BAB 1 GELOMBANG

1.1 Memahami Gelombang (………/ 25 X 100 % = ……… )

Hasil Pembelajaran

Murid Boleh
 Menghuraikan maksud gerakan gelombang
 Mengenalpasti bahawa gelombang memindahkan tenaga tanpa memindahkan jirim
 Membanding gelombang melintang dan gelombang membujur dan memberi contoh
setiap satunya
 Menyatakan apakah maksud muka gelombang
 Menyatakan arah perambatan gelombang dan hubungannya dengan muka
gelombang
 Mendefinasikan :
i. amplitud
ii. tempoh iii. frekuensi
iii. panjang gelombang
iv. laju gelombang
 Melakar dan mentafsir graf sesaran-masa bagi suatu gelombang
 Melakar dan mentafsir graf sesaran-jarak bagi suatu gelombang
 Mengesahkan hubungan antara laju, panjang gelombang dan frekuensi
 Menyelesaikan masalah mengenai laju, panjang gelombang dan frekuensi
 Menghuraikan pelembapan bagi satu sistem ayunan
 Menghuraikan resonan bagi satu sistem ayunan

1. Isikan tempat kosong dengan memilih jawapan yang diberi

Selari Serenjang Regangan Lembangan Mampatan puncak

(a) Gelombang yang merambat di sepanjang spring terdiri daripada satu siri (1)
………………dan (2) ……………….
(b) Gelombang membujur ialah gelombang yang arah getaran zarahnya (3) …………….
dengan arah perambatan gelombang.
(c) Gelombang melintang ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah mediumnya
(4) …………….. dengan arah perambatan gelombang.
(d) Panjang gelombang ialah jarak diantara dua (5) ……………. atau dua (6) ……………
berturutan.

1
2. Padankan istilah-istilah berikut dengan maksud yang betul.

Istilah Maksud
Sesaran maksimum zarah dari
Muka gelombang 1 (7)
kedudukan keseimbangan.
Bilangan ayunan lengkap dalam masa
Panjang gelombang 2 (8)
satu saat
Jarak di antara dua titik sefasa yang
Amplitud 3 (9)
berturutan.
Garis atau permukaan satah yang
Frekuensi 4 (10) menyambungkan semua titik sefasa
yang bergetar.
Jarak yang dilalui oleh satu gelombang
Laju gelombang 5 (11) dalam satu tempoh masa dalam arah
perambatan.
Masa yang diambil oleh sebuah sistem
Tempoh 6 (12) ayunan untuk melakukan satu ayuan
lengkap.

3. Lengkapkan ayat dan carta diberi dengan perkataan yang sesuai.

(a) Dalam suatu sistem pelembapan (13) …………………dan (14) …………….. tidak
berubah manakala (15) ………………. berkurang.

16 17

Pelembapan dalam sistem

ayunan.

18 19

(16,17,18,19)

(b) Nyatakan dua faktor yang mempengaruhi pelembapan dalam suatu sistem ayunan.

(i) ………………………….(20)

(ii) …………………………. (21)

2
4. Rajah menunjukkan graf sesaran-jarak dan graf sesaran-masa untuk suatu sistem
ayunan.

Sesaran

Jarak

Sesaran

Masa

Daripada graf tentukan :

a) Tempoh : ………… (22)

b) Frekuensi : ………… (23)

c) Panjang Gelombang : …………. (24)

d) Laju Gelombang. : v = …………. = ……………. (25)

3
1.2 : Menganalisis Pantulan Gelombang (..……/ 10 X 100 % = ……)

Hasil Pembelajaran

Murid boleh :
 Menghuraikan pantulan gelombang dari segi sudut tuju, sudut pantulan, panjang
gelombang, frekuensi, laju dan arah perambatan gelombang.
 Melukis gambarajah untuk menunjukkan pantulan gelombang.

