38 1depression
38 1depression
aSliloba
(gaidlaini)
1
klinikuri praqtikis erovnuli rekomendacia (gaidlaini)
`guneba-ganwyobis (afeqturi) aSliloba~ miRebulia klinikuri
praqtikis erovnuli rekomendaciebis (gaidlainebi) da
daavadebaTa marTvis saxelmwifo standartebis (protokolebi)
SemuSavebis, Sefasebis da danergvis erovnuli sabWos 2008 wlis
5 noembris #1 sxdomaze da damtkicebulia saqarTvelos Sromis,
janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2008 wlis 18
dekembris # 276/o brZanebiT.
2
guneba-ganwyobisA(afeqturi) aSliloba
3
maniakaluri sindromi (sin. mania) _ aweuli guneba-ganwyoba (hiperTimia,
eiforia), ideatoruli da motoruli hiperaqtivoba (e. w. maniakaluri
triada) Serwymuli somato_vegetatiur aSlilobebTan.
depresiuli sindromis msgavsad, tipiuri maniakaluri sindromis
mravalferovneba ZiriTadad maniakaluri triadis ama Tu im komponentis an
calkeuli simptomis dominirebazea damokidebuli, xolo mis struqturaSi
heterogenuri fsiqopaTologiuri simptomebis aRmoceneba ayalibebs atipiur
maniakalur sindroms.
maniakaluri sindromebia:
• mxiaruli mania;
• mrisxane mania;
• mania abneviT;
• araproduqtiuli mania;
• Sekavebuli mania; motoruli Sekaveba, zogjer stuporis
intensivobas aRwevs;
• mania oxunjobiT;
• eqspansiuri mania;
• maniakaluri agzneba _ furor maniakalis;
• maniakalur_bodviTi sindromi;
• maniakalur _ paranoiduli sindromi;
• oneroiduli maniakaluri mdgomareoba;
• moria;
• rauS _ mania;
• eqstazi.
afeqturi aSlilobis klasifikaciis momawesrigebeli RerZis rolSi
sxvadasxva parametri SeiZleba mogvevlinos: simZime _ msubuqi, saSualo da
mZime depresia an mania; mimdinareoba _ bipolaruli da unipolaruli anu
rekurentuli (Leonhard K., 1957); gamomwvev faqtorTan mimarTeba _ pirveladi
da meoradi (Robins E., Guse S.B., 1972; Lewis D.D., Smith S.E., 1983); warmomavloba _
ekzogenuri da endogenuri da sxva.
miuxedavad depresiis da maniis klasifikaciis mravalricxovnobis da
mravalferovnebisa _ struqturuli, etiopaTogenezuri, fenomenologiuri
da sxva _ srulyofilebaze pretenzias vercerTi ver acxadebs.
dReisaTvis fsiqikuri da qceviTi aSlilobis standartizebuli Sefasebisa
da diagnostirebisaTvis gamoiyeneba amerikis fsiqiatriuli asociaciis
diagnostikuri da statistikuri cnobaris me-4 gamocema _ DSM-IV da
msoflio jandacvis organizaciis mier mowodebuli, daavadebaTa
saerTaSoriso klasifikaciis me-10 gadasinjva _ dsk-10 (ICD-10; 1992);
saqarTveloSi klinikur praqtikaSi sargeblobisaTvis rekomendirebulia
dsk_10, romlis rubrikaSi ,,guneba-ganwyobis (afeqturi) aSlilobebi” (F30-
F39), mowodebuli operacionaluri kriteriumebis gamoyenebiT
diagnostirebisas, garda wamyvani afeqtisa, xdeba kidev ramdenime faqtoris
erTdrouli gaTvaliswineba: mimdinareoba, mdgomareobis simZimis xarisxi,
aSlilobis struqtura, RerZuli da gamWoli sindromebis
urTierTdamokidebuleba, rac aadvilebs afeqturi aSlilobisas erTiani
4
fsiqiatriuli menejmentis SemuSavebas, mkurnalobas da SemTxvevis
prognozirebas.
5
• disTimia ZiriTadad gvxvdeba zogad samedicino praqtikaSi _ 2,1 _ 3,7%
(Depression Guideline Panel, 1993). maT Soris, TiTqmis 50%-s uviTardebaT
tipiuri rekurentuli depresiuli aSliloba (Akiskal H.S. 1994).
A. biologiuri faqtorebi
genetikuri faqtorebi
kvlevebis umravlesoba miuTiTebs imaze, rom mZime depresiiT daavadebulTa
pirveli rigis naTesavebSi depresiuli aSlilobis ganviTarebis riski 10-
15%-ia, xolo zogadad populaciaSi 1-2%-s ar aRemateba.
monozigotur tyupebSi konkordantoba Seadgens 68%-s, xolo dizigotur
tyupebSi 23%-s (Price 1977); zogi avtoris azriTY es maCveneblebi Sesabamisad
74% da 43%-s aRwevs ( Angst 1966; Bertelsen et al. 1977).
memkvidreobiTobis albaToba ufro maRalia bipolaruli afeqturi
aSlilobisaTvis. bipolaruli aSliloba ufro xSirad gvxvdeba
bipolaruli aSlilobis mqone, vidre monopolaruli aSlilobebis mqone
probandebis ojaxebSi (Leonhard et al. 1962; Nurnberger, Gershon 1982). Tu erTi
mSobeli daavadebulia I tipis bipolaruli aSlilobiT, bavSvSi afeqturi
aSlilobis gamovlinebis albaToba 25%-s utoldeba. Tu orive mSobeli
daavadebulia I tipis bipolaruli aSlilobiT, bavSvSi aSlilobis
ganviTarebis albaToba 50_75%-mde izrdeba.
monoaminuri hipiTeza
monoaminuri hipoTezis Tanaxmad, adgili aqvs rogorc monoaminuri
receptorebis, aseve monoaminebis koncentraciis da aminebis cvlis
procesebis darRvevas. (Garver, Devis 1979).
monoaminuri hipoTezis mixedviT impulsis transmiterebis,
neiromediatorebis (noradrenalini, serotonini, dofamini) funqciuri
deficiti iwvevs depresias, siWarbe ki, manias. erTi monoaminuri sistemis
stimulireba iwvevs uSualo an mogvianebiT cvlilebebs meore monoaminur
sistemaSi. (Grahame_Smith D. G. 1992).
afeqturi impulsis gatarebaSi mniSvnelovani roli aqvs postsinafsuri
alfa_ da beta_adrenoreceptorebis (gvxvdeba Tavis tvinis sxvadasxva
struqturebSi) mgrZnobelobas, aseve neiromediatorebis destruqciasa da
maT ukumitacebaSi monawile agentis, MAO-s aqtiurobas.
