Topik 2 Genetik dan

Keturunan
HASIL PEMBELAJARAN
Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. menghuraikan bagaimana genetik diperturunkan;
2. membincangkan trait dominan-resesif;
3. mengenal pasti
keabnormalan kromosom dalam lima sindrom
penyakit;
4. menerangkan ujian-ujian yang boleh dilakukan untuk mengesan
sebarang keabnormalan kromosom; dan
5. menjelaskan interaksi genetik dan persekitaran.

PENGENALAN
Mari kita lihat Rajah 2.1. Rahimi mempunyai lesung pipi di pipi kiri dan
kanannya. Dia juga pandai menggulungkan lidah walaupun tanpa diajar oleh
ibu dan ayahnya. Manakala adiknya, Sofiyah mempunyai lesung pipi di pipi
kanannya sahaja. Rahimi juga mempunyai tona kulit yang lebih gelap
berbanding Sofiyah serta mempunyai alis kening yang lebat seperti ayahnya.
Kedua-duanya memiliki raut wajah yang hampir seiras. Bagaimana semua ini
terjadi?

Rajah 2.1: Raut wajah adik beradik boleh jadi seiras atau berbeza

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

21

Pada pandangan anda, adakah ini terjadi secara kebetulan? Atau apakah ada
faktor-faktor lain yang mempengaruhi kejadian ini? Jelasnya, setiap individu
memiliki kemampuan dan keupayaan yang mungkin berbeza. Apa yang berlaku
kepada dua beradik ini dipengaruhi oleh faktor baka iaitu faktor genetik yang
memberi kesan terhadap perkembangan dan tingkah laku manusia. Kita sedia
maklum, kebanyakan perkembangan psikologikal tidak boleh dikaitkan secara
langsung dengan genetik. Namun begitu, kecerdasan, tingkah laku dan
personaliti serta beberapa keadaan mental dikenal pasti merupakan hasil
interaksi antara genetik dan pengaruh persekitaran.
Dalam topik ini, kita akan melihat serta memahami bagaimana genetik
diperturunkan serta bagaimana kecacatan baka berlaku akibat ketidaknormalan
kromosom dalam sel-sel manusia. Akhir sekali, kita akan membincangkan
interaksi genetik dan persekitaran yang dapat mempengaruhi perkembangan
dan pembentukan tingkah laku kanak-kanak. Mari kita mulakan!

2.1

BAGAIMANA GENETIK DIPERTURUNKAN

Pernahkah anda terfikir, mengapa setiap individu yang pernah anda temui
berlainan dengan anda sama ada daripada aspek sikap, fizikal, perwatakan dan
personaliti? Semua perbezaan yang ada pada seseorang individu berbanding
individu lain menyebabkan individu itu unik. Apa yang perlu diakui, tidak ada
dua individu yang sama dan serupa daripada semua sudut. Perbezaan yang
berlaku disebabkan oleh baka atau gen yang diwarisi daripada kedua ibu bapa
kita.
Apakah yang dimaksudkan dengan gen?

Apakah peranan dan fungsi gen? Gen berperanan mengawal atau

mempengaruhi kriteria baka seseorang. Gen juga berfungsi mencipta kod arahan
baka seperti arahan tentang warna anak mata, sistem saraf, warna rambut serta
kebolehan atau kecerdasan seseorang individu.

22

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

2.1.1 Reproduksi Manusia dan Pembahagian Sel

Proses kejadian manusia merupakan proses yang amat unik. Satu set tunggal
halus yang dipanggil zigot akan terbentuk daripada proses persenyawaan
menandakan satu kehidupan baru bermula. Sperma-sperma yang dihasilkan
lelaki akan berenang dan bersatu dengan ovum. Apabila terdapat satu sperma
yang berjaya menembusi membran ovum, hampir dua puluh juta sperma lain
akan gagal menembusi lapisan pelindung yang terbentuk secara semula jadi.
Zigot yang terhasil mempunyai satu nukleus dan pada nukleus zigot ini, segala
maklumat berkaitan genetik organisma baru ini sama ada dari segi biologi atau
psikologi akan terbentuk. Kebakaan atau jenis baka organisma baru yang
terbentuk adalah berasaskan kepada gen-gen yang terhasil yang akan
menentukan sikap, trait dan tingkah laku kita.
Tahukah anda manusia mempunyai 46 kromosom yang terdiri daripada lebih
kurang 100, 000 gen? Baka diperturunkan daripada 23 kromosom yang dimiliki
oleh ovum dan 23 kromosom lagi daripada sperma. Kromosom-kromosom ini
muncul secara berpasangan dan dikenali sebagai homologos kromosom (lihat
Rajah 2.2).

