Anda di halaman 1dari 15

RAMI DAN CANGKIR PE…

RAMI DAN CANGKIR PECAH


Saduran Landung Simatupang

(dari”THE CLOUD” [1914] oleh LEWIS BEACH yang diilhami cerita


pendek
‘‘THE LEAST OF THESE” Karya DONAL HAMILTON HAINES)
Diketik ulang oleh Gandung Siyamsyah

DANUS
RAMI, ISTRI DANUS
PRAJURIT UTARA
SERSAN SELATAN
POPO, PRAJURIT SELATAN

Dapur rumah keluarga petani di desa perbatasan antara wilayah


utara dan wilayah Selatan suatu pulau yang sedang dilanda perang
saudara, di negeri yang kita kenal.
Malam belum tua.
Mepet ke dinding belakang di sisi kiri panggung adalah tangga ke
loteng. Sebagian tangga itu berpenutup. Kelihatan empat anak tangga. Di
bawah bagian tangga yang tertutup, ada semacam gudang kesil pintunya
tertutup; di depannya terletak meja kecil tadi ada satu kursi dapur. Di
tengah bagian dinding belakang yang tidak terhalang tangga, ada pintu
keluar menuju halaman. Di sebelah kanan pintu itu ada lemari; di sebelah
kiri pintu itu adalah tungku kecil untuk memasak dengan bahan bakar
kayu.
Di dinding sebelah kanan ada dua jendela. Di antara kedua jendela
itu ada bangku yang di atasnya terletak satu ember dan satu gayung (ciduk
bergagang) dari kaleng (mungkin bikinan sendiri, dari kaleng bekas). Di
dinding di atas bangku itu ada handuk yang disangkutkan pada paku besar,
dan di atas handuk ada senapan berlaras dua menempel dinding, disangga
oleh dua dudukan.
Di dinding kiri, maju mendekat wilayah penonton, ada pintu tertutup
menuju kamar lain. Satu meja besar di tengah-tengah dapur ini. Ada dua
kursi berpunggung lurus, satu di kanan dan satunya lagi di kiri meja besar
itu. Sebatang lilin cukup besar menyala di atas meja besar ini.
(“Kanan” dan “Kiri” di sini adalah sebelah kanan dan kirinya
pemain, bukan dari posisi penonton.)
Sinar bulan masuk dari dua jendela itu, tetapi sepanjang lakon ini
ruangan tidak pernah benar-benar terang. Kalai pintu di dinding belakang
ruangan tidak pernah benar-benar terang. Kalai pintu di dinding belakang
dibuka, remang-remang tampak sebagian ladang pertanian, yang kosong
dan muram meskipun sedang terang bulan.
Ketika pergelaran mulai, Danus, lelaki berusia sekitar enam-puluhan
yang perawakannya pendek dan kegemuk-gemukan, yang lamban dalam
berbicara maupun bertindak tapi sebenarnya sehat walafiat, duduk di
sebelah kiri meja yang di tengah ia sedang menyumpalkan tembakau ke
pipanya; ia sulut dengan lilin itu.
Sesaat kemudian muncul Rami, perempuan yang letih, kurus, dan
terdera beban, yang usianya sebaya dengan suaminya. Ia masuk rumah
dari halaman, membawa seember air yang berat dan sebeuah lentera
menyala. Ia letakan ember itu di atas bangku dan ia gantungkan lentera di
atasnya; lalu ia bergerak lagi ke tungku.
RAMI
Kayunya tidak cukup buat masak sarapan.
DANUS
Aku capek keluar rumah sekarang. Besok saja. Pagi-pagi. (JEDA. RAMI
MEMASANG API DI TUNGKU) Aku sudah cerita, ya? Sudet, tetangga
kita, melihat tiga tentara selatan lewat muka rumahnya. Tadi pagi.
RAMI
(MENGAMBIL CEREK KOPI DARI TUNGKU, BERJALAN
MEMOTONG RUANGAN KE BANGKU, MENGISI CEREK DENGAN
AIR) Semoga mereka cepat angkat kaki. Tiap kali lihat mereka lewat, aku
langsung gemeteran. Mesti pegangan atau nyandar ke apa saja biar tidak
jatuh. Kemaren, hampir hilang napasku waktu ada tentara Selatan datang
cari makan. Mau mati rasanya waktu dia negur, ngajak ngomong.
Hihhh...seremnya!
DANUS
Tapi kalau sama prajurit utara nggak usah taku. Mereka kan tentara
Nasional.
RAMI
(MEMBAWA CEREK KOPI KE TUNGKU) Aku benci semua. Yang Utara,
yang Selatan, smaa saja. Heran, buat apa sih perang ini. Peduli amat siapa
yang menang. Asal mereka berhenti perang sajalah. Supaya tentara tidak
nyolong jagung dan kentang kita lagi.
DANUS
Itu tidak bisa terlalu disalahkan. Kan mereka kelaparan.
RAMI
Tapi kalau sampai ngerampok dari kita orang melarat, ya sudah
keterlaluan. (MENGANGKAT KARUNG GONI BESAR BERISI
KENTANG DARI MEJA, LALU MULAI MENGATUR MEJA,
MENYIAPKAN SENDOK, GARPU, PIRING, CANGKIR DAN CAWAN,
MASING-MASING DUA, YANG DIAMBIL DARI DALAM LEMARI) Kita
ini nyambung hidup dari hari ke hari saja sudah susah. Seharian ini aku
kerja terus. Cuma berhenti waktu makan. Besok pagi kerjaan masih
numpuk. Uhh, mestinya aku sudah tidur berjam-jam sekarang ini.
DANUS
Kalau saja aku bisa, pasti kubantu. Tapi, agaknya, pada hemat Tuhan
sebaiknya aku terkapar saja. Jadi disuruh-Nya aku sakit-sakitan terus
(BERIDIRI DENGAN MALAS) Kamu tidak usah banting tulang besok.
(BERIDIRI DENGAN MALAS) Kamu tidak usah banting tulang besok.
Santai saja.
RAMI
Enak saja ngomong. Tomat kan harus dipetik. Harus pilih-pilih kentang.
Kalau saja malamnya aku bisa tidur sih tidak jadi soal. Tapi tentara pada
kelayapan terus begitu. Mana bisa tidur.
DANUS
(BERJALAN MEMINTAS KE KANAN; MENGAMBIL DAN MENIMANG
SENAPANNYA DENGAN SAYANG) Kalau saja ada burung atau . . .
RAMI
(GUGUP) Aku lebih senang kalau kamu tidak nembak-nembak. Baiknya
bedilmu itu jangan selalu kamu isi.