neiroendokrinuli faqtorebi
endokrinuli cvlilebebi hipoTalamuri meqanizmebiT regulirdeba,
romelsac nawilobriv monoaminuri sistema akontrolebs. savaraudoa, rom
neiroendokrinuli darRvevebi hipoTalamusSi biogenuri aminebis miwodebis
regulirebis darRvevas gamoxataven. hipofizSi relizing-faqtoris
6
gamomuSavebis regulireba kontrolirdeba garkveuli neiromediatorebiT
da maT Soris, depresiis paTogenezSi monawile neiromediatorebiT
(noradrenalini, serotonini, dofamini).
depresiis dros hipoTalamo_hipofizo_adrenalinuri sistema
hiperaqtiuria, rac iwvevs kortizolis sekreciis momatebas cirkaduli
riTmis darRvevasTan erTad, saRamos da Ramis saaTebSi sekreciis gazrdis
xarjze (normaSi kortizolis sekreciis piki dilis saaTebze modis). amis
garda, darRveulia ukukavSiris makontrolebeli meqanizmic, ris gamoc
deqsametazonis _ sinTezuri glukokortikosteroidis Seyvana ar axdens
endogenuri kortizolis gamomuSavebis daTrgunvas.
Carroll B. (1982)–is mier, am principze Seqmnili deqsametazonuri testis
dadebiTi Sedegi aReniSneba depresiul avdmyofTa 40-60%-s, didi depresiis
dros ki _ 80%-s. uaryofiTi deqsametazonuri testi ar SeiZleba
CaiTvalos didi depresiuli epizodis uaryofis safuZvlad, radgan yvela
avadyofSi ar xdeba kortizolis sekreciis daTrgunva, garda amisa,
deqsametazonis testi dadebiTi SeiZleba iyos sxva daavadebebis (mag.
kuSingis sindromi, nervuli bulimia, alcheimeris daavadeba, alkoholizmi,
mania) da aseve, orsulobis dros.
depresiis dros Semcirebulia Tireostimulirebadi, zrdis,
folikulostimulirebadi da luTeinizirebadi hormonis, aseve
testosteronis gamonTavisufleba. maniakaluri da depresiuli sindromebis
dros Senelebulia imunuri funqciebi.
Zilis faqtori
Zilis darRveva afeqturi aSlilobis mqone pacientebis 60-65%-s aReniSneba.
depresiis dros vlindeba swrafi Zilis fazis gazrda Zilis pirvel
periodSi da zogadad swrafi Zilis periodis gazrda (CaZinebisTanave
swrafi Zilis periodis dawyeba), Semoklebulia Zilis IV faza. maniakaluri
sindromis dros Cveulebrivi movlenaa xSiri gamoRviZebebi, zogadad Zilis
xangrZlobis Semcirebis fonze.
B. fsiqosocialuri faqtorebi
mowyvladobis faqtori
a. premorbiduli pirovnuli Taviseburebebi _ arsebobs mosazreba, rom
adamianebi piknikuri aRnagobiT da cikloTimiuri temperamentiT ufro
metad arian midrekilni bipolaruli afeqturi aSlilobisadmi, xolo
leptosomuri, fsiqasTeniuri _ unipolarulisadmi;
b. fsiqoanalitikuri faqtorebi _ fsiqoanalitikosebi amtkiceben, rom
dedis gardacvalebis an ganSorebis gamo bavSvobis asakSi dedis alersis
uqonloba, mozrdil asakSi depresiuli aSlilobebisadmi ganawyobs. mania
da aweuli guneb-ganwyoba ganixileba, rogorc dacva fonuri depresiisgan.
g. kognitiuri faqtorebi _ Beck-ma 1967 wels gamoTqva mosazreba, rom
,,depresiuli azrovneba” SeiZleba pirveladi aSliloba, an ukidures
SemTxvevaSi, am aSlilobis gamomwvevi da SemanarCunebeli Zlieri faqtori
iyos. depresiis kognituri hipoTezis sayrdenia bekis kognitiuri triada: a)
sakuTari Tavisadmi negatiuri damokidebuleba _ ,,saqmeebi cudad midis,
7
imitom rom me var cudi”; b) cxovrebiseuli gamocdilebis negatiuri
interpretacia _ ,,yovelTvis yvelaferi cudad iqneba”; g) momavlis
pesimisturi xedva _ marcxis molodini.
precipitirebadi faqtorebi
grZelvadiani, gaxangrZlivebuli da mwvave stresuli movlenebi _
mecnieruli kvlevebiT dasturdeba, rom stresuli movlenebidan eqvsi Tvis
ganmavlobaSi depresiis ganviTarebis riski 6–jer matulobs, suiciduri
mcdelobis riski ki _ 7-jer (Paykel et al. 1969, 1978; Brown, Harris 1978);
stres_faqtorebidan gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba danakliss
ganSorebis an sikvdilis gamo, faseulobaTa rRvevas, daucvelobis gancdas
da momavlis SiSs, mkveTr cxovrebiseul cvlilebebs.
mania mTlianad biologiuri faqtorebiT ganpirobebul aSlilobad
moiazreboda, magram klinikuri gamocdileba iZleva safuZvels davuSvaT,
rom mania provocirebulia, da zogjer iseTi stresuli movlenebiTac,
romelesac sxva pirovnebaSi SeiZleba depresia gamoewvia (mag. mZime
danaklisi).
8
hematologiuri nevrologiuri samedicino mizniT daniSnuli
• anemia aSlilobebi medikamentebi
• perniciozuri anemia • parkinsonis daavadeba • alfa_meTildofa
• foliumis deficiti • gafantuli • rezerpini
sklerozi • prednizoloni
• epilefsia • kontraceptivebi
• demencia • H2 antagonistebi_
• CV _ daavadebebi cimetidini, ranitidini,
• Tavis tvinis travma famotidini.
