PEMBELAJARAN
TAHUN AJARAN 2017/2018
OLEH:
JAJANG SUTISNA, S.Pd
NUPTK : 5938752654200042
KELAS XII/1
A. Tujuan Pembelajaran
Setelah proses menggali informasi melalui berbagai fakta, menanya konsep,
berdiskusi atas fakta dan konsep, menginterprestasi mengasosiasi dan
mengomunikasikan, peserta didik dapat:
1. Membaca, menyimak dan memahami teks carita wayang
2. Menceritakan kembali carita wayang
C. Materi Pembelajaran
1. Fakta:
Berbagai contoh teks carita wayang dari berbagai sumber
2. Konsep:
1) Ciri-ciri, pengertian, perbedaan jenis, tema, dan tujuan carita wayang
2) Struktur carita wayang
3. Prinsip:
1) Karakteristik carita wayang
2) Istilah-istilah dalam pagelaran wayang
4. Prosedur:
Langkah-langkah penyusunan teks carita wayang
D. Metode Pembelajaran
1) Pendekatan Pembelajaran: Saintifik
2) Model Pembelajaran: Model Pembelajaran Inkuiri
3) Teknik Pembelajaran: Ceramah, Diskusi
2. MIKAWANOH WAYANG
Wayang nya éta sarupa jejelemaan tina kulit atawa tina kai nu diibaratkeun
anu dilalakonkeunana dina carita Mahabarata, Ramayana, jsté. Dina pagelaran
wayang, Ki Dalang biasana sok dipirig ku gamelan jeung sindén (KUBS, 1995: 561).
Wayang nya éta hiji wangun seni pagelaran dina wangun drama nu has, nu
ngawengku seni sora, seni sastra, seni rupa, seni musik, seni tutur, seni lukis jeung réa-
réa deui (Pasha, 2011: 17). Pranowo nétélakeun; “wayang nya éta salasahiji wangun
téater tradisional nu pangbuhunna” (2011: 1). Sedeng numutkeun Ruhaliah, wayang
téh asal kecapna tina wa jeung hyang. Wa nya éta wadah, hyang nya éta déwa (2002:
52).
Dina abad ka-4, jalma-jalma nu ngagem agama Hindu datang ka Indonésia,
utamana para padagang. Dina éta kasempetan urang Hindu mawa ajaran kitab Wéda
jeung carita épos/épic India nya éta Mahabarata jeung Ramayana dina basa Sanskrit
(Sanskerta). Abad ka 9, muncul carita dina basa Jawa kuna dina wangun kakawén nu
nyindek kana carita Mahabarata atawa Ramayana. Contona Arjunawiwaha karangan
Empu Kanwa, Bharatayuda karangan Empu Sédah jeung Empu Panuluh, Kresnayana
karangan Empu Triguna, Gatotkaca Sraya karangan Empu Panuluh, jrrd (Pranowo,
2011: 4)
Wayang nu aya di Pasundan téh asalna ti Jawa. Salmun (1942: 1) sapamadegan
jeung Hazeu, yén wayang jeung ngawayang teh asli Jawa. Carita anu dilalakonkeunana
mah mémang nyokot tina carita Mahabarata jeung Ramayana nu aya di India. Cirina
upamana nyebutkeun lalampahan di nagara Astina, Wirata, Madura, Amarta, jsté. Lian
ti éta, mébérna kelir, hurungna balincong, ngabaralangna dalang, haleuangna Nyi Juru
sekar/sindén, agemna tatabeuhan, jeung ngigelkeunana wayang.
Salasahiji tempat mimiti mekarna seni wayang Golék di Pasundan nya éta
Cirebon dina mangsa Sunan Gunung Jati (1479-1568) nyekel kakawasaan
pamaréntahan. Wayang nu mekar di Cirebon harita nya éta wayang Golék Papak/Cepak
nu dimangpaatkeun pikeun da’wah Islam. Cenah baheula minangka mayarna téh nya
éta maca dua kalimah syahadat. Carita nu dilalakonkeunana nya éta Amir Hamzah
(Suryana, 2002: 74-75).
Wayang Golék ti Cirebon beuki lila beuki jauh asupna ka Priangan atawa tatar
Pasundan. Nu bisa ngadalang beuki réa lantaran kajurung ku resep. Ti harita wayang
Golék mimiti punjul dipikaresep ku urang Sunda, lantaran jaba ti beunang ditanggap
nya ti beurang, nya ti peuting téh. Bangunna ogé leuwih mijalma, lantaran sasatna awak
sakujur teu béda ti jelema maké kedok, nu teu témbong téh ngan ti semet cangkéng ka
handap, tapi lantaran disampingan, jadi asa aya baé awak bagian ka handapna téh
(Salmun, 1942: 9).
Salian ti wayang Golék, wayang di Pasundan nu kungsi aya téh nya éta wayang
Lilingong, kitu gé ayeuna mah pohara arangna. Baheula kungsi aya wayang Lilingong
téh di Pacet (Cianjur), taun 1932. Wayang Lilingong téh arék cara wayang Golék baé,
tapi pohara daraponna kawas anu sakadaék baé ngarékana. Ngaran-ngaranna ogé béda
jeung wayang Purwa. Tatabeuhanana pohara basajanna, upama dibandingkeun jeung
tatabeuhan (saléndro) dina Golék, nepi ka jiga anu dapon araya soraan baé dina
pagelaranana téh. Lalakonna di antarana Mupu Kembang jeung Jambatan Beusi.
Waleran tina patalekan.essei
1. Wangenan wayang nya eta carita anu dilalakonkeun dina pagelaran wayang
2. Nu jadi babon carita wayang teh aya dua. Kahiji Ramayana jeung carita kadua
Mahabarata. Carita wayang asalna ti India
3. Gatotgaca Perlaya
4. Salah sahiji tempat mimiti mekarna carita wayang golek di tatar parahyangan
nyaeta di daerah Cirebon
.