Tahun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Curah
Hujan
(mm)
85.00
89.00
95.00
95.00
80.00
80.00
87.00
99.00
70.00
95.00
Pengujian ini bertujuan untuk mengetahui apakah data yang didapat ini
memenuhi syarat dan layak dipakai atau tidak. Cara menguji konsistensi data,
yaitu dengan Metode RAPS (Rescaled Adjusted partial Sums).
dari
stasiun
yang
sudah
ditetapkan
dengan
Yi 875
=
=87,50
n
10
1|
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
( YiY ) 728,5
Dy =
=
=72,85
n
10
2
4. Hitungan nilai Dy
Dy= Dy 2= 72,85=8 , 5 4
5. Hitung nilai Sk**
Sk**= Sk*/Dy, dengan k = 0,1,,n
Sk**= -2,50/8,54 = -0,29
6. Tentukan nilai absolute Sk**
7. Tentukan Sk** max dan Sk** min
Sk** max = 1,35
Sk** min = -2,05
8. Tentukan nilai Q dan R hitung
Nilai statistik Q = Sk** max = 1,35
Nilai statistik R = Sk** max Sk** min = 1,35 (-2,05) = 3,40
9. Hitung Nilai
Q
n
dan
R
n
Q 1, 35
=
=0,4 3
n 10
R 3, 4 0
=
=1,07
n 10
10. Dengan menggunakan taraf signifikan 90% maka didapat
Q
kritis=1,05
n
R
kritis=1,21
n
Tabel 2 Hasil Uji Konsistensi Data Untuk Stasiun Grokgak Dengan Metode
RAPS
No
1
2
3
4
2|
A N A L I S I S
Tahun
2006
2007
2008
2009
H I D R O L O G I
Sta. Grokgak
Hujan 1 hari
(mm)
85.00
89.00
95.00
95.00
D A N
P E N A M PAN G
Sk*
(Yi-Y)
Sk**
6.25
2.25
56.25
56.25
-0.29
0.18
0.88
0.88
-2.50
1.50
7.50
7.50
Y E H
M A L E T
5
6
7
8
9
10
2010
2011
2012
2013
2014
2015
80.00
80.00
87.00
99.00
70.00
95.00
-7.50
-7.50
-0.50
11.50
-17.50
7.50
56.25
56.25
0.25
132.25
306.25
56.25
-0.88
-0.88
-0.06
1.35
-2.05
0.88
Q 1, 35
=
=0,4 3<1,05 OK
n 10
R 3, 4 0
=
=1,07 <1,21 OK
n 10
terlebih
dahulu, dimana :
Xi = besarnya curah hujan daerah ( mm )
X = rata-rata curah hujan daerah ( mm ).
Hasil perhitungan parameter statistik dapat dilihat pada tabel di bawah ini :
Tabel 3 Parameter Statistik Curah Hujan
No
.
Tahun
1
2
3
2006
2007
2008
3|
A N A L I S I S
Curah
hujan
rata-rata
85.00
89.00
95.00
H I D R O L O G I
(XiXr)
(Xi-Xr)2
(Xi-Xr)3
(Xi-Xr)4
-2.50
1.50
7.50
6.25
2.25
56.25
-15.63
3.38
421.88
39.06
5.06
3164.06
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
No
.