DANUS
Lho! Jadi baru diisi waktu lihat burung? Ya mana sempat! Kamu pikir
burungnya mau nunggu aku ngisi bedil? (MENGGANTUNGKAN
SENAPAN DI DINDING, MENGHEMPASKAN DIRI DI KURSI DENGAN
MURUNG DAN KESAL. TERDENGAR BEBERAPA HEWAN PIARAAN
AGAK RIBUT DI KANDANG) Yaaah ... hewan-hewan di kandang itu
sudah waktunya desembelih.
RAMI
Nantilah, kalau aku sudah sempat pergi ke kakakku. Minta tolong saja
sama dia. Dia trampil sekali nyembelih apa saja. Dari kelinci sampai sapi.
DANUS
(MENGGUMAM) Baiknya secepatnya. Ada yang sudah gembrot, tidak
bisa tambah gemuk lagi. Buat apa masih dikasih pakan terus. Rugi.
(JEDA, BANGKIT) Belum mau tidur?
RAMI
Sebentar. Duluan sajalah. (DANUS MEMBAWA LILIN DENGAN
SEBELAH TANGAN, TANGAN SATUNYA LAGI MENENTENG ALAS
KAKI YANG SUDAH DIA COPOT, LALU NAIK TANGGA. RAMI
BERKATA KEPADANYA KETIKA DANUS SUDAH SAMPAI DI ATAS,
SEBELUM MASUK KAMAR) Dan jangan mendengkur lagi ya!
DANUS
Ya digaplok saja kalau aku ngorok. (LENYAP MASUK KAMAR)
(RAMI MENGISI PANCI DENGAN AIR DAN MELETAKKANNYA DI
ATAS TUNGKU, MENUTUP PINTU DAN KEMBALI; MENGAMBIL
LENTERA DARI DINDING DAN MENCOBA MEMADAMKANNYA,
BARU SETELAH DUA KALI MENIUP LAMPU LENTERA BERHASIL
DIPADAMKANNYA. LENTERA ITU DILETAKKANNYA DI MEJA MUKA
GUDANG KECIL YANG TERTUTUP. DENGAN LAMBAN DIA
MELANGKAH NAIK MENYUSURI TANGGA. BERHENTI SEJENAK DI
ANAK TANGGA PALING ATAS UNTUK MENGAMBIL NAPAS, LALU
LENYAP DARI PANDANGAN. SEPI SEJENAK. LALU PINTU DI
DINDING BELAKANG SEDIKIT MEMBUKA DAN KELIHATAN
TANGAN SEORANG LELAKI. DENGAN HATI-HATI PINTU ITU
MEMBUKA LEBAR-LEBAR. DAN SEORANG PRAJURIT UTARA
MENAMPAKKAN SOSOKNYA DALAM SILUET DI AMBANG PAKAIAN
SERAGAMNYA KOTOR. PERBAN YANG BERNODA DARAH
MEMBEBAT KEPALANYA. PRAJURIT INI CEDERA, SAKIT, DAN
KECAPEAN SEJURUS LAMANYA DIA TEGAK DI AMBANG PINTU
KECAPEAN SEJURUS LAMANYA DIA TEGAK DI AMBANG PINTU
ITU, MEMASANG TELINGANYA BAIK-BAIK; KEMUDIAN DENGAN
CEPAT DIA MENUJU KE MEJA DI TENGAH RUANGAN, MENCARI-
CARI SESUATU YANG BISA DIMAKAN. DIA MENUMBUR KURSI DAN
MENGUMPAT LIRIH. KARENA TIDAK MENEMUKAN APA-APA DI
MEJA, DIA BERGEGAS MENUJU LEMARI.)
(MENDADAK KEDENGARAN DERAP KUDA DI KEJAUHAN.
PRAJURIT UTARA ITU KAGET, LALU LARI KE JENDELA YANG
PALING DEKAT DENGAN PENONTON. SESAAT DERAP KUDA TIDAK
KEDENGARAN LAGI, TETAPI KEMUDIAN MULAI LAGI MAKIN
LAMA MAKIN KERAS. SI PRAJURIT UTARA ITU BERGEGAS MASUK
KE KAMAR YANG ADA DI KIRI)
(KUDA DAN SUARA ORANG KEDENGARAN DI HALAMAN DAN
SEGERA SAJA DISUSUL GEDORAN PADA PINTU YANG DI
BELAKANG. ORANG-ORANG ITU AGAKNYA TIDAK SABAR LAGI
DAN MENDORONG PINTU KERAS-KERAS SEHINGGA MENGANGA.)
(SEORANG SERSAN PASUKAN SELATAN, YANG TINGGI BESAR DAN
KOKOH KUAT, DAN SEORANG TENTARA LAIN SEPASUKAN YANG
TIDAK SEBESAR DIA, DAN LEBIH MUDA, MASUK. DANUS MUNCUL
DI TANGGA, MEMBAWA LILIN MENYALA.)
SERSAN
(KEPADA DANUS, CUKUP RAMAH) Maaf! Habis,pintu lama tidak
dibuka sih. Jadi kami nekad masuk saja. Ada prajurit utara kelihatan di
sekitar sini sehari ini ?
DANUS
(LIRIH , AGAK TAKUT-TAKUT ) Saya tidak lihat . (BERJALAN TURUN
TANGGA)
SERSAN
Seharian di rumah?
DANUS
Iya . Di rumah terus . Tidak kemana-mana.
SERSAN
Panggil seluruh anggota keluarga turun ke sini.
DANUS
Cuma ada isteri saya . (BERJALAN KE KAKI TANGGA,