Rajah 2.2: Manusia mempunyai 22 pasang kromosom (autosom) dan sepasang

kromosom jantina pada kromosom ke 23
[Sumber: Child development, A thematic approach (1998). Halaman 68]

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

23

Wanita mempunyai sepasang kromosom jantina yang terdiri daripada sepasang

kromosom XX. Lelaki pula mempunyai kromosom jantina yang terdiri daripada
satu kromosom X dan satu kromosom Y. Jantina organisma ditentukan oleh
kromosom Y yang hanya terdapat pada sperma. Oleh itu, jantina hanya dapat
ditentukan oleh lelaki iaitu sama ada sperma mengandungi kromosom X atau Y.
Set tunggal zigot yang terbentuk akan mula berkembang kepada satu organisasi
kompleks yang mengandungi jutaan sel dengan fungsi khas yeng berbeza.
Pembentukan organisma berlaku melalui proses mitosis, iaitu proses
pembahagian sel. Dalam proses ini, sel tunggal akan terbahagi kepada dua dan
kemudiannya terbahagi lagi kepada dua set kromosom yang sama seperti set
kromosom yang asal. Proses penggandaan dan pembahagian sel ini akan berlaku
secara berulang-ulang bagi membentuk sel-sel badan yang lain yang akan
mempunyai set gen yang sama (lihat Rajah 2.3).

Rajah 2.3: Proses mitosis

24

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

Pembentukan jantina berlaku dalam proses miosis (Rajah 2.4). Dalam proses ini,
jumlah kromosom dalam sel akan terbahagi dua. Setiap sel baru hanya akan
menerima satu daripada pasangan kromosom yang terhasil iaitu hanya 23
kromosom.

Rajah 2.4: Proses miosis

Ada kemungkinan setiap kromosom dalam pasangan akan bercantum dengan

sel jantina tertentu. Apabila keadaan ini berlaku, akan terdapat variasi dalam sel
jantina yang mengandungi kombinasi genetik yang berlainan. Variasi genetik
lazimnya akan bertambah apabila proses persenyawaan berlaku. Sel jantina yang
bergabung semasa proses persenyawaan akan mengakibatkan wujudnya variasi
genetik walaupun sesama adik beradik dalam sebuah keluarga.

AKTIVITI 2.1
1. Jelaskan bagaimana pembentukan sel organisma baru berlaku.
2. Melalui perbincangan dengan rakan sekelas, nyatakan faktor wujudnya
variasi genetik dalam sesebuah keluarga.

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

25

2.2 KECACATAN BAKA

Sekarang mari kita pelajari kecacatan baka. Pertama sekali, apakah yang
dimaksudkan dengan kecacatan baka?

Kecacatan baka boleh juga dikatakan sebagai kecacatan kromosom atau

keabnormalan kromosom. Kecacatan kromosom yang berlaku boleh
mengakibatkan risiko beberapa jenis penyakit, sindrom, kecelaruan mental dan
sebagainya.

2.2.1 Trait Dominan-Resesif

Sepasang gen daripada ibu bapa lazimnya mempengaruhi trait individu. Satu
gen daripada ibu atau bapa yang lebih kuat akan lebih dominan menyebabkan
kita lebih mirip ibu atau bapa kita. Gregor Mendel telah memperkenalkan
prinsip pewarisan ini yang menyatakan terdapat dua jenis trait dalam manusia
dan tumbuh-tumbuhan iaitu trait dominan dan trait resesif.
Sudah semestinya trait dominan lebih kuat daripada trait resesif. Corak genetik
pada manusia sangat kompleks. Hanya sebilangan kecil trait dikawal oleh
pasangan gen yang tunggal. Kebanyakan trait manusia ditentukan oleh lebih
daripada satu pasangan gen (trait poligenik) dan juga turut dipengaruhi oleh
faktor persekitaran (pewarisan multifaktor). Jadual 2.1 memberikan contoh trait
dominan dan trait resesif pada manusia.

