OLIH :
NIM : 1912051006
SINGARAJA
2021
ANALISIS DESAIN RUMAH BALI SESUAI ASTA KOSALA KOSALI
SANE KAAPTIANG TITIANG
Paumahan sane kaaptiang titiang puniki ngangge konsep Tri Mandala lan
Asta Kosala-Kosali yadiastun wentuk tanahnyane nenten persegi nanging nika
dados kaulehin beberapa bangunan apang sesuai konsep puniki lan wenten sedikit
perubahan sesuai perkembangan jaman. Sadurung titiang analisis desai rumah
puniki, Tri Mandala punika wantah konsep ruang utawi pembagian zona ring
pembangunan bangunan ring Bali. Tri Mandala puniki kakepah antuk 3 bagian,
inggih punika Nista Mandala (bagian terluar lan bersifat tidak suci), Madya
Mandala (wilayah tengah), Utama Mandala (bagian pinih utama lan bersifat
suci). Yening Asta Kosala-Kosali punika tata cara menata sebuah lahan paumahan
utawi bangunan suci ring Bali. Rumah sane kaaptiang titiang puniki jangkep
medaging Pamrajan/Sanggah lan pelinggih tambahan sekadi Sanggah Natah,
Penunggun Karang, lan Indrabelaka, Umah Menten, Bale Delod, Bale Dauh, Bale
Dangin, Lumbung (sane ring betennyane wenten tongos ngae banten utawi tongos
nyimpen alat-alat suci ring sanggah) Paon, Toilet utawi Kamar Mandi lan
Semernyane, Aling-Aling, lan Angkul-Angkul. Ring rumah puniki wenten
bangunan tambahan sekadi Warung lan tempat makannyane sawireh ring tanah
punika wenten tanah makutang lan kebetulan ibu titiang meled medagang ring
rumah puniki dadosnyane dagingin titiang warung lan tempat makannyane. Indik
bangunan-bangunan sane sampun jabarin titiang puniki sampun wenten ring
denah sane sampun desain titiang. Ring denah punika wenten beberapa simbol
sane wenten ring denah punika, sekadi :
Punika indik simbol-simbol sane wenten ring denah rumah sane sampun gambar
titiang. Sane mangkin titiang jagi nyelasang indik desain denah rumah sane
sampun karyanin titiang lan pengertian masing-masing bangunan. Ring desain
rumah puniki, wenten 2 lantai nanging nenten semua bangunan medaging 2 lantai.
2 lantai punika wenten ring bangunan lumbung.
LANTAI 1
LANTAI 2
1. SANGGAH
Sanggah puniki indik genah suci utawi pemujaan kepada Ida Sang Hyang
Widhi lan roh suci leluhur pateh sekadi Mrajan. Sanggah punika magenah
ring kaja kangin. Ring bangunan puniki wenten makudang-kudang bangunan
suci sane bervariasi wentuk lan fungsinyane. Ring desain rumah titiang puniki
bangunan suci punika wenten taksu ring arah kaja, rong telu utawi kemulan
ring arah kangin, ngelurah ring arah kelod kangin, lan piyasan ring arah kauh.
Sanggah puniki genahnyane lebih tinggi dari pada bangunan sane lianan.
Bale Dangin puniki magenah ring dangin natah umah. Bale puniki disebut
juga bale delod utawi bale gede yening wenten 12 saka. Bale puniki wenten
fungsinyane inggih punika kaangen tempat acara. Ring bale puniki nganggen
1 bale-bale lan yening bale gede punika nganggen 2 bale-bale sane magenah
ring kanan utawi kiri. Bale puniki mawentuk persegi utawi persegi panjang
lan madaging saka kayu sane berjumlah 6 (sakenem), 8 (sakutus/astasari), 9
(sangasari) dan 12 (saka roras/Bale Gede). Ring bale sane kaimpian titiang
puniki nganggen bale saka 9 (sangasari) krana ring tanah titiang cukup
nganggen bale saka punika. Bale puniki tegehnyane lebih endep dari bale
menten nanging tegehnyane lebih tegeh ring wangun sane lianan.