MEMANGGIL DENGAN KERAS DAN TEGANG) Rami ! Rami !
Turun sini . Cepat.
SERSAN
Sebaiknya tidak usah bohong . Akibatnya sangat tidak menyenangkan .
DANUS
Sumpah, Pak . Saya tidak lihat siapa-siapa. (RAMI TURUN TANGGA
PERLAHAN-LAHAN . SELURUH TUBUHNYA GEMETARAN). Ya
‘kan , RAMI ? Seharian kamu kan di rumah dan ..
SERSAN
Tutup mulut Pak ! Biar aku bicara . (KEPADA RAMI) Di rumah saja
seharian ini?
(RAMI SANGAT KETAKUTAN DAN SALAH-TINGKAH ,TETAPI
SETELAH BEBERAPA SAAT DIA BERHASIL MENJAWAB DENGAN
MENGANGGUKAN KEPALA LAMBAT-LAMBAT) Punya lidah buat
MENGANGGUKAN KEPALA LAMBAT-LAMBAT) Punya lidah buat
ngomong ?
RAMI
Saya .... Saya .... tidak ada orang yang ke sini.
SERSAN
Ayolah Bu ! Jangan ngibul (RAMI SEKILAS MEMPERLIHATKAN
TANDA BAHWA DIA MARAH ) Dia luka parah di jidat, dan ibu kasihan
padanya, lantas ibu kasih makan. Gitu kan?
RAMI
Tidak ada orang ke sekitar sini hari ini .
SERSAN
(MENCOBA DENGAN CARA BICARA LAIN ) Tidak akan kami apa-
apakan . Dia itu sahabat kami . Kami kepingin bisa menemukan dia, terus
mau kita bawa ke rumah sakit . Gitu kan, Popo? (BERPALING KEPADA
REKANNYA)
POPO
Dia sakit . Perlu ngaso di tempat tidur sementara waktu .
RAMI
Orangnya tidak di sini.
SERSAN
Kenapa mesti bohong sih ?
RAMI
(CEPAT-CEPAT). Tidak bohong . Saya tidak lihat tentara. (BERDIRI
TERPAKU DITEMPATNYA SEJAK IA SELESAI TURUN TANGGA
TADI)
SERSAN
Mestinya kalian tahu apa akibatnya kalau menyembunyikan mata-mata
itu.
DANUS
Tidak ada siapa-siapa . Saya dan istri saya di rumah terus seharian . Kalau
ada orang datang, kami pasti tahu . Dan lagi , buat apa orang ke sini ?
SERSAN
Geledah saja Popo.
RAMI
(CEPAT) Bapak tidak punya haha
SERSAN
(TAJAM) Apa!
RAMI
Tidak ada siapa-siapa . Dan bapak mengganggu tidur kami.
SERSAN
Kok ngomong soal tidur ! Ini perkara hidup dan mati ! Lampu ! (DANUS
BERJALAN MENUJU MEJA KECIL, DAN MENYULUT LAMPU
MINYAK DENGAN LILIN YANG DIPEGANGNYA. LAMPU ITU DIA
BERIKAN KE SERSAN . SERSAN MELIHAT GUDANG KECIL). Ha
BERIKAN KE SERSAN . SERSAN MELIHAT GUDANG KECIL). Ha
! Mau sembunyikan pintu dengan menaruh meja dimukanya ya?
Dikiranya kita bisa dikecoh , Popo . (KEPALA DANUS) Ayo , singkirkan
mejanya . Kita periksa ada apa dibalik pintu itu .
DANUS
Itu gudang kecil . Tidak pernah dibuka . Sudah bertahun-tahun.
SERSAN
(GALAK DAN TANDAS ) Aku bilang , buka ! (DANUS
MELETAKKAN LILIN YANG DIPEGANGANNYA DI ATAS MEJA
YANG BESAR . MENGGESER MEJA KECIL KE KANAN, DAN
MEMBUKA PINTU GUDANG KECIL. RAMI MARAH. SERSAN
MENCABUT REVOLVER DARI PINGGANG DAN MENATAP
TAJAM-TAJAM KEDALAM GUDANG KECIL. MENYARUNGKAN
REVOLVERNYA KEMBALI) . Tempat ini akan kami cabik-cabik
sampai orangnya ketemu . Jadi baiknya kamu serahkan saja sekarang .
RAMI
Tidak ada siapa-siapa.
SERSAN
Baik. Kita lihat saja. Popo, jaga di pintu ! (POPO MENUJU PINTU DI
BELAKANG , DAN BERDIRI TEGAK MENGAMATI MALAM DI
LUAR . MEMUNGGUNGI PENONTON . SERSAN KEPADA DANUS :
) Ayolah , Pak . Aku harus periksa kamar atas . (KEPADA RAMI ) Duduk
di kursi itu , Bu . (MENUNJUK KURSI DI SEBELAH KANAN MEJA
YANG D I TENGAH . LALU BERBICARA DENGAN NADA
MENGANCAM ) Jangan bergerak-gerak, atau rumah ini – rumah ini ku
bakar (KEPADA DANUS) Jalan !