• ZilSi apnoes Seteva • haloperidoli
• hidrocefalia • amitriftilini
• hepatocerebruli • normoTimuli saSualeba
distrofia • sxva fsiqotropuli
preparatebi (mag.
bupropioni, risperidoni
9
A. depresia (1, 3 – 6, 8)
10
• biologiuri anu somato-vegetatiuri simptomebi:
- guneba-ganwyobis cirkaduloba _ depresia diliT ufro mZimea;
- Zilis darRveva _ ufro xSirad iRviZebs dilaadrian, Cveulebrivze 2-3
saaTiT adre, gamouZineblobis grZnobiT, xSirad SfoTviT da
mousvenrobiT, Savbneli fiqrebiT warsulze da momavalze. SeiZleba
uWirdes CaZineba, an eZinos wyvetili ZiliT. zogjer ki piriqiT,
depresiul avadmyofs aqvs Warbi Zilianoba;
- anoreqsia da wonaSi dakleba an bulimia da simsuqne;
- Sinagani gamofitva, ioli daRla, anergia;
- libidos daqveiTeba;
- mravlobiTi somaturi Civilebi _ Tavis, saxsrebis, gulis areSi
tkivilebi, sisxlis mimoqcevis periferiuli moSla _ akrocianozi,
sicivis SegrZneba kidurebSi, arteriuli hipertenzia; intestinaluri
problemebi: hiposalivacia, kanis da lorwovanis simSrale, yabzoba;
dismenorea, mravlobiTi fsiqalgiebi, moklebuli saTanado substrats;
• asakobrivi Taviseburebebi:
- prepubertatuli periodi _ somaturi Civilebi, aJitacia, erTi da igive
xmiT warmoTqmuli smeniTi halucinaciebi, SfoTva, fobiebi;
- pubertatuli periodi _ fsiqoaqtiuri nivTierebebis Warbi moxmareba,
opoziciuri da antisocialuri qceva, daudevroba, siZneleebi
swavlaSi, skolis gacdena, SemTxveviTi nacnoboba, sibinZure, negatiuri
Sefasebisadmi aweuli mgrZnobeloba;
- sibere _ inteleqtualuri darRvevebi, yuradRebis ioli gadanacvleba,
mexsierebis daqveiTeba, dezorientireba, cnobierebis abneva,
fsevdodemencia an demencia Serwymuli depresiasTan, apaTia;
• suiciduri riski _ suiciduri azrebis, suiciduri tendenciebis da
dasrulebuli suicidis maRali sixSiris gamo aucilebelia suiciduri
riskis Sefaseba. motivacia SeiZleba iyos sruliad gansxvavebuli,
uxSiresad dauZleveli siZneleebis gadalaxvze uaris Tqma an
usasrulo, moCvenebiTi, mtanjveli suleri gancdebisaTvis wertilis
dasmis survili.
suicidis seriozul risk-faqtors warmoadgens:
- suicidis mcdeloba wina epizidis dros;
- suiciduri mcdeloba avadmyofis naTesavebs Soris;
- TviTmkvlelobis pirdapiri an arapirdapiri muqara da Semdgomi
,,avismomaswavebeli” dumili;
- suicidisaTvis mzadeba _ sucidisaTvis aucilebeli inventaris (Toki,
sawamlavi, iaraRi da a. S.) Zieba an suiciduri aqtis konstruirebis
mcdeloba da maTi letalurobis xarisxi;
- autodestruqciuli azrebi.
suicidur risks mniSvnelovnad zrdis:
- vitaluri naRveli da SfoTva;
- Zlis darRveva;
- emociuri da socialuri izolireba;
- gabrazeba agresiuli tendenciebiT;
- gamoxatuli damnaSveobis da arasrulfasovnebis gancda;
- fsiqozuri simptomebi;
11
- azrebi ganukurnebel avadmyofobaze.
suiciduri riski maRalia:
- depresiuli epizodis dasawyisSi an bolos;
- Sereuli afeqtis dros;
- biologiur krizisul periodebSi _ pubertatuli an involuciuri
periodi, menopauzis dadgoma. (Poldinger, 1984; Deniker P., Olie J.P., 1990)
12
suiciduri riskiT da naklebad keTilsaimedo Terapiuli da
socialuri prognoziT. (Gersh S., Fowles D. C., 1979; Fawcett J., 1988; Murphy J.
M., 1993; Cassano G. B. et al. 1993).
13
DmZime depresiis dros:
• klinikur suraTSi dominirebs daTrgunuli melanqoliuri guneba-
ganwyoba (dardi, SfoTva, naRveli), interesebis dakargva,
ganurCevloba, anhedonia. darRveulia interpersonaluri
urTierTobebi da fsiqosocialuri funqcionireba. gamoxatulia
ideatoruli da motoruli Sekaveba. viTardeba adinamiuri anu
Sekavebuli depresia an zogjer fsiqikuri anesTezia;
• klinikur suraTSi aJitirebuli depresiis dominirebis dros
avadmyofi mousvenaria, wrialebs, kargavs mizanmimarTuli saqmianobis
unars. TviTbraldebis, codvianobis, TviTdanaSaulis da
ganukurneblobis zeRirebulovani ideebis fonze, msjelobs
sikvdilze, cxovrebis uazrobaze, gamoTqvams suicidur azrebs,
adgens TviTmkvlelobis gegmebs, eZebs saSualebebs.
mZime depresiuli aSlilobisaTvis damaxasiaebelia somato_vegetatiuri
gamovlinebebis mravavalferovneba da mdgradoba.
depresiis gaRrmavebis SemTxvevaSi viTardeba, ufro iSviaTi, depresiis
fsiqozuri formebi.
fsiqomotorulma Sekavebam SeiZleba miaRwios depresiuli stuporis
xarisxs _ sruli umoZraobiT, mkveTri bradifsiqizmiT, zogjer sruli
mutizmiT da cnobierebis abneviT. avadmyofi saWiroebs gansakuTrebul
mzrunvelobas da yuradRebas, mdgomareoba SeiZleba Seicvalos uecari
agznebiT an impulsuri suiciduri mcdelobiT.
mZime depresiis struqturaSi SfoTvis upiratesobisas, misi Semdgomi
gaZlirebis fonze, SesaZlebelia ganviTardes melanqoliuri raptusi an
fuga _avadmyofi oTaxSi wrialebs, oxravs, kvnesis, yviris, imtvrevs xelebs,
iyenebs travmebs, mosalodnelia suciduri mcdeloba.
zeRirebulovani depresiuli ideebi qmnis substrats damnaSaveobis,
TviTdamcirebis, codvianobis, TviTbraldebis, gaRatakebis, gansjis,
mosalodneli damsaxurebulad dasjis, ganukurneblobis da a.S. bodviTi
ideebis formirebisaTvis da yalibdeba bodviTi depresia anu bodviTi
melanqolia, roca bodviTi ideebi ZiriTadad wamyvani afeqtis Sesatyvisi _
kongruentulia. ufro iSviaTad viTardeba devnis bodva _ ,,melancholie de
persecution” _ am SemTxvevaSi laparakia depresiul_paranoidul sindromze.
