Anda di halaman 1dari 13

SEKAR KINANTHI

(Serat Wedhatama pada 83-100)


PAUGERAN TEMBANG KINANTHI
 
1. Pada : 17
2. Guru Gatra :6
3. Guru Lagu : u, i, a, i, a, i
4. Guru Wilangan : 8, 8, 8, 8, 8, 8
 
Titi Laras Tembang Kinanthi

  5              6         6          6             6          1’        2’       2’


Mang-     ka       kan-     thi-        ning     tu-      mu-      wuh
 
2’             2’        1’          1’          6           61’     5          6’
Sa-           la-       mi-       mung    a-         was     e-          ling
 
5               6         1           1’           1’        1’         1’         61’
A-            was    sa-        jro-       ning     lu-       mam-     pah
 
5              5          5           5           5          2         32         1
E-            ling       lu-        ki-         ta         du-     ma-       di
 
1             2           3           5            5          5        5           5
Su-          pa-       di          nir         ing      sang-  sa-         ya
 
3             2           2           2            2         32        3           5
Ye-          ku-       pang-   rek-       sa-       ning      u-         rip

Pupuh Kinanthi
(Wedhatama pada 83 – 100)

  83.Mangka kanthining tumuwuh,


      Salami mung awas eling,
      Eling lukitaning alam,
      Dadi wiryaning dumadi,
      Supadi nir ing sangsaya,
      Yeku pangreksaning urip
.
Ing basa Indonesia
Padahal bekal/modal orang hidup,
Selamanya waspada dan ingat,
Ingat kepada petunjuk/contoh di alam ini.
Jadi kekuatan hidup,
Supaya lepas dari kesengsaraan,
Yaitu cara pemeliharaan hidup.

Ing Basa Jawa


Mangka kanggo sanguning urip,
Selawase kudu awas lan eling,
Ing mlaku kudu ati-ati,
Eling marang pertandaniing urip,
Supaya adoh sangka sangsara,
Yo ngono carane nglakoni urip.

84. Marma den taberi kulup, 


      Angulah lantiping ati,
      Rina wengi den anedya,
      Pandak-panduking pambudi,
      Bengkas kahadaning driya,
      Supaya dadya utami.

Ing basa Indonesia


Oleh karena itu rajinlah anakku,
Belajar menajamkan perasaan.
Siang malam berusaha,
Berusahalah selalu,
Menghancurkan nafsu pribadi,
agar menjadi utama.

Ing Basa Jawa


Mula sregepa anak-anakku,
Sinau netepi ati,
Rina wengi den upaya,
Mrasuk ing sajroning ati,
Ngilangake napsu,
Supaya dadi wong kang utama.

85. Pangasahe sepi samun,


      Away esah ing salami,
      Samangsa wis kawistara,
      Landhepe mingis-mingis,
      Pasah wukir reksamuka,
      Kekes srabedaning budi.

Ing basa Indonesia


Cara memperdalam/mempertajam didalam sepi (semedi),
Jangan berhenti selamanya,
Apabila sudah lihat,
Tajamnya luar biasa,
Dapat untuk mengiris gunung penghalang,
Lenyap semua penghalangnya budi.

Ing Basa Jawa


Ngasah ing alam sepi (semedi),
Aja nganti leren sadurunge ngrasuk ing awak,
Yen wisketara upaya,
Landhepe luar biasa,
Ngiris gunung gedhe,
Bisa ngilangi pepalangane budi pekerti.

Pupuh Kinanthi Pada 4


86. Dene awas tegesipun,
      Weruh warananing urip,
      Miwah wisesaning tunggal,
      Kang atunggil rina wengi,
      Kang mukitaning sarkara,
      Gumelar ngalam sakalir.

Ing basa Indonesia


Dene waspada kui,
Ngerti kang dadi pepalanganing urip,
Sarta kang kuwasa gusti,
Sing nduweni rina wengi,
Sing bisa dikabulna
Kasebar ing sekabihaning ndonya.

Ing Basa Jawa


Dene wespada iku tegese,
Weruh apa kang dadi ngalangi urip,
Serta kekuasaan kang Maha Esa,
Kang nduweni rina wengi,
Ora bisa dikabulna,
Bakal mbukak alam ndonya.

Pupuh Kinanthi Pada 5


87. Aywa sembrana ing kalbu,
      Wawasen wuwus sireki,
      Ing kono yekti karasa,
      Dudu ucape pribadi,
      Marma den sembadeng sedya,
      Wewesen praptaning uwis.

Ing basa Indonesia


Jangan lengah di dalam hati,
perhatikan kata-katamu,
disitu tentu terasa,
bukan katamu sendiri,
oleh karenanya bertanggung jawablah
dan perhatikan semuanya sampai tuntas.

Ing Basa Jawa


Aja nganti sembrananing ati,
Waspada marang pangucapanmu,
Ning kono bakal kerasa,
Ora pangucapane dhewe,
Mula kudu tanggungjawab,
Nganti apa sing disembadani tuntas.