(DANUS DAN SERSAN ITU MENAIKI TANGGA, MENGHILANG. RAMI


TERPURUK DI KURSI SEPERTI MAYAT HIDUP. IA DUDUK
MENGHADAAP KE KIRI. MENDADAK IA MENCONDONGKAN
BADAN KE DEPAN. IA MEMBELALAKKAN MATA LEBAR-LEBAR.
DAN TERSENTAK MENGAMBIL NAPAS KERAS-KERAS. MULUTNYA
MENGANGA SEPERTI MAU BERTERIAK. TETAPI SUARANYA TIDAK
KELUAR PRAJURIT UTARA ITU MEMBUKA PINTU MELANGKAH
KELUAR PELAN-PELAN DAN HATI-HATI DENGAN SENJATANYA
TERTODONG KE ARAH RAMI. POPO YANG BERJAGA DI PINTU
TIDAK MELIHAT KARENA TERHALANG TONJOLAN DINDING
APALAGI IA MEMBELAKANGI DAPUR. RAMI HANYA TERPANA
MENATAP KETIKA PRAJURIT UTARA ITU-DENGAN TATAPAN YANG
MELEKAT TERUS PADA RAMI-MEMBUKA PINTU GUDANG KECIL
LALU MERANGKAK MASUK.)
POPO
Heii.. Bu!
RAMI
(DENGAN SUARA HAMPIR MENANGIS KARENA MENGIRA POPO
MELIHAT PRAJURIT UTARA ITU.) Ya...?
POPO
Punya pisang, singkong, atau apa? Aku kelaparan.
(RAMI BANGKIT DAN BERJALAN KE LEMARI. SERSAN DAN DANUS
DATANG, TURUN TANGGA. SERSAN, YANG MELIHAT RAMI TIDAK
BERADA DITEMPAT SEMULA, MENEBAR PANDANGAN CEPAT KIAN
– KEMARI DAN AKHIRNYA MELIHAT PEREMPUAN ITU DI DEKAT
BERADA DITEMPAT SEMULA, MENEBAR PANDANGAN CEPAT KIAN
– KEMARI DAN AKHIRNYA MELIHAT PEREMPUAN ITU DI DEKAT
LEMARI)
SERSAN
He! Kubilang apa tadi kalau kamu sampai berani meninggalkan kursi itu?!
RAMI
(KETAKUTAN) Oh,--- saya tidak --- saya Cuma--- dia tadi minta ---
POPO
Tak apa, Sersan. Saya minta diambilkan sesuatu buat saya makan.
SERSAN
Nih lampunya. Periksa gudang dan kandang.(POPO MENDEKAT
MENERIMA LAMPU ITU DARI SERSAN DAN PERGI KELUAR DARI
BELAKANG. SERSAN BERKATA PADA DANUS: ) Ayo masuk situ sama
aku (SERSAN MENGAMBIL LILIN BERGERAK MENUJU PINTU DI
KIRI SEOLAH TERHIPNOTIS, RAMI MAU MELANGKAH
MEMBUNTUTI) Duduk! (RAMI LANGSUNG TERDUDUK DI KURSI DI
SEBELAH KANAN MEJA. SERSAN DAN DANUS MASUK KAMAR
YANG DI KIRI. KEDENGARAN MEREKA MEMINDAH-MINDAH
PERABOTAN. RAMI MELIHAT PENITI DI LANTAI. IA MEMBUNGKUK
,MEMUNGUTNYA, DAN MENYEMATKNNYA DI IKAT PINGGANGNYA.
SERSAN DAN DANUS DATANG LAGI.) Kalau akhirnya nanti orang itu
ketemu, sesudah kalian bikin repot aku seperti ini, tau rasalh kalian! Akan
ada dua mayat laki-laki dan satu mayat perempuan, bukan Cuma mayat
satu prajurit utara.
POPO
(TERGOPOH MASUK) Sersan!
SERSAN
Apa? (POPO BERGEGAS MENDEKATI SERSAN DAN MENGATAKAN
SESUATU DENGAN SUARA RENDAH YANG TAK JELAS. SERSAN
TERNSENYUM) Nah, tuan dan nyonya yang baik budi. Bagaimana kuda
itu bisa sampai kesini?
DANUS
Kuda? Kuda...apa?

