Anda di halaman 1dari 20

_BAHASA LATIN_

Penggunaan bahasa latin tidak berubah, tetap


Nama obat dan sediaan obat
Nama bahan kimia
Nama tanaman, hewan, organ dan jaringan tubuh
Semua istilah farmasi dan kedokteran menggunakan bahasa latin

Bahasa latin sebagai bahasa ilmiah


Tiap kalimat dalam bahasa latin hanya memiliki 1 arti
Bahasa Latin : bahasa sudah mati (tidak untuk percakapan sehari-hari)
Berasal dari yunani kuno
Tidak mengalami perubahan secara tata bahasa (arti dan tulisannya
tetap)

Penggolongan kata dalam bahasa latin


Kata Benda (Substantiva)
Kata Sifat (Adiectiva)
Kata Kerja (Verba)
Kata Keterangan (Adverbia)
Kata Bilangan (Numeralia)
Kata Ganti (Pronomia)
Kata Depan (Prepositiones)
Kata Penghubung (Coniunctiones)
_KATA BENDA_

Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:


Masculinum = jantan (m)
Femininum = betina (f)
Neutrum = banci (n)

Kata benda dapat berubah bentuk (akhirannya) sesuai dengan jabatannya


dalam kalimat, yang dikenal dengan CASUS (Casus I, II, III, IV, V, VI) dalam
bentuk singularis dan pluralis.

Atas dasar bentuk perubahannya, kata benda dibagi dalam 5 DEKLINASI


(Deklinasi I, II, III, IV, V)
_CASUS KATA BENDA_

CASUS I NOMINATIVUS (N)


Jika sebagai subjek/pelaku (pokok kalimat)

CASUS II GENETIVUS (G)


Jika berfungsi sebagai pemilik
Misalnya : dua kata berdampingan
Tablet asetosal
g

CASUS III DATIVUS


Objek penyerta didahului kata pada (terjemahan)
Tandailah pada mata kanan dan kiri
dat dat

CASUS IV ACCUSATIVUS
Objek pemilik terkait dengan kata kerja bentuk pemilik
Misalnya : ambillah 200 mg parasetamol
Acc g

Memiliki kata depan:


o ad : sampai
o ante : sebelum
o durante : saat makan
o post : sesudah/ setelah
o per : melalui
o contra : anti/ melawan
o in (ke) : in manus medici
acc g
o in (dalam) : da in lagena
abl
CASUS V VOCATIVUS
Bentuk seruan jarang digunakan
Misalnya : mamanggil orang
Voc

CASUS VI ABLATIVUS
Alat, tempat, waktu
Misalnya : waktu page mane
Abl
Buatlah massa pil dengan PGA
Acc g abl

Mempunyai kata depan:


o cum (dengan)
o sine (tanpa)
o e (berasal dari)
o pro (untuk)
o in (dalam)

Keenam CASUS tersebut dapat dijumpai dalam bentuk singularis dan pluralis.
Contoh:
Singularis Pluralis
Nom Tabula Tabulae
Gen Tabulae Tabularum
Dat Tabulae Tabulis
Acc Tabulam Tabulas
Voc Tabula Tabulae
Abl Tabula Tabulis
_DEKLINASI_

Bentuk perubahan kata benda digolongkan menjadi 5 golongan:


DEKLINASI I : berakhiran a
(dengan jenis kelamin betina = feminia)
DEKLINASI II
a. berakhiran us, -er
keduanya berjenis kelamin jantan = maskulina
b. berakhiran um (banci = neutrum)
DEKLINASI III : akhiran tidak menentu (m, f, n)
DEKLINASI IV
a. berakhiran us (m)
b. berakhiran u (f)
DEKLINASI V : berakhiran ies (f), kecuali dies (m) = hari

Dalam bahasa latin sebagian besar I, II, III

KESIMPULAN
1. Kata yang diturunkan menurut DEKLINASI I adalah kata benda yang
berakhiran a
2. Menurut DEKLINASI II yang berakhiran
-us, -er (m)
-um (n)
3. Menurut DEKLINASI III yang berakhiran selain a, -us, -er, dan um
(f, m, n)

