Anda di halaman 1dari 15

INTEGRAL PARSIAL

WAHYUN I N I N GSIH
P OL I T EKNIK N EG ERI M A L A NG
2021
INTEGRAL PARSIAL
Integral Parsial
Teknik penyelesaian integral yang berbentuk
𝑓 𝑥 𝑔(𝑥) 𝑑𝑥

Dengan memisalkan 𝑢 = 𝑓(𝑥) dan 𝑑𝑣 = 𝑔 𝑥 𝑑𝑥 maka diperoleh


𝑢 𝑑𝑣 = 𝑢𝑣 − 𝑣 𝑑𝑢
Asal Mula Rumus Integral Parsial
𝑑 𝑢𝑣 = 𝑣𝑑𝑢 + 𝑢𝑑𝑣
𝑢𝑑𝑣 = 𝑑 𝑢𝑣 − 𝑣 𝑑𝑢
𝑢𝑑𝑣 = 𝑑(𝑢𝑣) − 𝑣 𝑑𝑢

𝑢𝑑𝑣 = 𝑢𝑣 − 𝑣 𝑑𝑢
Contoh
Tentukan solusi dari integral berikut
1. ln 2𝑥 𝑑𝑥
2. 𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥

Penyelesaian
1. ln 2𝑥 𝑑𝑥
1
Misal 𝑢 = ln 2𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑥 𝑑𝑥; 𝑑𝑣 = 𝑑𝑥 ⟺ 𝑣 = 𝑑𝑥 = 𝑥, sehingga
1
ln 2𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 2𝑥 − 𝑥. 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 2𝑥 − 𝑥 + 𝐶
𝑥

2. 𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥
1 1
Misal 𝑢 = ln 2𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑥 𝑑𝑥; 𝑑𝑣 = 𝑥𝑑𝑥 ⟺ 𝑣 = 𝑥 𝑑𝑥 = 2 𝑥 2
1 1 2 1 1 1 1 1
𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 . 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 2 + 𝐶
2 2 𝑥 2 2 2 4
Metode Lain untuk Integral
Parsial
Metode ini digunakan hanya ketika integran memuat suatu fungsi yang jika
dilakukan turunan tingkat tinggi hingga hasilnya bernilai nol.
Contoh
Tentukan Solusi dari
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥

Penyelesaian
Tanda Diturunkan Diintegralkan
Perhatikan tabel berikut
(+) × 𝑥2 𝑒 3𝑥
Maka solusinya yaitu ×
(-) × 2𝑥 1 3𝑥
𝑒
1 2 2 3𝑥 × 3
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥𝑒 3𝑥 + 𝑒 +𝐶 2 1 3𝑥
3 9 27 (+) × 𝑒
× 9
(-) 0 1 3𝑥
𝑒
27
𝑒 [ ] 𝑑[ ] = 𝑒 [ ]

2 3𝑥
𝑒 𝑛𝑥 𝑑𝑥 =
1 𝑛𝑥
𝑒
𝑥 𝑒 𝑑𝑥
𝑛

𝑚𝑖𝑠𝑎𝑙 𝑢 = 𝑥 2 ⟺ 𝑑𝑢 = 2𝑥 𝑑𝑥 Misal 𝑢 = 𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑑𝑥
1 3𝑥 1 3𝑥
𝑑𝑣 = 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 ⟺𝑣= 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑑𝑣 = 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 ⟺𝑣= 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒
3 3
1 1 3𝑥
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑒 2𝑥𝑑𝑥
3 3
1 2
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑒 3𝑥 𝑥𝑑𝑥
3 3
1 2 1 1 3𝑥
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥. 𝑒 3𝑥 − 𝑒 𝑑𝑥
3 3 3 3
1 2 2 1
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥 𝑒 3𝑥 + . 𝑒 3𝑥 + 𝐶
3 9 9 3
1 2 2 3𝑥
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥 𝑒 3𝑥 + 𝑒 +𝐶
3 9 27
Contoh
Tentukan solusi dari integral berikut
1. 𝑥 2 cos 𝑥 𝑑𝑥
Tanda Diturunkan Diintegralkan
2. 𝑡 sec 2 𝑡 𝑑𝑡
(+) × 𝑥2 × cos 𝑥
Penyelesaian (-) × 2𝑥 sin 𝑥
×
1. 𝑥 2 cos 𝑥 𝑑𝑥 (+) × 2 − cos 𝑥
×
= 𝑥 2 𝑠𝑖𝑛𝑥 + 2𝑥 cos 𝑥 − 2 sin 𝑥 + 𝐶 (-) 0 − sin 𝑥

2. 𝑡 sec 2 𝑡 𝑑𝑡
Tanda Diturunkan Diintegralkan
= 𝑡 tan 𝑡 − ln sec 𝑡 + 𝐶 (+) × 𝑡 × sec 2 𝑡