POPO
Ada kuda di kandang. Lengkap dengan pelana. Pasti barusan dikendarai
orang.
DANUS
(SANGAT KEHERANAN) O ya?
SERSAN
Jangan berlagak pilon! (KEPADA RAMI) coba bilang Bu, siapa yang naik
kuda itu kesini?
RAMI
(TERDIAM SEJENAK MENATAP LANTAI) tidak tau. Tidak dengar apa-
apa.
DANUS
(MELANGKAH KE PINTU) coba saya tengok.
(MELANGKAH KE PINTU) coba saya tengok.
SERSAN
(MENDORONG DANUS MUNDUR) tidak! Terbukti kalian harus
diperlakukan dengan sangat keras. Tunjukan persembunyiaan orang itu.
DANUS
Kalau ada orang disini, pasti datangnya malam-malam tanpa kami tau.
Sudah saya katakan tadi, saya tidak lihat siapa-siapa, istri saya juga tidak,
dan ---
SERSAN
(YANG DARI TADI MEMPERHATIKAN RAMI) dimana dia? (NADA
BICARA SERSAN ITUMEMBUAT DANUS TERLONJAK DAN TERSIRAP
HENING SEJENAK. DALAM KEHENINGAN ITU RAMI
KELIHATANNYA BERUSAHA MENENANGKAN DIRI DAN
MENGUMPULKAN KEBERANIAN. LALU PERLAHAN-LAHAN IA
MENGANGKAT PANDANGAN MATANYA DAN MENATAP SERSAN )
RAMI
Tidak ada orang lain di rumah ini. Cuma kami berdua.
SERSAN
(KEPADA POPO) sudah kamu periksa semua tempat di luar rumah?
POPO
Siap. Sudah! Tidak ada tanda apa-apa kecuali kuda itu.
SERSAN
(MENYEKA KERINGAT DI WAJAHNYA; MULA-MULA BERBICARA
DENGAN TENANG DAN PENUH PERTIMBANGAN, TETAPI
KEMUDIAN MENJADI SANGAT GERAM, MELEDAK-LEDAK) dia tidak
akan sempat pergi jauh. Dan aku kira dia luka. Tadi, petani di ujung jalan
sana, berkata mendengar derap kuda. Tapi manusia di muka ku ini bilang
tidak dengar apa-apa, dan kuda itu sekarang ada di dalam kandangmu!
(LAMBAT-LAMBAT MENCABUT REVOLVER DAN
MENODONGKANNYA KEPADA DANUS) Ada banyak cara untuk bikin
orang mengaku.
DANUS
(MENUTUP MUKA DENGAN TANGANNYA) Demi Tuhan, jangan pak.
Saya sendiri heran kenapa bisa ada kuda disini, tapi, sumpah mati, saya
tidak dengar apa-apa, tidak lihat siapa-siapa. Pasti saya langsung serahkan
kepada bapak seandainya orangnya memang disini.
SERSAN
(MENURUNKAN SENJATANYA) Oh iya, tentu dong. Daripada kalian aku
serangkan kepada pasukanku. Biar diberondong pelor, mampus kaya
anjing. (RAMI TERGIGIL, SERSAN MEMUTAR BADAN DENGAN
SEBAT DAN MENODONGKAN SENJATANYA PADA RAMI) istrimu ini
tau dimana orang itu sembunyi.
RAMI
(TIBA-TIBA NYEROCOS DENGAN NADA MENGEJEK, SUARANYA
PARAU DAN KASAR) Oh, andai saya tau! Tentu langsung saya bilang
supaya bapak-bapak cepat pergi. Apa sih untung saya kalau kalian malang
melintang di rumah saya, jalan hilir mudik dengan sepatu bot yang minta
ampun kotornya! Kalian ini tidak punya hak mengacau saya, menyiksa
saya seperti ini! Entahlah apa saya kuat merampungkan kerjaan saya
saya seperti ini! Entahlah apa saya kuat merampungkan kerjaan saya
besok, kalau malam ini mau tidur saja diganggu. Huhh!
SERSAN
(YANG SEJAK TADI TERBELIAK DAN KEHERANAN MENATAP RAMI,
MENURUNKAN SENJATANYA) Astaga! Benak perempuan ini isinya
Cuma soal-soal remeh kehidupannya sendiri! (DENGAN NADA BICARA
YANG LAIN KEPADA RAMI) aku terpaksa minta disiapkan makan, bu.
Kami berdua kelaparan. (DENGAN LEGA, TETAPI MASIH ADA
KEMARAHAN JUGA, RAMI BERPALING DAN MENUJU KE KOMPOR.
IA MENYALAKAN API DAN MENAMBAHKAN KOPI KE CEREK YANG
BERISI AIR) Popo, baiknya kuda kita dikasih minum. Kasihan, kecapean.
(MERENDAHKAN SUARANYA) Orangnya tidak disini. Kalau dia disini
pasti tidak bisa lolos waktu kita di halaman tadi. (KEPADA DANUS) kasih
kami ember buat minum kuda (MELIHAT EMBER-EMBER DI BANGKU.
MENGAMBIL SALAH SATU DAN BERJALAN KE PINTU)
RAMI
Itu bukan ember buat kuda!
SERSAN
(PADA DANUS) ayo, bantu.
RAMI
(LEBIH KERAS) itu ember buat air minum!
SERSAN
Tak apa. (SERSAN, DANUS DAN POPO – YANG MEMBAWA LENTERA
– PERGI KELUAR RUMAH DARI PINTU DI BELAKANG. RAMI
PERLU MENCARI TAMBAHAN KAYU UNTUK API TUNGKU, JADI
TAK LAMA KEMUDIAN IA IKUT KE LUAR. WAKTU RAMI SUDAH
TAK KELIHATAN, PRAJURIT UTARA ITU KELUAR DARI
PERSEMBUNYIAANYA DI GUDANG KECIL. RAMI MASUK RUMAH
LAGI MEMBAWA SEGEPOK KAYU BAKAR)
RAMI
(MELIHAT SI PRAJURIT UTARA. KETIKA BERBICARA, DAN DI
SEPANJANG ADEGAN BERIKUT, RAMI TIDAK MENUNJUKKAN
