putung. Sing
padha grengseng, mbukak pepeteng, supaya bisa
seneng, dadi anggur sukacita kang sanyata.
45
Berbahagialah orang yang diam di rumah
Tuhan, dan terus mennerus memuji-muji Engkau.
46
lan aneka rupa warna kebenaran lan pengharapan
kang mulya. Keluarga sing siji kanggo sakabehe,
tetep dadi gondhelane wong urip, tumuju marang
penguripan kang regeng adoh saka swasana
kesepian. Pars pro toto, totum pro parte. Siji kanggo
sakabehe, kabeh kanggo siji. Satu untuk semua,
semua untuk satu.
25. Menehi iku bisa gawe begja
Sinau, dadi bagian penting ing sajroning urip
iki. Sinau maca kanggo njembarake wawasan, sinau
sregep nyambut gawe, sinau ulah kabecikan lan
sateruse. Kuciwane, isih akeh bocah kang kurang
begja, durung bisa oleh kalodhangan kanggo sinau.
Wong tuwo asuh minangka salah sijine solusi, sing
bisa ditempuh.
Pendidikan dadi dasar penting. Iku sebabe
wong tuwa asuh dadi solusi sing bisa ngangkat
bocah-bocah saka keluarga ora mampu, uga bocah
kang putus sekolah.
47
Paring bantuan lewat wong tuwa asuh, njalari
gawening kabegjan tumrap pihak-pihak kang
mbutuhake. Uga mujudake kepedulian marang liyan.
Yen bocah-bocah mau andarbeni sifat kreatif,
dhewekne bisa luput saka jurang kemiskinan.Mula
iku pembelajaran kudu berbasis produktifitas,
kreatifitas lan inovatif.
Sing sapa kersa paring pitulungan, Gusti Kang
Maha Asih uga bakal paring pitulungan tumrap kita,
nguatake urip iki, dadi kokoh lan tatag , begja. Ora
perlu padha kuwatir, yen sejatine paring pitulungan
kanggo sesama, gedhe banget ganjarane, urip iki
rumangsa oleh kabegjan, kebahagiaan.
Luwih becik menehi, tinimbang diwenehi
(diberi), luwih becik melayani tinimbang dilayani.
Para sutresna ing kabecikan, kanthi tulus, ikhlas
bakal paring bantuan, sarwa lumintu kanggo bocah-
bocah kang kurang beruntung.
48
Sifat lan sikap, perilaku dhemen tetulung, uga bisa
didadekake sarana pendidikan secara dini, tumrap
anak putu. Dengan gotong royong, semua tertolong.
49
Rasane kapan rampunge, yen terus muter-muter
pindhaning cakra manggilingan. Kudu ana
perspektif kehidupan kang satuhu.
Kita sing isih kaparingan kalodhangan
kanggo mrantasi kemacetaning urip, supaya aja
nganti tutuping pencerahan menghayati dinamika
panguripan iki, uwal saka arogansi spiritualisme,
kang sering dadi petaka katentremaning urip. Kita
diajab terus bisa kaparingan kekuatan kang
marunggan, luwih-luwih bersyukur marang
sakabehing peparing saka Gusti.
Kesederhanaan, prasaja, mula wis anjrah,
kahanan sing lumrah, ora perlu digatekake. Wong
akeh sing condhong ndeleng bab-bab sing wah,
spektakuler, berbobot, nilai jual tinggi, promosi sing
hebat. Iku kabeh minangka panuduh, bilih yektine
liwat kesederhanaan, mrantasi prastawa : Ing
nalikane kabeh dalan wis katutup
Mula kaya-kaya trep banget sesanti : Urip
ora manggon ing latar sisih mburi, nangging urip iku
50
ana papan, latar ngarep- front page. Yen ora bakal
macet becike, mangkat luwih awal. Yen kepingin
lulus ujian, sinau sing sregep.
51
Ing sajroning wong omah-omah, regejegan
cilik-cilik bab ngatur kebutuhan rumah tangga, wis
lumrah dumadi, nanging kabeh bisa diprantasi kanthi
cara bersinergi, saling memahami. Sing salah
ngrumangsani salahe, yen wis bener kudu
ditindakake terus kanthi bener. Kabeh anggota
keluarga, diajab tansah menyadari anane tanggung
jawab, kanggo jejeging rumah tangga, kuat, santosa.
