Anda di halaman 1dari 49

FARMASEUTIKA DASAR

Hadianti Nurfitri, M.Si., Apt.


Pengantar Bahasa Latin

Kenapa harus
bahasa Latin?
Pengantar Bahasa Latin
• Bahasa universal/ internasional dalam ilmu medis
(kedokteran dan farmasi)
• Bahasa yang mati, artinya tidak digunakan dalam
percakapan sehari-hari, tidak berkembang dengan
pembentukan kosakata baru
• Dengan menggunakan bahasa latin tidak akan terjadi
dualisme pengertian tentang bahan/zat yang dimaksud
dalam resep
• Menjaga kerahasiaan Dalam hal tertentu karena faktor
psikologis ada baiknya penderita tidak perlu mengetahui
bahan obat apa yang diberikan kepadanya.
Penggolongan kata dalam
bahasa latin
• Kata Benda (Substantiva)
• Kata Sifat (Adiectiva)
• Kata Kerja (Verba)
• Kata Keterangan (Adverbia)
• Kata Bilangan (Numeralia)
• Kata Ganti (Pronomia)
• Kata Depan (Prepositiones)
• Kata Penghubung (Conjunctiones)
KATA BENDA
• Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:
Masculinum = jantan (m)
Femininum = betina (f)
Neutrum = banci (n)

• Kata benda dapat berubah bentuk (akhirannya) sesuai


dengan jabatannya dalam kalimat, yang dikenal dengan
CASUS (Casus I, II, III, IV, V, VI) dalam bentuk singularis
dan pluralis.

• Atas dasar bentuk perubahannya, kata benda dibagi


dalam 5 DEKLINASI (Deklinasi I, II, III, IV, V)
CASUS KATA BENDA
• CASUS I NOMINATIVUS (N)
Jika sebagai subjek/pelaku (pokok kalimat)

• CASUS II GENETIVUS (G)


Jika berfungsi sebagai pemilik
Misalnya : dua kata berdampingan
Tablet asetosal
g
• CASUS III DATIVUS
Objek penyerta – didahului kata pada (terjemahan)
Tandailah pada mata kanan dan kiri
dat dat
CASUS KATA BENDA
• CASUS IV ACCUSATIVUS
Objek pemilik – terkait dengan kata kerja bentuk pemilik
Misalnya : ambillah 200 mg parasetamol
Acc g
Memiliki kata depan:
Ad : sampai
ante : sebelum
durante: saat makan
post : sesudah/ setelah
per : melalui
contra : anti/ melawan
in (ke) : in manus medici
acc g
CASUS KATA BENDA
• CASUS V VOCATIVUS
Bentuk seruan – jarang digunakan
Misalnya : mamanggil orang
Mempunyai kata
Voc
depan:
• CASUS VI ABLATIVUS cum (dengan)
Alat, tempat, waktu sine (tanpa)
Misalnya : waktu page mane e (berasal dari)
Abl pro (untuk)
in (dalam)
Buatlah massa pil dengan PGA
Acc g abl
CASUS KATA BENDA

Singularis Pluralis
Nom Tabula Tabulae
Gen Tabulae Tabularum
Dat Tabulae Tabulis
Acc Tabulam Tabulas
Voc Tabula Tabulae
Abl Tabula Tabulis
DEKLINASI KATA BENDA
Bentuk perubahan kata benda digolongkan
menjadi 5 golongan:
• DEKLINASI I : berakhiran –a
(dengan jenis kelamin betina = feminia)
• DEKLINASI II
berakhiran –us, -er, keduanya berjenis kelamin
jantan = maskulina
berakhiran –um (banci = neutrum)
• DEKLINASI III : akhiran tidak menentu (m, f, n)
DEKLINASI KATA BENDA
• DEKLINASI IV
berakhiran –us (m)
berakhiran –u (f)

• DEKLINASI V : berakhiran –ies (f), kecuali


dies (m) = hari
DEKLINASI I

Singularis Pluralis

Nom Pilul-a Pilul-ae

Gen Pilul-ae Pilul-arum

Dat Pilul-ae Pilul-is

Acc Pilul-am Pilul-as

Voc Pilul-a Pilul-ae

Abl Pilul-a Pilul-is


DEKLINASI I
• Aqua, ae = air • Lagena, ae = botol
• Cera, ae = malam/ lilin • Mixture, ae = campuran
• Charta, ae = kertas • Olivia, ae = zaitun
• Forma, ae = bentuk • Pulpa, ae = daging buah
• Formula, ae = resep • Lana, ae = bulu domba
• Gutta, ae = tetes • Terra, ae = tanah
• Hora, ae = jam, saat • Vesica, ae = gelembung
• Farina, ae = tepung • Arteria, ae = pembuluh
• Pilula, ae = pil arteri
• Pasta, ae = pasta
DEKLINASI II A

