4.1
Anggapan Dasar
Dalam perhitungan struktur portal bertingkat banyak dengan metode Takabeya, berlaku
4.2
Persamaan Dasar
Mab
Mba
A
A
A
B
a
b
Mab
Mba
A
A
mab
B
a a
wa
wb
ba
b
B
mba
ab
Mab , Mba
Mab , Mba
mab , mba = adalah besar momen koreksi akibat adanya pergeseran titik b sejauh ab dan
berikut :
Mab
mab + Mab
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
225
CHAPTER 04
Mba
mba + Mba
(4.1)
Dimana :
mab dan mba dapat diturunkan berdasarkan prinsip persamaan perputaran sudut sebagai
berikut :
a
w a + ab
mab .L
mba .L
3EI
6EI
+ ab
(4.2)
w b + ab
mab .L
mba .L
+
6EI
3EI
+ ab
(4.3)
mab .L
+ 3 ab
2EI
(4.4)
2EI
2a b 3 ab
L
(4.5)
2EI
2b a 3 ab
L
Apabila dinyatakan
(4.6)
I
K ab , maka :
L
mab =
2EK ab 2a b 3 ab
mba =
2EK ab 2b a 3 ab
(4.7)
2EK ab 2a b 3 ab Mab
mba =
2EK ab 2b a 3 ab Mba
(4.8)
2m
Mab
Mba
= K ab
ma
= 2 E K a
mab
= -6E K ab
mb
= 2 E K b
k ab
ma mab
ba
(4.9)
K ab
K
Dimana
K
= adalah suatu harga konstanta kekakuan berdimensi m3, dan ditetapkan sembarang.
ma
= adalah momen parsiil akibat perputaran sudut a , selanjutnya disebut momen rotasi
(rotation moment) di titik A.
mb
= momen parsiil akibat perputaran sudut b , selanjutnya disebut momen rotasi di titik B.
mab
= momen parsiil akibat pergeseran titik B relatif terhadap titik A sejauh ab , selanjutnya
disebut momen perpindahan (displacement moment) dari batang AB.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
226
CHAPTER 04
4.3
2m
.M
Mab
Mba
= k ba
ma mab
ba
Karena titik nodalnya tidak bergeser, maka Mab = 0, sehingga pada titik nodal A dinyatakan
dalam bentuk persamaan di bawah ini :
Mab
= k ab 2ma mb . Mab
Mac
= k ac 2ma mc . Mac
Mad
= k ad 2ma md . Mad
Mae
= k ae 2ma me . Mae
(4.10)
Selanjutnya, kesetimbangan pada titik nodal A atau dalam hal ini jumlah momen di titik nodal A
harus sama dengan nol (MA = 0).
Mab + Mac + Mad + Mae = 0
(4.11)
k
k
ma 2 ac + ac
k ad
k ad
k ae
k ae
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
.
.
.
.
Mab
mb
mc
Mac
+
= 0
Mad
md
me
Mae
(4.12)
227
CHAPTER 04
( k ab ) . me
md ( k ad )
a + ( k ab )
mb
( k ac ) . mc
(4.13)
k
k
ma 2 ac + ac
k ad
k ad
k ae
k ae
.
.
.
.
Mab
mb
mc
Mac
+
= 0
Mad
md
me
Mae
Mab
k ab
k ab
k
k
Mac
ma 2 ac =
+ ac
Mad
k ad
k ad
Mae
k ae
k ae
ma
k ab
k
a
+ ab
a
a
. mb
. mc
=
. md
. me
k ae
mb
k ac
k ae
a
mb
k ac
a
me
k ad
me
k
ad
a
.
md
mc
mc
md
ma
k
a
+ ab
a
a
k ae
me
md
mb
k ac
a
mc
k ad
(4.14)
Persamaan (4.14) juga disebut persamaan rotasi pada titik nodal A, dan dengan cara
yang sama maka persamaan-persamaan pada titik nodal yang lain juga dapat diturunkan.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
228
CHAPTER 04
4.3.2 Cara Perhitungan Portal Bertitik Nodal Tetap
Adapun cara perhitungan portal dengan titik nodal tetap, seperti diuraikan di bawah ini :
1. Pada saat meninjau salah satu titik nodal, maka pada titik nodal yang lain dianggap belum
mengalami perputaran sudut. Misalnya titik nodal yang ditinjau adalah titik nodal A, maka
pada titik nodal lain dianggap belum terjadi perputaran sudut, dengan kata lain b, c, d, e
dan mb , mc , m d , m e 0 . Sehingga momen rotasi di titik nodal A :
ma
= m(a0 ) =
a
a
= m(b0 ) =
b
b
mc
= m(c0 ) =
c
c
md
= m(d0 ) =
d
d
me
= m(e0 ) =
e
e
m(a1)
a
+ ab
a
a
Dimana nilai a
a
m(a1)
= m(a0 )
ae
a
m(b0 )
ac
a
m(e0 )
m(d0 )
m(c0 )
ad
+ ab
a
ae
a
m(b0 )
ac
a
m(e0 )
m(d0 )
m(c0 )
ad
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
229
CHAPTER 04
3. Langkah perhitungan sebelumnya dilakukan terus menerus sampai mendapatkan hargaharga yang konvergen pada semua titik nodal atau m(n ) = m(n 1) .
4. Apabila telah mendapatkan harga-harga konvergen pada semua titik nodal, perhitungan
dilanjutkan untuk menghitung momen akhir, dimana hasil-hasil perhitungan momen parsil
tersebut dikembalikan ke dalam persamaan (4.5), sebagai contoh perhitungan momen
desain pada titik nodal A :
2m
2m
2m
+M
+ M
+M
Mab
Mac
= k ac
Mad
= k ad
Mae
= k ae
(n )
a
m(cn )
(n )
a
m(dn )
(n )
a
m(en)
ac
ad
ae
5. Dalam perhitungan dengan metode ini, dapat dilakukan koreksi terhadap momen akhir
desain, apabila hasil perhitungan jumlah momen akhir (M) pada setiap titik nodalnya tidak
sama dengan nol. Hal ini terjadi, karena dapat disebabkan oleh beberapa hal, seperti
adanya pembulatan angka, pemotongan angka atau hasil konvergensi yang kurang tepat
sehingga menimbulkan nilai selisih pada penjumlahan nilai momen. Untuk perhitungan nilai
selisih yang terjadi dapat dilakukan dengan cara membagikan secara merata dan sebanding
dengan angka kekakuannya, sebagai berikut :
Mab
n)
= M(ab
k ab
M
k ab k ac k ac k ae
Untuk perhitungan koreksi pada Mac , Mad , Mae analog dengan langkah di atas.
Contoh 4.1 :
Diketahui portal dengan bentuk bangunan, angka kekakuan dan pembebanan yang simetris
seperti tergambar di bawah ini. Hitunglah momen akhir desain dari portal tersebut?
Penyelesaian :
Perhitungan momen-momen parsiil
Perhitungan momen-momen primer :
M12
1 2
qL
12
1
4.6 2
12
= -12 ton.m
MF21
= +12 ton.m
M45
1 2
qL
12
1
2 .6 2
12
= -6 ton.m
M54
= + 6 ton.m
M23
1 2
qL
12
1
6 .8 2
12
= -32 ton.m
M32
= +32 ton.m
M56
1
qL2
12
1
3.8 2
12
= -16 ton.m
M65
= +16 ton.m
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
230
CHAPTER 04
CL
2 ton/m1
2 ton/m1
4
K = 0,50
K = 0,75
K = 0,75
K = 1,25
K = 0,50
K = 1,25
K = 1,25
K = 0,75
6 ton/m1
4 ton/m1
1
K = 0,75
K = 0,75
K = 1,00
K = 1,25
K = 1,75
K = 0,75
K = 1,75
6.00 m
K = 1,25
8.00 m
K = 1,75
8.00 m
K = 1,00
6.00 m
= M12
= -12 ton.m
= M21 + M23
= 12 + (-32)
= M45
= -6 ton.m
= -20 ton.m
= -10 ton.m
Perhitungan nilai :
1
= 2 . (k1 A k1 2 k1 4 )
= 2 . (1,0 0,75 0,75 )
= 5
= 2 . (k 2 B k 2 1 k 2 3 k 2 5 )
= 2 . (1,75 0,75 1,25 1,25 )
= 10
= 2 . (k 4 1 k 4 5 )
= 2 . (0,75 0,50 )
= 2,5
= 2 . (k 5 4 k 5 6 k 5 2 )
= 2 . (0,50 0,25 1,75 )
= 5
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
231
CHAPTER 04
Perhitungan nilai :
Untuk perhitungan nilai atau faktor distribusi sebaiknya dihitung untuk setiap nodalnya agar
tidak terjadi kesalahan dan apabila dijumlahkan maka nilai pada setiap nodal berjumlah 0,5.