SIMPATI PADA PELARIAN ITU) kembali ketempatmu. Nanti kelihatan
sama mereka.
PRAJURIT UTARA
Air. Cepat.(Terduduk di kursi di kiri meja) panas sekali disitu.
RAMI
(MEBERINYA AIR DALAM GAYUNG) Kamu jangan semaput disini!
Kalau sampai ketahuan sama mereka, aku dan suamiku dibunuh! (CEPAT
MENGARAH KETUNGKU LAGI)
(PRAJURIT UTARA ITU MINUM , MENARUH GAYUNG DI ATAS
MEJA. LALU, DENGAN MENGHIMPUN KEKUATANNYA, IA
BANGKI DAN BERJALAN MENUJU RAMI. IA MENGGAMIT
LENGAN BAJU RAMI. RAMI BEGITU KAGET SAMPAI
TERLONJAK DAN TERJERIT LEMAH)
PRAJURIT UTARA
Jangan berisik. Bagaimana caranya saya bisa keluar dari sini?
RAMI
Ya keluar sana! Pergi ! kenapa kesini ‘ngasih aku kerja tambahan,
RAMI
Ya keluar sana! Pergi ! kenapa kesini ‘ngasih aku kerja tambahan,
mungkin malah bikin aku di tembak mati?
PRAJURIT UTARA
Saya tidak bisa pergi lebih jauh lagi. Kuda saya dan saya sendiri sudah
hampir ambruk. Mau menolong saya kan?
RAMI
Tidak! Aku tidak kenal kamu dan tidak tau apa-apa tentang kamu. Yang
ku tau Cuma kamu mau mereka tangkap. (NADANYA BERUBAH,
SEKARANG INGIN TAU) Kamu mencuri sesuatu dari mereka?
PRAJURIT UTARA
Ibu tidak tahu ya? Mereka itu pasukan Selatan. Saya prajurit Utara,
Tentara Nasional. Seharian saya di uber-uber. (MENARIK KELUAR
SECARIK KERTAS LUSUH DARI DADANYA) Mereka menginginkan
ini. Ini dokumen. Kalau sampia jatuh ke tangan mereka sebelum besok
pagi, itu bencana terbesar buat tentara Nasional. Buat kjita semua.
RAMI
(DENGAN RASA INGIN TAHU YANG POLOS) kamu ini yang kemaren
lewat naik kuda itu ya?
PRAJURIT UTARA
Ibu tahu apa yang bisa ibu lakukan? Keluarkan saya dari sini, lari dari
orang-orang itu. Ibu berjasa lebih besar, ketimbang prajurit manapun bagi
negeri ini bagi negara ibu.
RAMI
Apa itu Negeri! Aku tidak punya negara. Yang aku dan suamiku punya ya
cuma tanah ini, pertanian kecil ini. Suamiku sakit-sakitan dan hampir
semuanya harus aku yang mengerjakan, dan lagi-
PRAJURIT UTARA
Kehidupan berpuluh ribu orang berada di ujung tanduk. Saya harus
selamatkan mereka. Dan kau harus bantu saya, bu!
RAMI
Aku tidak tahu apa-apa tentang kamu, dan juga ngga tahu kamu ini
ngomong apa.
PRAJURIT UTARA
Kalau begitu, bantu saja saya lari dari sini.
RAMI
(MARAH) Bantu! Bantu! Tidak pernah ada yang mau bantu akau atau
Danus suamiku. Tidak sudi aku campur tangan soal ini. Pertama ,
alasanmu kesini saja aku tidak bisa ngerti- mencuri-curi masuk rumah
orang,ngganggu tidur orang...! kalau kamu sampai ketahuan, tentara-
tentara itu akan membunuh aku dan Danus. Barang kali kamu ngga peduli.
PRAJURIT UTARA
Apa arti hidup ibu dibanding hidup tiga puluh ribu orang? Andai saja saya
punya uang, saya berikan ke Ibu...
RAMI
Aku tidak pingin duit.
PRAJURIT UTARA
Apa yang kau ingin Bu,?
RAMI
Aku ingin kamu keluar. Pergi sana. Masa bodoh apa yang terjadi padamu!
Pokoknya, pergi,!
PRAJURIT UTARA
Ya mana mungkin kalau mereka masih disitu pasti aku ditembak. Dan
juga , aku perlu kudaku.
RAMI
(DENGAN RASA INGIN TAHU YANG NAIF) Eh, kudamu seperti apa?
PRAJURIT UTARA
(TERPURUK DI KURSI DI SEBELAH MEJA YANG DI TENGAH
RUANGAN ITU. MUAK DAN PUTUS ASA) Ya Tuhaan! Andai saja
aku tadi masuk ke rumah yang sana! Barangkali orangnya tidak pengecut
dan dogol seperti ini! (MENCABUT PISTOLNYA DAN DENGAN
PUTUS ASA MEMBUKA PINTU KE RUANG GUDANG KECIL
KETEMPATNYA SEMBUNYI TADI)
RAMI
(TERSENTAK WASPADA) Kamu mau apa dengan itu?
PRAJURIT UTARA
Ngga usah takut.
RAMI
Akan kupanggil mereka kalau aku...
PRAJURIT UTARA
(BANGKIT KE DINDING DI SEBELAH KIRI DAN MENYENDER DI
SITU) ayo, panggil sana. Selamtkan kukumu sendiri dan kuku suami mu
kalau bisa! Ayo, panggil mereka masuk. Kamu tidak bisa menyelamatkan
dirimu sendiri (KETAWA HISTERIS TETAPI LIRIH) kamu tdiak bisa
menyelamatkan ujung kukumu sendri. Sebab kalau mereka meringkus aku
dan tidak menembak kamu, AKU yang akan menembak mu.!
RAMI
(BERSANDAR KE SISI KIRI MEJA KARENA GUYAH OLEH RASA
NGERI) Oh!
PRAJURIT UTARA
Nah,’kan? Mau tidak mau kamu harus bantu aku!