Tahun
4
5
6
7
8
9
10
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Curah
hujan
rata-rata
95.00
80.00
80.00
87.00
99.00
70.00
95.00
Jumlah
(XiXr)
7.50
-7.50
-7.50
-0.50
11.50
-17.50
7.50
(Xi-Xr)2
(Xi-Xr)3
(Xi-Xr)4
56.25
56.25
56.25
0.25
132.25
306.25
56.25
728.50
421.88
-421.88
-421.88
-0.13
1520.88
-5359.38
421.88
-3429.00
3164.06
3164.06
3164.06
0.06
17490.06
93789.06
3164.06
127143.63
Berikut ini adalah macam pengukuran dispersi antara lain sebagai berikut :
1. Deviasi Standar (S)
Perhitungan standar deviasi digunakan Persamaan sebagai berikut :
S=
( XiX )
n1
Keterangan :
S = deviasi standar
Xi = nilai varian
X = nilai rata-rata
n = jumlah data
S=
728 ,50
=9 ,00
101
Keteranagan :
CS = koefisien kemencengan
Xi = nilai varian
X = nilai rata-rata
n = jumlah data
4|
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
S = standar deviasi
Cs=
10.(3429,0 0)
=0 , 6540
( 101 )( 102 ) . 9 , 003
3. Pengukuran Kurtosis ( Ck )
Koefisien kurtosis digunakan untuk menentukan keruncingan kurva
dari bentuk kurva distribusi, yang umumnya dibandingkan dengan
distribusi normal. Perhitungannya digunakan persamaan sebagai
berikut :
Keterangan :
Ck = koefisien kurtosis
Xi = nilai varian
X = nilai rata-rata
n = jumlah data
S = standar deviasi
2
Ck=
10 .(127143 ,6 3)
=0 , 10
(101 ) ( 102 ) (103). 9 , 004
4. Koefisien variasi ( Cv )
Koefisien variasi adalah nilai perbandingan antara deviasi standar
dengan nilai rata-rata hitung suatu distribusi. Perhitungannya
menggunakan persamaan sebagai berikut :
Keterangan :
Cv = koefisien variasi
S = standar deviasi
X
= nilai rata-rata
Cv=
5|
A N A L I S I S
9 , 00
=0,1 0
8 7 , 50
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Gumbel
Normal
Log Normal
Log Pearson Type
III
Syarat
1.1396
5.4002
0
0
3Cv + Cv3
3.98
3
Cs
Perhitungan
-0,65
-0,10
-1,13
-0,10
Keterangan
Diterima
Diterima
Ditolak
Ditolak
-0,65
Ditolak
-0,10
Ditolak
-0,65
Diterima
6|
CH
1
2
3
4
5
6
7
8
70.00
1.8451
-0.0947
0.0090
-0.0009
80.00
1.9031
-0.0368
0.0014
0.0000
80.00
1.9031
-0.0368
0.0014
0.0000
85.00
1.9294
-0.0104
0.0001
0.0000
87.00
1.9395
-0.0003
0.0000
0.0000
89.00
1.9494
0.0095
0.0001
0.0000
95.00
1.9777
0.0379
0.0014
0.0001
95.00
1.9777
0.0379
0.0014
0.0001
A N A L I S I S
Ranking
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
(Log Xi-LogX)
M A L E T
(Log Xi-LogX)
9
10
Jumlah
Rata-Rata
95.00
1.9777
0.0379
0.0014
0.0001
99.00
1.9956
0.0558
0.0031
0.0002
875.00
19.3984
0.0193
-0.0006
87.50
1.9398
0.0019
-0.0001
1 9 , 3984
log X =
=1, 9398
10
S=
Simpangan baku :
0,0 193
9
0,5
=0,0 463
Koefisisen Kemencengan:
Xilog X
log
n
i=1
G=
Berikut adalah hasil hitung logaritma hujan dengan periode ulang T yang telah
ditabelkan
Tabel 6 Perhitungan Log Person Type III
7|
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
No
Kala Ulang
Frekuensi
T (Tahun)
(K)
1
2
5
10
25
50
100
1
2
3
4
5
6
7
Log Xt
-5.716
0.14
0.852
1.154
1.427
1.579
1.7
Hujan Rancangan
X
1.675
1.946
1.979
1.993
2.006
2.013
2.019
47.334
88.374
95.344
98.463
101.371
103.028
104.365
Terapan).
Langkah-Langkah Perhitungan :
1. Data hujan diurutkan dari yang terbesar ke yang terkecil, kemudian
tentukan nilai peluang empiris P(X) dengan rumus
P ( x )=
m
x 100
(n+1)
8|
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
n = jumlah data
2.
3.
4.
9|
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
maks=0, 15
A N A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
Xi
P. Empiris
(mm)
Pe (%)
70.00
80.00
80.00
85.00
87.00
89.00
95.00
95.00
95.00
99.00
9,09
18,18
27,27
36,36
45,45
54,55
63,64
72,73
81,82
90,91
Keterangan:
1 . Dari tabel 2.5 dengan jumlah (n=10) dan derajat kepercayaan 5% atau
0,05 didapatkan harga cr =41% atau 0,41
2. Harga hit = 15 %
3. Dengan cr > hit, 41% > 15 % berarti distribusi dengan metode Log
Person Type III dapat diterima.