Nemokake urip bebarengan karo para mitra
kang kita prangguli, kaya dene nemokake mutiara
adi ing sajroning bebrayan. Pepadon ngadohake
tekane rejeki, saeka praya sarane urip santosa
bebarengan keluarga. Gusti bakal paring rejeki kang
lumintu, waton kita tansah satuhu marang dhawuh
saka Panjenengan-E.
55
Hidup adalah rahmat yang patut kita syukuri
sepanjang masa. Berkah Gusti murakabi semangat
kita kabeh.
30. Kesepian.
Kita kabeh iki, sayektine ciptaaning Gusti
Kang Maha Agung, minangka makhluk pribadi, uha
makhluk sosial. Kita mbutuhake sawijining
lingkungan, lan tekane wong liya ing jagading alam
panguripan iki.
Ora nggumunake, wong banjur nggresah,
ngadhepi swasana sepi, awit tanpa rewang, rasane
urip iki dadi anta tanpa rasa. Luwih-luwih dadi krasa
sangsaya sepi, sakwise ditinggal ibu, lan anggota
keluarga , kondur ing zaman kelanggengan, sowan
ing ngarsane Gusti.
Sakjroning swasana kesepian, pikiran banjur
ngulandara, ing alaming lelamunan sing ngambra-
ambra.
56
Mula dirasa akeh empere, anane pocapan yen urip
iku sejatine minangka persoalan sing kudu diatasi.
Urip uga minangka tantangan sing kudu di adhepi
Jaman bisa owah, nanging iman tumrap
marang Gusti, kudu tansah tetep mantep, uga
salagine kita nandhang panalangsa ing sakjroning
kesepian. Kahanan sing sepi, njalari pikiran
nglangut, pedhoting semangat, kudu bisa kita
singkirake. Kanthi tetep bersemangat, nindakake
sakabehing aktifitas, kaya-kaya bisa mbiyantu,
mecahake kesepian, kang kita isi mawa kesibukan
positip. Gusti tansah paring pitedah, tumrap kita
kabeh. Ikhtiar amiwiti, begja angrampungi, Gusti
Memberkati.
57
Rahim ibu, minangka donyaning penguripan sing
wiwitan. Ing kanane, mula wis ana penguripan. Bayi
sing ana njero kandungan, wiwit bisa obah,
berkembang, mundhak dina mundhak sehat. Kabeh
mau ing njero rahime ibu, mrantandhani anane
penguripan.
Sakwise genep wancine, sibayi kudu ngalih
pindhah. Donyane kang wiwitan, sing aman tentrem
kudu ditinggalake. Liwat prastawa kang disebut :
kelahiran. Si bayi mlebu ing ndonya anyar, ya kuwi
donyaning penguripan kita kabeh iki. Donya anyar
kang hiruk pikuk, kebak keributan, mencekam, kang
ora dirasa dening bayi sak durunge. Bayi terus
berkembang, mundhak gedhe, bisa mlaku, dolanan,
sinau nganti diwasa.
Pungkasane, ing titi wanci kang ora bisa
diprediksi, kita duga, kapan tumekane, nanging
pasthi, donya kita iki, kudu ditinggalake, tumuju
menyang donya kang luwih kekal, abadi, langgeng.
58
Mula wong seda, disebutake, sampun kondur ing
jaman kelanggengan.
Penguripan minangka anugerah, paringane
Gusti Kang Maha Asih, perlu kita syukuri, kita
manfaatake, kanthi lelaku becik tumrap sesama, sak
durunge kita katimbalan, sowan ing ngarsane Gusti,
kita kaparingan wektu kanggo berjuang nindakake
kabecikan. Urip minangka anugerah kang kudu
digunakake, mligine kanggo sesama, sapa bae.
