DALAM MEMBANGUN
KARAKTER BANGSA
Disajikan pada Seminar Bahasa Jawa
dalam rangka HUT SMK Negeri 8 Surakarta ke-65,
Kamis, 27 Agustus 2015
Sumarlam
Company
LOGO
RAMAH
SANTUN
TOLERAN
RELIGIUS
BENARKAH?
ADAT ISTIADAT
SENI TRADISI
BUDAYA
BAHASA JAWA
UNGGAH-UNGGUH
BANGSA MAJU
MANDIRI
TERHORMAT
BERMARTABAT
JATIDIRI
KUAT
Ing ngarsa
sung tuladha
Ing madya
mangun karsa
Tut wuri
handayani
PENDIDIKAN KARAKTER
IDEALNYA MELALUI SISTEM
PENDIDIKAN YANG:
> KOMPREHENSIF
> SERENTAK
> MENYELURUH PD SEMUA
LAPISAN MASYARAKAT
> K-13 SIKAP SPIRITUAL +
SIKAP SOSIAL
PENGERTIAN KARAKTER
KARAKTER kualitas atau kekuatan
mental atau moral, akhlak atau budi pekerti
yang merupakan kepribadian khusus yang
membedakan dengan individu lain.
KARAKTER PENDIDIK kualitas mental
atau kekuatan moral, akhlak atau budi
pekerti pendidik yang merupakan
kepribadian khusus yang harus melekat
pada diri pendidik (Furqon Hidayatullah,
2009:10).
Sifat-sifat kejiwaan
KARAKTER
B
Akhlak
C
Budi pekerti
D
Tabiat, watak
ADAT ISTIADAT
SENI TRADISI
BUDAYA
BAHASA JAWA
UNGGAH-UNGGUH
UNGGAH-UNGGUH BJ MEMBENTUK
PRIBADI YG BAIK
SANTUN
LEMAH LEMBUT
NGAJENI SESAMI
BASA ALUS
LEKSIKON BJ ADA 7
ngoko (N)
madya (M)
krama (K)
krama inggil (KI)
krama andhap (KA)
netral (N/K)
kasar (Ks)
K+KI/KA
K SEMUA
N+KI/KA
N SEMUA
KRAMA ALUS
KRAMA LUGU
NGOKO ALUS
NGOKO LUGU
MENINGGIKAN ORLA/MT/O2/O3
Gunakan KI
untuk MT/O3
Gunakan N/Netral/KA
untuk P jika ada KI
KAIDAH
NGOKO
ALUS
Jangan gunakan KI
untuk P
Jangan gunakan
N/M/K/KA
untuk MT/O3 jika ada KI
Jangan gunakan
N/M untuk P
Jangan gunakan
N/M/K/KA
untuk MT/O3 jika ada KI
KAIDAH
KRAMA
ALUS
Jangan gunakan
KI untuk P
Gunakan K/KA
untuk P
UNGKAPAN BJ BERMUATAN
KARAKTER
Satindak sajangkah
sajangkah,, sapangucap kudu
tansah ngati
ngati--ati Harus selalu berhati
berhati--hati
atas semua tindakan dan perkataan
perkataan
UNGKAPAN BJ BERMUATAN
KARAKTER, SANTUN (Lanjutan)
UNGKAPAN BJ BERMUATAN
KARAKTER, SANTUN BERBAHASA
DHANDHANGGULA:
Werdining kang wasita jinarwi,
Wruh ing kukum iku watekira,
Adoh marang kanisthane,
Pamicara puniku,
Weh resepe ingkang miyarsi,
Tatakrama puniku,
Ngedohken panyendhu,
Kagunan iku kinarya,
Ngupa boga dene kalakuwan becik,
Weh rahayuning raga.
UNGKAPAN BJ BERMUATAN
KARAKTER (Lanjutan)
Wong urip iku sing baku seneng lan
wilujeng, ngudi kamulyaning pati.
Carane kudu tumindak becik neng
donya, mersudi kalakuwan becik, lan
tumindak utama, adhedhasar nyawijine
tumindak lan pangucap.
Pangucap kang ora jumbuh lawan
patrap bakal ambabar kasangsaran.
UNGKAPAN BJ BERMUATAN
KARAKTER, SANTUN BERBAHASA
SINOM
Nulada laku utama,
Tumrape wong tanah Jawi,
Priyagung ing Ngeksiganda,
Penembahan Senapati,
Kapati amarsudi,
Sudanen hawa lan nepsu,
Pinesu tapa brata,
Tanapi ing siyang ratri,
Amemangun karyenak tyasing sasama.
Keteladanan
Penanaman kedisiplinan
Pembiasaan (Habituasi)
Menciptakan suasana yg kondusif
Company
LOGO
UNGKAPAN/UNEN-UNEN
Pamicara puniku, weh resepe ingkang miyarsi (Serat
Nayakawara, MN IV)
Tatakrama punika, ngedohken panyendhu (Serat Wedhatama,
MN IV)
Amemangun karyenak tyasing sasama (Serat Wedhatama, MN
IV)
Andhap asor/anoraga merendahkan diri
Undha-usuk, unggah-ungguh basa TT
IMPLEMENTASI
KOMUNIKASI VERBAL
(PANGUCAP)
Tampak pada penggunaan BJ yang santun (BJ alus)
yakni BJ Ngoko Alus dan Krama Alus Meninggikan MT,
merendahkan diri sendiri (MT)
KOMUNIKASI NONVERBAL
(PATRAP/SIKAP)
Tampak pada sikap/patrap/perilaku yang sopan
Contoh:
- Arep budhal pamit nganggo basa, salaman,
cium tangan
- Arep dhahar donga nganggo basa, tangan
diangkat
- Mertamu kulanuwun nganggo basa ketok pintu, dsb.