Nodal 1 :
1 2 =
k1 2
=
1
0,75
= 0,150
5
1 4 =
k1 4
=
1
0,75
= 0,150
5
1 A =
k1 A
=
1
1,00
= 0,200
5
Kontrol
= 0,500
Nodal 2 :
2 B =
k 2 B
=
2
1,75
= 0,175
10
2 1 =
k 2 1
=
2
0,75
= 0,075
10
2 3 =
k 23
=
2
1,25
= 0,125
10
2 5 =
k 25
=
2
1,25
= 0,125
10
Kontrol
= 0,500
Nodal 4 :
4 1 =
k 4 1
=
4
0,75
= 0,300
2,5
4 5 =
k 4 5
=
4
0,50
= 0,200
2,5
Kontrol
= 0,500
Nodal 5 :
5 2 =
k52
=
5
1,25
= 0,250
5
5 4 =
k54
=
5
0,50
= 0,100
5
5 6 =
k56
=
5
0,75
= 0,150
5
Kontrol
= 0,500
Sebagai catatan bahwa pada perhitungan portal dengan titik nodal tetap, nilai pada batangbatang vertikal dapat saja tidak dihitung, tetapi untuk pembuktian dan kontrol maka nilai-nilai diatas
tetap dihitung.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
232
CHAPTER 04
1
=
1
( 12)
= 2,4 ton.m
5
m2
(0)
2
=
2
( 20 )
= 2,0 ton.m
10
m4
(0 )
4
=
4
(6)
2,5
m5
(0)
5
=
5
(10 )
= 2,0 ton.m
5
m1
= 2,4 ton.m
(1)
m4
(0)
m4
(0)
2,400
( 41 ) . (m1 )
= (0,300 ) . (2,400 )
0,720
(0)
= (0,200 ) . (2,400 )
0,400
1,280
( 4 5 ) . (m5
m4
(0 )
(1)
(1)
(1)
dimasukan ke dalam
di bawah ini :
Nodal 5 :
m5
(1)
m5
(0 )
(1)
( 5 4 ) . (m 4 )
(0)
2,000
= (0,100 ) . (1,280 )
0,128
m5
( 5 2 ) . (m2
(0)
= (0,250 ) . (2,000 )
0,500
( 5 6 ) . (m6
(0 )
= (0,150 ) . (0)
1,372
m5
(1)
Selanjutnya, dengan cara yang sama nilai momen rotasi putaran pertama m5
(1)
dimasukan ke
(1)
m2
(0)
(1)
( 2 5 ) . (m5 )
(0)
( 21 ) . (m1 )
( 2 3 ) . (m3
(0)
(0)
2,000
= (0,125 ) . (1,372)
0,172
= (0,075 ) . (2,400 )
0,180
= (0,125 ) . (0)
1,648
m2
m2
(1)
Untuk perhitungan ke arah nodal A karena adalah tumpuan jepit maka sama dengan nol.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
233
CHAPTER 04
(1)
dan m 4
(1)
sebelumnya.
Nodal 1 :
(1)
m1
(0)
m1
(0)
m2
2,000
(1)
= (0,150 ) . (1,648 )
0,247
(1)
= (0,150 ) . (1,280 )
0,192
( 1 2 ) . (m2 )
( 1 4 ) . (m 4 )
m2
(1)
1,961
m4
(0)
2,400
(2)
m4
(0 )
(1)
( 41 ) . (m1 )
= (0,300 ) . (1,961)
0,588
(1)
= (0,200 ) . (1,372)
0,274
( 4 5 ) . (m5 )
m4
(2)
1,538
m5
(0)
2,000
Nodal 5 :
m5
(2)
m5
(0 )
( 5 4 ) . (m 4
( 2)
= (0,100 ) . (1,538 )
0,154
( 5 2 ) . (m2 )
= (0,250 ) . (1,648 )
0,412
(1)
m5
(2)
1,434
m2
(0)
2,000
= (0,125 ) . (1,434 )
0,179
= (0,075 ) . (1,961)
0,144
Nodal 2 :
m2
(2)
m2
(0)
( 2 5 ) . (m5
(2)
(1)
( 21 ) . (m1 )
m2
(2)
1,674
m2
(0)
2,000
= (0,150 ) . (1,674 )
0,251
= (0,150 ) . (1,538 )
0,231
1,918
Nodal 1 :
( 2)
m1
(0)
m1
( 1 2 ) . (m2
(2)
( 1 4 ) . (m 4
( 2)
( 2)
m1
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
234
CHAPTER 04
4
- 0,300
- 0,150
1
- 0,200
- 0,100
m4(0) = +2,400
(- 0,300) . (+2,400) = - 0,720
(- 0,200) . (+2,400) = - 0,400
m4(1) = +1,280
5
- 0,250
m5(0) = +2,000
(- 0,100) . (+1,280) = - 0,128
(- 0,250) . (+2,000) = - 0,500
m5(1) = +1,372
m4(0) = +2,400
(- 0,300) . (+1,961) = - 0,588
(- 0,200) . (+1,372) = - 0,274
m4(2) = +1,538
m5(0) = +2,000
(- 0,100) . (+1,538) = - 0,154
(- 0,250) . (+1,648) = - 0,412
m5(2) = +1,434
m4(0) = +2,400
(- 0,300) . (+1,918) = - 0,575
(- 0,200) . (+1,434) = - 0,287
m4(3) = +1,538
m5(0) = +2,000
(- 0,100) . (+1,538) = - 0,154
(- 0,250) . (+1,674) = - 0,419
m5(3) = +1,427
m4(0) = +2,400
(- 0,300) . (+1,917) = - 0,575
(- 0,200) . (+1,427) = - 0,286
m4(4) = +1,539
m5(0) = +2,000
(- 0,100) . (+1,539) = - 0,154
(- 0,250) . (+1,678) = - 0,419
m5(4) = +1,427
- 0,150
- 0,075
- 0,125
2
m1(0) = +2,400
(- 0,150) . (+1,648) = - 0,247
(- 0,150) . (+1,280) = - 0,192
m1(1) = +1,961
m2(0) = +2,000
(- 0,125) . (+1,372) = - 0,172
(- 0,075) . (+2,400) = - 0,180
m2(1) = +1,648
m1(0) = +2,400
(- 0,150) . (+1,674) = - 0,251
(- 0,150) . (+1,538) = - 0,231
m1(2) = +1,918
m2(0) = +2,000
(- 0,125) . (+1,434) = - 0,179
(- 0,075) . (+1,961) = - 0,144
m2(2) = +1,674
m1(0) = +2,400
(- 0,150) . (+1,678) = - 0,252
(- 0,150) . (+1,538) = - 0,231
m1(3) = +1,917
m2(0) = +2,000
(- 0,125) . (+1,427) = - 0,178
(- 0,075) . (+1,918) = - 0,144
m2(3) = +1,678
m1(0) = +2,400
(- 0,150) . (+1,678) = - 0,252
(- 0,150) . (+1,539) = - 0,231
m1(4) = +1,917
m2(0) = +2,000
(- 0,125) . (+1,427) = - 0,178
(- 0,075) . (+1,917) = - 0,144
m2(4) = +1,678
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
235
CHAPTER 04
+ m2
(4)
) + M1 2
= - 7,866
t.m
( 4)
+ m4
(4)
) + M1 4
= + 4,030
t.m
( 4)
+ mA
(4)
) + M1 A
= - 3,834
t.m
M1 = - 0,002
t.m
M1 2 = k1 2 . (2. m1
M1 4 = k1 4 . (2. m1
M1 A = k1 A . (2. m1
Nodal 2 :
M2 1 = k2 1 . (2. m2
(4)
+ m1
( 4)
) + M2 1
M2 5 = k2 5 . (2. m2
(4)
+ m5
(4)
M2 3 = k2 3 . (2. m2
(4)
+ m3
(4)
+ mB
M2 B = k2 B . (2. m2
= +15,955
t.m
= + 5,979
t.m
( 4)
= - 27,805
t.m
(4)
= + 5,837
t.m
M2 = - 0,002
t.m
= + 3,746
t.m
= - 3,747
t.m
M4 = - 0,001
t.m
Nodal 4 :
M4 1 = k4 1 . (2. m 4
( 4)
+ m1
( 4)
) + M 4 1
M4 5 = k4 5 . (2. m 4
( 4)
+ m5
(4)
Nodal 5 :
M5 2 = k5 2 . (2. m5
(4)
+ m2
(4)
= - 5,665
t.m
M5 4 = k5 4 . (2. m5
(4)
+ m4
(4)
= + 8,197
t.m
M5 6 = k5 6 . (2. m5
(4)
+ m6
(4)
= - 13,860
t.m
M5 = + 0,002
t.m
(4)
+ m2
(4)
= + 34,093 t.m
M6 5 = k6 5 . (2. m6
(4)
+ m5
(4)
= + 17,070 t.m
+ m1
( 4)
+ m2
MA 1 = kA 1 . (2. m A
MB 2 = kB 2 . (2. mB
( 4)
) + MA 1 = 1,00. [0 + (+1,917)] + 0
= + 1,917
t.m
(4)
) + MB 2 = 1,75. [0 + (+1,678)] + 0
= + 2,937
t.m
Sebagai catatan, apabila kontrol pada setiap nodal tidak sama dengan nol, maka dapat
dilakukan koreksi terhadap besarnya momen desain dengan membagikan selisih yang terjadi pada
setiap batang.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
236
CHAPTER 04
17,070
13,860
3,746
4
8,197
3,747
5,665
34,093
27,805
15,955
7,866
3,834
5,873
4,030
1,917
5,979
2,937
Dikatakan sebagai portal dengan dukungan sendi, apabila dukungan b dan d adalah sendi,
sehingga berlaku :
Mba
= 0
Mda
= 0
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
237
CHAPTER 04
= k ab 2ma mb + Mab
Mba
= k ba 2mb ma + Mba
3
1
ma .k ab Mab Mba
2
2
Mad
3
1
ma .k ad Mad Mda
2
2
(4.15)
Apabila :
M'ab = Mab
1
Mba
2
M'ad = Mad
1
Mda
2
(4.16)
3
ma .k ab M'ab
2
Mad
3
ma .k ad M'ad
2
(4.17)
= k ac 2ma mc + Mac
Mae
= k ae 2ma m e + Mae
(4.18)
Dimana :
m
'
a + e
mc
'
'ae
'ac
M'
Mae
' a
'a
= 2k ab k ac k ad k ae
'ac
k ac
'a
'ae
k ae
'a
ab M'ad Mac
(4.19)
1
k ab k ad a 1 k ab k ad
2
2
(4.20)
Contoh 4.2 :
Sebuah portal dengan perletakan sendi pada kedua ujungnya dan jepit pada tumpuan bawah
menerima beban terbagi rata dan beban terpusat seperti tergambar di bawah ini. Hitunglah momen
desain pada struktur tersebut?