59
Kawruh sepala
A. Katentreman
Urip ora mung kaya unine bebasan mampir
ngombe, nanging sakabehing penguripan kudu
ana batasan-batasan utawa norma-norma
kehidupan kang perlu dadi gegondhelaning urip,
setia, mengabdi marang Gusti Kang Maha
Asih.Kita kabeh tansah mbutuhake ketentreman,
supaya kita bisa mengembangkan dhiri secara
manusiawi, rukun, damai, sejahtera, bahagia.
Kerukunan, kedamaian, kesejahteraan kang
njalari anane kebahagiaan, dibutuhake banget
kanggo jejeging bale wisma. Dadi werdine, kita
diajab tansah giat membangun, ora mung kaya
wong sing mampir ngombe, mung kanggo
sauntara wektu. Lelakuning ngaurip iki, ora
pisah karo anane rintangan, kang bisa njalari
tuwuhe gangguan panguripan. Nanging waton
kita tetep berusaha kesulitan-kesulitan, bakal
bisa kita prantasi, kita bakal oleh kebahagiaan,
60
kaya kang kasebut ing tembang asmara dana,
ngisor iki :
Gondhelaning wong akrami
dudu bandha, dudu arta,
amung ati pawitane,
luput sepisan, kena sepisan,
yen gampang, luwih gampang
yen angel, angele kelangkung
tan kena tinumbas arta.
Monggo padha sami kersa ngramesi, manut
jantraning panggrahita kita dhewe-dhewe. Sing
endah, edi, sing kita jaga. Ngupaya urip tentrem
bebarengan karo uriping liyan.
61
Panemu iku, kaya ana benere, jalaran ing
kalane “masa muda”, mujudake masa bersemangat
kanggo nyoba sakabehing bab anyar, kanthi daya
kreatif, selaras karo anane energi sing membara.
Nanging kuciwane, ora kabeh para muda ngisi
wektu muda iku kanthi positip. Akeh wektu sing
dibuang muspra, amung mburu anane pengakuan lan
pujian. Rumangsa bombong, sing penting gaya. Apa
tegese gaya, yen sejatine gaya mau, mung kaya dene
sandiwara, pura-pura, mawa topeng. Topeng pura-
pura, dadi anak sugih, sing nduweni sakabehe.
Topeng sok kuminter, sok tau, supaya diarani anak
pinter.
Para muda diajab lan diajak supaya enggal
angendhani, kalimput ing alaming kepalsuan. Ayo
nuli padha bangkit, dadia paraga sing piguna. Dadi
paraga sing ora ngelak pengakuan lan pujian,
nanging temen-temen dadi paraga sing dipuji karana
bisa berprestasi lan berkreasi, kang muncul saka
olahing pribadi kang mumpuni.
62
Masa muda, mula kudu cinipta bisa dadi
wektu kang bener-bener endah, nanging kaendahing
Masa muda, gumantung tata cara lan lelaku, kang
ditrapake dening para mudha dhewe. Wektu terus
lumaku, kudu dipigunakake kanthi satuhu, aja nganti
mrangguli bebendu
Aja padha kuwatir ing bab dina sesuk, sebab
dina sesuk nduweni kesusahan dhewe. Kesusahan
sedino, cukup sedina bae.