4. BALE DAUH
Bale dauh puniki magenah ring kauh natah umah. Bale puniki kaanggen
antuk tempat tidur anak remaja utawi anak muda lan balenyane lebih rendah
ring bale dangin lan bale menten. Bale dauh puniki mawentuk persegi
panjang lan ngangge saka sane mebahan dasar kayu. Saka-saka punika
majumlah 6 (sakenem), 8 (sakutus/astasari), 9 (sangasari).
Bale puniki magenah ring kangin natah lan kangin bale delod. Bale puniki
kaanggen matetanding lan nyimpen alat suci. Bale puniki wenten 2 lantai,
lantai kedua punika wenten lumbung padi nanging bale puniki lebih rendah
dari bale-bale sane lianan lan sanggah.
6. PAON
Paon puniki magenah ring kelod natah umah. Ring paon puniki kaanggen
antuk memasak. Ring wangun puniki wenten 2 ruangan, wenten paon bersih
lan paon kotor sane ring tengahnyane wenten cangkem paon. Bale puniki
lebih rendah ring wangun lianan nanging pateh sekadi bale dauh tegehnyane.
Wangun puniki inggih punika toilet utawi kamar mandi. Ring umah
impian titiang puniki wenten kalih genah toiletnyane. Toilet utama magenah
ring kelod natah ring kauh pawon. Toilet utama puniki wenten kode 7a. Ring
toilet utama puniki wenten kalih ruangan lan siki ruangan cuci. Yening toilet
kedua puniki magenah ring kaja natah umah, kauh menten lan kangin
pendopo. Toilet puniki wenten kalih ruangan. Toilet puniki kawigunannyane
anggen toilet umum utawi toilet sane kanggen orang tua sane wenten ring
menten apang nenten joh majalan ka toilet.
8. SUMUR
Sumur utawi semer puniki magenah ring kaja natah umah, Sumur puniki
wenten kawigunnnyane kaanggen ngalih yeh tanah sane kaanggen sehari-hari.
Semer puniki cukup dalem apang wenten air bersih sane keluar ring tanah
puniki
9. SANGGAH NATAH
Sanggah natah puniki magenah ring kangin kelod natah umah. Sanggah
natah puniki kawigunannyane menjaga kestabilan lan keseimbangan ring
pekarangan rumah. Sanggah natah puniki dados kawilang sanggah surya
natah.
10. NATAH
Natah puniki magenah ring tengah-tengah linkungan rumah. Natah puniki
melambangkan media pertemuan antar unsur akasa (langit) yang bersifat
purusa (jantan) dan unsur pretiwi (bumi) yang bersifat pradana (betina).
11. WARUNG
Warung puniki kawangun antuk tanah sisa ring pekarangan titiang. Titiang
ingin membangun warung puniki kaanggen kedepannya ibu titiang akan tua
nanging demen medagang, dadosnyane warung puniki kaanggen medagang
malih sane sadurungnyane madagang ring sisin jalan utama, yening sampun
lingsir punika lebih aman madagang ring rumah. Wangun puniki magenah
ring kauh natah umah.
Bale puniki kaanggen tempat makan utawi pendopo yening ibu titiang
madagang ring rumah, krana ibu seneng madagang masak-masak dadosnyane
genah puniki kaanggen tempatmakannyane apang pelanggan nyaman. Bale
puniki magenah ring kaja natah sebelah bale dauh lan madue 9 saka kayu.
Penunggu karang inggih punika salah satu tugu/pelinggih sane wenten ring
kepercayaan umat Hindu ring Bali sebagai pelindung utawi penjaga rumah
secara skala(alam terlihat) lan niskala(alam tidak terlihat/gaib). Pelinggih
puniki magenah ring pojok pekarangan inggih punika ring kaja kauh.
14. ALING-ALING
15. ANGKUL-ANGKUL
Angkul-angkul puniki kawigunannyane indik jalan masuk iraga ring
pekarangan rumah. Angkul-angkul puniki magenah menyesuaikan jalan.
Biasanyane angkul-angkul puniki nganggen candi bentar.
17. LUMBUNG