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
238
CHAPTER 04
1 2
1 2
qL .
qL =
12
12
1
. 1,2 . 42
8
1 2
qL
8
= + 4,2 ton.m
1 2 P.ab 2
qL 2
L
8
1
3,20.2.22
1,2.4 2
42
8
M12
1 2
qL =
12
1
2,25.8 2 = 12 ton.m
12
M21
1 2
qL =
12
1
2,25.8 2 = + 12 ton.m
12
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
= 4,8 ton.m
239
CHAPTER 04
Perhitungan nilai :
'1
' 2
Perhitungan nilai :
= 1 . k 1 A
1 = 2 . (k1 A k1 2 k1 C )
= 2 . (0,40 0,90 1,20)
= 5
= 1 . k 1 A
= 5 . 0,40
= 4,8
= 1 . k 1 A
2 = 2 . (k 2 D k 2 1 k 2 C )
= 2 . (0,40 0,90 1,20)
= 5
= 2 . k 1 A
= 5 . 0,40
= 4,8
Perhitungan nilai :
1 2 =
k1 2
=
'1
0,90
= 0,1875
4,80
2 1 =
k 2 1
=
'2
0,90
= 0,1875
4,80
'1
=
'1
( 9,6)
= + 2,0 ton.m
4,80
(0)
'2
=
'2
( 7,2)
= - 1,5 ton.m
4,80
m1
m2
m1
(0)
(0 )
m1
2,000
= ( 0,1875 ) . ( 1,500 ) =
0,281
m1
( 1 2 ) . (m2
(0)
(1)
2,281
(0 )
1,500
= ( 0,1875 ) . ( 2,281) =
0,428
m1
m2
(1)
m2
(0 )
m2
(1)
( 2 1 ) . (m1 )
m2
(1)
1,928
Pemberesan momen parsiil dimulai dari titik nodal 1 ke titik nodal 2. Selanjutnya hasil
pemberesan momen parsiil ditampilkan dalam bentuk skema pemberesan momen parsill.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
240
CHAPTER 04
1
A
- 0,1875
- 0,1875
m1(0) = +2,000
(- 0,1875) . (-1,500) = - 0,281
m1(1) = +2,281
m2(0) = - 1,500
(- 0,1875) . (+2,281) = - 0,428
m2(1) = - 1,928
m1(0) = +2,000
(- 0,1875) . (-1,928) = +0,364
m1(2) = +2,364
m2(0) = - 1,500
(- 0,1875) . (+2,364) = - 0,443
m2(2) = - 1,943
m1(0) = +2,000
(- 0,1875) . (-1,934) = - 0,364
m1(3) = +2,364
m2(0) = - 1,500
(- 0,1875) . (+2,364) = - 0,443
m2(3) = - 1,943
Gambar 4.8 Skema pemberesan momen parsiil portal dengan dukungan sendi
Perhitungan momen desain :
Nodal 1 :
M1 A = k1 A . (
3 (3 )
m1 ) + M'1 A
2
(3)
+ m2
(3)
+ mB
M1 2 = k1 2 . (2. m1
M1B = k1 B . (2. m1
= 0,40. [
3
(+2,364)] + (+2,4)
2
= 7,866
t.m
(3)
) + M1 2
= 9,439
t.m
(3)
) + M1B
= + 5,764
t.m
M1 = 0,001
t.m
3
(-1,943)] + (-4,8)
2
= 5,966
t.m
= + 10,630
t.m
= 4,663
t.m
M2 = + 0,001
t.m
Nodal 2 :
M2 D = k2 D . (
3 (3)
m 2 ) + M'2 D
2
(3)
+ m1
(3)
+ mC
M2 1 = k2 1 . (2. m2
M2 C = k2 C . (2. m1
(3 )
= 0,40. [
) + M2 1
(3)
Sebagai catatan, apabila harga-harga momen parsiil yang diambil berasal dari putaran
pemberesan momen parsiil yang belum konvergen, maka untuk dukungan sendi diberikan koreksi
dengan persamaan :
(n )
(n )
(n)
M1 A = M1 A
M1 2 = M1 2
M1B = M1B
3
k1 A
4
M1
1
'1
2
faktor
3
karena nodal A adalah sendi
4
k1 2
M1
1
'1
2
k1B
M1
1
'1
2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
241
CHAPTER 04
4.3.4 Portal Dengan Keadaan Simetris
Dikatakan sebagai portal dalam keadaan simetris apabila keadaan struktur portal baik dimensi
dan beban yang bekerja bernilai sama merata.
e
CL
c
Gambar 4.9 Portal keadaan simetris
Terjadi hubungan antara :
a
a '
= 2 Ek . a
ma
ma '
= k ac (2 ma + mc ) + Mac
Mad
= k ad (2 ma + md ) + Mad
Mae
= k ae (2 ma + me ) + Mae
(4.21)
me ( "ae )
a
+ md ( "ad )
"a
mc ' ( "ac )
(4.22)
Dimana :
"a
= a k 'aa
"ac
k ac
"a
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
a = 2( k 'aa + k ac + k ad + k ae )
"ad
k ad
"a
"ae
k ae
"a
(4.23)
242
CHAPTER 04
Sebagai catatan, bahwa untuk portal dalam keadaan simetris dengan jumlah bentang genap
nilai tidak diperlukan atau dapat langsung menggunakan nilai yang ada. Untuk lebih jelasnya
dapat melihat dalam contoh di bawah ini.
Contoh 4.3 :
Diketahui sebuah struktur portal dalam keadaan simetris dengan angka kekakuan balok
sebesar 1,5 dan angka kekakuan kolom sebesar 1,0 dan berlaku seragam untuk semua balok dan
kolom. Diminta menghitung momen desain pada struktur portal tersebut !
3 t/m1
4
4.00 m
3 t/m1
3
4.00 m
B
3.00 m
C
3.00 m
6.00 m
Gambar 4.10 Contoh struktur portal dalam keadaan simetris
Penyelesaian :
Perhitungan momen-momen parsiil
Perhitungan momen-momen primer :
M12
1 2
qL =
12
1
3 .3 2
12
= 2,25 ton.m
M21
1 2
qL =
12
1
3 .3 2
12
= + 2,25 ton.m
Untuk harga-harga momen primer yang lain berlaku sama dengan nilai momen primer di atas karena
kondisi yang simetris.
Perhitungan nilai :
1
= M12
= M32
= -2,25 ton.m
= 0
= +2,25 ton.m
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
243
CHAPTER 04
4
= M45
= M65
= +2,25 ton.m
= 0
= -2,25 ton.m
Perhitungan nilai :
1
= 2 . (k1 A k1 2 k1 6 )
= 2 . (1,0 1,5 1,0)
= 7
= 2 . (k 2 B k 2 1 k 2 3 k 2 5 )
= 2 . (1,0 1,5 1,5 1,0)
= 10
= 2 . (k 3 C k 3 2 k 3 4 )
= 2 . (1,0 1,5 1,0)
= 7
= 2 . (k 4 3 k 4 5 )
= 2 . (1,0 1,5)
= 5
= 2 . (k 5 4 k 5 2 k 5 6 )
= 2 . (1,5 1,0 1,5)
= 8
= 2 . (k 6 1 k 6 5 )
= 2 . (1,0 1,5)
= 5
Perhitungan nilai :
Untuk perhitungan nilai atau faktor distribusi sebaiknya dihitung untuk setiap nodalnya agar
tidak terjadi kesalahan dan apabila dijumlahkan maka nilai pada setiap nodal berjumlah 0,5.