RAMI
(MERASA SANGAT TERPERANGKAP) Aku tidak berbuat apa-apa.
Aku tidak ngerti kenapa kamu dan mereka itu kesini dan mengancam mau
nembak aku. Aku tidak minta apa-apa. Aku tidak mau berbuat apa=apa.
Aku Cuma mau kalian semua keluar dari sini dan membiarkan aku dan
suamiku tidur. Oh aku tidak tahu mesti bagaimana. Kamu memojokkan
aku,aku tidak bisa berkutik. (MENARIK TANGANNYA DI SEPANJANG
MEJA. GAYUNG ITU TAK SENGAJA TERSENGGOL, JATUH KE
LANTAI. IA MENJERIT KAGET OLEH SUARA GAYUNG JATUH
ITU.)
PRAJURIT UTARA
(TERLOMPAT KEARAH RAMI) Sialan! Mereka pasti segera kesini
kamu tidak boleh menyerahkan aku,aku pasti ditembak mati!
(BERGEGAS MENAIKI TANGGA DAN LENYAP)
(RAMI TERPAKU DI SAMPING MEJA ITU, GEMETARAN HEBAT.
SERSAN, POPO, DAN DANUS LARI MASUK)
SERSAN
Buat apa teriak-teriak segala?! (RAMI TAK MENYAHUT. SERSAN
MENCENGKERAM LENGAN RAMI) Jawab!
RAMI
Gayungnya tersenggol jatuh. Saya kaget sekali.
SERSAN
(DUDUK MENGHEMPASKAN PENATNYA DI KURSI DI SEBELAH
KIRI DI TENGAH) Yah. Tapi hidangan makan kami tidak ikut jatuh kan.
Mana? Kami siap makan.
RAMI
(BERDIRI MENATAP SERSAN) Belum selesai.
SERSAN
(KARENA SUDAH JENUH DAN LETIH DENGAN TUGASNYA
SEPANJANG HARI DAN KEDUNGUAN RAMI, MULAI SAAT INI
MENJADI SANGAT KASAR DAN GALAK) Waktu yang kuberikan
cukup untuk menyipkan selusin sarapan! Ngapain aja waktu kami di luar?
RAMI
Tidak mengapa-mengapa.
SERSAN
Dasar Goblok! Ayo cepat, kasih kami makan. Jangan coba-coba memberi
kami sisa makanan kalian. Tahu rasa kamu kalau sampai kau lakukan itu!
(RAMI BERDIRI SAJA MENATAPNYA) Kamu ini diajak ngomong
ngerti ga?!! Oh dasar orang-orang bego! Otak udang! Cepat, kubilang!
(RAMI MEMUNGUT GAYUNG ITU DAN MENIUP TUNGKU.
DANUS DUDUK DI KURSI DI SEBELAH MEJA YANG KECIL)
POPO
Malam sialan! Perutku sama kosongnya dengan kepala dua makhluk ini?
(MENGAMBIL HANDUK YANG TERSAMPIR DI ATAS BANGKU,
DAN MENGELAP LARAS SENJATANYA DENGAN INI)
RAMI
Itu salah satu handuk ku yang paling bagus!
POPO
Ah, sudah terlanjur.
SERSAN
Ayo siapkan makan. Kalau kerja, satu persatu saja! Konsentrasi! Otakmu
ga nyampai bu! (POPO MELETAKAN SENJATANYA DI ATAS MEJA
KECIL DAN DUDUK DI SEBELAH MEJA KANAN BESAR. SERSAN
BERBICARA, TENANG) Aku tidak tahu bagaimana dia bisa mengelabui
kita
POPO
POPO
Dia tahu kita kejar, menaiki kudanya kesini ditinggalkan, lantas kabur
jalan kaki,cerdik, harus kuakui.
DANUS
(BERUSAHA MENGAJAK KEDUANYA NGOBROL) Bapak-bapak
menempuh jarak jauh ya, hari ini?
POPO
(SINGKAT) Lumayan.
DANUS
Repotnya, daerah sini memang Cuma bisa di jelajahi dengan naik kuda.
Ada... dua puluh lima kilometer?
POPO
Barangkali.
DANUS
Sudah berapa lama mengejar-ngejar orang itu?
SERSAN
Aaahh! Mingkem tutup mulut mu.! Ngga tahu ya kami muak bicara sama
kamu! Ayo,bu. Cepat,cepat! Sabarku ada batasnya. (RAMI
MELETAKAN MAKANAN DI MEJA, ANTARA LAIN BEBERAPA
TELUR GORENG DAN SEPOCI KOPI)
RAMI
Silakan.(POPO DAN SERSAN MENARIK KURSI KEDEKAT MEJA
DAN MULAI MAKAN)
SERSAN
Cuma ini? Ayolah, apa gunanya pelit-pelit!
RAMI
Adanya Cuma itu.
SERSAN
Bohong! Disini kan banyak sayur, buah.. mana?
RAMI
Saya belum sempat memetik...
SERSAN
Sudah, diam!
POPO
Air jeruk, ada?
SERSAN
Percuma tanya-tanya, Popo! Pasti sudah mereka habiskan berdua. Sampai
mencret! Hei, ambilkan garpu lain! (membuang kelantai garpu bengkok-
bengkok yang dipegangnya) gimana bisa makan dengan garpu peyot
begini!(DENGAN SUSAH PAYAH RAMI MEMBUNGKUK
MENGAMBIL GARPU YANG DI BANTING ITU. MENGAMBILKAN
GARPU LAIN DARI LEMARI DAN MEMBERIKANNYA KEPADA
SERSAN) Sekarang garam. nggak tahu ya, telur goreng itu perlu dikasih
garam!( RAMI PERGI KE LEMARI LAGI, KELIRU MENGAMBIL
MERICA HALUS DAN BUKAN GARAM, YANG DIA TARUH DI
MERICA HALUS DAN BUKAN GARAM, YANG DIA TARUH DI
MEJA. SERSAN LANGSUNG MENABURKANNYA KE
MAKANANNYA) Aku bilang G-A-R-A-M, Bu goblok!
Garam,garam,garam!
(RAMI MENGAMBILKAN GARAM DAN MEMBERIKANNYA
KEPADA SERSAN. DENGAN LUNGLAI, HAMPIR AMBRUK, IA
TERSARUK-SARUK MENUJU JENDELA DEKAT DINDING
BELAKANG DAN BERSANDAR DISITU, MEMPERHATIKAN
KEDUA TENTARA SELATAN MELAHAP MAKANAN. DANUS
DUDUK MERUNDUK DI SUDUT. SERSAN DAN POPO
MENERUSKAN MENYIKAT MAKANAN ITU. SERSAN MENUANG
KOPI KE CANGKIR, MENDEKATKAN BIBIR CANGKIR KE
BIBIRNYA, DAN MENGHIRUP SATU REGUKAN; LALU
TERLONJAK BERDIRI SAMPAI KURSINYA TERJENGKANG,
MEMBANTING CANGKIR KE LANTAI, BERTERIAK-TERIAK DAN
MENUDING CAIRAN YANG BERLELERAN DI LANTAI) Kamu mau
meracun kami, Hei Tua bangka jelek! (RAMI MENJERIT KERAS-
KERAS DAN MEMUCATLAH WAJAH PARA LELAKI ITU.
TERIAKANNYA ADALAH TERIAKAN SATWA TERLUKA,
KESAKITAN DAN MARAH TAK TERTAHAN)
RAMI
(MEMEKIK-MEKIK) Memecahkan cangkirku? Kopiku dibilang racun?
Aku dibilang tua bangka jelek? O, awas kamu! Aku memang perempuan
tapi kamu bikin kamu marah, bikin aku edan! (TAHU-TAHU RAMI
SUDAH MEMEGANG SENAPAN YANG IA RENGGUTKAN DARI
DINDING DAN MEMBIDIKANNYA PADA SERSAN. IA
MENEMBAK)
(SERSAN ROBOH. RAMI MASIH TERUS MENJERIT-JERIT POPO
CEPAT-CEPAT HENDAK MENYAMBAR SENJATANYA)
DANUS
Rami! Rami!
RAMI
(MEMBIDIK KEARAH POPO LALU MENEMBAK) Aku bukan tua
bangka jelek! Aku ini perempuan, tapi kalian bikin aku ngamuk, tahu?!!
(POPO RUBUH SAAT TANGANNYA NYARIS MENJANGKAU
SENJATANYA. DANUS DI SUDUT, KEDUA TANGAN MENUTUP
KUPING. SI PRAJURIT UTARA BERDIRI DI TANGGA. RAMI
MASIH TERUS MEMICU-MICU SENAPAN YANG SUDAH KOSONG
PELURU. SI PRAJURIT UTARA TERPAKU SEJENAK KEMUDIAN
MENDEKATI DANUS DAN MENGGUNCANG-GUNCANGNYA)