gaSlili depresiul-paranoiduli sindromi xasiaTdeba depresiuli
derealizaciiT da depersonalizaciiT, mwvave grZnobadi,
intermetamorfozis da miniSnebis bodviT, mcdari SecnobebiT,
iluzorul_bodviTi aRqmiT. bodvis fabula, rogorc wesi, dakavSirebulia
danaSaulis, gansjis, dasjis moaxloebuli katastrofis ideebTan. am
simptomatikas SeiZleba Tan axldes verbaluri halucinaciebi.
halucinaciuri gancdebis dominirebis SemTxvevaSi calke gamoyofen
depresiis halucinaciur formas.
depresiuli afeqtis da bodviTi ideebis Semdgomi damZimeba iwvevs
melanqoliuri parafreniis anu fantastikuri melanqoliis ganviTarebas.
depresiis fsiqozuri formebis dros SesaZlebelia afeqtis
arakongruentuli bodvis da halucinaciis, anu heteronomuli
procesualuri simptomebis _ fsiqikuri avtomatizmebi,
14
katatonur_hebefrenuli simptomebi, devnis, zemoqmedebis bodva, azrovnebis
specifiuri darRvevebi da sxva _ aRmoceneba.
atipiuri depresia
garda martivi da bodviTi depresiebisa, bolo dros klinikur praqtikaSi
xSirad gvxvdeba depresiis gansakuTrebuli sindromaluri variantebi
waSlili, disharmoniuli, disociaciuri simptomatikiT.
a. anesTeziuri depresia, romelic ayalibebs depresias
depersonalizaciiTa da derealizaciiT, xasiaTdeba emociuri
gaucxovebis gancdiT, avadmyofebi uCivian ara imdenad guneba-ganwyobis
daqveiTebas, dards an SfoTvas, ramedenadac gancdis da emociis,
TanagrZnobis unaris uqonlobas. aRniSnaven, rom dakarges raRac kavSiri
samyarosTan, rom Seicvala samyaros aRqma, garemom dakarga Cveuli
feradovneba, umoZrao, usicocxlo da uRimRamo gaxda. xmebi daxSuli
da monotonuria. gamoxatulia anhedonia. ufro mkveTrad gamoxatuli
depresiuli derealizaciisas avadmyofebs euflebaT gancda, rom
imyofebian burusSi, samyaro Tejirs miRmaa, itanjebian emociuri
siClungis, garemosTan emociuri rezonansis dakargvis gamo. vitaluri
komponenti warmodgenilia gulis areSi da TavSi gaxevebis, gaqvavebis,
sicarielis gancdiT. fiqomotoruli Sekaveba sustadaa gamoxatuli an
saerTod ar arsebobs. sakmaod xSirad gvxvdeba somatofsiqikuri
depersonalizacia _ dakargulia Zilis, SimSilis, tkivilis da a.S.
SegrZneba. rTul SemTxvevebSi viTardeba anaesthesia psychica dolorosa.
zogjer SeiZleba ganviTardes uecari motoruli agzneba, rac zrdis
suicidis risks;
b. depresia akviatebebiT xasiaTdeba klinikur suraTSi obsesiuri,
kompulsiuri an fobikuri simptomebis upiratesobiT. ufro xSirad
akviatebebi uviTardebaT pirebs premorbiduli fsiqasTeniuri xazebiT
xasiaTSi. depresiis struqturaSi akviatebuli mdgomareoba SeiZleba
iyos ipoqondriuli fobiis (kancerofobia, kardiofobiis, nozofobiis
da sxva), kontrastuli akviatebis (pirovnebis Seusabamo
moralur_eTikuri faseulobebis), akviatebuli meryeobis da
indiferentuli Sinaarsis ideatoruli akviatebebis saxiT. iSviaTia
akviatebuli moqmedebebi da rTuli ritualebi. sakuTriv depresiuli
afeqti zomierd an sustad aris gamoxatuli;
g. SeniRbuli (larvirebuli, latenturi, faruli, somatizirebuli)
depresia xasiaTdeba klinikur suraTSi somaturi da vegetatiuri
simptomebis an sxva fsiqopaTologiuri registris aSlilobisaTvis
damaxasiaTebeli darRvevebis upiratesobiT, xolo tipiuri depresiuli
afeqti waSlilia an saerTod ar aris, am ukanasknels zogjer uwodeben
,,depresias depresiis gareSe” an ,,depresiul ekvivalents”.
bolo wlebSi SeniRbuli depresiis calke gamoyofa fenomenologiuri
fsiqiatriis erT_erT mniSvnelovan warmatebad unda CaiTvalos.
avtorTa umravlesoba (Kielholz P., 1973; Lopez-Ibor J., 1973; Less S., 1983; da sxv.)
SeniRbuli depresias viwro gansazRvrebas iZleva da mas miakuTvnebs,
mxolod endogenuri depresiis somatizirebul formebs. depresias
15
mkveTrad gamoxatuli somato-vegetatiuri funqciuri darRvevebiT da
ipoqondriul depresias Cveulebriv ganixilavs SeniRbuli depresiis
farglebSi.
SeniRbuli depresiis klinikuri niSnebia:
• momatebuli SfoTva sakuTari janmrTelobis gamo;
• warmosaxvebi gansakuTrebiT mZime daavadebebze;
• mravlobiTi somaturi da vegetatiuri aSliloba _ taqikardia,
wnevis meryeoba, oflianoba, dismnezia, gulisreva, gulis areSi
SeteviTi xasiaTis tkivili, myari Tavbrusxveva, kuW-nawlavis
traqtis aSliloba, mravalricxvovani fsiqalgia da paresTezia,
SedarebiT iSviaTad, Civilebi sayrden_mamoZravebeli sistemis
da sunTqvis organoebis mxriv da sxva.
_ warmoadgens depresiis niRabs.