26

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

Jadual 2.1: Trait dominan dan resesif

[Sumber: Danuta & Marwin (1998), hlm. 72]

Trait Dominan
Rambut kerinting
Mata coklat
Rambut hitam
Rambut lebat
Darah jenis A
Darah jenis B
Sel darah normal
Bibir tebal
Penyakit Huntington

Trait Resesif
Rambut lurus
Mata kelabu, mata biru
Rambut kuning
Rambut nipis
Darah jenis O
Darah jenis O
Penyakit sickle cell
Bibir nipis
Otak yang normal

2.2.2 Keabnormalan Kromosom Sindrom Down, Sindrom

Klinefelter, Sindrom Turner, Sindrom Xxx, Sindrom
Xyy
Adakah anda tahu bahawa kecacatan kromosom boleh berlaku disebabkan dua
faktor penting? Pertama, fenomena ini boleh berlaku kerana warisan dan
sesetengahnya pula berlaku secara kebetulan semasa proses perkembangan
kromosom. Kecacatan kromosom berlaku dalam dua kategori seperti dalam
Jadual 2.2.
Jadual 2.2: Dua kategori kecacatan kromoson

Kategori Kecacatan
Keabnormalan dalam
bilangan kromosom

Keabnormalan dalam
struktur kromosom

Huraian
Berlaku semasa peringkat awal persenyawaan
Pasangan kromosom tidak berpisah menyebabkan
wujud lebihan atau kekurangan kromosom dalam
satu sel tertentu
Disebabkan kromosom berpecah atau bercantum
dalam bentuk lain daripada normal

Kedua-dua bentuk keabnormalan ini akan memberi kesan yang besar terhadap
perkembangan seseorang individu. Terdapat beberapa cara sesuatu kecacatan
baka boleh diwarisi daripada satu generasi ke generasi berikutnya iaitu:
(a) kecacatan baka yang diwarisi oleh gen dominan pada autosom.
(b) kecacatan baka yang diwarisi oleh gen resesif pada autosom.
(c) kecacatan baka yang diwarisi oleh gen jantina (gen resesif pada kromosom
X).

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

27

Terdapat beberapa sindrom yang wujud kerana keabnormalan dalam bilangan

kromosom sama ada mempunyai lebihan atau kekurangan sesuatu kromosom
tertentu. Antara sindrom ini diterangkan dalam Jadual 2.3.
Jadual 2.3: Sindrom akibat ketidakabnormalan kromosom
[Sumber: Danuta & Marwin (1998), hlm. 82]

Sindrom
Sindrom Down

(Trisomy 21)

Sindrom
Klinefelter
(Sindrom XXY)

Sindrom Turner

Sindrom XXX

(Superfemale)

Ciri-ciri
Mengalami ketidaknormalan kromosom pada set kromosom
ke-21
Simptom-simptom ialah kulit yang berlipat-lipat di tepi
mata, hidung rata, kepala yang kecil, lidahnya tebal serta
mengalami kecacatan mental yang ringan
Nisbah kekerapan berlaku ialah 1:800 kelahiran
Penyebab utama lebih cenderung kepada baka sekiranya
umur ibu kurang 35 tahun
Umur yang meningkat meningkatkan risiko melahirkan anak
Sindrom Down
Juga dikenali sebagai Sindrom XXY
Berlaku lebihan satu kromosom X dan sesetengahnya
mempunyai lebihan dua kromosom X
Mempunyai fizikal lelaki tetapi, tidak boleh menghasilkan
sperma
Lebih tinggi, mempunyai bentuk badan seperti wanita
dengan nada suara yang nyaring
Mempunyai masalah dengan pembacaan dan mengingat
Nisbah berlaku sindrom ialah 1:500-1000 lelaki
Mempunyai satu kromosom jantina sahaja
Kebanyakannya mempunyai satu kromosom X sahaja
Perkembangan psikomotor normal tetapi perkembangan
seksual terbatas
Kurang mampu menghasilkan tisu ovari
Mempunyai leher yang pendek
Ada kalanya mengalami masalah kognitif seperti kebolehan
mengira, persepsi penglihatan dan pengamatan
Boleh diatasi dengan pengambilan hormon estrogen dan
hormon-hormon lain bagi membantu meningkatkan sifat
seks sekunder wanita
Nisbah kejadian 1 :1,200 hingga 2,500 wanita
Juga dikenali sebagai Sindrom Triple X atau superfemale
Berlaku di kalangan 1:500 hingga 1200 wanita
90% wanita menerima dua salinan kromosom X
Mengalami masalah kelewatan perkembangan bahasa dan
pertuturan, kordinasi yang lemah, pencapaian akademik