PRAJURIT UTARA
Tolong, siapkan kuda. Cepat, pak.( DANUS BERGEGAS KELUAR.
PRAJURIT UTARA MENDEKATI RAMI DAN BERBICARA PENUH
SEMANGAT. RAMI MENATAPNYA LEKAT-LEKAT TAPI TIDAK
PAHAM APA YANG DIKATAKAN TENTARA ITU) Saya malu dengan
apa yang saya katakan tadi. Seisi negeri akan mendengar tentang peristiwa
ini, dan tentang Ibu! Pahlawan Bangsa! Perempuan Perkasa! (IA
MERAIH TANGAN RAMI DAN MENEKANKANNYA KUAT-KUAT
KEBIBIRNYA, LALU BERBALIK DAN BERSICEPAT KELUAR
KEBIBIRNYA, LALU BERBALIK DAN BERSICEPAT KELUAR
RUMAH)
(RAMI MASIH MENGGENGGAM SENAPAN ITU DI SATU
TANGANNYA. DENGAN TANGAN YANG LAIN IA MEMIAK
SEJUMPUT RAMBUT MENGELABU YANG LURUH KE
WAJAHNYA, LALU MULAI MEMUNGUTI SERPIH-SERPIH
PECAHAN CANGKIRNYA)
RAMI
(DENGAN SUARA DATAR,DINGIN) Sekarang aku terpaksa minum
dengan cangkir kaleng.(KEDENGARAN DERAP KUDA SI PRAJURIT
UTARA)

TAMAT

BANTUL, ISI YOGYAKARTA


Kamis, 09 Oktober 2014

Anda mungkin juga menyukai