PupuhKinanthi Pada 6
88. Sirnakna semanging kalbu,
      Den waspada ing pangeksi,
      Yeku dalaning kasidan,
      Sinuda saka sathithik,
      Pamotahing nafsu hawa,
      Linantih mamrih titih.

Ing basa Indonesia


Hilangkan keragu-raguan hati.
Waspadalah terhadap pandanganmu,
Itulah jalan yang baik,
Kurangilah dari sedikit,
Permintaan hawa nafsu,
latihlah agar sempurna.

Ing Basa Jawa


Ngilangaki rasa mamang ing ati,
Den waspada marang pandelengmu,
Mengkono kui dalan kang apik,
Sudanen sangka sithik-sithik,
Kepenginane hawa nafsu,
den latiha supaya sempurna.

Pupuh Kinanthi Pada 7


89. Aywa  mematuh nalutuh,
      Tanpa tuwas tanpa kasil,
       Kasalibuk ing srabeda,
       Marma dipunng ati-ati,
       Urip keh rencananira,
       Sambekala den kaliling.
 
Ing basa Indonesia
Jangan membiasakan diri berbuat aib,
Tidak ada gunanya tidak ada hasilnya.
Terjerat oleh rintangan/gangguan.
Oleh karena itu berhati-hatilah,
Hidup banyak rintangannya,
Godaan harus diperhatikan.

Ing Basa Jawa


Aja kulina tumindak ala,
Tanpa guna tanpa kasil,
Kena marang gangguan,
Mula diati-ati,
Urip kui akeh panggodane.
Panggoda kudu digatekake

Pupuh Kinanthi Pada 8


90.Upamane wong lumaku,
      Marga gawat den liwati,
      Lamun kurang ing pangarah,
      Sayekti karendhet ing ri,
      Apese kasandhung padhas,
      Babak bundhas anemahi.

Ing basa Indonesia


Seumpama orang berjalan,
Jalan yang berbahaya dilalui.
Apabila kurang perhitungan,
Tentulah tertusuk duri,
paling tidak terantuk batu,
akhinya terluka.

Ing Basa Jawa


Saumpama wong mlaku,
Dalan kang bebaya dilewati,
Yen kurang ati-ati,
Bisa kena ri (pepalang),
Apese ya kesandung watu,
Pungkasane kelara-lara.
Pupuh Kinanthi Pada 9
91.  Lumrah bae yen kadyaku,
      Atetamba yen wus becik,
      Duweya kawruh sabodhag,
      Yen tan nartani ing kapti,
      Dadi kawruhe kinarya,
      Ngupaya kasil lan melik.

Ing basa Indonesia


Yang demikian itu biasa,
Berobat setelah terluka,
walaupun punya pengetahuan banyak,
apabila tidak ada gunanya,
sehingga pengetahuannya hanya dipakai,
mencari nafkah dan pamrih.

Ing Basa Jawa


Lumrah wae yen mangkono,
Golek tombo yen bablak,
Sanadyan duwe ilmu akeh,
Yen ora padha karo tujuan,
Kawruh mung dienggo,
Ngupaya kasil lan pamrih.

Pupuh Kinanthi Pada 10


92. Meloke yen arsa muluk,
      Muluk ujare lir wali,
      Wola-wali nora nyata,
      Anggepe pandhita luwih,
      Kaluwihane tan ana,
      Kabeh tandha-tandha sepi,

Ing basa Indonesia


Terlihat bila berkomentar,
Bicaranya muluk-muluk biar dianggap wali,
berkali-kali tidak terbukti.
Menganggap dirinya pandita hebat,
Kehebatannya tidak ada,
bukti-bukti tidak nampak.

Ing Basa Jawa


Omongane muluk-muluk
Omongane kaya wali,
Bola-bali ora ana asile,
Anggepe dheweke nduwe,
Kaluwihane ora ana,
Kabeh iku prantarane jiwa kang kosong.

Pupuh Kinanthi Pada 11


93. Kawruhe mung ana wuwus,
      Wuwuse gumaib-gaib,
      Kasliring thithik tan kena,
      Mancereng alise gathik,
      Apa pandita antiga,
      Kang mangkono iku kaki.

Ing basa Indonesia


Pengetahuannya hanya ada di dalam mulut.
Kata-katanya digaib-gaibkan,
Dibantah sedikit saja tidak mau.
Mata membelalak alisnya menjadi satu (marah),
Apa itu pandita palsu,
yang seperti itu anakku.

Ing Basa Jawa


Ngrlmune mung omongan thok,
Omongane digawe-gawe,
Disenggol sithik ora kena,
Muring-muring alise gathik,
Apa kuwi kang diarani pandhita palsu,
Kang kaya kuwi anakku.

Pupuh Kinanthi Pada 12


94. Mangka ta kang aran laku,
      Lakune ngelmu sejati,
      Tan dahwen pati openan,
      Tan panasten nora jail,
      Tan njurungi ing kahardan,
      Amung eneng mamrih ening.

Ing basa Indonesia


Padahal yang disebut laku (sarat)
Saratnya menjalankan ilmu sejati,
Tidak iri dan dengki,
Tidak mudah marah dan jail,
Tidak melampiaskan hawa nafsu.
Hanyalah diam agar dapat tenang.