Singularis Pluralis
Nom Sirup-us Sirup-i
Gen Sirup-i Sirup-orum
Dat Sirup-o Sirup-is
Acc Sirup-um Sirup-os
Voc Sirup-e Sirup-i
Abl Sirup-o Sirup-is
DEKLINASI II A
• Anuus, i = tahun • Modus = cara • Mucus = mukosa
• Nervus, i = syaraf • Numerus = • Numerus = bilangan
• Succus, i = getah bilangan/ jumlah • Sirupus = sirup
• Arillus = kulit biji • Oculus = mata • Stilus = batang
• Bulbus = umbi • Trochiscus = kue • Trochiscus = kue
• Capillus = rambut Cervus = rusa • Discus = cakram
• Digitus = jari • Bulbus = umbi
batang
• Globulus = butiran
• Digitus = jari
• Locus = tempat
• Globulus = pil besar
• Modus = cara
• Locus = tempat
• Numerus = bilangan
• Modus = cara
• Oculus = mata
DEKLINASI II B
Singularis Pluralis
Nom Suppositorium Suppositori-a

Gen Suppositori-i Suppositori-orum

Dat Suppositori-o Suppositori-is


Acc Suppositori-um Suppositori-a

Voc Suppositori-um Suppositori-a

Abl Suppositori-o Suppositori-is


DEKLINASI II B
• Emplastrum = • Dorsum = punggung • Involucrum = balut
plester • Exemplum = contoh • Lignum = kayu
• Ovum = telur • Oleum = minyak • Linimentum = obat
• Infusum = rebusan • Bihorium = waktu gosok
• Infundibulum = infusi antara 2 jam • Bacillum = batang
• Acidum = asam • Biduum = waktu • Sedimentum =
• Amylum = pati antara 2 hari endapan
• Antidotum = • Butyrum = mentega • Signum = tanda
penawar racun • Epistomium = • Unguentum = salep
• Balneum = sumbat, tutup • Vitrum = wadah dari
penangas • Filtrum = saringan kaca
• Cavum = cekungan • Fragmentum =
• Centrum = pusat potongan
DEKLINASI III A

Singularis Pluralis
Nom Pulvis Pulver-es
Gen Pulver-is Pulver-um
Dat Pulver-i Pulver-ibus
Acc Pulver-em Pulver-es
Voc Pulvis Pulver-es
Abl Pulver-e Pulver-ibus
DEKLINASI III A
• Auris (f) = telinga • Pars (f) = bagian perendaman
• Aer (m) = udara • Sulfas (m), nitras • Solutio (f) = larutan
• Calor (m) = panas (m), carbonas (m), • Lotio (f) = obat
• Color (m) = warna phosphas (m) …? pencuci
• Liquor (m) = cairan • Compositio (f) = • Praescriptio (f) =
susunan resep
• Sapor (m) = rasa
• Destillatio (f) = • Pulvis (m) = serbuk
• Dosis, eos (f) = sulingan
dosis • Radix (m) = akar
• Dilatatio (f) = • Cortex (m) = kulit
• Venter (m) = perut pelebaran
• Dens (m) = gigi batang
• Emulsio (f) = emulsi • Quantitas (m) =
• Infans (m, f) = anak • Refrigeratio (f) = jumlah
• Mensis (m) = bulan pendinginan
• Tussis (f) = batuk • Maceratio (f) =
DEKLINASI III B

Singularis Pluralis
Nom Cochlear Cochlear-ia
Gen Cochlear-is Cochlear-ium
Dat Cochlear-i Cochlear-ibus
Acc Cochlear Cochlear-ia
Voc Cochlear Cochlear-ia
Abl Cochlear-i Cochlear-ibus
c = cochlear cibarium – 1 sendok makan = 15 mL
cp = cochlear puitis – 1 sendok bubur = 8 mL
cth = cochlear theae – 1 sendok teh = 3 mL
DEKLINASI III B
• Nomen, inis = nama • Elixir, iris = cairan
• Caput, it is = kepala beralkohol
• Lac, lactis = susu • Pollen, inis = tepung
• Semen, inis = biji sari
• Epithema, atis = obat • Gargarisma, atis =
kompres obat cuci tenggorokan
• Rhizoma, atis = akar • Mel, mellis = madu
tinggal • Hepar, atis = hati
• Albumen, inis = putih • Sulfur, uris = belerang
telur
DEKLINASI IV A