65
Biodata Penulis
Halaman Judul
Purwaka
1. Sinau lan marsudi urip mukti 7
2. Paedhahing urip sehat 8
3. Semaya 9
4. Nyuwun kekuatan Iman 11
5. Nyebar bibiting “kebanggaan” 12
6. Reformasi panguripan 14
7. Makarya 16
8. Gumanti gawe sampurna 17
9. Pamirsa kang gawe suka 19
10. Siaga lan waspada 20
11. Ora et labora 22
12. Cilik wujude, gedhe kasiate 24
13. Hamban
ing
Allah
kang
setia
25
14. Nindakake pakaryan mulya 27
15. Katrisnaning biyung 29
16. Gegaraning urip 31
17. Miwiti pakaryan saka sing prasaja 33
18. Lumaku bebarengan pituduhing iman 35
19. Samekta mapag asiling tumindak 37
20. Luhur lan asoring dhiri pribadi 39
21. Sepi ing pamrih rame ing gawe 41
22. Tuwuh dadi anggur sukacita 42
23. Rasa was-was kudu dibrantas 44
24. Siji kanggo sakabehe satu untk semua 46
5
25. Menehi iku bisa gawe begja 47
26. Ing Nalikane kabeh dalan wis katutup 49
27. Ngupaya santosaning balewisma 51
28. Jinangkaning jejangkan karana
Jinangkah 52
29. Kanthi semangat 54
30. Kesepian 56
31. Urip iku sawijining anugerah 57
Kawruh sepala
A. Katentreman 60
B. Wektu kang endah 61
C. Apa bae, sing dak sinau saka ibu 63
D. Wusananing atur 65
6
Atur Prawacana
AAAAtur Prawacana
DAFTAR ISI
Halaman Judul
Atur Prawacana
1. Kawula Dosa
2. Ing Omah Lawas
3. Nalikane Rembulan Ngumpet
4. Sekolahku
5. Swasono Sepi jroning Atine Kembang
6. Mung Butuh Kanca
7. Keplayu
8. Lali Janji
9. Kidung parak Esuk
10. Agustus 2020
5
1. Kawula Dosa
Gusti,......kawula dosa
Gusti,......kawula dora
Nyuwun agenging pangapura
Ndungkap wanci subuh
Sak lebeting wulan pasa
Kula klisikan mbenakaken kemul
Kaget, nratap wonten tiyang
Menek, mbikak jendela,
Mlebet dhateng kamar kula.
Kula rewa rewa tilem nglepus
Napas kulo senggor-senggoraken
kulo nyobi konsentrasi
Tangan uwat-uwet
7
3. Nalikane Rembulan
Ngumpet
Rembulan angslup, ninggalake omah suwung
Tumlawung tanpa dilah ublik
Suwe ditinggal lunga,
wong tuwa kang kebak trisna
Kabuncang prahara.
Omah suwung kari membrung
Turut tembok tuwa dipangan lumut
Crito-crito kacuwan tanpa kesetiaan
Cuwilan-cuwilan dhuhrita
Sinulam sawang lan jaring kalamangga
Wengi peteng, njenggereng angker.
Gawe miris ati kang ringkih
11
12
4. Sekolahku
Sekolahku,
Panggonanku kanggo nuntut ilmu
Saben esuk aku mangkat bareng mitra
Amarga kepingin golek ilmu
Sing diparingake dening guruku.
Nanging saiki
Telung tahun wis tak liwati
Akeh banget sing wis dumadi
Sing ora bisa aku lali
Ngapiki kekliruan sing dak lakoni
Marang guruku, marang kanca kancaku’
Sekolahku,
Muga ilmu sing dak duweni saiki
13
16
Aku kuciwa mitra
Sliramu wis dak anggep lintang madhangi aku
Wis dak anggep bumi pancadan, panuntunku.
Kabeh-kabeh muspra.
Aku gela, aku kuciwa
Micara tanpa tanja.
17
7. Keplayu
18
Tanpa guna kowe keplayu
Lan malih rupa kanthi operasi
Amarga mlayumu tetep ana saklumahing jagad
Tansah diusik watak maksiat
Mulo prayogane ora susah keplayu
Luwih becik tetep ing omahmu
Amarga kabeh palu wis biso kok tuku
Pakunjaran uga wis kebak kanca-kancamu
Para koruptor,
Aja tingggal glanggang, colong playu
Adhepen bae, apa kang bakal dadi paukumanmu.
19
8. Lali Janji
20
Dina iki aku tetep ora lali
Ora lali lan ora bakal lali
Ora kaya sliramu
Kang tansah mblenjani janji
Mula tansah dieling-eling
Wong urip iku sing digugu nyatane
Aja mlenca-mlence
Ajining dhiri saka lathi
Ajinang sarira saka busana.
21
9. Kidung Parak Esuk
22
Parak surup alun-alune wis padhang
jingglang,terang cemerlang.
Yen mengkono....
23
Wetan bang sulakipun
Netepi kewajiban.
24
10.Agustus 2020
25
26
Dhuh Agustus.....