Ing Basa Jawa


Mangka ta sing diarani laku,
Lakune ngelmu sejati,
Ora kena iri/ngurusi liya,
Ora kena panas ati lan jail,
Ora ngelampiasake hawa nafsu,
Kang ditindhakake amung anteng.

Pupuh Kinanthi Pada 13


95. Kaunanging budi luhung,
      Bangkit ajer-ajur kaki,
      Yen mangkono bakal cikal,
      Thukul wijining utami,
      Nadyan bener kawruhira,
      Yen ana kang nyulayani,
 
Ing basa Indonesia
Biasanya budi yang baik itu,
Pandai bergaul dengan siapapun anakku,
Bila demikian akan tumbuh,
Tumbuh benih utama.
Walaupun pengetahuan nyabenar,
Bila ada yang berbeda pendapat
Ing Basa Jawa
Luhure budi pekerti,
Gampang srawung sapa wae,
Yeku bakal thukul ilmu,
Tukul ilmu kang utama,
Nadyan beneri lmune,
Kadang ora ana sing bedha.

PupuhKinanthi Pada 14
96.  Tur kang nyulayani iku,
       Wus wruh yen kawruhe nempil,
       Nanging laire angalah,
       Katingala angemori
       Mung ngenaki tyasing lisan,
       Away esak away serik.

Ing basa Indonesia


Lebih-lebih yang berbeda pendapat itu,
Kita ketahui bukan pengetahuannya sendiri,
Tetapi diluar mengalah,
agar terlihat sesuai.
Hanya menyenangkan hati orang lain,
Jangan sakit hati dan dendam.

Ing Basa Jawa


Kang ngulayani/ngelmu,
Biasane ilmune cethek,
Nanging uripe sing rukun,
Katingala sing becik,
Mung bisa kepenak atine liya,
Aja lara ati lan serik.

Pupuh Kinanthi Pada 15


97.  Yeku ilapating wahyu,
       Yen yuwana ing salami,
       Marga wimbuh ing nugraha,
       Saking heb Kang Maha Suci,
       Cinancang pucuking cipta,
       Nora ucul-ucul kaki.

Ing basa Indonesia


Demikianlah saratnnya wahyu,
Bila demikian selamanya,
Itu jalan menambah pahala,
Dari SabdaTuhan,
Diikat diujung cipta,
Tidak akan lepas anakku,

Ing Basa Jawa


Yaiku perantarane yen arep entuk wahyu,
Yen lega salawase,
Mula iso entuk anugrah,
Saking sabda Gusti,
Ditali ing pucuke cipta,
Ora ngarah ucul anakku.

Pupuh Kinanthi Pada 16


98. Mangkono ingkang tinamtu,
      Tanpa nugrahing widhi,
       Mamrih ta kulup den bisa,
       Mbusuki ujaring janmi,
       Pakoleh lair batinnya.
       Lir leluhur nguni-uni,
 
Ing basa Indonesia
Begitulah biasanya,
Mendapat anugrah Tuhan.
Oleh karena itu anakku agar kau bisa,
pura-pura menjadi orang bodoh terhada orang lain,
hasilnya lahir batin,
iyalah budi yang baik.

Ing Basa Jawa


Kaya kuwi biasane wong urip,
Entuk anugrahe Gusti,
Mula sinau sakbisa-bisane,
Etok-etok ujare manungsa,
Supaya entuk katentremen,
Kaya ngono kuwi budine sing becik.

Pupuh Kinanthi Pada 17


99.  Pantes tinulad tinurut
       Laladane mrih utami,
       Utama kembanging mulya,
       Kamulyaning jiwa dhiri,
       Ora ta yen ngeplekana,
       Lir leluhur nguni uni.

Ing basa Indonesia


Pantas jadi tauladan dan diikuti,
cara-cara mencapai kebaikan,
Itu permulaan dari kemuliaan.
Kemulyaan jiwa jiwa raga,
Walaupun idak persis,
Seperti nenek moyang dahulu.

Ing Basa Jawa


Pantes dadi tuladha lan ditiru,
Saranane dadi wong kang utama,
Iku kembang kamulyan,
Kamulyane jiwa raga,
sanajan ora persis,
Kayata leluhur biyen.

PupuhKinanthi Pada 18
100. Ananging ta kudu-kudu,
        Sakadarira pribadi,
        Away tinggal tutuladhan,
        Lamun tan mangkono kaki,
        Yekti tuna ing tumitah,
         Poma kaestokna kaki.
 
Ing basa Indonesia
Tetapi harus iktiar,
Sekedarnya saja,
Jangan melupakan tauladan/contoh,
Apabila tidak demikian anakku,
Itu berarti rugi hidup ini.
Oleh karena itu jalankanlah anakku.

Ing Basa Jawa


Ananging sira kudu ngupaya,
Miturut kemampuane awake dhewe,
Aja ninggal patuladan,
Yn sira ora nglakoni,
Mati bakal dadi wong kang rugi,
Mula lakonana anakku.

Anda mungkin juga menyukai