WAHYUN I N I N GSIH
P OL I T EKNIK N EG ERI M A L A NG
2021
INTEGRAL PARSIAL
Integral Parsial
Teknik penyelesaian integral yang berbentuk
𝑓 𝑥 𝑔(𝑥) 𝑑𝑥
𝑢𝑑𝑣 = 𝑢𝑣 − 𝑣 𝑑𝑢
Contoh
Tentukan solusi dari integral berikut
1. ln 2𝑥 𝑑𝑥
2. 𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥
Penyelesaian
1. ln 2𝑥 𝑑𝑥
1
Misal 𝑢 = ln 2𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑥 𝑑𝑥; 𝑑𝑣 = 𝑑𝑥 ⟺ 𝑣 = 𝑑𝑥 = 𝑥, sehingga
1
ln 2𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 2𝑥 − 𝑥. 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 2𝑥 − 𝑥 + 𝐶
𝑥
2. 𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥
1 1
Misal 𝑢 = ln 2𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑥 𝑑𝑥; 𝑑𝑣 = 𝑥𝑑𝑥 ⟺ 𝑣 = 𝑥 𝑑𝑥 = 2 𝑥 2
1 1 2 1 1 1 1 1
𝑥 ln 2𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 . 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 ln 2𝑥 − 𝑥 2 + 𝐶
2 2 𝑥 2 2 2 4
Metode Lain untuk Integral
Parsial
Metode ini digunakan hanya ketika integran memuat suatu fungsi yang jika
dilakukan turunan tingkat tinggi hingga hasilnya bernilai nol.
Contoh
Tentukan Solusi dari
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥
Penyelesaian
Tanda Diturunkan Diintegralkan
Perhatikan tabel berikut
(+) × 𝑥2 𝑒 3𝑥
Maka solusinya yaitu ×
(-) × 2𝑥 1 3𝑥
𝑒
1 2 2 3𝑥 × 3
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥𝑒 3𝑥 + 𝑒 +𝐶 2 1 3𝑥
3 9 27 (+) × 𝑒
× 9
(-) 0 1 3𝑥
𝑒
27
𝑒 [ ] 𝑑[ ] = 𝑒 [ ]
2 3𝑥
𝑒 𝑛𝑥 𝑑𝑥 =
1 𝑛𝑥
𝑒
𝑥 𝑒 𝑑𝑥
𝑛
𝑚𝑖𝑠𝑎𝑙 𝑢 = 𝑥 2 ⟺ 𝑑𝑢 = 2𝑥 𝑑𝑥 Misal 𝑢 = 𝑥 ⟺ 𝑑𝑢 = 𝑑𝑥
1 3𝑥 1 3𝑥
𝑑𝑣 = 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 ⟺𝑣= 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑑𝑣 = 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 ⟺𝑣= 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒
3 3
1 1 3𝑥
𝑥 2 𝑒 3𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑒 2𝑥𝑑𝑥
3 3
1 2
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑒 3𝑥 𝑥𝑑𝑥
3 3
1 2 1 1 3𝑥
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥. 𝑒 3𝑥 − 𝑒 𝑑𝑥
3 3 3 3
1 2 2 1
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥 𝑒 3𝑥 + . 𝑒 3𝑥 + 𝐶
3 9 9 3
1 2 2 3𝑥
= 𝑥 2 𝑒 3𝑥 − 𝑥 𝑒 3𝑥 + 𝑒 +𝐶
3 9 27
Contoh
Tentukan solusi dari integral berikut
1. 𝑥 2 cos 𝑥 𝑑𝑥
Tanda Diturunkan Diintegralkan
2. 𝑡 sec 2 𝑡 𝑑𝑡
(+) × 𝑥2 × cos 𝑥
Penyelesaian (-) × 2𝑥 sin 𝑥
×
1. 𝑥 2 cos 𝑥 𝑑𝑥 (+) × 2 − cos 𝑥
×
= 𝑥 2 𝑠𝑖𝑛𝑥 + 2𝑥 cos 𝑥 − 2 sin 𝑥 + 𝐶 (-) 0 − sin 𝑥
2. 𝑡 sec 2 𝑡 𝑑𝑡
Tanda Diturunkan Diintegralkan
= 𝑡 tan 𝑡 − ln sec 𝑡 + 𝐶 (+) × 𝑡 × sec 2 𝑡
(-) × 1 tan 𝑡
×
(+) 0 ln | sec 𝑡 |
3
sin 𝑥 𝑑𝑥
Cara 1
3 sin3 𝑥𝑑 cos 𝑥
sin 𝑥 𝑑𝑥 = − sin 𝑥
= − sin2 𝑥 𝑑(cos 𝑥)