(-) × 1 tan 𝑡
×
(+) 0 ln | sec 𝑡 |
3
sin 𝑥 𝑑𝑥
Cara 1
3 sin3 𝑥𝑑 cos 𝑥
sin 𝑥 𝑑𝑥 = − sin 𝑥
= − sin2 𝑥 𝑑(cos 𝑥)

= − sin2 𝑥 cos 𝑥 − cos 𝑥 2 sin 𝑥 cos 𝑥 𝑑𝑥

= − sin2 𝑥 cos 𝑥 + 2 sin 𝑥 cos2 𝑥 𝑑𝑥


sin 𝑥 cos2 𝑥𝑑 cos 𝑥
= − sin2 𝑥 cos 𝑥 +2 − sin 𝑥

= − sin2 𝑥 cos 𝑥 − 2 cos2 𝑥 𝑑(cos 𝑥)


2
= − sin2 𝑥 cos 𝑥 − 3 cos3 𝑥 + 𝐶
Cara 2
Coba gunakan rumus! 𝑚𝑑
1 𝑚+1
= +𝐶
𝑚+1
Cara 3
sin3 𝑥 𝑑𝑥 = sin2 𝑥 sin 𝑥 𝑑𝑥 = 1 − cos 2 𝑥 sin 𝑥 𝑑𝑥
1−cos2 𝑥 sin 𝑥𝑑 cos 𝑥
= =− 1 − cos 2 𝑥 𝑑 cos 𝑥
− sin 𝑥

=− 𝑑 cos 𝑥 − cos 2 𝑥 𝑑 cos 𝑥


1
= − cos 𝑥 − cos 3 𝑥 + 𝐶
3
Rumus dengan konsep Integral
Parsial
cos𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 𝑛−1
 cos 𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = + cos 𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥
𝑛 𝑛

𝑛 sin𝑛−1 𝑥 cos 𝑥 𝑛−1


 sin 𝑥 𝑑𝑥 = − + sin𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥
𝑛 𝑛
sin 𝑥 𝑛−2
 cos −𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = + cos −𝑛+2 𝑥 𝑑𝑥
(𝑛−1) cos𝑛−1 𝑥 𝑛−1
cos 𝑥 𝑛−2
 sin−𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = − + sin−𝑛+2 𝑥 𝑑𝑥
(𝑛−1) sin𝑛−1 𝑥 𝑛−1
Bukti

cos 𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = cos 𝑛−1 𝑥 cos 𝑥 𝑑𝑥

Misal 𝑢 = cos𝑛−1 𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = − 𝑛 − 1 cosn−2 𝑥 sin 𝑥 𝑑𝑥


𝑑𝑣 = cos 𝑥 𝑑𝑥 ⟺ 𝑣 = sin 𝑥
Sehingga
cos 𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = cos𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 + 𝑛 − 1 sin2 𝑥 cosn−2 𝑥 𝑑𝑥

= cos 𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 + 𝑛 − 1 (1 − cos 2 𝑥) cosn−2 𝑥 𝑑𝑥

= cos 𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 + 𝑛 − 1 (cos n−2 𝑥 − cos 𝑛 𝑥) 𝑑𝑥

1+ 𝑛−1 cos 𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = cos𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 + 𝑛 − 1 (cos n−2 𝑥) 𝑑𝑥


cos𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 𝑛−1
cos 𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = + (cosn−2 𝑥) 𝑑𝑥 ∎
𝑛 𝑛
Contoh
cos4−1 𝑥 sin 𝑥 4−1
1. cos 4 𝑥 𝑑𝑥 = + cos 4−2 𝑥 𝑑𝑥
4 4
cos 3 𝑥 sin 𝑥 3 cos 3 𝑥 sin 𝑥 3 1 1
= + cos2 𝑥 𝑑𝑥 = + + cos 2𝑥 𝑑𝑥
4 4 4 4 2 2
cos 3 𝑥 sin 𝑥 3 𝑥 1 cos 3 𝑥 sin 𝑥 3𝑥 3
= + + sin 2𝑥 = + + sin 2𝑥 + 𝐶
4 4 2 4 4 8 16

4 sin4−1 𝑡 cos 𝑡 4−1


2. sin 𝑡 𝑑𝑡 = − + sin4−2 𝑡 𝑑𝑡
4 4
sin3 𝑡 cos 𝑡 3 2
sin3
𝑡 cos 𝑡 3 1 1
=− + sin 𝑡 𝑑𝑡 = − + − cos 2𝑡 𝑑𝑡
4 4 4 4 2 2
sin3 𝑡 cos 𝑡 3 3
=− + 𝑡− sin 2𝑡 + 𝐶
4 8 16
Latihan
Thank You
Any Questions??

Anda mungkin juga menyukai