1. Rajah 1.1 dan 1.2 menunjukkan gelombang air dan gelombang bunyi merambat ke arah
sebuah pemantul.

Normal

Muka gelombang
tuju Pemantul

.
Rajah 1.1

Permukaan Keras

Papan lembut
Telinga
Jam randik
Rajah 1.2

(a) (i) Apakah dimaksudkan dengan pantulan gelombang

………………………………………………………………………. ………..(1)

(ii) Lengkapkan gambarajah 1.1 dan 1.2 untuk menunjukkan fenomena pantulan
gelombang.
(2),(3),(4),(5)

4
(iii) Dengan merujuk kepada Rajah 1.1 dan Rajah 1.2 bandingkan sudut tuju dan
sudut pembiasan , panjang gelombang, laju dan arah perambatan gelombang
pembiasan dengan gelombang dengan gelombang tuju. Lengkapkan jadual
dengan ayat yang sesuai.

Sudut pantulan (6) ………………….. sudut tuju.

Panjang gelombang Tidak berubah

Frekuensi ………………….. (7)

Laju ………………… (8)

Arah perambatan gelombang …………………(9)

(iv) Nyatakan hukum Pantulan.

………………………………………………………………………………….. (10)

5
1.3 Menganalisis Pembiasan Cahaya (………/ 12 X 100 % = ………)

Hasil Pembelajaran

Murid boleh :
 Menghuraikan pembiasan gelombang dari segi sudut tuju, sudut biasan, panjang
gelombang, frekuensi, laju dan arah perambatan gelombang
 Melukis gambarajah untuk menunjukkan pembiasan gelombang

1. Rajah di bawah menunjukkan gelombang satah menghampiri kawasan cetek berbentuk

cembung.

Gelombang tuju

Kawasan dalam
Kawasan dalam
Kawasan cetek

(a) Lengkapkan rajah di atas dengan melukis muka gelombang yang melalui kawasan
cetek.Labelkan dengan jelas panjang gelombang di kawasan cetek sebagai λ1 dan
dikawasan dalam sebagai λ2.
(1),(2),(3)

(b) Lengkapkan jadual dibawah untuk menunjukkan apakah yang berlaku kepada
panjang gelombang,
frekuensi, laju dan arah perambatan gelombang selepas mengalami fenomena
pembiasan.

Panjang gelombang, λ (4) ………………………

Frekuensi, f (5) ………………………
Laju gelombang, v (6) ………………………
Amplitud, a (7) ………………………

2. Rajah dibawah menunjukkan fenomena pembiasan gelombang air untuk air laut.

Laut dalam

Tanjung
Tanjung
Teluk alam
alam
Pantai
m

6
(a) Mengapakah laju gelombang dan panjang gelombang di tengah laut adalah
seragam.
…………………………………………………………….. (8)

(b) Mengapakah jarak di antara muka gelombang berkurang apabila gelombang

menghampiri pantai.
…………………………………………………. (9)

(c) Mengapakah air di kawasan teluk lebih tenang berbanding dikawasan

tanjung ?
i. ……………………………………………
ii. ……………………………………………
iii. ……………………………………………

(10),(11),(12)

7
1.4 Menganalisis Pembelauan Gelombang (……… / 18 X 100 % = ……… )

Hasil Pembelajaran

Murid boleh
 Menghuraikan pembelauan gelombang dari segi panjang gelombang, frekuensi, laju,
arah perambatan dan bentuk gelombang
 Melukis gambarajah untuk menunjukkan pembelauan gelombang

1. Rajah 1 menunjukkan pendengar mampu mendengar bunyi dari radio yang diletakkan di
suatu penjuru dinding.

Bangunan
Pendengar

Radio

Rajah 1

(a) Namakan fenomena gelombang yang ditunjukkan dalam gambar rajah di atas
…………………..(1)
(b) …………………… (2) ialah fenomena …………………(3) gelombang apabila melalui
satu ……………….. (4) atau …………………… (5)
2. Rajah 2a dan 2b menunjukkan gelombang air melalui satu celah yang kecil dan satu
celah yang besar.

(6) (7)

Rajah 2a Rajah 2b

(a) Bandingkan gambar rajah 2a dan 2b untuk menunjukkan corak gelombang

selepas melalui celah.
(b) Berdasarkan jawapan anda di (a), Nyatakan hubungan diantara panjang gelombang,
saiz celah dan corak gelombang yang terbentuk
……………………………………………………………………………………………….
(8)(9)

8
 (c) Bandingkan gelombang air sebelum dan selepas melalui celah dari segi.

