Anda di halaman 1dari 5

TEMBANG MACAPAT

Macapat adalah lagu/tembang tradisional klasik Jawa. Macapat juga bisa ditemukan dalam
kebudayaan Bali, Madura, dan Sunda. Apabila diperhatikan dari asal-usul bahasanya(kerata
basa), macapat berarti maca papat-papat(membaca empat-empat).Cara membaca terjalin tiap
empat suku kata. Macapat diperkirakan muncul pada akhir Majapahit dan dimulainya
pengaruh Walisanga di Jawa. Tetapi perkiraan tersebut masih belum pasti, karena tidak ada
bukti tertulis yang bisa memastikan. Macapat banyak digunakan di dalam beberapa Sastra
Jawa Tengahan lan Sastra Jawa Baru. Kalau dibandingkan dengan Kakawin, aturan-aturan
dalam macapat lebih mudah. Kitab-kitab zaman Mataram Baru, seperti Serat
Wedhatama, Serat Wulangreh, Serat Wirid Hidayat Jati, Serat Kalatidha, dan yang lainnya
disusun dengan lagu ini. Aturan-aturan tersebut ada pada:

 Guru gatra : jumlah gatra/baris tiap bait.


 Guru wilangan : jumlah suku kata/wanda tiap gatra/baris.
 Guru lagu : jatuhan suara suku kata tiap gatra/baris.

Urutan tembang macapat tersebut seperti tersebut di bawah ini:

Maskumambang

Gereng-gereng Gathutkaca sru anangis,

Sambate mlas arsa,


Luhnya marawayan mili,
Gung tinameng astanira.

Menggambarkan bayi masih dalam kandungan ibunya, yang belum diketahui jenis
kelaminnya, kumambang berarti mengambang dalam kandungan ibu.

 Mijil
Berarti sudah dilahirkan dan jelas laki-laki atau perempuan.

 Sinom

Lakune bocah sekolah

Sinau rino lan wengi


Kudune bocah sekolah
Mesti pinter lan setiti
Nanging jaman saiki
Sinanune ora luhur
Karo seneng dolanan
Ora bisa migunani

Berarti masa muda, yang paling penting untuk pemuda adalah mencari ilmu sebanyak-
banyaknya.

Kinanthi
Anoman malumpat sampun
Prapteng witing nagasari
Mulat mangandhap katingal
Wanodyayu kuru aking
Gelung rusak wor lankisma
Kangiga-iga kaeksi

Dari kata kanthi atau tuntun yang berarti dituntun supaya bisa menjalani kehidupan di dunia.

Asmarandana

Kidung kedresaning kapti,

Yayah nglamong tanpa mangsa,


Hingan silarja jatine,
Satata samaptaptinya,
Raket rakiting ruksa,
Tahan tumaneming siku,
Karasuk sakeh kasrakat.

Berarti cinta, cinta laki-laki kepada perempuan atau sebaliknya yang merupakan takdir Ilahi.

Gambuh

Sekar gambuh ping catur,

Kang cinatur polah kang kalantur,


Tanpa tutur katula-tula katali,
Kadalu warsa kapatuh,
Katutuh pan dadi awon

Dari kata jumbuh / bersatu yang berarti apabila sudah bersatu dalam cinta, perempuan dan
laki-laki tersebut bisa menjalani hidup bersama.

Dhandhanggula

Ana bocah sing jenenge Sisri

Kasenenge ngrewangi wong tuwa


Ingkang becik tumindakke
Ra tau ngomong saru
Seneng sholat lan seneng ngaji
Mring kanca tepa slira
Lan ra seneng nesu
Emane maring kakanca
Jan bocahe ngurmati marang sesami
Mula dadi tuladha

Menggambarkan kehidupan manusia dalam kebahagiaan ketika berhasil meraih cita-


cita.Menemukan jodoh, melahirkan anak, kehidupan yang sejahtera, dsb.

 Durma

Dari kata darma / sedekah. manusia jika sudah merasa hidup cukup, dalam dirinya tumbuh
rasa kasih sayang kepada sesamanya yang sedang kesusahan, sehingga akan tumbuh
keinginan untuk berbagi.Hal tersebut didukung juga dari moralitas agama dan watak sosial
manusia.

Pangkur

Bocah bocah do sekolah

Wiwit mbiyen nalika iseh cilik


Sregep anggone sinau
Wayah esuk lan awan
Nglakokake perintahe para guru
Lan bisa ngerti agama
Agama ngersaning Gusti

dari kata mungkur yang berarti menyingkirkan hawa nafsu angkara murka.Yang menjadi
prioritas hidup adalah keinginan unutk berbagi dan peduli dengan sesama.

 Megatruh

Dari kata megat roh/pegat rohe atau terpisahnya nyawa, ketika takdir kematian datang.
Pocung

Ngelmu iku kalakone kanthi laku

Lekase lawan kas


Tegese kas nyantosani
Setya budaya pangekese dur angkara

Ketika tinggal jasad tersisa, dibungkus dengan kain mori putih atau dipocong sebelum
dikuburkan.

Contoh 3

Sapa iku, ora seneng ngudi ilmu


Uripe rekasa
Senenge kepati-pati
Ora sugih ananging ora rumangsa
Contoh 4

Shalat iku kewajiban ingkang laku


Lekase kat fajar
Ibadah kang pancen wajib
Shalat iku cagakke saka agama

Contoh 5

Urip iku madep mantep lan mituhu


Jo padha sembrono
Nyembaho marang Kuasa
Manungsa mung ngunduhi wohing pakarti
Contoh 6

Ana weling, saka bapa kalih biyung


Aja seneng lunga
Jomeneh lungane wengi
Yen dilanggar cah ayu iku bebaya

Contoh 7

Dadi uwong kudu sregep sing sinau


Ojo dho sembrana
Ilmu mesti migunani
Kanggo awak dewe bangsa lan negara
turu
Atine sing bungah
Contoh 8

Murid iku wajib bekti lan mituhu


Pituturing dwija
Sabarang reh ngati ati
Tata krama empan papan katindakno
Supaya ngelmune becik
Lakonono kanggo uripmu kang mulya
Contoh 9

Dadi uwong kudu sregep sing sinau


Ojo dho sembrana
Ilmu mesti migunani
Kanggo awak dewe bangsa lan negara

Anda mungkin juga menyukai