Nodal 1 :
1 A =
k1 A
=
1
1,00
= 0,143
7
1 2 =
k1 2
=
1
1,50
= 0,214
7
1 6 =
k1 6
=
1
1,00
= 0,143
7
Kontrol
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
= 0,500
244
CHAPTER 04
Nodal 2 :
2 B =
k 2 B
=
2
1,00
= 0,100
10
2 1 =
k 2 1
=
2
1,50
= 0,150
10
2 3 =
k 23
=
2
1,50
= 0,150
10
2 5 =
k 25
=
2
1,00
= 0,100
10
Kontrol
= 0,500
Nodal 3 :
3 C =
k 3C
=
3
1,00
= 0,143
7
3 2 =
k32
=
3
1,50
= 0,214
7
3 4 =
k34
=
3
1,00
= 0,143
7
Kontrol
= 0,500
Nodal 4 :
4 3 =
k 4 3
=
4
1,00
= 0,200
5
4 5 =
k 4 5
=
4
1,50
= 0,300
5
Kontrol
= 0,500
Nodal 5 :
5 4 =
k54
=
5
1,50
= 0,1875
8
5 2 =
k52
=
5
1,00
= 0,1250
8
5 6 =
k56
=
5
1,50
= 0,1875
8
Kontrol
= 0,5000
Nodal 6 :
6 1 =
k 6 1
=
6
1,00
= 0,200
5
6 5 =
k 6 5
=
6
1,50
= 0,300
5
Kontrol
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
= 0,500
245
CHAPTER 04
1
=
1
(2,25)
7
= + 0,3214 ton.m
m2
(0)
2
=
2
(0 )
10
= 0
m3
(0)
3
=
3
(2,25)
7
= - 0,3214 ton.m
m4
(0 )
4
=
4
(2,25)
5
= - 0,4500 ton.m
m5
(0)
5
=
5
(0 )
8
= 0
m6
(0 )
6
=
6
(2,25)
5
= + 0,4500 ton.m
m1
m1
(0)
(0 )
m1
m1
( 1 2 ) . (m2
m2
(0 )
= (0,1430 ) . (0,4500 ) =
(0 )
m2
(1)
(1)
= ( 0,1500 ) . ( 0,2481) =
0,0372
0,0482
= ( 0,1500 ) . ( 0,3214 ) =
( 2 5 ) . (m5
(0)
= ( 0,1000 ) . (0)
m3
(0)
( 3 4 ) . (m 4
0,2481
(0)
(1)
(1)
(0 )
m4
(0 )
(1)
( 4 5 ) . (m5
(0)
m2
(1)
0,0110
m3
(0 )
0,3214
= ( 0,1430 ) . ( 0,4500 ) =
0,0644
m3
(1)
0,2594
m4
(0)
0,4500
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
(0 )
( 4 3 ) . (m3 )
0,0644
( 2 3 ) . (m3
( 3 2 ) . (m2 )
m4
= (0,2140 ) . (0)
( 21 ) . (m1 )
m3
(1)
m1
(1)
0,3124
(0)
( 1 6 ) . (m6
m2
(1)
0,3981
246
CHAPTER 04
m5
(1)
m5
(0)
m5
(1)
m6
= ( 0,1875 ) . ( 0,3981) =
0,0746
(1)
= ( 0,1250 ) . ( 0,0110 ) =
0,0014
= ( 0,1875 ) . ( 0,4500 ) =
0,0844
( 5 2 ) . (m2 )
m6
(1)
( 5 4 ) . (m4 )
( 5 6 ) . (m6
(0 )
(0 )
(0 )
(1)
( 6 5 ) . (m5 )
(1)
( 61 ) . (m1 )
m5
(1)
0,0111
m6
(0)
0,4500
= ( 0,3000 ) . ( 0,0111) =
0,0016
= ( 0,2000 ) . ( 0,2841) =
0,0496
m6
(1)
0,2654
Untuk hasil perhitungan dan pemberesan momen parsiil putaran selanjutnya sampai mencapai
nilai-nilai konvergen ditampilkan dalam bentuk bagan hasil pemberesan momen parsiil di bawah ini.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
247
CHAPTER 04
+ m2
(8)
(8)
+ m6
(8 )
= + 0,9092 t.m
(8)
+ mA
(8)
= + 0,5100 t.m
M1 2 = k1 2 . (2. m1
M1 6 = k1 6 . (2. m1
M1 A = k1 A . (2. m1
M1 = 0,0636 t.m
Nodal 2 :
M2 1 = k2 1 . (2. m2
(8)
+ m1
(8 )
M2 3 = k2 3 . (2. m2
(8)
+ m3
(8)
M2 5 = k2 5 . (2. m2
(8)
+ m5
(8)
= + 0,0025 t.m
(8)
+ mB
(8)
= + 0,0031 t.m
M2 B = k2 B . (2. m2
M2 =
t.m
Nodal 3 :
M3 2 = k3 2 . (2. m3
(8)
+ m2
(8)
M3 4 = k3 4 . (2. m3
(8)
+ m4
(8)
= 0,9268 t.m
(8)
+ mC
(8)
= 0,5300 t.m
M3 C = k3 C . (2. m3
M3 = + 0,0006 t.m
Nodal 4 :
M4 3 = k4 3 . (2. m 4
(8)
+ m3
(8)
= 1,0586 t.m
M4 5 = k4 5 . (2. m 4
(8)
+ m5
(8 )
= + 1,0586 t.m
M4 =
t.m
Nodal 5 :
M5 4 = k5 4 . (2. m5
(8)
+ m4
(8)
M5 2 = k5 2 . (2. m5
(8)
+ m2
(8)
M5 6 = k5 6 . (2. m5
(8)
+ m6
(8)
= + 0,0003 t.m
M5 =
t.m
Nodal 6 :
M6 5 = k6 5 . (2. m6
(8 )
+ m5
(8)
M6 1 = k6 1 . (2. m6
(8 )
+ m1
(8 )
= + 1,0543 t.m
M6
t.m
Untuk perhitungan momen desain pada nodal 1 dan 3 dapat dilakukan koreksi sebagai berikut :
Perhitungan koreksi momen desain ;
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
248
CHAPTER 04
Mab
n)
= M(ab
k ab
M
k ab k ac k ac k ae
Nodal 1 :
1,5
k1 2
( M1 ) = ( 1,4827 )
(0,0636 )
1,5 1,0 1,0
k1 6 k1 A
= 1,4554 t.m
M1 6 = M1 6
k1 6
1,0
( M1 ) = ( 0,9092)
(0,0636 )
1,5 1,0 1,0
k1 2 k1 6 k1 A
= + 0,9274 t.m
M1 A = M1 6
k1 A
1,0
( M1 ) = ( 0,5100 )
(0,0636 )
1,5 1,0 1,0
k1 2 k1 6 k1 A
= + 0,5283 t.m
M1 2 = M1 2
k1 2
M1 =
t.m
Nodal 3 :
M3 2 = M3 2
M3 4 = M3 4
M3 C = M3 C
k32
k32
1,5
( M1 ) = ( 1,4574 )
(0,0006 )
1,5 1,0 1,0
k 3 4 k3C
= 1,4571 t.m
k 32
k34
1,0
( M1 ) = ( 0,9268 )
(0,0006 )
1,5 1,0 1,0
k 3 4 k 3C
= 0,9270 t.m
k 3 C
1,0
( M1 ) = ( 0,5300 )
(0,0006 )
1,5 1,0 1,0
k 32 k 3 4 k 3C
= 0,5302 t.m
M3 =
M1 2 = 1,4554
t.m
M1 A = + 0,5283
t.m
M2 1 = + 2,6372
t.m
M2 3 = 2,6478
t.m
M2 5 = + 0,0025
t.m
M2 B = + 0,0031
t.m
M3 2 = 1,4571
t.m
M3 4 = 0,9270
t.m
M3 C = 0,5302
t.m
M4 3 = 1,0586
t.m
M4 5 = + 1,0586
t.m
M5 4 = 2,8471
t.m
M5 2 = + 0,0003
t.m
M5 6 = + 2,8469
t.m
M6 5 = 1,0543
t.m
M6 1 = + 1,0543
t.m
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
t.m
249
CHAPTER 04
+2,8469
2,8471
1,0543
+1,0543
+1,0586
1,0586
+0,0003
+2,6372
1,4554
+0,5283
2,6478
+0,9274
+0,0025
1,4571
0,9270
0,5302
+0,0031
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
250
CHAPTER 04
4.4
Portal Bergoyang
Pada dasarnya prinsip-prinsip perhitungan pada portal bergoyang sama dengan prinsip
perhitungan pada portal dengan titik nodal tetap, hanya saja dalam perhitungan portal bergoyang
ditambahkan perhitungan momen perpindahan (displacement moment) yang timbul akibat adanya
gaya horisontal yang bekerja pada portal yang dapat berupa gaya angin, ataupun gaya gempa. Untuk
gaya angin yang bekerja dikonversi menjadi beban titik yang bekerja secara horisontal pada portal.
Pada umumnya, beban horisontal yang bekerja pada portal dianggap bekerja satu arah pada titik
nodal atau pertemuan antara balok dan kolom, dimana pertemuan antara balok dan kolom ini
dianggap menjadi satu kesatuan yang sempurna (monolit). Untuk lebih jelasnya lagi, maka akan
diberikan penjelasan sebagai berikut :
Apabila pada masing-masing titik nodal terjadi perputaran sudut dan penggoyangan arah
horisontal yang dapat disebabkan oleh gaya angin dan gempa, maka hal tersebut dianggap bekerja
pada tiap-tiap lantai dan hal ini hanya berlaku untuk portal dengan penggoyangan satu arah.
Dari persamaan umum sebelumnya didapat :
2m
Mab
Mba
= k ab
ma mab
ba
Dimana :
ma
= 2 E K a
mb
= 2 E K b
mab
= -6E K ab
k ab
k ab
k ab
ma
= adalah momen parsiil akibat perputaran sudut a , selanjutnya disebut momen rotasi di
K ab
K
K ab
.
K
titik A.
mb
= adalah momen parsiil akibat perputaran sudut b , selanjutnya disebut momen rotasi di
titik B.
mab
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
ab
.
L ab
251
CHAPTER 04
W1
h3
MI
1
W2
h2
MII
W3
h1
2
3
MIII
M A1
= MB2
= MC3 =
6EK 3 = MIII
Pada tingkat 2 :
M16
= M25
= M34
6EK 2 = MII
Pada tingkat 3 :
M67
= M58
6EK 3 = MI
Apabila diambil sebagai contoh adalah titik nodal 5, maka dapat ditulis :
M52
M54
M56
M58
(4.24)
Dan apabila dijumlahkan maka keseimbangan pada titik nodal 5 atau M5 =0.