• ukiduresad ucnauri xasiaTis vitaluri gancda, dilis saaTebSi
somaturi Civilebis saxiT;
• dauzustebeli lokalizaciis senestopaTiebi;
• klinikur substrats moklebuli somaturi Civilebi;
• dausrulebeli vizitebi sxvadasxva profilis eqimebTan
damatebiTi gamokvlevebis moTxovniT, miuxedavad somaturi
darRvevebis ararsebobisa;
• guneba-ganwyobis umniSvnelo daqveiTeba. SesaZlebelia SesamCnevi
iyos depresiuli afeqtis niSnebi _ gaRaribebuli moZraobebi,
SeSfoTebuli mzera, damaxasiaTebeli mobuzuli poza da saxis
naRvliani gamometyveleba;
• depresiis somaturi niSnebi _ libidos, Zilisa da madis
darRveva, anhedonia an vitaluri gancdebi moWeris, dabuJebis,
simZimis SegrZnebiT gulis an epigastriumis areSi;
• umniSvnelo inteleqtualuri Sekaveba;
• ukmayofileba fsiqiatrTan gaSvebiT _ is daiRala ara marto
Tavis daavadebiT, aramed eqimebiTac;
• memkvidruli mowyvladobis;
• simptomebis sezonurobis da cirkadobis;
• anamnezSi ufro tipiuri afeqturi _ depresiuli da
ganasakuTrebiT hipomaniakaluri periodebis arsebobis;
• xSiri suiciduri tendenciebis;
• Timoanaleptiuri mkurnalobis kargi efeqtis gamo;
a. disTimia
disTima warmoadgens qronikul depresiul aSlilobas. gamoyofen pirvelad
da meorad disTimiebs, aseve disTimiebs adreuli da mogvianebiTi
dasawyisiT. pirveladi anu ,,sufTa” disTimia Cveulebriv viTardeba
16
TandaTanobiT, bavSvobis an pubertatul asakSi, swrafad iRebs qronikul
xasiaTs (21 w-mde) da ar aris dakavSirebuli raime winamorbed fsiqikur
aSlilobasTan. meoradi disTimia iwyeba mogvianebiT, ukve arsebuli
fsiqikuri an somaturi daavadebis fonze. disTimiis es forma pirvelad
aRwera H.Weitbrecht_ma (1954) endoreaqtiuli disTimiis saxeliT. misi azriT
aSliloba uviTardebaT emociurad arastabilur, sensitiur pirebs
fsiqotravmirebad situaciaSi. zogierT avadmyofs disTimiuri aSlilobis
fonze ufro mkveTrad gamoxatuli depresiuli epizodi e. w. ,,ormagi
depresia” uviTardeba (Keller M.B., Shapiro R.W., 1982; Keller M.B. 1994 da sxv.),
romelic aseve gamoirCeva qronikuli mimdinareobiT, didi depresiuli
epizodebis recidivebis sixSiriT da Timoanaleptiuri mkurnalobisadmi
rezistentobiT. DSM_IV–is monacemebiT, rekurentuli depresiuli
aSlilobis 20_25%-s Seadgens avadmyofebi ,,ormagi depresiiT”, aqedan
srulyofili remisia viTardeba avadmyofebis 3%_Si, sxva SemTxvevebSi
remisiebs Soris yovelTvis rCeba ama Tu im xarisxis disTimiuri
simptomebi.
disTimiis ZiriTadi maxasiaTebelia:
• aSlilobis TandaTanobiTi dasawyisi da qronikuli mimdinareoba;
• TiTqmis mudmivad arsebuli an remitirebadi ara Rrma depresiuli
simptomebi, romelic ar warmoadgens rezidualurs depresiuli
epizodis Semdeg;
• Tanmxlebi pirovnuli paTologia, romelic pirdapir ar monawileobs
simptomebis formirebaSi;
• socialuri funqcionirebis SedarebiTi stabiluroba;
• depresia ufro subieqturia, vidre obieqturi.
Zalze iSviaTia:
• tipiuri somato-vegetatiuri darRvevebi;
17
• melanqoliuri depresiis cirkadul_vitaluri niSnebi;
• gamoxatuli fsiqomotoruli Sekaveba;
• suiciduri azrebi;
• bodviTi aSliloba.
G
b. cikloTimia
cikloTimia xasiaTdeba qronikuli fluqtuirebadi mimdinareobiT da
mravlobiTi hipomaniakaluri da msubuqad an zomierad gamoxatuli
depresiuli epizodebiT. cikloTimiis klinikaSi ar gvxvdeba fsiqozuri
simptomebi. qalebSi da mamakacebSi Tanabari sixSiriT viTardeba, rogorc
wesi mozardobis an ymawvilobis asakSi iwyeba da Tan axlavs alkoholis
da fsiqoaqtiuri nivTierebebis Warbi gamoyeneba. depresiuli aSliloba
ufro xSiria pirdapir naTesavebSi, vidre populaciaSi. emociuri
aSlilobis rekurentulobam SeiZleba gamoiwvios fsiqosocialuri
funqcionirebis gauareseba.
18
• vegetatiuri funqciebi energia mozRvavebulia, pulsi aCqarebulia,
daqveiTebulia Zilis moTxovnileba. aweulia libido, rac xSirad
SemTxveviTi seqsuluri kavSirebis da arasasurveli orsulobis mizezi
xdeba. mada ufro xSirad momatebulia, magram motoruli agznebisa da
uZilobis gamo ikleben wonaSi. mkurnalobis gareSe, TandaTanobiT
viTardeba sruli gamofitva;
• adeqvaturi Sefasebis da daskvnis gakeTebis, racionaluri
gadawyvetilebis miRebis unari daqveiTebulia, xdeba sakuTari
avadmyofobis sruli uaryofa.
19
• maniakaluri agzneba _ furor maniakalis _ mdgomareoba mkveTrad
gamoxatuli fsiqomotoruli agznebiT, braziT, agresiiTa da
damangreveli qmedebebiT;
• asakobrivi Tavisebureba _ mozardebSi maniis niSnebi vlindeba
fsiqoaqtiuri nivTierebebis Warbi moxmarebis da asocialuri qmedebebis
saxiT.
20
wyvetili xdeba, viTardeba ,,ideaTa rbola” (fuga). xSirad iyenebs
kalamburebs, xumrobebs, citatebs, zogjer bilwsityvaobs, uadgilod
icinis, stvens, ukravs, mReris Txzavs leqsebs, yvelas siyvaruls eficeba,
saubarSi iniciativas iRebs da ugulebelhyofs SekiTxvebs. qmnis
erTdroulad mxiarul da daZabul atmosferos.
avadmyofi grZnobs energiis mozRvavebas, misTvis yvelaferi SesaZlebeli
da dasaSvebia, moZraobs swrafad, erT adgilze ver isvenebs, xSirad
icvlis pozas, wrialebs, dadis an darbis oTaxSi, yvalaferSi cxvirs yofs.
gaZlierebulia seqsualuri moTxovnileba da mada, Wams fexze mdgari,
swrafad, dauReWavad ylapavs. aRfrTovanebiT esalmeba yvelas. maniakaluri
agzneba saRamos kidev ufro Zlierdeba, Rame ver iZinebs, an Zinavs cota da
zedapiruli ZiliT. agznebis momatebisas xdeba cinikuri, gaSiSvlebuli,
seqsualuri uxeSobiT. hiperaqtiuroba da mizidulobebis gaZliereba
problemebs uqmnis mikro da makro socialur garemosTan urTierTobaSi.
mosalodnelia saxifaTo an kriminaluri qmedeba.
miuxedavad momatebuli aqtiurobisa da saqmianobisadmi ltolvisa,
daqveiTebulia produqtiuloba da darRveulia Cveuli fsiqosocialuri
funqcionireba.