28

TOPIK 2

SindromXYY

(Supermale)

GENETIK DAN KETURUNAN

yang lemah serta tingkah laku tidak matang

Perkembangan seksual lazimnya adalah normal
Perkembangan
secara
keseluruhan
normal
tetapi
sesetengahnya menghadapi masalah bahasa, kognitif dan
masalah sosio emosi
Berlaku dalam kalangan kaum lelaki
Mempunyai lebih kromosom Y
Mempunyai tahap ketinggian yang sederhana dengan
kemampuan intelek yang sederhana
Kebanyakannya menjalani kehidupan yang normal
Agak kasar berbanding lelaki biasa
Nisbah berlaku adalah 1 : 700 hingga 1,000 lelaki

2.2.3 Screening Prenatal dan Ujian Genetik

Ujian sebelum kelahiran (screening prenatal) merupakan ujian yang dilakukan
bagi memastikan perkembangan dan kesihatan bayi dalam kandungan lancar
dan baik. Ujian ini biasanya dilakukan seawal kandungan berusia 20 minggu.
Ujian-ujian yang dilakukan dapat membantu mengesan tanda-tanda awal
sekiranya bayi menghadapi masalah. Apabila ujian yang dijalankan
menunjukkan hasil yang positif, rawatan susulan biasanya dicadangkan.
Terdapat banyak sebab mengapa ujian pranatal dilakukan seperti mengenal pasti
kecacatan baka yang diwarisi. Contohnya, ujian pranatal lazimnya dilakukan
sekiranya terdapat anak yang terdahulu dilahirkan dengan variasi kromosom
atau kecacatan gen. Ujian genetik yang dilakukan juga bertujuan untuk
mengesan sekiranya berlaku kesukaran kepada si ibu sepanjang tempoh
kehamilan. Ini turut membantu mengesan sekiranya fetus berkembang pada
kadar yang berbeza daripada normal sepanjang tempoh kehamilan.
Kebanyakan pemeriksaan awal dilakukan untuk mengesan ketidakabnormalan
kromosom seperti sindrom Down. Ibu bapa juga boleh membuat pemeriksaan
bagi mengesan masalah spina bifida iaitu masalah berkaitan tulang yang boleh
menyebabkan lumpuh.

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

29

Jadual 2.4 menunjukkan beberapa contoh ujian prenatal screening.

Jadual 2.4: Beberapa contoh ujian prenatal screening

Ujian

Maternal
Serum Screen
(MSS)

Ultrasound
Soal selidik

Huraian
Menggunakan sampel darah daripada lengan wanita untuk
mengukur jumlah bahan tertentu yang ditemui dalam darah
setiap ibu yang mengandung
Sesuai dijalankan ke atas semua ibu yang mengandung
Sekiranya janin dikesan menghidapi sindrom Down atau
spina bifida, jumlah bahan tertentu di dalam darah berbeza
daripada biasa
Digalakkan dilakukan pada usia kandungan 18 hingga 20
minggu
Dijalankan bagi mengetahui sejarah perubatan dalam
kalangan ahli keluarga

Selain ujian yang dilakukan pada si ibu, sampel darah janin turut diambil secara
terus daripada janin di dalam uterus si ibu bagi mengesan sebarang
keabnormalan pada fetus. Antara ujian yang dilakukan ialah amniocentesis,
chorionic villus sampling dan ultrasonography (Jadual 2.5).
Jadual 2.5: Ujian sampel darah janin

Ujian

Amniocentesis

Chorionic villus
sampling
Ultrasonography

Huraian
Kaedah sampel cecair yang diambil daripada keliling
janin yang sedang berkembang dengan menggunakan
jarum
Kaedah ini digunakan bagi mengesan gen janin dan
kelewatan perkembangan fetus sekiranya ada
Dilakukan antara minggu ke-14 hingga minggu ke-16
kehamilan
Menggunakan sel embrio untuk mengesan keabnormalan
kromosom dan perkembangan embrio
Dilakukan seawal lima minggu kehamilan
Lebih dikenali dengan ultrasound
Membantu mengesan perkembangan janin sama ada
berkembang dalam keadaan normal atau sebaliknya
Mengesan usia kandungan
Boleh mengesan sekiranya janin menghadapi masalah
microcephaly (saiz kepala yang kecil), sumbing dan
sengau atau kecacatan fizikal yang lain

