TEMBANG MACAPAT
1. MIJIL
Makna saking jenis tembang “yen wong bodho tan nedya ugi” kasebut ngenani
nasihat-nasihat yaiku menawa kowe ora pengin kaanggep wong bodho mula
berusahalah kanggo ngowahe dudu nampa karo ikhlas dhuwur kebodohane.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Mijil yaitu:
10i - 6o - 10e - 10i - 6i - 6o
Tuladha :
Artinya:
2. KINANTHI
Makna saking jenis tembang Kinanthi tema pendidikan kasebut ngenani pitutur
nasihat yaiku awake dhewe kudu sengkuyung sinau kanggo nuntut elmu ben elmu
kang awake dhewe ngolehake bisa manfaat kanggo dhiri awake dhewe lan wong liya.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Kinanthi yaitu:
8u, 8i, 8a, 8i
Tuladha Tema Pendidikan :
Artinya :
3. SINOM
Makna saking Jenis tembang sinom “Bekti marang Wong Tuwo” yaiku ngenani
nasihat supaya awake dhewe tansah ngabekti marang wong tuwa lan tansah urip
rukun karo sadulur-sedulure lan padha-padha ngrewangi didalam kulawarga.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Sinom yaitu:
8a, 8i,8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a
Tuladha :
“Bekti marang Wong Tuwo”
Sedulur pada elinga
Temenana nggonmu urip
Bekti biyung bekti bapa
Duwe pakerti kang becik
Tumindhak kang pratitis
Kakang adhi tansah rukun
Tuladha kang utama
Lung tinulung nora lali
Kabeh mau kanggo kluarga kang mulya
Artinya:
“Berbakti kepada Orang Tua”
4. ASMARANDANA
Makna saking jenis Tembang asmaradana yaiku jinising tembang kang nggambarake
manungsa nalika lagi kasmaran kaliyan lawan jenise.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Asmarandana yaitu:
7 gatra 8i – 8a – 8e – 7a – 8a – 8u – 8a
Tuladha Tema Budaya :
Nandang budaya ing ati
Rasane apik lan indah
Kaya edan bebasane
Apa maneh ndugi mripat
Tambah becik lan indah
Budaya mboten ditumbas
Amarga kudu dijaga
Artinya :
Merasakan budaya di dalam hati
Rasanya bagus dan Indah
Seperti gila istilahnya
Apalagi dari mata
Tambah bagus dan indah
Budaya tidak bisa dibeli
Melainkan harus dijaga
5. DHANDANGGULA
Makna saking jenis tembang “ Virus Corona “ kasebut yaiku awake dhewe kudu
ngati-ati jero ngadhepi wabah covid-19 kanggo terus njaga kasarasan dhiri karo cara
tetep ing omah, ora mulih kampung kanggo sawetara wayah lan terus njaga kulawarga
ben tetep hari-hati.
Tuladha :
Virus Corona Artine :
6. GAMBUH
Makna saking jenis tembang kasebut yaiku ngenani perbuatan sing becik lan pantes di
tiru senadyan saking teko wong sudra nanging Tindakan lan perilakune becik iku
pantes ditiru.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Gambuh yaitu:
7u, 10u, 12i, 8u, 8o
Tuladha Tema Tata krama :
Tata Krama
Tutur bener puniku…
Artinya :
Makna saking jenise tembang kasebut yaiku ngenani menikmati keindahan alam sing
endah wektu pagi oleh sebab iku kita harus menjaga alam agar tetap terjaga indah.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Gambuh yaitu:
12i, 6a, 8i, 8a
Tuladha Tema Alam :
Sekar Maskumambang purwakaning tulis
Kang kinarya gatra
Gatra Tripta ing gatri
Pambiwara mijil ira.
Semburate srengenge ing wayah enjing
Gawe tambang endhah
Pandhangane ing mripat iki
Amugo tetem kajaga
Artinya:
Semburat sinar matahari di waktu pagi
Menambah keindahan
Terlihat terang di mata ini
Semoga tetap terjaga.
8. DURMA
Makna saking tembang kasebut yaiku wong kang angkuh lan sombong amergo
kekuatane sing sakti mandraguna tapi pada akhire dekne dhewe ya mati tersungkur
nalika kita dadi wong aja gumedhe utawa angkuh .
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Durma yaitu:
12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i.
Tuladha Tema Keberanian :
Babo babo mara age tandhingana
Sun prajurit linuwih
Sekti mandraguna
Prawira ing ngayuda
Kang tandhing haywa lumaris
Tan wurung sira
Sirna ndepani bumi
Artinya:
Mari kesini lekas lawanlah
Saya prajurit mumpuni
sakti mandraguna
kesatria dalam peperangan
yang melawan telah banyak
pada kesimpulannya kamupun
mati tersungkur di tanah
9. PANGKUR
Makna saking tegese tembang pangkur yaiku jinis tembang kang menehi ide manawa
manungsa bakal ngadepi tahap nalika dheweke bakal mundur saka urip ragawine.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Durma yaitu:
8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
Tuladha :
Ayo kanca padha sholat
Supaya pikanthuk rahmating gusti
Lan sregepa golek ilmu
Utamaning ilmu agama
Manut nasihat bapak ibu lan guru
Supaya slamet ing dunia
Lan saking karmaning gusti
Artinya:
Ayo teman sholat
Supaya mendapat rahmat dari Tuhan
Dan rajinlah mencari ilmu
Terutama ilmu agama
Menuruti nasihat bapak ibu dan guru
Agar selamat di dunia
Dan mendapat karma Tuhan
10. MEGATRUH
Makna saking tembang kasebut yaiku pengarep-ngarep marang gusti nalikane kang
nggambarake titi mangsane menungsa kang wis di pisahake saking ragane. Dadi wis
ora bisa ngerasakne urip ing dunia yaiku kang diarani mati.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Durma yaitu:
12u, 8i, 8u, 8i, 8o
Tuladha :
Nalikane mripat iki wis ketutup,
Nana sing bisa nulungi,
Kajaba laku kang luhur,
Kang ditampi marang Gusti,
Aja ngibadah kang awon.”
Artintya :
Saat mata ini sudah tertutup,
Tidak ada yang bisa menolong,
Selain amal kebaikan,
Yang diterima oleh Tuhan,
Jangan berbuat hal buruk
11. PUCUNG
Makna saking tembang kasebut yaiku ngenani ibadah sholat iku kewajiban ingkang
laku lan ibadah kang pancen wajib sebab nalika tegese tembang pucung yaiku yen
wis di pocong utawa nggambarake manungsa iku lamun wis titi wancine tinimbalan
dening Gusti ora bisa apa-apa, bisane mung manut.
Aturan guru gatra, guru lagu dan guru wilangan Tembang Durma yaitu:
12u, 6a, 8i, 12a.
Tuladha :
Salat iku kewajiban ingkang laku
Lekase kat fajar
Ibadah kang pancen wajib
Shalat iku cagakke saka agama
Artinya :
Menjalankan sholat adalah kewajiban
Dimulai dari fajar
Shalat adalah ibadah yang wajib
Shalat adalah tiang agama