CATATAN
Ada yang a (n) >> termasuk DEKLINASI III
Ini sedikit
_DEKLINASI I_

Tanda :
1. Casus nominativus singularis berakhiran a dengan jenis kelamin (f)
2. Casus genetivus singularis berakhiran ae
Contoh: pilula = pil

Singularis Pluralis
Nom Pilul-a Pilul-ae
Gen Pilul-ae Pilul-arum
Dat Pilul-ae Pilul-is
Acc Pilul-am Pilul-as
Voc Pilul-a Pilul-ae
Abl Pilul-a Pilul-is

CONTOH KATA DEKLINASI I


Aqua, ae = air Pasta, ae = pasta
Cera, ae = malam/ lilin Lagena, ae = botol
Charta, ae = kertas Mixture, ae = campuran
Forma, ae = bentuk Olivia, ae = zaitun
Formula, ae = resep Pulpa, ae = daging buah
Gutta, ae = tetes Lana, ae = bulu domba
Hora, ae = jam, saat Terra, ae = tanah
Farina, ae = tepung Vesica, ae = gelembung
Pilula, ae = pil Arteria, ae = pembuluh arteri
_DEKLINASI II A_
Akhiran us (m)
Gen sing : -i

Tanda :
1. Casus nominativus singularis berakhiran:
us dan er dengan jenis kelamin jantan (m)
2. Casus genetivus singularis berakhiran i

Berakhiran us (m)
Singularis Pluralis
Nom Sirup-us Sirup-i
Gen Sirup-i Sirup-orum
Dat Sirup-o Sirup-is
Acc Sirup-um Sirup-os
Voc Sirup-e Sirup-i
Abl Sirup-o Sirup-is

Berakhiran er (m)
Singularis Pluralis
Nom cancer Cancr-i
Gen Cancr-i Cancr-orum
Dat Cancr-o Cancr-is
Acc Cancr-um Cancr-os
Voc Cancer Cancr-i
Abl Cancr-o Cancr-is

Contoh:
Anuus, i = tahun Bulbus = umbi
Nervus, i = syaraf Capillus = rambut
Succus, i = getah Digitus = jari
Arillus = kulit biji Globulus = butiran
Locus = tempat Modus = cara
Modus = cara Numerus = bilangan/ jumlah
Numerus = bilangan Oculus = mata
Oculus = mata Trochiscus = kue

Cervus = rusa Mucus = mukosa


Bulbus = umbi batang Numerus = bilangan
Digitus = jari Sirupus = sirup
Globulus = pil besar Stilus = batang
Locus = tempat Trochiscus = kue
Modus = cara Discus = cakram

_DEKLINASI II B_
Akhiran : -um (n)
Gen sing : -i

Singularis Pluralis
Nom Suppositorium Suppositori-a
Gen Suppositori-i Suppositori-orum
Dat Suppositori-o Suppositori-is
Acc Suppositori-um Suppositori-a
Voc Suppositori-um Suppositori-a
Abl Suppositori-o Suppositori-is

Contoh:
Emplastrum = plester Acidum = asam
Ovum = telur Amylum = pati
Infusum = rebusan Antidotum = penawar racun
Infundibulum = infusi Balneum = penangas
Cavum = cekungan Fragmentum = potongan
Centrum = pusat Involucrum = balut
Dorsum = punggung Lignum = kayu
Exemplum = contoh Linimentum = obat gosok
Oleum = minyak Bacillum = batang
Bihorium = waktu antara 2 jam Sedimentum = endapan
Biduum = waktu antara 2 hari Signum = tanda
Butyrum = mentega Unguentum = salep
Epistomium = sumbat, tutup Vitrum = wadah dari kaca
Filtrum = saringan

_DEKLINASI III A_
Akhiran : ? (m, f)
Gen sing : -is

Singularis Pluralis
Nom Pulvis Pulver-es
Gen Pulver-is Pulver-um
Dat Pulver-i Pulver-ibus
Acc Pulver-em Pulver-es
Voc Pulvis Pulver-es
Abl Pulver-e Pulver-ibus