30

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

Kesemua ujian yang dilakukan dapat membantu pasangan ibu bapa untuk
mengesan sebarang keabnormalan pada janin di dalam kandungan lebih awal.
Oleh itu, usaha-usaha pencegahan atau kaedah rawatan terbaik boleh dirancang
sekiranya wujud sebarang keabnormalan yang dikesan melalui ujian-ujian yang
dilakukan. Ibu bapa juga boleh merancang penyediaan persekitaran serta kaedah
didikan yang sesuai untuk bayi yang bakal dilahirkan.

AKTIVITI 2.2
1. Terdapat dua kategori kecacatan kromosom iaitu kecacatan bilangan
kromosom dan struktur kromosom. Bincangkan apa yang anda faham
tentang kedua-dua kecacatan tersebut.
2. Jelaskan kepentingan prenatal screening.

2.3

INTERAKSI GEN DAN PERSEKITARAN

Adakah tingkah laku individu dipengaruhi oleh gen? Atau adakah tingkah laku
dipengaruhi oleh faktor persekitaran? Tahukah anda bagaimana gen
mempengaruhi persekitaran mungkin bergantung kepada persekitaran itu
sendiri. Walau bagaimanapun, lazimnya bagaimana persekitaran memberi kesan
kepada tingkah laku bergantung kepada faktor genetik. Keadaan ini merupakan
asas kepada interaksi kompleks antara gen dan persekitaran.

2.3.1 Julat Reaksi

Apakah julat reaksi? Hubungan interaktif antara genetik dan persekitaran boleh
dirumuskan dalam istilah julat reaksi.

Fenomena interaksi ini boleh dikesan dalam julat yang besar. Sebagai contoh,
kanak-kanak sindrom Down yang pada mulanya diletakkan dalam persekitaran
yang terkongkong akan mengalami perubahan daripada aspek perkembangan
inteleknya apabila diletakkan dalam persekitaran yang memberangsangkan.

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

31

Persekitaran yang sesuai dengan pelbagai aktiviti pembelajaran bagi merangsang

perkembangan kognitif kanak-kanak ini, akan dapat membantu kanak-kanak
untuk mencapai fungsi kognitif yang lebih tinggi. Kanak-kanak yang
menghadapi masalah genetik yang lain juga boleh menerima kesan yang sama
bergantung kepada persekitaran dan rangsangan yang diberikan kepada mereka.
Sebagai ahli masyarakat, kita perlu peka dalam memikirkan konsep julat reaksi
ini. Ini memberikan tindak balas kepada apa yang kita faham berkaitan cara
genetik ditekankan dalam persekitaran yang biasa bagi kita. Contohnya, apabila
mengetahui bagaimana Trisomi 21 memberi kesan terhadap enzim dan protein
yang berperanan terhadap saraf yang telah difahami, persekitaran yang sesuai
perlu dibentuk supaya dapat membantu meningkatkan pencapaian intelek
kanak-kanak sindrom Down ini.
Pengetahuan berkenaan proses biologikal dan lain-lain pengaruh yang dipanggil
persekitaran boleh membantu proses pengubahsuaian kaedah bagaimana gen
boleh mempengaruhi tingkah laku tertentu.

2.3.2 Perubahan Perhubungan antara Persekitaran dan

Didikan
Terdapat korelasi antara faktor genetik dengan pengalaman yang dilalui oleh ibu
bapa dalam menyediakan persekitaran yang harmoni sesuai dengan minat dan
kecenderungan kanak-kanak. Ini dipanggil hubungan pasif kerana dicipta atau
disediakan oleh ibu bapa untuk anak-anak. Ibu bapa yang bersosialisasi
mungkin akan memindahkan genetik yang sama kepada anak-anak melalui
persekitaran sosial yang dibentuk di rumah. Namun begitu, hubungan antara
genetik dan persekitaran boleh menjadi positif apabila persekitaran yang
disediakan mengandungi elemen-elemen yang dapat menyokong dan
melengkapkan potensi genetik kanak-kanak. Contohnya, apabila ibu bapa
mengesan sikap anak yang terlalu pemalu, boleh mengambil inisiatif untuk
mendidik anak tersebut bersosialisasi melalui aktiviti permainan berkumpulan
serta aktiviti lain yang boleh membantu anak tersebut bersosial dengan rakan
sebaya.
Tingkah laku kanak-kanak sering dikaitkan dengan genetik, iaitu warisan
daripada kedua ibu bapa. Kanak-kanak yang aktif sering mencuba untuk
mendapatkan perhatian berbanding rakan sebaya yang lebih pemalu. Sebagai
ibu bapa, sokongan dan galakan perlu diberikan apabila kanak-kanak
menghadapi situasi sedemikian. Ini bagi membantu kanak-kanak ini untuk lebih
berkeyakinan terhadap potensi yang ada pada diri mereka.