Singularis Pluralis
Nom Spiritus Spirit-us
Gen Spirit-us Spirit-uum
Dat Spirit-ui Spirit-ibus
Acc Spirit-um Spirit-us
Voc Spiritus Spirit-us
Abl Spirit-u Spirit-ibus
Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%
Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%
DEKLINASI IV A
• Mannus = tangan
• Apparatus = alat
• Usus = pemakaian
• Fruktus = buah
• Gradus = derajat
DEKLINASI IV B

Singularis Pluralis
Nom Cornu Corn-ua
Gen Corn-us Corn-uum
Dat Corn-ui Corn-ibus
Acc Cornu Corn-ua
Voc Cornu Corn-ua
Abl Corn-u Corn-ibus

* cornu = tanduk
DEKLINASI V

Singularis Pluralis
Nom Dies Di-es
Gen Di-ei Di-erum
Dat Di-ei Di-ebus
Acc Di-em Di-es
Voc Dies Di-e
Abl Di-e Di-ebus
DEKLINASI V
• Dies (m) = hari
• Facies (f) = muka
• Scabies (f) = kudis
• Species (f) = jenis, bangsa atau rempah”
ADJECTIVA
• Adjectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah kata
yang menerangkan kata benda
• Kata ini : casus, jenis kelamin dan
singularis/pluralisnya sama atau sesuai dengan
kata benda yang diterangkan.
• Adjectiva dapat dikelompokkan dalam 2
golongan:
• Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan –er, -a, -um
• Kata sifat : kurang dari 3 akhiran
– dengan 2 akhiran : -is, -e, dan –ior, -ius
– dengan 1 akhiran : -ex dan –ns
ADJECTIVA kelompok 1

S Masculinum Femininum Neutrum


I
N
Nom Albus Alba Album
G
U Gen Alb-i Alb-ae Alb-i
L Dat Alb-o Alb-ae Alb-o
A
R Acc Alb-um Alb-am Alb-um
I Voc Alb-e Alba Album
S
Abl Alb-o Alb-a Alb-o
ADJECTIVA kelompok 1

Masculinum Femininum Neutrum


P
L
Nom Alb-i Alb-ae Alb-a
U
Gen Alb-orum Alb-arum Alb-orum
R
A Dat Alb-is Alb-is Alb-is
L Acc Alb-os Alb-as Alb-a
I Voc Alb-i Alb-ae Alb-a
S
Abl Alb-is Alb-is Alb-is
ADJECTIVA kelompok 1
• Albus, a, um = putih • Calidus, a, um = panas • Ruber, a, um = merah
• Amarus, a, um = pahit • Continuus, a, um = terus- • Dexter, a, um = kanan
• Crasus, a, um = tebal menerus • Sinister, a, um = kiri
• Crudus, a, um = kasar • Dimidius, a, um = separo, • Liber, a, um = bebas
• Durus, a, um = keras setengah
• Externus, a, um = luar • Dilutus, a, um = encer
• Fervidus, a, um = panas • Internus, a, um = dalam
• Frigidus, a, um = dingin • Flavus, a, um = kuning
• Limpidus, a, um = jernih • Fuscus, a, um = coklat
• Longus, a, um = panjang • Liquidus, a, um = cair
• Parvus, a, um = kecil • Magnus, a, um = besar
• Proprius, a, um = sendiri • Ponderosus, a, um =
berat
• Solidus, a, um = padat
• Siccus, a, um = kering
• Tepidus, a, um = hangat
• Spissus, a, um = kental
• Alternus, a, um =
berganti-ganti • Turbidus, a, um = keruh
• Niger, a, um = hitam
ADJECTIVA kelompok 2
• Akhiran –is (m, f) dan –e (n)

Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum

Nom Fortis Forte Fortes Fort-ia


Gen Fort-is Fort-is Fort-ium Fort-ium
Dat Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
Acc Fort-em Forte Fort-es Fort-ia
Voc Fortis Forte Fort-es Fort-ia
Abl Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
ADJECTIVA kelompok 2
• Akhiran –ior (m, f) dan –ius (n)
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortior Fortius Fortior-es Fortior-a
Gen Fortior-is Fortior-is Fortior-um Fortior-um
Dat Fortior-i Fortior-i Fortior-ibus Fortior-ibus