Contoh:
Auris (f) = telinga Dens (m) = gigi
Aer (m) = udara Infans (m, f) = anak
Calor (m) = panas Mensis (m) = bulan
Color (m) = warna Tussis (f) = batuk
Liquor (m) = cairan Pars (f) = bagian
Sapor (m) = rasa Sulfas (m), nitras (m), carbonas
Dosis, eos (f) = dosis (m), phosphas (m) ?
Venter (m) = perut Compositio (f) = susunan
Destillatio (f) = sulingan Lotio (f) = obat pencuci
Dilatatio (f) = pelebaran Praescriptio (f) = resep
Emulsio (f) = emulsi Pulvis (m) = serbuk
Refrigeratio (f) = pendinginan Radix (m) = akar
Maceratio (f) = perendaman Cortex (m) = kulit batang
Solutio (f) = larutan Quantitas (m) = jumlah

_DEKLINASI III B_
akhiran: ?
Gen sing : -is

Singularis Pluralis
Nom Cochlear Cochlear-ia
Gen Cochlear-is Cochlear-ium
Dat Cochlear-i Cochlear-ibus
Acc Cochlear Cochlear-ia
Voc Cochlear Cochlear-ia
Abl Cochlear-i Cochlear-ibus

c = cochlear cibarium 1 sendok makan = 15 mL


cp = cochlear puitis 1 sendok bubur = 8 mL
cth = cochlear theae 1 sendok teh = 3 mL

Contoh lain:

Singularis Pluralis
Nom Corpus Corpor-a
Gen Corpor-is Corpor-um
Dat Corpor-i Corpor-ibus
Acc Corpus Corpor-a
Voc Corpus Corpor-a
Abl Corpor-e Corpor-ibus
Kekecualian

Singularis Pluralis
Nom Gramma Grammat-a
Gen Grammat-is Grammat-um
Dat Grammat-i Grammat-is
Acc Gramma Grammat-a
Voc Gramma Grammat-a
Abl Grammat-e Grammat-is

Kata yang termasuk DEKLINASI III B


Nomen, inis = nama Elixir, iris = cairan beralkohol
Caput, it is = kepala Pollen, inis = tepung sari
Lac, lactis = susu Gargarisma, atis = obat cuci
Semen, inis = biji tenggorokan
Epithema, atis = obat kompres Mel, mellis = madu
Rhizoma, atis = akar tinggal Hepar, atis = hati
Albumen, inis = putih telur Sulfur, uris = belerang

Sulfur sublimatum = dengan sublimasi


Sulfur depuratum = asli
Sulfur precipitatum = pengendapan

_DEKLINASI IV A_
akhiran : -us (m)
Gen sing : -us

Singularis Pluralis
Nom Spiritus Spirit-us
Gen Spirit-us Spirit-uum
Dat Spirit-ui Spirit-ibus
Acc Spirit-um Spirit-us
Voc Spiritus Spirit-us
Abl Spirit-u Spirit-ibus

Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%


Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%
Spiritus = 90% alkohol

Kata DEKLINASI IV A
Mannus = tangan
Apparatus = alat
Usus = pemakaian
Fruktus = buah
Gradus = derajat

_DEKLINASI IV B_
akhiran : -u
Gen sing : -us
Singularis Pluralis
Nom Cornu Corn-ua
Gen Corn-us Corn-uum
Dat Corn-ui Corn-ibus
Acc Cornu Corn-ua
Voc Cornu Corn-ua
Abl Corn-u Corn-ibus
* cornu = tanduk
_DEKLINASI V_
akhiran : -es, -ies
Gen sing : -ei

Singularis Pluralis
Nom Dies Di-es
Gen Di-ei Di-erum
Dat Di-ei Di-ebus
Acc Di-em Di-es
Voc Dies Di-e
Abl Di-e Di-ebus