32

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

Kanak-kanak perlu diberikan galakan dalam memilih aktiviti berdasarkan minat

masing-masing. Kesan genetik yang dimiliki oleh kanak-kanak akan memberi
pengaruh dalam proses penyediaan persekitaran yang sesuai untuk mereka di
samping memberi peluang untuk kanak-kanak mengawal situasi dan mendapat
pengalaman baru. Perbezaan antara setiap individu juga perlu diberi perhatian
dalam penyediaan persekitaran kanak-kanak.
Kanak-kanak yang diberi ruang untuk memilih aktiviti yang diminati akan dapat
membiasakan diri dengan persekitaran yang telah disediakan untuk mereka
sehingga mereka dewasa. Ini akan membantu kanak-kanak untuk lebih
mengembangkan bakat dan minat yang ada dengan sokongan serta didikan yang
sesuai daripada ibu dan bapa.

SEMAK KENDIRI 2.1

1. Nyatakan jenis!jenis ujian yang boleh dilakukan sepanjang tempoh
kehamilan.
2. Amir seorang kanak!kanak yang suka memencilkan diri dan menghadapi
masalah sukar bergaul dengan rakan sebaya.
Pada
pandangan anda, persekitaran bagaimanakah yang sesuai
disediakan kepada Amir supaya sikap tersebut dapat diubah?

Perbezaan yang berlaku antara setiap individu disebabkan oleh baka atau
genetik yang diwarisi.
Pembentukan organisma berlaku melalui proses mitosis dan pembentukan
jantina berlaku melalui proses miosis.
Terdapat dua jenis trait dalam manusia dan tumbuh-tumbuhan iaitu trait
dominan dan trait resesif yang boleh mempengaruhi trait individu.
Kecacatan baka atau keabnormalan kromosom merujuk kepada suatu
keadaan apabila perkembangan kromosom tidak berlaku dengan
sempurna.
Kecacatan kromosom boleh berlaku disebabkan dua faktor iaitu kerana
warisan daripada ibu bapa dan sesetengahnya pula berlaku secara
kebetulan semasa proses perkembangan kromosom. Kecacatan kromosom
ini boleh membawa kepada Sindrom Down, Sindrom Klinefelter, Sindrom
Turner, Sindrom XXX dan Sindrom XYY.
Terdapat banyak pemeriksaan awal dan ujian yang boleh dilakukan untuk
mengesan ketidakabnormalan kromosom. Antara pemeriksaan awal yang
boleh dilakukan ialah maternal serum screen (MSS), ultrasound dan soal

TOPIK 2

GENETIK DAN KETURUNAN

33

selidik. Manakala ujian amniocentesis, chorionic villus sampling dan

ultrasonography pula boleh dilakukan terhadap sampel darah janin.
Tingkah laku kanak-kanak sering dikaitkan dengan genetik, iaitu warisan
daripada kedua ibu bapa.
Persekitaran yang sesuai dengan pelbagai aktiviti pembelajaran bagi
merangsang perkembangan kognitif kanak-kanak ini, akan dapat
membantu kanak-kanak untuk mencapai fungsi kognitif yang lebih tinggi.

Kecacatan baka
Kecacatan kromosom

Prenatal screening
Proses miosis
Proses mitosis
Sindrom Down (Trisomy 21)

Sindrom Klinefelter
Sindrom Turner
Sindrom XXX
SindromXYY(Supermale)
Trait dominan-resesif

Danuta, B., & Marvin,W. D. (1998). Child development: A thematic approach

(3rd ed.). New York: oughton Mifflin Company.
Jas Laile Suzana Jaafar. (2002). Psikologi kanak-kanak dan remaja. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Pettijohn, T. F. (1998). Psychology: A connectext (4th ed.). Ohio, Dushkin: McGrawHill.