(i) Panjang gelombang, λ …………………………………… (10)

(ii) Frekuensi, f …………………………………… (11)
(iii) Laju gelombang,v …………………………………… (12)
(iv) Amplitud …………………………………… (13)

3. Rajah menunjukkan cahaya dari pen laser dibelaukan jika melalui celah sempit
berbanding dengan saiz panjang gelombang.

Pen laser

Celah tunggal

skrin

(a) Dalam ruangan dibawah, lukis dan labelkan corak pembelauan cahaya apabila
melalui celah sempit.

(14)

(b) Apabila cahaya melalui celah tunggal,ia dibelaukan untuk menghasilkan pinggir
…………………. (15) yang lebar di tengah.
(a) Selepas pembelauan, inteferens juga berlaku untuk menghasilkan
pinggir cerah dan
…………………..(16) yang berselang seli di antara pinggir cerah.
(b) Pinggir cerah disebabkan oleh inteferens ………………….. (17) dan
pinggir gelap
dihasilkan oleh inteferens ………………………(18)

9
1.5 Interferens Gelombang (..……./ 20 x 100 % = ..………)

Hasil Pembelajaran

Murid Boleh
 Menyatakan prinsip superposisi
 Menerangkan inteferens gelombang.
 Melukis corak inteferens
 Mentafsir corak inteferens
 Menyelesaikan masalah melibatkan

ax

D

1. Nyatakan prinsip superposisi gelombang.

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(1)

2. Interferens ialah superposisi dua gelombang yang koheren. Dua gelombang

dikatakan koheren jika mempunyai panjang gelombang ,………………..(2) yang
sama, ………………… (3) tetap

3. Lengkapkan jadual dibawah

(a)

superposisi dua
puncak Inteferens
membina

(b)

superposisi dua
lembangan

(4) (5)
(c)

superposisi
puncak dan
lembangan

(6) (7)

10
4. Rajah 4 menunjukkan corak inteferens yang dihasilkan oleh dua sumber P dan Q
yang koheren .

P Q

Rajah 4

Dalam rajah diatas, lukis dan labelkan satu garisan antinod dan nod.
(8), (9)

5. Lengkapkan jadual di bawah untuk membandingkan gelombang bunyi dan

gelombang cahaya.

Cahaya Bunyi
Inteferens membina Pinggir cerah
…………………….. (10)
Inteferens memusnah
……………………… (11) …………………….. (12)

6. Rajah 6 menunjukkan satu eksperiment untuk mengkaji kesan inteferens gelombang

cahaya.
dwicelah

Celah tunggal

Pen laser
Kawasan Inteferens membina
inteferens
ss

Inteferens memusnah

Sumber Cahaya
monokromatik

Rajah 6

(a) Terangkan maksud cahaya monokromatik ?

…………………………………………………………………………….. (13)

11
 (b) Dalam kotak di atas, label a, x dan D dimana
a = ……………………………………............... (14)
x = ………………………………………………. (15)
D = ……………………………………………….. (16)

(c ) Nyatakan hubungan di antara a, x dan λ?

.………………………………………………………………………………………..(17)
(d ) Kirakan panjang gelombang cahaya yang digunakan jika a = 0.2 mm, x = 3 mm
dan
D = 4 mm
ax
[  ]
D

(18)

7. Dua pembesar suara diletakkan 2.0 m antara satu sama lain dan disambungkan
kepada penjana isyarat bunyi yang mempunyai frekuensi 550 Hz. Bunyi kuat dan
lemah dikesan apabila seorang pelajar berjalan di atas garisan dengan jarak 4.0 m
daripada pembesar suara. Jarak diantara dua bunyi kuat berturutan ialah 0.5 m

Hitungkan

(i) Panjang gelombang bagi gelombang bunyi.