M5
(4.25)
2 m5
k 52
(k 52 )(m2 m52 )
M54
k 54 + (k )(m )
(k 56 )(m6 ) +
=0
54
4
k 56
M56
(k 58 )(m8 m58 )
k 58
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
(4.26)
252
CHAPTER 04
Apabila :
k 52
k
2 54 = 5
k 56
k 58
dan
M54
= 5
M56
M5 =
k
5
+ 54 m 4
5
5
k 52
m2 m52
5
k 58
5
m8 m58
m6 k 56
(4.27)
5
+ 54 m 4
5
52 m2 m52
58 m8 m58
m6 58
(4.28)
Persamaan (4.27) dan (4.28) adalah persamaan momen rotasi di titik nodal 5 dimana :
54 =
k 54
5
56 =
k 56
5
52 =
k 52
5
58 =
k 58
5
= m6
= m2
m52
= m52
= 0
= m8
= 0
(0)
r
r
Dengan cara yang sama, maka momen rotasi di titik-titik nodal yang lain dapat diperoleh :
mr
(0 )
r
r
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
253
CHAPTER 04
W1
H8
H7
M76
M85
M67
M58
H7
H8
H6
H5
W2
H4
M61
M52
M43
M16
M25
M34
H6
H5
H4
H1
H2
H3
W3
H1
M1A
M2B
M3C
M A1
MB2
MC3
H2
H3
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
254
CHAPTER 04
Persamaan keseimbangan dari freebody diagram tingkat 3 atau paling atas, sebagai berikut :
Frebody 7 8
= 0
W1
= H7 + H8
(4.29)
Frebody 6 7
M7
= 0
M76
+ h1 . H 7 = 0
M67
(4.30)
Frebody 5 8
M8
= 0
M85
+ h1 . H 8 = 0
M58
(4.31)
Selanjutnya dengan menjumlahkan persamaan (4.30) dan persamaan (4.31) maka, akan
diperoleh persamaan :
M76
M85
+
+ h1 . H 7 + h1 . H 8 = 0
M67
M58
M76
M85
+
+ h1 (H7 + H8) = 0
M67
M58
+
+ h1 . W 1 = 0
M67
M58
(4.32)
= k67 (2 m6 + m7
+ m67 )
M76
= k67 ( m6 + 2m7
+ m67 )
M76
= 3k67 ( m6 + m7)
M67
+ 2k67 . mI
M58
= k58 (2 m5 + m8
+ m58 )
M85
= k58 ( m5 + 2m8
+ m58 )
M58
= 3k58 ( m5 + m8)
M85
+ 2k58 . mI
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
(4.33)
255
CHAPTER 04
Apabila :
k
2 67 = TI
k 58
3k 67
= t67
TI
3k 58
= t58
TI
(4.34)
h1.W1
( t 67 )(m6 m7 ) ( t 58 )(m5 m8 )
TI
(4.35)
= 0
W2 + H7 + H8
= H6 + H5 + H4
W2 + W1
= H6 + H5 + H4
(4.36)
Jumlah keseimbangan momen pada freebody kolom 1 6, kolom 2 5 dan kolom 3 4 yaitu :
(M6 = 0) + (M5 = 0) + (M4 = 0)
Memberikan :
M16
+ h2 . H 6 +
M61
M25
+ h2 . H 5 +
M52
M34
+ h2 . H 4 = 0
M43
M16
M25
M34
+
+
+ h2 . (H6 + H5 + H4) = 0
M61
M52
M43
+
+
+ h2 . (W1 + W2) = 0
M61
M52
M43
(4.37)
= k16 (2 m1 + m6
+ m16 )
M61
= k16 ( m1 + 2m6
+ m16 )
M16
= 3k16 ( m1 + m6)
M61
+ 2k16 . mII
M25
= k25 (2 m2 + m5
+ m25 )
M52
= k25 ( m2 + 2m5
+ m25 )
M25
= 3k25 ( m2 + m5)
M52
+ 2k25 . mII
M34
= k34 (2 m3 + m4
+ m34 )
M43
= k34 ( m3 + 2m4
+ m34 )
M34
= 3k34 ( m3 + m4)
M43
+ 2k34 . mII
256
CHAPTER 04
k16
TII = 2 k 25
k 34
t16 =
3k16
;
TII
t25 =
3k 25
;
TII
t34 =
3k 34
TII
Atau :
=
mII
h2 .( W1 W2 )
( t16 )(m1 m6 ) ( t 25 )(m2 m5 ) ( t 34 )(m3 m 4 )
TII
(4.38)
W2
WR
k aA
k eE
t eE
t aA
WR 1
mR
hR . Wn
n 1
TR
m
m
m
( t aA ) a ( t bB ) b ....... ( t eE ) e
m A
mB
mE
(4.39)
Dimana :
TR
taA
= 3
k aA
k
; .......... teE = 3 eE
TR
TR
Langkah pertama dalam perhitungan momen perpindahan adalah dengan menganggap bahwa
pada titik-titik nodal belum terjadi perputaran sudut sehingga persamaan (4.26) dan (4.29) menjadi :
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
257
CHAPTER 04
(0)
mI
(0)
mII
(0)
mR
h1.( W1 )
TI
(4.40)
h 2 .( W1 W2 )
TII
(4.41)
hR .( W1 W2 .....WR )
TR
(4.42)
Contoh 4.4 :
Diketahui sebuah struktur portal seperti tergambar di bawah ini. Pada portal bekerja kombinasi
beban mati, hidup dan beban angin, maka lakukan analisis terhadap portal tersebut untuk
mendapatkan gaya-gaya dalam yang bekerja dengan metode Takabeya !
Tabel 4.1 Beban mati dan hidup yang bekerja pada struktur
Beban
Besar Beban
Beban
Besar Beban
Terpusat
(ton)
Merata
(ton/m1)
P1
10,7
q1
3,4
P2
13
q2
3,7
P3
13
q3
3,7
P4
10,7
q4
3,4
P5
10,7
q5
3,4
P6
13
q6
3,7
P7
13
q7
3,7
P8
10,7
q8
3,4
P9
10,7
q9
3,4
P10
13
q10
3,7
P11
13
q11
3,7
P12
10,7
q12
3,4
P13
2,8
q13
1,5
P14
q14
1,7
P15
q15
1,7
P16
2,8
q16
1,5
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
Besar Beban
(ton)
w1
0,720
w2
0,720
w3
0,720
w4
0,360
258
CHAPTER 04
P15
P16
12'
12
w1
1'
10'
P12
q12
P5
q5
3.60 m
4'
P4
q3
3.60 m
9'
P3
q2
q1
10
q6
P2
P1
q13
P6
q7
q8
6'
P11
q11
P7
P8
w2
11
q10
q9
7'
q14
P10
P9
w3
P13
q15
q16
w4
P14
q4
3
3.60 m
3'
3.60 m
3.00 m
7.20 m
7.20 m
3.00 m
2,4
1,0
1,0
2,4
1,3
1,3
1,0
2,4
1,3
2,4
1,0
1,3
1,0
1,3
2,4
2,4
1,3
1,0
1,3
1,0
1,3
1,3
2,4
1,3
1,0
1,3
2,4
1,3
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
259
CHAPTER 04
Momen Primer
(ton . meter)
Batang
Momen Primer
(ton . meter)
M1 1
47,4000
M1
+ 47,4000
M1
27,6840
M2
+ 27,6840
M2
27,6840
M3
+ 27,6840
M3
47,4000
M3
+ 47,4000
M4
47,4000
M4
+ 47,4000
M5
27,6840
M4
+ 27,6840
M6
27,6840
M5
+ 27,6840
M6
47,4000
M6
+ 47,4000
M7
47,4000
M7
+ 47,4000
M7
27,6840
M8
+ 27,6840
M8
27,6840
M9
+ 27,6840
M9
47,4000
M9
+ 47,4000
M10
10
15,1500
M10
10
+ 15,1500
M11
10
10,9440
M10
11
+ 10,9440
M12
11
10,9440
M11
12
+ 10,9440
M12 12
15,1500
M12
12
+ 15,1500
Sebagai catatan, bahwa untuk batang-batang vertikal momen primernya sama dengan nol, karena
tidak ada gaya-gaya luar yang bekerja secara horisontal pada batang-batang vertikal tersebut,
sehingga tidak perlu dihitung atau dimasukan dalam tabel.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
260
CHAPTER 04
Perhitungan nilai :
1 = M1
+ M1
= (+ 47,4000) + ( 27,6840)
= + 19,7160 tm
2 = M2
+ M2
= (+ 27,6840) + ( 27,6840)
= 0
3 = M3
+ M3
= (+ 27,6840) + ( 47,4000)
= 19,7160 tm
4 = M4
+ M4 4
= (+ 27,6840) + ( 47,4000)
= 19,7160 tm
5 = M5
+ M5
= (+ 27,6840) + ( 27,6840)
= 0
6 = M6 6 + M6
= (+ 47,4000) + ( 27,6840)
= + 19,7160 tm
7 = M7
+ M7
= (+ 47,4000) + ( 27,6840)
= + 19,7160 tm
8 = M8
+ M8 9
= (+ 27,6840) + ( 27,6840)
= 0
9 = M9 8 + M9
= (+ 27,6840) + ( 47,4000)
= 19,7160 tm
10 = M10 11 + M10
10
= (+ 10,9440) + ( 15,1500)
= 4,2060 tm
11 = M11
12
+ M11 10
= (+ 10,9440) + ( 10,9440)
= 0
12 = M12
12 +
M12
11
= (+ 15,1500) + ( 10,9440)
= + 4,2060 tm
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
261
CHAPTER 04
Perhitungan nilai :
1 = 2 . (K1 1 + K1 - 2 + K1 A + K1 6)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3 )
= 12,0
2 = 2 . (K2 1 + K2 - 3 + K2 B + K2 5)