27
11.Mengeti Proklamasi
Kamardikan RI tanggal
17 Agustus
Dhandhang gula
1. Sinarkara kinarya mengeti
RI mardheka nagri Indonesia
Kang tri prapat abad yuswane
Ing pitulas Agustus
Kaleh ewu kaleh dasa
Wiwitaning mardhika
Duk jaman rumuhun
Tahun patang puluh lima
Dirgahayu mangku wuwusing sesanti
Tulus mulus raharja
28
2. Sak lebeting wekdal tanggap warsi
Wis ngalami sakaliying jaman
Owah gingsir lelakone
Negara saya maju
Bungah susah gilir gumanti
Pirang-pirang kadadeyan
Wiwit purwanipun
Proklamasi kamardikan
Pembangunan, pranataning reformasi
Nganti jaman samangkya
3. Nuswantara mardika sejati
Dudu mardika kang samar-samar
Warata karta harjane
Ing kutho lan ing dhusun
Pucuk gunung pantogung gisik
29
Kawula sanagara
Sayuk nunggal kayun
Kayungyun ing kautaman
Sang Dwi Warna wuwuh wingit merbawani
Pancasila wijaya.
30
12.Kanggo Yu Minten
Yu Min..........
Apa sih sing sakjane mbok oyak
Saben esuk tangi jenggirat
Banjur mlayu plas,
Lali mangan
Lali adus
Awakmu balapan mlayu karo angin
Nabras-nabras.
Mandhega sedela Yu Min !!!
Iki ngombe banyu, ora ketang mung satenggak
Lan wis aja mbok oyak
Awit rahina ora bakal kuwagang ngoyak dina
Yu.........
Ayo awakmu tak ajak bali.
31
13.Lali
Ngapa kowe ndadak takon
Sapa sing nyebar winih pari
Apa kowe ora kelingan
Nalika wingi awan
Aku kekitrang golek utangan
Ngapa kowe ndadak takon
Kapan olehku miwiti
Apa kowe ora weruh
Lehku ninggal pacul mangkat sawah
Saiki winih pari wis thukul
Ngrembuyung ijo royo-royo
Aku wis gawe sudhetan saka banyu kali
Wis rampung nggonku nanduri
Geneya kowe ora sida niliki
Apa nyatane kowe lali
32
14.Ngliwati Ngawi
Saka Kertosono menyang Sala
Sak wise Nganjuk lan Caruban
Banjur Madiun, nuli Maospati
Lakune kandheg ing tlatah Ngawi
Akeh kang sliweran jroning pikiran
Cathetan-cathetan klawu langgam panguripan
Alas jati pinggir ratan
Pira sing gedhe bisa diwilang
Ora perlu tlusupan mara menyang tengah
Saka kadohan wis katon cetha
Alas jati pepayoning bumi
Bosah-basih dirayah memedi
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
20. Mardhika
46
47
48
50
Gumregah,,
Sepisan aneh wengi kang sepi angelangut
Cetha cumengkleng swara pepeling kang winangsit
Mbebisik teka genah merabah-rambah
51
Kandhane winasis :
Srengenge durung gumlewang
Isih manjer madhangi jagad saisine
Kaya aweh pepeling :
Ayo padha tansah sengkuyung, supaya budaya lan
Basa Jawa terus ngrembaka salami nya
52
Wusananing atur
53
Sumonggo, nuwun
Panyerat
54
Biodata Penulis
Werdining pitutur
Datan bisa luntur
Sak dawane umur
Kasusun dening
J.F.Sukardi Wh
01-Mei-2020
Isining wicara
1. Apresiasi katur marang kau ibu
2. Wawasan kang jembar lan trawaca
3. Melayani iku sawijining anugerah
4. Kanugerahan kang tanpa pepindhan
5. Wanita-wanita kang sarwa kuncara
6. Dadia paraga sing utama
7. Witing tresna, saka kulina
8. Nalikane rembulan ngumpet
9. Sinawangan saka sak burining jendhela
10. Kanugerahan saka paringane Tuhan
11. Andarbeni jiwa agung sarta wibawa
12. Tirtaning panguripan sejati
13. Marga kang wis sumadya
5
Surabaya, 01-Mei-2020
6
Pratamaning kandha
3
Sinau saka pengalaman kang ditindakake
dening semut nalikane nggawa panganan,
bebarengan mlebu sak jroning leng pandhelikan
sinamun .