Acc Fortior-em Fortius Fortior-es Fortior-a


Voc Fortior Fortius Fortior-es Fortior-a
Abl Fortior-e Fortior-e Fortior-ibus Fortior-ibus
ADJECTIVA kelompok 2
• Akhiran : -ns
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Recens Recens Recent-es Recent-ia
Gen Recent-is Recent-is Recent-ium Recent-ium
Dat Recent-i Recent-i Recent-ibus Recent-ibus
Acc Recent-em Recens Recent-es Recent-ia
Voc Recens Recens Recent-es Recent-ia
Abl Recent-ia Recent-i Recent-ibus Recent-ibus
ADJECTIVA kelompok 2
• Akhiran : -ex (m, f, n)
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Simplex Simplex Simplic-es Simplic-ia
Gen Simplic-is Simplic-is Simplic-ium Simplic-ium
Dat Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus

Acc Simplic-em Simplex Simplic-es Simplic-ia


Voc Simplex Simplex Simplic-es Simplic-ia
Abl Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus
NUMERALIA
Kata bilangan ada yang termasuk kata sifat (adiectiva
numeralia) dan kata keterangan (adverbia numeralia)
• ADIECTIVA NUMERALIA
• Cardinal = kata bilangan utama, mis: 1, 2, 3
• Ordinalia = kata bilangan yang tingkat, mis: ke-1, ke-2,
ke-3
• Distributiva = kata bilangan pembagian
Mis : tiap” satu, tiap” dua, tiap” tiga

• ADVERBIA NUMERALIA
Kata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x
NUMERALIA
Cardinalia Ordinalia Distributiva Adverbia
Numeralia
1 Unus, a, um Primus, a, um Singuli, ae, a Semel
2 Duo, ae, o Secundus, a, um Bini, ae, a Bis
3 Tres, tres, tria Tertius, a, um Terni, ae, a Ter
4 Quattuor Quartus, a, um Quaterni, ae, a Quarter
5 Quinque Quintus, a, um Quini, ae, a Quinquies
6 Sex Sextus, a, um
7 Septem Septimus, a, um
8 Octo Octavus, a, um
9 Novem Nonus, a, um
10 Decem Decimus, a, um
11 Undecim
12 Duodecim
PRAESCRIPTIO
Penggunaan bahasa latin dalam resep
• Berkaitan dengan aturan pakai
• Berkaitan dengan takaran/jumlah/satuan
• Berkaitan dengan perintah pembuatan
• Berkaitan dengan keterangan waktu
• Berkaitan dengan keterangan tempat
penggunaan
• Berkaitan dengan istilah bahan obat atau bentuk
sediaan
PRAESCRIPTIO
• Aturan pemakaian/penggunaan
PRAESCRIPTIO
• Takaran/Jumlah
PRAESCRIPTIO
• Angka
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
• permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk
menyediakan/ membuat obat bagi pasiennya
• Contoh:
R/ Theophyllin mg 100
HCl Ephedrin mg 15
Prednison mg 3
m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
S. t. d. d. caps. l.
PRAESCRIPTIO
Kelengkapan singkatan resep di atas
Recipe
Theophyllini milligrammata centum
Gen acc
Hydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim
Gen acc
Prednisoni milligrammata tria
Gen Acc
Artinya:
Ambillah
100 mg Theophyllin
15 mg HCl Ephedrin
3 mg Prednisoni
PRAESCRIPTIO
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl acc
PRAESCRIPTIO
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl acc
• Campur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi, serahkan
sebesar sekian takaran dengan jumlah 45, berikan
dalam kapsul
• Tandailah: 3x sehari 1 kapsul
Dr. Teguh, SpPD
Spesialis Penyakit Dalam
SIP No: 99/XI/DU//2007

Alamat Praktek: Jl Taman Garuda No. 3


Jogjakarta
Telp. No: 0274-489111
Jam Praktek: 17.00-22.00 WIB
--------------------------------------------------
--------
Jogjakarta 3 Maret 2012

R/Amoxan tab No XII


S tdd cap 1

R/ Paracetamol tab No XII


S prn

Pro: Bp Ramlan
Umur:

Anda mungkin juga menyukai