21
depresiuli azrebi qondes, an aweul guneba-ganwyobasa da gandidebis
ideebs Tan axldes SfoTva, aJitireba, aqtivobis da libidos daqveiTeba, an
ideaTa rbola da hiperTimiuri afeqti iyos motoruli Sekavebis fonze,
rac SeZlebelia gadaizardos maniakalur stuporSi. sxva SemTxvevaSi
SesaZlebelia depresiuli, hipomaniakaluri an maniakaluri simptomebis
swrafi alternireba; mag. maniakaluri avadmyofi ramdenime saaTiT SeiZleba
mZime depresiam moicvas, Semdeg ki isev swrafad dabrundes maniakalur
mdgomareobaSi. (Griesinger 1867; Kotin, Guodwin 1972).
diagnostikuri Sefaseba:
• xuTi an meti zemoT CamoTvlli simptomebi arsebobs 2 kviris manZilze
da iwvevs normaluri funqcionirebis daqveiTebas, aqedan erT-erTi
simptomi mainc unda iyos daqveiTebuli gunaba-ganwyoba an garemosadmi
interesis da siamovnebis miRebis unaris dakargva.
22
SeniSvna: am simptomebSi ar igulisxmeba somaturi daavadebiT
ganpirobebuli simptomebi, aseve afeqtis Seusabamo bodvebi da
halucinaciebi;
• simptomebi ar Seesabameba Sereuli epizodis kriteriumebs;
• simptomebi iwveven klinikurad gamoxatul distress an funqcionirebis
darRvevas socialur, SromiT da sxva sferoSi;
• simptomebs ar aqvs pirdapiri paTofiziologiuri kavSiri fsiqoaqtiuri
nivTierebebis gamoyenebasTan da ar aris ganpirobebuli somaturi an
nevrologiuri daavadebiT;
• simptomebi ar aris gamowveuli mZime danaklisiT.
23
• gamoxatuli emociuri aSliloba iwvevs socialuri da SromiTi
funqcionirebis da interpersonaluri urTierTobebis mniSvnelovan
darRvevas; zogjer aucilebelia hospitalizeba, raTa SesaZlo
safrTxe aarido piradad mas da irgvlivmyofebs.
SeiZleba ganviTardes fsiqozuri mdgomareoba;
• simptomebs ar aqvs pirdapiri paTofiziologiuri kavSiri
fsiqoaqtiuri nivTierebebis gamoyenebasTan da ar aris ganpirobebuli
somaturi an nevrologiuri daavadebiT;
SeniSvna: maniakaluri epizodis msgavsi simptomebi, romelic depresiis
mkurnalobis dros ganviTarda, ar unda iyos gaTvaliswinebuli I
tipis bipolaruli aSlilobis diagnostirebis dros.
24
• guneba-ganwyobis aweva;
• fsiqo-fizikuri aqtivobis tempis da moculobis gazrda.
am kategoriis qverubrikebi, SeiZleba gamoyenebuli iyos mxolod
erTaderTi maniakaluri epizodis dros.
F 30. 0 hipomania
kriterimebi:
• guneba-ganwyobis msubuqad aweva;
• momatebuli energiuloba da aqtivoba;
• fsiqo-fizikuri keTildReobis da produqtulobis gancda.
aseve:
• momatebuli socialuri aqtivoba;
• Warbsityvaoba;
• zedmeti familaroba;
• aweuli seqsualuri aqtivoba;
• Zilis moTxovnilebis daqveiTeba;
• yuradRebis koncentrirebis gaZneleba.
eiforiulobisa da momatebuli socialuri aqtivobis nacvlad SeiZleba
iyos:
• gamRizianebloba;
• momatebuli TviTSefaseba;
• uxeSi qceva.
diagnostirebisTvis aucilebeli pirobaa:
• aweuli an Secvlili guneba-ganwyobis zemoT moyvanili simptomidan
zogierTi mainc unda arsebobdes uwyvetad, aranaklebi ramdenime
dRisa, ramdenadme meti siZlieriT da meti mudmivobiT, vidre
cikloTimiis dros (F34.0);
• fsiqosocialuri funqcionireba SenarCunebulia, miuxedavad
nawilobrivi gaZnelebisa.
25
SesaZlebelia iyos:
• aRqmis darRveva, subieqturi hiperakuzia;
• moufiqrebeli, mouridebeli da eqstravaganturi gadawyvetilebebi;
• gamRizianebloba da agresia;
dignostikuri miTiTeba:
• pirveli Seteva ufro xSirad 15-30 wlis askSi iwyeba (SesaZleblia
nebismier asakSi dawyeba);
• epizodi unda gagrZeldes aranaklebi erTi kvira;
• simptomebis simZimem unda gamoiwvios fsiqosocialuri funqconirebis
darRveva;
• gamoxatuli unda iyos aweuli guneba-ganwyoba
da
• momatebuli energiuloba;
• metyvelebis aCqareba;
• Zilis moTxovnis daqveiTeba;
• gandidebis azrebi;
• gadaWarbebuli optimizmi.
26
• epizodebs Soris Cveulebriv aris sruli gamojanmrTeleba;
• avadoba Tanabaria qalebsa da mamakacebs Soris.
damatebiTi diagostikuri kriteriumebia:
• manakaluri epizodi Cveulebriv iwyeba mwvaved da grZeldeba
saSualod 4 Tves (SesaZlebelia _ 2 kviridan 5 Tvemde);
• depresiuli epizodi grZeldeba saSualod 6 Tves, iSviaTad erT
wlamde (moxucebSi iRebs gaxangrZlivebul da qronikul
mimdinareobas);
• pirveli epizodi SeiZleba ganviTardes nebismier asakSi.