Sumangga. Nuwun...
4
1. Apresiasi katur marang kaum ibu
9
Sebab ukuran yang kamu gunakan untuk
mengukur akan diukurkan kepadamu (Luk 6 :
37-38).
10
3. Melayani iku sawijining anugerah
11
Yesus ngersakake supaya kita oleh imbalan
upah, ora mung wujud materi, nanging uga arupa
berkat rohani.
12
4. Kanugrahan kang tanpa pepindhan
13
14
15
kang hebat.
16
17
18
19
20
21
22
23
24
kosok baline ati kang padhang, nggampangake
tumindak becik ing samu barang pakarti. Dadio
sesuluh, pepadhang kanggo menyinari alam
sekitar.
25
9. Sesawangan saka mburi jendhela
26
27
28
29
30
(Yesaya 1 :19)
31
32
Lancar, metu saka sumbering banyu kang
tansah lumintu.
33
13. Marga kang wis sumadya
34
Semono uga kahananing panguripan.
Nganti seprene akeh sing pada nyoba
nemokake dalan anyar kanggo nggayuh
keberhasilan, kemakmuran lan keselamatan.
35
14. Menggalih dhisik lagi micara
36
37
38
Lsp.
39
40
41
42
43
Kang kita prangguli ing
saben dino
Suplemen panguripan
Surabaya 01-Mei-2020
44
1. Ing saben dina mujudake dina
anyar kanggo wong -wong sing
arif bijaksana
Yen ana ing antarane kita nate ngalami
kegagalan, bosen lan jenuh, utawa lali nyebut
firman Tuhan kanthi tulus, mangga kita wiwiti
maneh komitmen anyar nekuni firman Tuhan
kanthi semangat, pantang menyerah lan bangkit
saka kegagalan, lan saben dina mujudake dina
anyar, tumrap wong sing arif lan bijaksana
(Ibrani 4 : 12)
48
(Ibrani 10 : 25)
49
50
kalane ana persoalan, optimis ngadhepi
kesulitan.
51
Pribadi kang luhur iku, ora liya ya amung
Gusti Yesus Kristus, kang Maha Asih.
(Mzm 16 : 8)
52
9. Sikap murah hati
Manut saka wawasan manungsa salumrah, kerta
ajining batu permata, luwih dhuwur tinimbang
ajining dhiri pribadi kang murah hati. Pambiji
ing iki, ora adoh saka sifat sepihak kang didasari
sifat materialistis melulu.
53
pujian lan popularitas, nanging ditindakake
pener bener suci murni, tumuju marang
kabecikan kang sejati.
54
masyarakat.
55
Segala sesuatu yang kamu kehendaki, supaya
orang perbuat kepadamu, perbuatlah demikian
juga kepada mereka (Mat 7 : 12a)
56
Urip iku mujudake kalodhangan (kesempatan)
kang perlu dimanfaatkan.
57
nuwuhake masalah anyar kang luwih rumit.
58
Janganlah kamu kalah terhadap kejahatan,
tetapi kalahkanlah kejahatan dengan kebaikan.
(Roma 12 : 21)
59
Mula kabeh para pandhereke Kristus kudu
tansah menyadari, amung saka Yesus kita oleh
dalan pepadhang nuju ing kehidupan kang luhur
lan sejati. Mangga kita bareng-bareng karo
Kristus mengikuti pituduhe tumuju ing
keselamatan.
( Yoh 8 : 12)
60
Keberhasilan iku, mesti bae ora bisa teka tiba
saka langit, kudu diperjuangkan kanthi nyambut
gawe ulet, bekerja keras. Duwe keyakinan lan
kepercayaan kang mantep.
(Mat 9 : 29b)
61
15. Sikap ing sajroning
pakaryan
Sikap kita sak jroning nindakake sakabehing
pakaryan bakal antuk buah keberhasilan, waton
didasari kanthi sikap kang bener, patuh lan taat
netepi paugeran selaras karo angger-anggering
pakaryan.
63