3.4.2 Uji Chi Kuadrat
Uji Chi Kuadrat dimaksudkan untuk menentukan apakah persamaan
distribusi peluang yang telah dipilih dapat mewakili dari distribusi statistik
sampel data yang dianalisis.
K = 1+3,332 log n
Keterangan :
K
= Jumlah kelas
= 10
11 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Sehingga:
K = 1+3,332 log 10 = 4,332~5
= jumlah parameter
= 2 ( Triatmodjo, 2010)
Dk
= 5 (2 + 1)
=2
Banyak Data
= 10
Derajat Kebebasan
=2
= 5% (Triatmodjo, 2010)
cr adalah 5,991
X maks X min
K1
9 9 ,007 0, 00
=7 , 25
51
Expected
Observed
Frequency
frequency
2
2
2
2
2
10
1
2
2
4
1
10
(Ef-Of)
1
0
0
-2
1
12 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
(Ef-Of)
4
0
0
4
1
9
Keterangan:
1. Dari hasil tabulasi diatas didapat
2. Dengan X
hit < X
X=
( Ef Of )
9
=
Ef
10
= 0,9
t 3
T
R
I t = 24
t
Tabel 9 Hitungan Hyetograph dengan metode ABM
No
.
Td
(jam)
t
(mm/jam)
It
(mm/jam)
It.Td
(mm)
p
(mm)
Prosentase
hujan
sampai
jam ke-t
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
0~1
1~2
2~3
3~4
4~5
5~6
0,550
0,346
0,264
0,218
0,188
0,166
0,550
0,693
0,794
0,874
0,941
0,996
0,550
0,143
0,100
0,080
0,067
0,059
55,03%
14,30%
10,03%
7,99%
6,75%
5,90%
13 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Distribusi Hujan
60
50
40
Prosentase Hujan (%)
30
20
14.3
10.08.0
10
0
6.7 5.9
55.0
1 2 3 4 5 6
waktu ( jam )
Rasio
55,03
%
14,30
%
10,03
%
7,99%
6,75%
5,90%
Komulati
f
5 Th
55,03%
14.5
9
15.7
4
16.26
16.63
16.74
17.01
17.23
69,34%
3.79
4.09
4.23
4.32
4.35
4.42
4.48
79,37%
2.66
2.87
2.96
3.03
3.05
3.10
3.14
87,36%
94,10%
100,00%
2.12
1.79
1.56
88.3
7
0.3
26.5
1
2.28
1.93
1.69
95.3
5
0.3
28.6
0
2.36
1.99
1.74
2.43
2.05
1.79
101.3
7
0.3
2.47
2.08
1.82
103.0
3
0.3
2.50
2.11
1.85
0.3
2.41
2.04
1.78
100.7
5
0.3
29.54
30.23
30.41
30.91
98.46
14 | A N
A L I S I S
100
Th
2 Th
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
104.37
0.3
31.31
yang diakibatkan oleh luapan sungai, analisis dilakukan dengan menggunakan data
banjir terbesar tahunan atau curah hujan terbesar tahunan yang sudah terjadi.
Perhitungan debit banjir menggunakan Metode Hidrograf Satuan Sintetik (HSS)
Nakayasu. Rumus Hidrograf Satuan Sintetik (HSS) Nakayasu.
5.1 Perhitungan Hidrograf Satuan Dengan Metode
Nakayasu
Penggunaan metode Hidrograf Satuan Sintetik Nakayasu, diperlukan beberapa
karakteristik parameter daerah alirannya. Parameter yang digunakan dalam
perhitungan dengan menggunakan metode ini :
Q p=
A.
1
3,6 0,3Tp+ T 0,3
Tp=t g + 0,8T r
t g=0,4 +0,058 L
untuk L > 15 km
t g=0,21 L0,7
untuk L < 15 km
T 0,3 =. t g
t r=0,5 t g sampai t g
Keterangan :
15 | A N
Qp
Re
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Tp
T0,3
= waktu dari puncak banjir sampai 0,3 kali debit puncak (jam)
tg
Tr
( )
b.
c.
d.