27
F31. 6 bipolaruli afeturi aSliloba, mimdinare Sereuli epizodi
ZiriTadi diagnostikuri kriteriumia:
• anamnezSi unda iyos sul mcire erTi afeqturi aSlilobis epizodi
mainc (hipomaniakaluri, maniakaluri, depresiuli an Sereuli
epizodi);
• mimdinare epizodSi vlindeba hipomaniakaluri, maniakaluri an
depresiuli simptomebi Sereuli an alternirebadi saxiT (afeqtis
cvlileba SesaZlebelia dRegamoSvebiT an saaTobriv xdebodes);
• aucilebelia ori afeqtis Sereuli simptomebis arseboba Tanabari
siZlieriT, aranaklebi ori kviris manZilze.
F 32 depresiuli epizodi
28
damatebiTi kriteriumebia:
• yuradRebis koncentrirebis unaris daqveiTeba;
• sakuTar TavSi rwmenis da TviTSefasebis daqveiTeba;
• TviTbraldebis da TviTdamcirebis dausabuTebeli ideebi;
• momavlis bundovani da pesimisturi xedva;
• xSiri, ganmeorebadi azri an qmedeba TviTdazianebisa da
TviTmkvlelobis mizniT;
• Zilis darRveva;
• madis daqveiTeba.
depresiis tipiuri simptomebi:
• daqveiebuli guneba-ganwyoba naklebad icvleba garegani faqtorebis
zegavleniT da ikavebs dRis umetes nawils;
• xasiaTdeba cirkadulobiT;
• SesaZlebelia SfoTva uimedoba da aJitacia ufro metad iyos
gamoxatuli, vidre depresia.
guneba-ganwyobis daqveiTeba SesaZlebelia SeniRbuli iyos damatebiTi
simptomebiT:
• gamRizianeblobiT;
• alkoholis Warbi moxmarebiT;
• isTeriulobiT;
• obsesiur-kompulsiuri simptomebiT;
* somato-vegetatiuri simptomebiT.
29
tipiuri simptomebia:
• guneba-ganwyobis daqveiTeba;
• interesebis dakargva da anhedonia;
• ioli daRla.
30
• ZiriTad kriteriumebTan erTdroulad arsebobs aranaklebi 4
damatebiTi kriteriumi, romelTagan nawili mZime xarisxiT unda iyos
warmodgenili;
• depresiuli epizodi unda grZeldebodes aranaklebi 2 kvira;
• mwvave dasawyisis da simptomebis gansakuTrebuli simZimisas,
dasaSvebia mZime depresiuli epizodis diagnostireba 2 kviraze adre.
mZime depresiuli epizodis dros avadmyofis fsiqosocialuri
funqcionireba mkveTrad SezRudulia.
31
• unda akmayofilebdes rekurentuli depresiuli aSlilobis
kriteriumebs;
• mimdinare epizodi akmayofilebs depresiuli epizodis kriteriumebs
Sesabamisad: F33.0 _ F32.0; F33.1 _ F32.1; F33.2_ F32.2; F33.3 _ F32.3;
• warsulSi unda iyos, aranaklebi ori kviris xangrZlivobis, sul
mcire ori epizodi da maT Soris ramdenime Tve intervali, raime
mniSvnelovani darRvevis gareSe.
F34. 0 cikloTimia
ZiriTadi dignostikuri kriteriumebia:
• guneba-ganwyobis mudmivi, qronikuli meryeoba, msubuqi depresiis an
ganwyobis msubuqad awevis mravalricxvovani periodebi;
• afeqturi epizodebi xanmoklea da arasakmarisad gamoxatuli;
• arcerTi periodi ar akmayofilebs bipolaruli, rekurentuli,
maniakaluri an depresiuli epizodis kriteriumebs.
F34. 1 disTimia
ZiriTadi dignostikuri kriteriumebia:
• qronikuli depresiuli guneba-ganwyoba;
• mocemul momentSi depresia siZlieriT ver akmayofilebs
rekurentuli depresiuli aSlilobis kriteriumebs.
32
(F34. 1); aseve, msubuqi (F32. 0) an zomieri (F32. 1) depresiuli epizodis
kriteriumebs.
33
B. guneba-ganwyobis aSlilobis diferencialur-diagnostikuri algoriTmi
ICD_10-is mixedviT (5)
cxrili #2
daqveiTebuli guneba-ganwyoba
postSizofreniuli depresia
(F20.4) ara
depresiuli tipis
Sizoafeqturi aSliloba
(F25. 1)
diax
depresiuli epizodi
( de - F32)
anamnezSi maniakaluri,
hipomaniakaluri an Sereuli diax bipolaruli afeqturi
epizodis arseboba aSliloba (F31)
ara
34
C. afeqturi aSlilobis mimdinareoba da prognozi (1, 2, 5, 8)
afeqturi aSlilobis mimdinareoba da gamosavali iseve mravalferovania,
rogorc fsiqopaTologiuri suraTi.
afeqtur aSlilobas SeiZleba cxovrebaSi erTaderTi depresiuli (iSviaTad
maniakaluri) epizodis, unipolaruli (rekurentuli) an bipolaruli
(hipomaniakaluri, maniakaluri da depresiuli epizodebis monacvleoba)
mimdinareobis saxe hqondes. zog SemTxvevaSi epizodebs Soris
mravalwliani remisiebia, zojer aSliloba mimdinareobs xanmokle
depresiuli epizodebis seriebis saxiT. asakis matebasTan erTad iklebs
remisiis xangrZlivoba. epizodi SesaZlebelia Sereuli afeqtis saxiT iyos
warmodgenili.
Denner D.L. (1976) da Angst J. ( 1978) _ is Sromebidan moyolebuli, miRebulia
bipolaruli aSlilobis dayofa bipolarul _ I da bipilarul _ II tipad.
I gulisxmobs maniakalur depresiuli fsiqozis tipur mimdinareobas,
gaSlili maniakaluri da depresiuli fazebis an upiratesad maniakaluri
epizodebis monacvleobiT, II _ mimdinareobs gaSlili, upiratesad
depresiuli da calkeuli hipomaniakaluri epizodebis monacvleobiT
romelmac, SeiZleba miiRos kontinualuri saxe. am sistematikis mixedviT,
cikloTimia pirovnuli aSlilobis diagnostikuri kategoriidan kvlav
gamocalkevebulia da Setanilia mcire intensivobis afeqturi speqtris
bipolarul aSlilobebSi.
bipolaruli aSlilobis depresiuli epizodis kupirebisas SesaZlebelia
fazis Terapiuli inversia, maniakaluri simtomebis ganviTareba, rac
Terapiis ZiriTad problemas warmoadgens.