Kata yang termasuk DEKLINASI V


Dies (m) = hari
Facies (f) = muka
Scabies (f) = kudis
Species (f) = jenis, bangsa atau rempah

_ADIECTIVA_

Adiectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah kata yang menerangkan kata
benda
Kata ini : casus, jenis kelamin dan singularis/pluralisnya sama atau sesuai
dengan kata benda yang diterangkan.
Adiectiva dapat dikelompokkan dalam 2 golongan:
I. Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan er, -a, -um
II. Kata sifat : kurang dari 3 akhiran
a. dengan 2 akhiran : -is, -e, dan ior, -ius
b. dengan 1 akhiran : -ex dan ns
_ADIECTIVA KELOMPOK I_
3 akhiran
(-us, -a, -um, dan er, -a, -um)
( DEKLINASI I dan II )

S Masculinum Femininum Neutrum


I Nom Albus Alba Album
N
Gen Alb-i Alb-ae Alb-i
G
U Dat Alb-o Alb-ae Alb-o
L Acc Alb-um Alb-am Alb-um
A
R
Voc Alb-e Alba Album
I Abl Alb-o Alb-a Alb-o
S

Masculinum Femininum Neutrum


P Nom Alb-i Alb-ae Alb-a
L Gen Alb-orum Alb-arum Alb-orum
U
R
Dat Alb-is Alb-is Alb-is
A Acc Alb-os Alb-as Alb-a
L Voc Alb-i Alb-ae Alb-a
I
S Abl Alb-is Alb-is Alb-is

Kata sifat yang golongan I


Albus, a, um = putih Longus, a, um = panjang
Amarus, a, um = pahit Parvus, a, um = kecil
Crasus, a, um = tebal Proprius, a, um = sendiri
Crudus, a, um = kasar Solidus, a, um = padat
Durus, a, um = keras Tepidus, a, um = hangat
Externus, a, um = luar Alternus, a, um = berganti-ganti
Fervidus, a, um = panas Calidus, a, um = panas
Frigidus, a, um = dingin Continuus, a, um = terus-
Limpidus, a, um = jernih menerus
Dimidius, a, um = separo, setengah Magnus, a, um = besar
Dilutus, a, um = encer Ponderosus, a, um = berat
Internus, a, um = dalam Siccus, a, um = kering
Flavus, a, um = kuning Spissus, a, um = kental
Fuscus, a, um = coklat Turbidus, a, um = keruh
Liquidus, a, um = cair
Niger, a, um = hitam Sinister, a, um = kiri
Ruber, a, um = merah Liber, a, um = bebas
Dexter, a, um = kanan

_ADIECTIVA KELOMPOK II_


(kurang dari 3 akhiran)
DEKLINASI III A (2 akhiran)

Akhiran is (m, f) dan e (n)

Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortis Forte Fortes Fort-ia
Gen Fort-is Fort-is Fort-ium Fort-ium
Dat Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
Acc Fort-em Forte Fort-es Fort-ia
Voc Fortis Forte Fort-es Fort-ia
Abl Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
_ADIECTIVA GOLONGAN II_
DEKLINASI III A (2 akhiran)

Akhiran ior (m, f) dan ius (n)

Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortior Fortius Fortior-es Fortior-a
Gen Fortior-is Fortior-is Fortior-um Fortior-um
Dat Fortior-i Fortior-i Fortior-ibus Fortior-ibus
Acc Fortior-em Fortius Fortior-es Fortior-a
Voc Fortior Fortius Fortior-es Fortior-a
Abl Fortior-e Fortior-e Fortior-ibus Fortior-ibus

ADIECTIVA DENGAN SATU AKHIRAN


DEKLINASI III B
Akhiran : -ex (m, f, n) dan ns (m, f, n)

Akhiran : -ns
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Recens Recens Recent-es Recent-ia
Gen Recent-is Recent-is Recent-ium Recent-ium
Dat Recent-i Recent-i Recent-ibus Recent-ibus
Acc Recent-em Recens Recent-es Recent-ia
Voc Recens Recens Recent-es Recent-ia
Abl Recent-ia Recent-i Recent-ibus Recent-ibus