= 2 . (1,0 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 9,2
3 = 2 . (K3 3 + K3 - 2 + K3 C + K3 4)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 12,0
4 = 2 . (K4 4 + K4 - 5 + K4 3 + K4 9)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 12,0
5 = 2 . (K5 4 + K5 - 6 + K5 2 + K5 8)
= 2 . (1,0 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 9,2
6 = 2 . (K6 6 + K6 - 5 + K6 1 + K6 7)
= 2 . ( 2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3 )
= 12,0
7 = 2 . (K7 7 + K7 - 8 + K7 6 + K7 12)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 12,0
8 = 2 . (K8 7 + K8 - 9 + K8 5 + K8 11)
= 2 . (1,0 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 9,2
9 = 2 . (K9 9 + K9 - 8 + K9 4 + K9 10)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3 + 1,3)
= 12,0
10 = 2 . (K10 10 + K10 - 11 + K10 9)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3)
= 9,4
11 = 2 . (K11 10 + K11 - 12 + K11 8)
= 2 . (1,0 + 1,0 + 1,3)
= 6,6
12 = 2 . (K12 12 + K12 - 11 + K12 7)
= 2 . (2,4 + 1,0 + 1,3)
= 9,4
Hasil-hasil perhitungan di atas kemudian dimasukan ke dalam tabel.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
262
CHAPTER 04
K1 - 1' =
1
2,4
12
= 0,2000
1 - 2
K1 - 2 =
1
1,0
12
= 0,0834
1 - A
K1 - A =
1
1,3
12
= 0,1083
1 - 6
K1 - 6 =
1
1,3
12
= 0,1083
= 0,5000
Joint 2 :
2 - 1
K2 -1 =
2
1,0
9,2
= 0,1087
2 - 3
K2 - 3 =
2
1,0
9,2
= 0,1087
2 - B
K2 - B =
2
1,3
9,2
= 0,1413
2 - 5
K2 - 5 =
2
1,3
9,2
= 0,1413
= 0,5000
1 =
1
(19,7160 )
12
m2 (0) =
2 =
2
(0 ) = 0
9,2
m3 (0) =
3 =
3
(19,7160 )
12
= + 1,6430 tm
m4 (0) =
4 =
4
(19,7160 )
12
= + 1,6430 tm
m5 (0) =
5 =
5
(0 ) = 0
9,2
m6 (0) =
6 =
6
(19,7160 )
12
= 1,6430 tm
m7 (0) =
7 =
7
(19,7160 )
12
= 1,6430 tm
m8 (0) =
8 =
8
(0 ) = 0
9,2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
= 1,6430 tm
263
CHAPTER 04
m9 (0) =
9 =
9
(19,7160 )
12
= + 1,6430 tm
m10 (0) =
10 =
10
(4,2060 )
9,4
= + 0,4474 tm
m11 (0) =
11 =
11
(0 ) = 0
6,6
m12 (0) =
12 =
12
(4,2060 )
9,4
= 0,4474 tm
(0)
= 2 . (k1 A + k2 B + k3 C)
= 2 . (1,3 + 1,3 + 1,3)
= 7,8
t1 A
3.k1 A
T1
3.1,3 = 0,5
7,8
t2 B
3.k 2 B
T1
3.1,3 = 0,5
7,8
t3 C
3.k 3 C
T1
3.1,3 = 0,5
7,8
h1.( w 1 w 2 w 3 w 4 )
TI
4.(0,720 0,720 0,720 0,360 )
7,8
= 1,2923
mII (0) =
=
h2 .( w 2 w 3 w 4 )
TI
4.(0,720 0,720 0,360 )
7,8
= 0,9231
mIII (0) =
=
h3 .( w 3 w 4 )
TI
4.(0,720 0,360 )
7,8
= 0,5538
mIV (0) =
=
h 4 .( w 4 )
TI
4.(0,360 )
7,8
= 0,1846
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
264
CHAPTER 04
Batang
1 1
1
12
1A
+ 19,7160
12
1,2923
0,1083
0,9231
21
0,1087
2B
9,2
0,1087
1,2923
0,1413
0,9231
25
0,1413
32
0,0834
3 3
3C
19,7160
12
0,2000
1,2923
0,1083
0,9231
34
0,1083
4 4
0,2000
45
43
19,7160
12
0,0834
0,9231
0,1083
0,5538
49
0,1083
54
0,1087
56
52
9,2
0,1087
0,9231
0,1413
0,5538
58
0,1413
65
0,0834
6 6
61
+ 19,7160
12
0,2000
0,9231
0,1083
0,5538
67
0,1083
7 7
0,2000
78
76
+ 19,7160
12
0,0834
0,1083
7 12
0,1083
87
0,1087
89
85
9,2
0,1087
0,1413
8 11
0,1413
98
0,0834
9 9
94
(0)
0,0834
0,1083
23
0,2000
16
9 10
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
(0)
19,7160
12
0,2000
0,1083
0,1083
0,5538
0,1846
0,5538
0,1846
0,5538
0,1846
265
CHAPTER 04
Batang
10 11
10
10 10
11
4,2060
9,4
0,2553
0,1383
11 12
0,1515
0
6,6
0,1515
11 8
0,1970
12 12
0,2553
12 11
(0)
0,1064
10 9
11 10
12
+ 4,2060
12 7
9,4
0,1064
0,1846
0,1846
0,1846
0,1383
= 1,6430
= + ( 1 2) .
(m2(0))
= + ( 1 A) . (mI(0))
(0)
= + ( 1 6) . (m
mII(0))
= + ( 0,0834) . (0)
= + ( 0,1083) . (+ 1,2923 )
= 0,1400
Hasil perhitungan
m1(1)
m2(1),
untuk mendapatkan hasil konvergensi yang lebih cepat dan mengurangi banyaknya putaran
pemberesan momen parsiil.
Joint 2 :
m2(1) = + m2(0)
(m1(1))
= + ( 0,1087) . ( 1,2251 )
= + 0,1332
= + ( 2 B) . (mI (0))
= + ( 0,1413) . ( 1,2923)
= + 0,1826
(m3(0))
= + ( 0,1087) . (+ 1,6430)
= 0,1783
= + ( 0,1413 ) . (0 0,9231)
= + 0,1304
= + ( 2 1) .
= + ( 2 3) .
= + ( 2 5) . (m5(0) + mII(0))
= + 0,2679
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
266
CHAPTER 04
Joint 3 :
m3(1) = + m3(0)
= + ( 3 2) .
= + 1,6430
(m2(1))
= + ( 3 A) . (mI (0))
= + ( 3 4) .
(m4(0)
mII(0))
= + ( 0,0834) . (+ 0,2679)
= 0,0223
= + ( 0,1083) . ( 1,2923)
= + 0,1400
Joint 4 :
m4(1) = + m4(0)
= + 1,6430
= + ( 4 3) .
(m3(1)
= + ( 4 5) .
(m5(0))
= + ( 4 9) .
(m9(0)
mII(0))
mIII(0))
Joint 5 :
m5(1) = + m5(0)
= + ( 5 4) . (m4(1))
= + ( 5 2) .
(m2(1)
= + ( 0,1087) . (+ 1,4428)
mII(0))
= + ( 5 6) . (m6(0))
= + ( 5 8) .
(m8(0)
mIII(0))
= 0,1568
= + 0,1786
= + ( 0,1413) . (0 0,5538)
= + 0,0783
= + 0,1926
Joint 6 :
m6(1) = + m6(0)
= + ( 6 5) .
= 1,6430
(m5(1))
= + ( 0,0834) . (+ 0,1926)
= + ( 6 1) . (m1(1) + mII(0))
= + ( 6 7) .
(m7(0)
mIII(0))
= 0,0161
Joint 7 :
m7(1) = + m7 (0)
= 1,6430
= + ( 7 6) .
(m6(1)
= + ( 7 8) .
(m8(1))
mIII(0))
= + ( 8 7) .
(m7(1))
= + ( 8 5) .
(m5(1)
= + ( 0,1087) . ( 1,3859)
mIII(0))
= + ( 8 9) . (m9(0))
= + ( 8 11) . (m11
(0)
mIV(0))
= + 0,1506
= 0,1786
= + ( 0,1413) . (0 0,1846)
= + 0,0261
= + 0,0492
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
267
CHAPTER 04
Joint 9 :
m9(1) = + m9(0)
= + ( 9 8) .
= + 1,6430
(m8(1))
= + ( 9 10) .
= 0,0041
= + ( 0,0834) . (+ 0,0492)
mIV(0))
Joint 10 :
m10(1) = + m10(0)
= + 0,4474
= + ( 10 9) .
(m9(1)
= + ( 10 11) .
mIV(0))
(m11(0))
= + 0,2635
Joint 11 :
m11(1) = + m11(0)
= + ( 11 10) .
(m8(1))
= + ( 11 12) . (m12(0))
= + ( 11 8) .
(m8(1)
mIV(0))
= + ( 0,1515) . (+ 0,0492)
= 0,0399
= + ( 0,1515) . ( 0,4474)
= + 0,0678
Joint 12 :
m12(1) = + m12(0)
= 0,4474
= + ( 12 11) .
(m12(1)
= + ( 12 7) . (m7(0))
mIV(0))
= 0,0058
= + ( 0,1064) . (+ 0,0545)
= 1,2923
+ ( t1 A) . (m1(1))
= + ( 0,5) . ( 1,2251)
= + 0,6126
(m2(1))
= + ( 0,5) . (+ 0,2679)
= 0,1340
+ ( t3 C) . (m3(1))
= + ( 0,5) . (+ 1,6826)
+ ( t2 B ) .
= 0,8413
mI(1)
mII(1)
= +
mII(0)
= 0,9231
+ ( t6 1) . (m6(1))
= + ( 0,5) . ( 1,1885)
= + 0,5942
(m5(1))
= + ( 0,5) . (+ 0,1926)
= 0,0963
+ ( t4 3) . (m4(1))
= + ( 0,5) . (+ 1,4428)
+ ( t5 2) .