0,3
0,3
e.
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
Luas
= 0,98 km2
Panjang sungai = 1,2 km
=2
Re
= 1 mm
C
= 0,3
1. Parameter tg
Panjang sungai < 15 km maka rumus yang digunakan
t g=0,21 . 1,20,7=0, 24 jam
2.
Parameter tr
t r=0,75 x 0,24=0, 18
3. Parameter Tp
16 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
4. Parameter T0,3
T 0,3 =2 x 0, 24=0, 48 jam
0,3= 0,38+ 0, 48=0,86 jam
Tp+T
T p +T 0,3 +1,5 T 0,3=0, 38+0, 48+ ( 1,5 x 0, 48 )=1 , 57 jam
5.
6.
1
0.98 x 1
=0 , 4 6 m3 /dt
3,6 0,3 x 0, 38+0, 48
( )
b.
d.
17 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Ordinat
t (jam)
Ordinat
0.00
0.08
0.13
0.18
0.23
0.28
0.33
0.38
0.43
0.48
0.53
0.59
0.64
0.70
0.75
0.80
0.86
0.93
1.00
1.07
1.15
1.22
1.29
1.36
1.43
1.50
0.000
0.011
0.036
0.078
0.139
0.223
0.330
0.462
0.410
0.363
0.316
0.276
0.240
0.209
0.182
0.159
0.139
0.123
0.109
0.097
0.086
0.076
0.067
0.060
0.053
1.57
1.65
1.72
1.79
1.86
1.93
2.00
2.08
2.15
2.22
2.29
2.36
2.43
2.51
2.58
2.65
2.72
2.79
2.86
2.93
3.01
3.08
3.15
3.22
24.00
0.047
0.042
0.038
0.035
0.032
0.029
0.026
0.024
0.022
0.020
0.018
0.017
0.015
0.014
0.013
0.012
0.011
0.010
0.009
0.008
0.007
0.007
0.006
0.006
0.005
0.000
18 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
2.00
4.00
6.00
Waktu (jam)
Qp 2
thn
(m3/dt
)
Qp 5
thn
(m3/dt
)
Qp 10
thn
Qp 20
thn
Qp 25
thn
Qp 50
thn
Qp 100
thn
Qp 200
thn
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.17
0.18
0.19
0.19
0.19
0.19
0.20
0.20
0.57
0.61
0.63
0.65
0.65
0.66
0.67
0.68
H I D R O L O G I
D A N
19 | A N
A L I S I S
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
t
0.1
8
0.2
3
0.2
8
0.3
3
0.3
8
0.4
3
0.4
8
0.5
3
0.5
9
0.6
4
0.7
0
0.7
5
0.8
0
0.8
6
0.9
3
1.0
0
1.0
7
1.1
5
1.2
2
1.2
9
1.3
6
1.4
Qp 2
thn
(m3/dt
)
Qp 5
thn
(m3/dt
)
Qp 10
thn
Qp 20
thn
Qp 25
thn
Qp 50
thn
Qp 100
thn
Qp 200
thn
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
1.30
1.40
1.45
1.48
1.49
1.52
1.54
1.55
2.45
2.64
2.73
2.79
2.81
2.86
2.89
2.92
4.08
4.41
4.55
4.66
4.68
4.76
4.82
4.87
6.27
6.77
6.99
7.15
7.20
7.32
7.41
7.49
9.07
9.79
10.11
10.35
10.41
10.58
10.72
10.83
9.45
10.19
10.53
10.77
10.84
11.01
11.16
11.28
9.39
10.14
10.47
10.71
10.78
10.95
11.09
11.21
9.00
9.71
10.03
10.26
10.32
10.49
10.63
10.74
8.40
9.06
9.36
9.57
9.63
9.79
9.92
10.02
7.62
8.22
8.49
8.68
8.74
8.88
9.00
9.09
6.66
7.19
7.42
7.59
7.64
7.76
7.86
7.95
5.81
6.27
6.48
6.63
6.67
6.78
6.87
6.94
5.07
5.47
5.64
5.78
5.81
5.91
5.98
6.05
4.41
4.76
4.92