Akhiran : -ex (m, f, n)


Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Simplex Simplex Simplic-es Simplic-ia
Gen Simplic-is Simplic-is Simplic-ium Simplic-ium
Dat Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus
Acc Simplic-em Simplex Simplic-es Simplic-ia
Voc Simplex Simplex Simplic-es Simplic-ia
Abl Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus

ADIECTIVA GOLONGAN II
Sterilis, e = steril Fortis, e = kuat
Aequalis, e = sama Fragilis, e = mudah patah
Dulcis, e = manis Fortior, ius = kuat
Solubilis, e = dapat larut Simplex = sederhana
Subtilis, e = halus Recens = segar
Vulgaris, e = biasa Fragrans = berbau harum

_NUMERALIA_
(KATA BILANGAN)

Kata bilangan ada yang termasuk kata sifat (adiectiva numeralia) dan kata
keterangan (adverbia numeralia)

ADIECTIVA NUMERALIA
1. Cardinal = kata bilangan utama, mis: 1, 2, 3
2. Ordinalia = kata bilangan yang tingkat, mis: ke-1, ke-2, ke-3
3. Distributiva = kata bilangan pembagian
Mis : tiap satu, tiap dua, tiap tiga

ADVERBIA NUMERALIA
Kata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x
Cardinalia Ordinalia Distributiva Adverbia Numeralia
1 Unus, a, um Primus, a, um Singuli, ae, a Semel
2 Duo, ae, o Secundus, a, um Bini, ae, a Bis
3 Tres, tres, tria Tertius, a, um Terni, ae, a Ter
4 Quattuor Quartus, a, um Quaterni, ae, a Quarter
5 Quinque Quintus, a, um Quini, ae, a Quinquies
6 Sex Sextus, a, um
7 Septem Septimus, a, um
8 Octo Octavus, a, um
9 Novem Nonus, a, um
1 Decem Decimus, a, um
0
11 Undecim
1 Duodecim
2
13 Tredecim 700 Septingenta
14 Quattuordeci 800 Octingenta
m 900 Nongenta
15 Quindecim 1000 Mille
16 Sedecim
17 Septemdecim
18 Duodeviginti
19 Undeviginti
20 Viginti
30 Triginta
40 Quadraginta
50 Quiinquaginta
60 Sexaginta
70 Septuaginta
80 Octoginta
90 Nonaginta
100 Centum
200 Ducenta
300 Trecenta
400 Quadringenta
500 Quingenta
600 Sescenta
_PRAESCRIPTIO_
(RESEP)

= permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk menyediakan/ membuat


obat bagi pasiennya

Bagian pokok dari resep, selain nama dokter, nama S.I.P. , alamat, tempat dan
tanggal penulisan, paraf dokter

Contoh:
R/ Theophyllin mg 100
HCl Ephedrin mg 15
Prednison mg 3
m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
S. t. d. d. caps. l.

Bagian resep:
1. Superscriptio: tanda R/ singkatan dari recipe, artinya ambillah
2. Inscriptio: bagian ini merupakan tubuh dari resep yang terdiri dari bahan
yang harus diambil serta jumlahnya.
3. Subscriptio: bagian ini merupakan perintah petunjuk peracikan.
Pada contoh di atas adalah
m. f. la. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
4. Signature: bagian ini menjelaskan aturan pemakaian obat tersebut.
Pada contoh di atas adalah
s. t. d. d. caps. l

Kelengkapan singkatan resep di atas


Recipe
Theophyllini milligrammata centum
Gen acc
Hydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim
Gen acc
Prednisoni milligrammata tria
Gen Acc
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl acc

Artinya:
Ambillah
100 mg Theophyllin
15 mg HCl Ephedrin
3 mg Prednisoni
Campur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi, serahkan sebesar sekian takaran
dengan jumlah 45, berikan dalam kapsul
Tandailah: 3x sehari 1 kapsul

Anda mungkin juga menyukai