= 0,7214
mII(1)
mIII(1)
= 1,6550
= +
mIII(0)
= 1,1465
= 0,5538
+ ( t7 6) . (m7(1))
= + ( 0,5) . ( 1,3859)
= + 0,6929
(m8(1))
= + ( 0,5) . (+ 0,0492)
= 0,0246
+ ( t9 4) . (m9(1))
= + ( 0,5) . (+ 1,5142)
+ ( t8 5) .
= 0,7571
mIII(1)
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
= 0,6425
268
CHAPTER 04
mIV(1) = + mIV (0)
= 0,1846
(m12(1))
= + ( 0,5) . ( 0,2360)
= + 0,1180
+ ( t11 8 ) . (m11(1))
= + ( 0,5) . (+ 0,0545)
= 0,0273
(m10(1))
= + ( 0,5) . (+ 0,2635)
+ ( t12 7) .
+ ( t10 9) .
= 0,1318
mIV(1)
= 0,2256
Untuk Hasil-hasil perhitungan momen rotasi dan momen perpindahan sampai mencapai hargaharga yang konvergen dapat dilihat dalam skema pemberesan momen parsiil di bawah ini.
12
0,1515
0,1383
7
(0)
0,1970
0,0834
0,1087
(0)
mII = 0,9231
(1)
mII = 1,1513
(2)
mII = 1,1465
(3)
mII = 1,1531
(4)
mII = 1,1532
(5)
mII = 1,1532
(6)
mII = 1,1532
0,1413
0,1087
1
(0)
5
0,1413
0,1087
0,1083
0,0834
0,1087
m1 = 1,6430
(1)
m1 = 1,2251
(2)
m1 = 1,2332
(3)
m1 = 1,2312
(4)
m1 = 1,2313
(5)
m1 = 1,2313
(6)
m1 = 1,2313
m8 =
0
(1)
m8 = + 0,0492
(2)
m8 = + 0,0784
(3)
m8 = + 0,0815
(4)
m8 = + 0,0820
(5)
m8 = + 0,0821
(6)
m8 = + 0,0821
(0)
0,1083
0,1413
m9 = + 1,6430
(1)
m9 = + 1,4142
(2)
m9 = + 1,5432
(3)
m9 = + 1,5445
(4)
m9 = + 1,5441
(5)
m9 = + 1,5440
(6)
m9 = + 1,5440
0,1083
0,1087
0,0834
m5 =
0
(1)
m5 = + 0,1926
(2)
m5 = + 0,1705
(3)
m5 = + 0,1686
(4)
m5 = + 0,1679
(5)
m5 = + 0,1677
(6)
m5 = + 0,1678
(0)
0,1083
m4 = + 1,6430
(1)
m4 = + 1,4428
(2)
m4 = + 1,4657
(3)
m4 = + 1,4669
(4)
m4 = + 1,4671
(5)
m4 = + 1,4672
(6)
m4 = + 1,4672
0,1087
0,1087
0,0834
(0)
(0)
m10 = + 0,4474
(1)
m10 = + 0,2635
(2)
m10 = + 0,2594
(3)
m10 = + 0,2607
(4)
m10 = + 0,2610
(5)
m10 = + 0,2610
(6)
m10 = + 0,2610
0,1083
0,1413
0,0834
(0)
0,1383
(0)
m6 = 1,6430
(1)
m6 = 1,1885
(2)
m6 = 1,1798
(3)
m6 = 1,1755
(4)
m6 = 1,1748
(5)
m6 = 1,1747
(6)
m6 = 1,1747
0,1083
mI = 1,2923
(1)
mI = 1,7173
(2)
mI = 1,6550
(3)
mI = 1,7224
(4)
mI = 1,7230
(5)
mI = 1,7231
(6)
mI = 1,7231
(0)
0,1083
m11 =
0
(1)
m11 = + 0,0545
(2)
m11 = + 0,0255
(3)
m11 = + 0,0208
(4)
m11 = + 0,0204
(5)
m11 = + 0,0203
(6)
m11 = + 0,0204
0,1413
0,0834
10
(0)
m7 = 1,6430
(1)
m7 = 1,3859
(2)
m7 = 1,3997
(3)
m7 = 1,4026
(4)
m7 = 1,4030
(5)
m7 = 1,4031
(6)
m7 = 1,4031
0,1083
6
0,1064
0,1413
(0)
0,1083
0,1515
(0)
m12 = 0,4474
(1)
m12 = 0,2360
(2)
m12 = 0,2253
(3)
m12 = 0,2260
(4)
m12 = 0,2262
(5)
m12 = 0,2262
(6)
m12 = 0,2262
0,1083
mIII = 0,5538
(1)
mIII = 0,6647
(2)
mIII = 0,6425
(3)
mIII = 0,6655
(4)
mIII = 0,6653
(5)
mIII = 0,6653
(6)
mIII = 0,6653
11
(0)
(0)
mIV = 0,1846
(1)
mIV = 0,2144
(2)
mIV = 0,2256
(3)
mIV = 0,2124
(4)
mIV = 0,2122
(5)
mIV = 0,2122
(6)
mIV = 0,2122
0,1064
m2 =
0
(1)
m2 = + 0,2679
(2)
m2 = + 0,3198
(3)
m2 = + 0,3234
(4)
m2 = + 0,3241
(5)
m2 = + 0,3243
(6)
m2 = + 0,3243
(0)
0,1083
m3 = + 1,6430
(1)
m3 = + 1,6826
(2)
m3 = + 1,7635
(3)
m3 = + 1,7680
(4)
m3 = + 1,7685
(5)
m3 = + 1,7686
(6)
m3 = + 1,7686
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
269
CHAPTER 04
= 5,4414 tm
= 6,2277 tm
= 29,8223 tm
= + 41,4898 tm
= 0,0016 tm
Joint 2 :
M2 B = {1,3 . ( 2 . (+ 0,3243) 1,7231)}
= 1,3969 tm
= 0,4380 tm
= + 27,1013 tm
= 25,2668 tm
=
0,0004 tm
= k1 A + k1 6 + k1 2 + k1 1
= 1,3 + 1,3 + 1,0 + 2,4
= 6,0
= 5,4411 tm
= 6,2274 tm
= 29,8220 tm
= + 41,4905 tm
=
Joint 2
k2
tm
= k2 B + k2 5 + k2 1 + k2 3
= 1,3 + 1,3 + 1,0 + 1,0
= 4,6
= 1,3968 tm
= 0,4379 tm
= + 27,1014 tm
= 25,2667 tm
=
tm
Untuk perhitungan momen desain dan koreksi momen desain pada joint-joint selanjutnya
analog seperti perhitungan di atas. Selanjutnya hasil-hasil perhitungan momen desain dan koreksi
momen desain ditampilkan dalam bentuk tabel di bawah ini.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
270
CHAPTER 04
Hasil Koreksi
Batang
Momen
Kontrol
Momen
1A
5,4411
16
6,2277
12
29,8223
29,8220
1 1
+ 41,4898
+ 41,4905
2B
1,3969
1,3968
25
0,4380
21
+ 27,1013
+ 27,1014
23
25,2668
25,2667
3C
+ 2,3583
+ 2,3584
34
+ 5,0066
32
+ 31,5455
+ 31,5456
3 3
38,9107
38,9107
43
+ 4,6147
+ 4,6146
49
+ 4,9570
5,4411
0,0016
0,0004
0,0003
6,2274
0
0,4379
0
+ 5,0067
0
+ 4,9569
+ 0,0004
45
+ 30,7861
+ 30,7860
4 4
40,3574
40,3575
52
0,6416
0,6415
58
0,3221
56
+ 26,8447
+ 26,8448
54
25,8814
25,8813
61
6,1541
6,1538
67
5,7431
0,0004
0,3220
0
5,7428
0,0015
65
29,8657
29,8654
6 6
+ 41,7614
+ 41,7620
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
Kontrol
271
CHAPTER 04
Momen
76
6,0401
7 12
4,2180
12
Momen
Kontrol
6,0399
4,2178
0
78
30,4081
30,4079
7 7
+ 40,6651
+ 40,6656
85
0,4334
0,4334
8 11
0,0360
89
25,9758
25,9758
87
+ 26,4451
+ 26,4452
9 10
+ 4,0778
+ 4,0778
94
+ 5,0569
11
Kontrol
0,0011
10
Hasil Koreksi
Batang
0,0001
0,0360
0
+ 5,0569
0
98
+ 30,8541
+ 30,8541
9 9
39,9888
39,9888
10 9
+ 2,4099
+ 2,4102
10 11
+ 11,4863
10 10
13,8972
13,8967
11 8
0,1164
0,1162
11 10
10,6424
11 12
+ 10,7584
+ 10,7585
12 7
2,6880
2,6880
12 11
11,3761
12 12
+ 14,0642
0,0010
0,0004
+ 0,0001
+ 11,4865
10,6423
11,3761
+ 14,0641
Perhitungan selanjutnya adalah freebody diagram batang dan penggambaran bidang dari gayagaya yang bekerja pada struktur.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
272
CHAPTER 04
8.4.2 Portal Bergoyang Bertumpuan Sendi
Pada struktur portal dengan salah satu tumpuan adalah sendi seperti terlihat pada di bawah ini,
sebagai contoh diambil titik nodal 1 yang bertumpuan sendi sehingga berlaku :
W1
mI
W2
mII
mI
= m16
= m25
= m34
mII
= m1A
= m2B = m3C
Apabila ditinjau pada titik nodal 1 yang bertumpuan sendi, maka memberikan :
M1A
(4.43)
MA1
(4.44)
= k1A (
3
1
m1 +
mII )
2
2
(4.45)
(4.46)
M16
= k16 (2m1 + m6 + mI )
(4.47)
Selanjutnya, M1 = 0 memberikan :
3
4 k1A
1
2m1 k12 + k16 (2m6 + mI ) + k1A ( mII ) + k12 . m2 = M12
2
k16
(4.48)
Atau
m1
1
1