5.03
5.06
5.15
5.21
5.27
3.88
4.18
4.32
4.42
4.45
4.52
4.58
4.63
3.41
3.68
3.80
3.89
3.92
3.98
4.03
4.07
3.01
3.25
3.36
3.43
3.46
3.51
3.56
3.59
2.66
2.87
2.97
3.03
3.05
3.10
3.14
3.18
2.36
2.54
2.63
2.69
2.70
2.75
2.78
2.81
2.09
2.25
2.33
2.38
2.40
2.44
2.47
2.49
1.85
2.00
2.06
2.11
2.12
2.16
2.19
2.21
1.64
1.77
1.83
1.87
1.88
1.91
1.94
1.96
H I D R O L O G I
D A N
20 | A N
A L I S I S
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
t
3
1.5
0
1.5
7
1.6
5
1.7
2
1.7
9
1.8
6
1.9
3
2.0
0
2.0
8
2.1
5
2.2
2
2.2
9
2.3
6
2.4
3
2.5
1
2.5
8
2.6
5
2.7
2
2.7
9
2.8
6
2.9
3
Qp 2
thn
(m3/dt
)
Qp 5
thn
(m3/dt
)
Qp 10
thn
Qp 20
thn
Qp 25
thn
Qp 50
thn
Qp 100
thn
Qp 200
thn
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
1.46
1.57
1.62
1.66
1.67
1.70
1.72
1.74
1.29
1.39
1.44
1.47
1.48
1.50
1.52
1.54
1.16
1.25
1.29
1.32
1.33
1.35
1.37
1.39
1.05
1.13
1.17
1.20
1.20
1.22
1.24
1.25
0.95
1.02
1.06
1.08
1.09
1.11
1.12
1.13
0.86
0.93
0.96
0.98
0.99
1.01
1.02
1.03
0.79
0.85
0.88
0.90
0.90
0.92
0.93
0.94
0.72
0.78
0.80
0.82
0.82
0.84
0.85
0.86
0.66
0.71
0.73
0.75
0.75
0.77
0.78
0.78
0.60
0.65
0.67
0.68
0.69
0.70
0.71
0.72
0.55
0.59
0.61
0.63
0.63
0.64
0.65
0.65
0.50
0.54
0.56
0.57
0.57
0.58
0.59
0.60
0.46
0.49
0.51
0.52
0.53
0.53
0.54
0.55
0.42
0.45
0.47
0.48
0.48
0.49
0.49
0.50
0.38
0.41
0.43
0.44
0.44
0.45
0.45
0.46
0.35
0.38
0.39
0.40
0.40
0.41
0.41
0.42
0.32
0.34
0.36
0.36
0.37
0.37
0.38
0.38
0.29
0.31
0.32
0.33
0.33
0.34
0.34
0.35
0.27
0.29
0.30
0.30
0.31
0.31
0.31
0.32
0.24
0.26
0.27
0.28
0.28
0.28
0.29
0.29
0.22
0.24
0.25
0.25
0.25
0.26
0.26
0.27
H I D R O L O G I
D A N
21 | A N
A L I S I S
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
t
3.0
1
3.0
8
3.1
5
3.2
2
24.
00
Qp 2
thn
(m3/dt
)
Qp 5
thn
(m3/dt
)
Qp 10
thn
Qp 20
thn
Qp 25
thn
Qp 50
thn
Qp 100
thn
Qp 200
thn
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
(m3/dt)
0.20
0.22
0.23
0.23
0.23
0.24
0.24
0.24
0.19
0.20
0.21
0.21
0.21
0.22
0.22
0.22
0.17
0.18
0.19
0.19
0.19
0.20
0.20
0.20
0.15
0.17
0.17
0.18
0.18
0.18
0.18
0.18
0.07
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.09
0.09
Qp 10 thn
Debit (m3/dt)
Qp 20 thn
Qp 25 thn
Qp 50 thn
Qp 100 thn
Qp 200 thn
2
0
10 12 14 16 18 20 22 24
Waktu (jam)
22 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T
Q Banjir
Rencana
(m3/dt)
2
5
10
20
25
50
100
200
9.45
10.19
10.53
10.77
10.84
11.01
11.16
11.28
23 | A N
A L I S I S
H I D R O L O G I
D A N
P E N A M PAN G
Y E H
M A L E T