(19)
(ii) Laju gelombang bunyi

(20)

12
1.6 Menganalisis Gelombang Bunyi (……./ 20 x 100 % = ……… % )

Hasil Pembelajaran

Murid boleh :
 Menghuraikan gelombang bunyi
 Menerangkan bagaimana kenyaringan berhubungkait dengan amplitud
 Menerangkan bagaimana kelangsingan berhubungkait dengan frekuensi
 Menghuraikan aplikasi pantulan gelombang bunyi
 Menghitung jarak menggunakan pantulan gelombang bunyi

1. Isikan tempat-tempat kosong dibawah ini.

(a) Gelombang bunyi adalah gelombang ……………………... (1)
(b) Gelombang bunyi dihasilkan apabila getaran objek menyebabkan molekul udara
di sekeliling …………………. (2) dan menghasilkan satu siri ………………….(3) dan
………………….. (4)

Getaran ………………………. Arah perambatan

……………………..

…………………………

Tala Bunyi

Rajah 2

(i) Tandakan panjang gelombang (5)

(ii) Tandakan kawasan yang mengalami mampatan (6) dan regangan (7)

13
 (iii) Lengkapkan konsep map dibawah

Kelansingan rendah, bunyi kuat, bunyi lemah, kelangsingan tinggi

Gelombang
Bunyi

Kenyaringan bergantung kepada Kelangsingan bergantung kepada

…………………..(8) ……………………(9)

(10) (12) (13)

(11)

(8),(9),(10),(11),(12),(13)

2. Rajah 4 menunjukkan sebuah kapal selam memancarkan gelombang ultrasonik ke

arah sebuah batu besar di dasar laut. Selepas beberapa ketika kapal selam itu
mengesan gelombang itu semula.

Kapal selam

Batu besar

Rajah 4.

(a) Nyatakan fenomena yang terlibat.

……………………………. (14)

14
(b) Nyatakan 2 sebab mengapa kapal selam menggunakan gelombang ultrasonik
tetapi bukan gelombang bunyi.
1……………………(15)
2 …………………..(16)

(c) Hitungkan jarak diantara kapal selam dari batu besar jika selang masa antara
pemancaran dan penerimaan gema bunyi ultrasonik tersebut ialah 1.5 s.
[ halaju gelombang ultrasonik = 1560 m s-1 ]

d=

(17),(18)

(d) Nyatakan dua aplikasi gelombang bunyi..

1. ………………………..

2. ………………………..
(19),(20)

15
1.7 Menganalisis Gelombang Elektromagnet (..…….. / 20 x 100 % =
…………)

Hasil Pembelajaran

Murid boleh
 Menghuraikan spektrum elektromagnet
 Menyatakan bahawa cahaya tampak merupakan sebahagian daripada spektrum
elektromagnet
 Menyenaraikan sumber gelombang elektromagnet
 Menghuraikan ciri-ciri gelombang elektromagnet
 Menghuraikan aplikasi gelombang elektromagnet
 Menghuraikan kesan sampingan terhadap pendedahan yang berlebihan kepada
komponen tertentu spektrum elektromagnet

1. Rajah 1 menunjukkan spectrum elektromagnet. Tuliskan nama gelombang

elektromagnet di dalam kotak yang disediakan.

(1) (2) (3)

Rajah 1

2. Gelombang elektromagnet ialah gelombang ………………(4) terdiri daripada medan

………………(5) dan medan magnet yang bergetar secara ………………..(6) antara
satu sama lain.
3. …………….... (7) mempunyai frekuensi yang tinggi dan panjang gelombang yang
……………… (8)

4. Senaraikan 4 ciri-ciri gelombang elektromagnet.

(i) ……………………………………
(ii) ……………………………………
(iii) ……………………………………
(iv) ……………………………………

(9),(10),(11),(12)

16
5. Padankan jawapan yang betul.

Sumber Gelombang elektromagnet

Mentol Wap Merkuri Sinar gamma

Matahari Sinar-X

Ayunan elektron Sinaran ultraviolet

Bahan radioaktif Gelombang radio

Tiub sinar-X Cahaya nampak

(13),(14),(15),(16)

6. Namakan gelombang elektromagnet yang digunakan dalam peralatan berikut.

Radio FM Ketuhar

……………………………………. (17) ………………………………………… (18)

Satelit Komunikasi Mengambil gambar tulang

………………………………………(19) ………………………………………(20)

17