( 16 " )(mI m 6 ) ( 12 " )(m 2 ) ( 1A " )( mII )
1"
2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
(4.49)
273
CHAPTER 04
dimana :
16
k16
1"
12
k12
1"
1A
k1A
1"
k1A . (1,5. m1) + k1A . (0,5 . mII ) + 3k2B . m2 + 2k2B . mII + 3k3C . m3 + 2kC3 . mII = h2 . (W1 + W2)
Atau :
1
4 k1A
2 mII . k 2B + 1,5 . k1A . m1 + 3k2B . m2 + 3k3C . m3 = h2 . (W1 + W2)
k 3C
Atau :
mII =
h 2 ( W1 W2 )
( t1A " )(m1 ) ( t 2B " )(m 2 ) ( t 3C " )(m3 )
T2 "
(4.50)
Dimana :
t1A
1,5.k1A
T2 "
t1B
3.k 2B
T2 "
t3C
3.k 3C
T2 "
Dalam penyelesaian portal bergoyang dalam keadaan simetris pada dasarnya sama dengan
portal bertitik nodal tetap, hanya saja dalam uraian di bawah ini beban yang bekerja pada struktur
portal hanya diakibatkan oleh beban horisontal. Selanjutnya akan dibahas keadaan simetris untuk
jumlah bentang ganjil dan genap. Untuk portal bergoyang keadaan simetris dengan jumlah bentang
ganjil atau seperti dalam gambar di bawah ini didapat :
a = a
ma = ma
sehingga :
CL
W1
a'
b'
c'
d'
a '
h1
W2
h2
274
CHAPTER 04
maa
= kaa (2 ma + ma)
= kaa (3 ma)
mac
= kac (2 ma + mc + mI )
mab
= kab (2 ma + mb)
apabila
ma
= 0
k aa '
(4.51)
atau
m
2 a 0,5.k aa ' ma + kab . mb + kac c = 0
mI
(4.52)
m
= mb ( ab " ) c ( ac " )
mI
(4.53)
dimana :
a
= a + 0,5 . kaa
ab
k ab
a "
ac
k ac
a "
sama dengan nol hingga mencapai harga-harga konvergen. Selanjutnya untuk perhitungan keadaan
simetris dengan jumlah bentang genap akan diuraikan di bawah ini sebagai berikut :
CL
a '
W1
a'
a
h1
n
W2
h2
ma = ma
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
275
CHAPTER 04
Sehingga :
mma
= kma (2 mm + ma)
mmn
= kmn (2 mm + mn + mI )
= 0, maka
k ma
2 k mn
k ma
mn
=0
mI
(4.54)
atau
m
m . mm + 2kma . ma + kmn n = 0
mI
(4.55)
m
= ma ( ma ' ' ' ) n ( mn ' ' ' ) 0
mI
(4.56)
dimana :
m
= 2(2kma + kmn)
ma =
k ma
m
ac
k mn
m
Pada struktur portal dengan balok menerus, sistem penyelesaian sangat tergantung kepada
bentuk dari struktur tersebut, sehingga penyelesaiannya dapat berbeda-beda dengan prinsip y.
sebagai contoh diambil struktur portal dengan balok menerus seperti dalam gambar di bawah ini.
(1 2 )
W1
2 1
2 1
mI
mIII
W2
2
mII
A
h
h
B
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
276
CHAPTER 04
mI
= m14
= m23
mII
= mIB
= m 2C
mIII
= m5 A
Sebagai referensi dipakai tinggi kolom 1 4 atau 2 3, yaitu h. Sedangkan kolom lain
dinyatakan dengan h dan h.
mI
6EK
1
h
mII
6EK
2
h
mIII
6EK 1 2
h
1 1 2
mI =
h
1 2
1 mI
1
1 mII
1
mI =
mI
1
mI mII
mII
=
mI
2
1
W1
H5
H4
H3
M5 A
M41
M32
MA 5
M14
M23
H4
H3
HA H5
W2
H1
M1B
H2
M1C
MB1
MC1
HB H1
HC H2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
277
CHAPTER 04
= 0
M14 + M41 + h . H4
= 0
M23 + M32 + h . H3
= 0
1
( MA5 + M5A) + h . H5 = 0
+
=
+
M14
MA 5
M23
h . (H5 + H4 + H3)
M5 A
M32
M41
+
=
+
M14
MA 5
M23
h . W1
(4.57)
MA 5
M41
M14
M32
M23
mI
k A5
k14 + 3 kA5 . . m5 + 2 kA5 . 2 . mII + 3 k14 . (m1 + m4) + 3 k23 . (m2 + m3) = h . W1
k 23
Atau :
mI
h.W1
+ ( t A 5 ) . m5 + ( t14 ) . (m1 + m4) + ( t 23 ) . (m2 + m3) + ( A ) mII
T'
(4.58)
Dimana :
1
= 2[
tA5
3k A 5
T'
(A)
2k A 5
.
T' 2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
t14 =
3k14
T'
t23 =
3k 23
T'
278
CHAPTER 04
+ MB1
+ h . HB
= 0
M2C
+ MC2
+ h . HC
= 0
M2C
M1B
+
M
B1
MC2
h . (HB + HC)
h . (W1 + W2 HA)
h . (W1 + W2) +
M2C
M1B
MA5
.
+
=
+
M5A
MB1
MC2
h MA5
.
h M5A
h . (W1 + W2)
MB1
M2C
MC2
MA5
M5A
1
mI +
mII ] kA5
Diperoleh :
3 k1B.m1 + 2k1B. mII + 3k2C.m2 + 2k2C. mII +
1
[ 3kA5.m5 + 2 ( mI + mII ) kA5] = h .(W1+W2)
atau :
2 mII
2
k1B
k A5
h( W1 W1 )
+ ( t"1B ) . m1 + ( t" 2C ) . m2 + ( t" A 5 ) . m5 (B) . mI
T"
(4.59)
Dimana :
T
= 2 [k1B + k2C +
t1B
3k1B
T"
(B)
2k A 5
.
T" 2
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
2
2
. kA5]
t14 =
3k 2C
T"
tA5 =
.k A 5
T"
CHAPTER 04
4.4.5 Portal Dengan Panjang Kaki Tidak Sama
Pada proses perhitungan struktur portal dengan panjang kaki yang tidak sama rumus-rumus
persamaan untuk perhitungan momen rotasi dan momen perpindahan tetap digunakan, hanya saja
pada perhitungan tingkat paling bawah persamaan untuk perhitungan untuk momen perpindahan,
mengalami perubahan. Selengkapnya akan diuraikan di bawah ini dengan melihat gambar.
W1
mI
W2
1
ch
HA
dh
HB
HC
HD
mII
= m2B =
6EK
m3 C =
6EK
ch
1
. mII
c
m 4D =
6EK
dh
1
. mII
d
6EK
Dengan meninjau freebody diagram tingkat bawah, maka persamaan-persamaan dari kondisi
ini didapat sebagai berikut :
W2
M1A
M2B
H4 HD
M4D
M3C
ch
M A1
H3 HC
H2 HB
H1 HA
dh
MB2
HA
HB
MC3
HC
MD4
HD
280
CHAPTER 04
M1A M2B M3C M4D
+
+
+
+ (HA + HB + cHC + d HD) = 0
MA1 MB2 MC3 MD4
M1A M2B M3C M4D
+
+
+
+ (HA + HB + HC + HD) + (c 1) h.c + (d 1) h.d = 0
MA1 MB2 MC3 MD4
(4.60)
WR
n R
Wn
(4.61)
n 1
1
ch
M3C
MC3
HD
1
dh
M4D
MD4
(4.62)
Dengan mensubtitusikan persamaan (4.61) dan persamaan (4.62) ke dalam persamaan (4.60),
maka diperoleh :
M1A M2B M3C M4D
1 M3C
1 M4D
+
+
= h WR
+
+
+
MA1 MB2 MC3 MD4 c h MC3 dh MD4
Atau :
M1A M2B
1 M3C
1 M4D
+
+
= h WR
MA1 MB2 c MC3 d MD4
(4.63)
MA1
M2B
MB2
M3C
MC3
= 3 kC3 . m3 + 2
k C3
. mII
c
M4D
MD4
= 3 kD4 . m4 + 2 kD4 . m 4D
= 3 kD4 . m4 + 2
k D4
. mII
d
2 mII 2
c
2
d
k 1A
k 2B
+ 3 kA1 . m1 + 3kB2 . m2 +3 c . kC3 . m3 + 3d . kD4 . m4 = h WR
k 3C
k 4D
(4.64)
Dimana :
1
c
1
d
T*
d =
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
281
CHAPTER 04
t*1A
3k1A
T*
t*2B
3k 2B
T*
t*3C
3c .k 3c
T*
t*4D
3 d .k 4D
T*
sehingga diperoleh ;
mII
h. WR
+ ( t *1A ) . m1 + ( t * 2B ) . m2 + ( t * 3C ) . m3 + ( t * 4D ) . m4
T*
(4.65)
Sebagai catatan, bahwa rumus-rumus di atas berlaku umum, sehingga hanya dengan
memasukan harga-harga c,
d, .... n untuk kolom yang tidak sama tinggi. Selain itu pada
1
. mII
c
m 4D =
1
. mII
d
mnN =
1
. mII
n
Dengan cara yang sama untuk kolom-kolom lain dengan panjang kaki yang tidak sama.
ANALISIS STRUKTUR
HENCE MICHAEL WUATEN
282