afeqturi aSlilobis mimdinareobis da prognozis statistikuri
parametrebi Semdegnairad gamoiyureba:
• unipolaruli aSliloba 25-45 wlis, xolo bipolaruli 15-25 wlis
asakSi manifestirdeba;
• populaciaSi rekurentuli depresiuli aSlilobis gavrceleba 4-5-jer
ufro metia, vidre bipolarulis;
• depresiuli epizodis spontanuri xangrZlioba: unipolarulis dros
saSualod 6-10 Tve, xolo bipolarulis dros 4 Tvea, SeiZleba
gaxangrZlivdes 6-12 Tve;
• depresiuli epizodebis raodenoba sicocxlis manZilze saSualod 5-s
udris;
• pirveli depresiuli epizodidan pirveli 6 Tvis ganmavlobaSi
avadmyofebis sul mcire 70-80%-s uviTardebaT;
• depresiuli aSlilobis unipolaruli mimdinareobisas prognozi
ZiriTadad keTilsaimedoa:
- gamojanmrTeldeba da ubrundeba socialuri funqcionirebis
premorbidul dones avadmyofebis 50%;
- reducirebuli rezidualuri simptomatika aReniSneba avadmyoebis
30%-s;
- daavadeba iRebs qronikul xasiaTs SemTxvevaTa 20%-Si, rasac xels
uwyobs komorbiduli faqtorebis arseboba.
• pirveli depresiuli epizodis Semdeg praqtikulad SeuZlebelia
iwinaswarmetyvelo aSlilobis Semdgomi mimdinareoba;
35
• maniakaluri mdgomareobis ganviTarebis albaToba ufro maRalia
depresiis epizodis:
- adreul asakSi mwvaved manifestirebisas;
- simptomebis damZimebisas, gansakuTrebiT fsiqomotoruli SekavebiT da
fsiqozuri simptomebiT;
- pubertatul periodSi fsiqopaTologiuri darRvevebis ar
arsebobisas.
• disTimiuri aSlilobis mqone pacientebis 20-30%-Si viTardeba
depresiuli epizodi _ e. w. ormagi depresia;
• cikloTimiuri aSlilobis mqone pacientebis 1/3-Si viTardeba
ZiriTadad II tipis bipolaruli afeqturi aSliloba
• SemTxvevaTa 45%-Si maniakaluri epizodi meordeba;
• maniakaluri epizodis xangrZlivoba 4-6 Tvea, recidivis maRali
albaTobiT;
• maniakaluri epizodebiT mimdinare afeqturi aSlilobis dros, droTa
ganmavlobaSi, avadmyofebis 80-90%-Si depresiuli epizodic viTardeba.
• afeqturi aSlilobis prognozi sakmaod keTilsaimedoa:
- gamojanmrTeleba avadmyofTa 15% -Si;
- arasruli gamojanmrTeleba da mravlobiTi recidivebis ganviTareba
epizodebs Soris adaptaciis kargi maCveneblebiT 50-60%-Si;
- qronificirebis da socialuri dezadaptaciis albaTobaa SemTxvevaTa
1/3-Si.
• daavadebis simZimesa da qronikul xasiaTze, cxovrebis xarisxis
mniSvnelovan daqveiTebaze miuTiTebs Semdegi faqtebi:
- unipolaruli mimdinareobisas avadmyofebi Tavisi cxovrebis drois
30%-s depresiul mdgomareobaSi atareben, aqedan cxovrebis 10%-s
saavadmyofoSi;
- bipolaruli aSlilobis dros es cifrebi Sesabamisad 60% da 40% -
aRwevs (Levin S., 1986).
• SemTxvevaTa 5-10%-Si bipolaruli aSliloba prognozulad
arakeTilsaimedo swrafcikluri mimdinareobis xasiaTs iRebs, romlis
drosac weliwadSi 4 da meti afeqturi epizodi viTardeba, rac
socialur _ SromiTi adaptaciis donis seriozul daqveiTebas da
invalidizacias iwvevs;
• bipolaruli afeqturi aSlilobis dros ar aris genderuli sxvaoba.
A. deqsametazonuri testi
hipoTalamo_hipofizur-adrenalinuri sistemis hiperaqtivobiT gamowveuli
kortizolis hipersekreciis daTrgunva ar xdeba deqsametazonis Seyvanis
Sedegad _ testze dadebiTi pasuxi. SezRudulia misi klinikuri gamoyeneba
testis sirTulisa da maRali cdomilebis gamo.
36
B. fsiqologiuri testebi
depresiis sakvlevi unificirebuli skalebi:
• bekis depresiis kiTxvari;
• hamiltonis depresiis Sefasebis Skala.
A.
0. me ar var sevdiani
1. me sevdiani var
2. me mudam sevdiani var da unari ar Semwevs moviSoro es gancda
3. me imdenad sevdiani da ubeduri var, rom amis atana aRar SemiZlia
B.
0. me Cveulebriv uimedod ar vuyureb Cems momavals
1. me uimedoba meufleba Cemi momavlis gamo
2. me vgrZnob, rom momavalSi araferi ar maqvs saimedo
3. me vgrZnob, rom Cemi momavali sruliad uimedoa da amas araferi ar
eSveleba
C.
0. me ar vTvli Tavs warumatebel adamianad
1. me vgrZnob, rom sxva adamianebTan SedarebiT naklebad warmatebuli
var
2. me cxovrebaSi uamravi warumatebloba mqonda
3. me vgrZnob, rom sruliad warumatebeli adamiani var
D.
0. me iseTive siamovnebas viReb cxovrebidan, rogorc adre
1. me cxovrebidan iseT siamovnebas veRar viReb, rogorc adre
2. me Zalian miWirs raime siamovnebis miReba cxovrebidan
3. me saerTod veranair siamovnebas veRar viReb cxovrebidan
E.
0. me ara maqvs danaSaulis gancda
1. me zogjer maqvs danaSaulis gancda
2. me TiTqmis yovelTvis mawuxebs danaSaulis gancda
3. me mudmivad maqvs danaSaulis gancda
F.
0. me ar mawuxebs gancda, rom davisjebi
1. me vfiqrob, rom SeiZleba davisajo
2. me velodebi dasjas
3. me aucileblad davisjebi
37
G.
0. me ar var ukmayofilo sakuTari TaviT
1. me guli gamityda sakuTar Tavze
2. me mgonia, rom autaneli var
3. me mezizReba sakuTari Tavi
H.
0. me skuTari Tavi sxvebze nakleb adamianad ar mimaCnia
1. me Secdomebis gamo sakuTar Tavs xSirad vakritikeb
2. me mudmivad vsayvedurob sakuTar Tavs mravali naklis gamo
3. me yvelaferSi sakuTar Tavs vadanaSauleb
I.
0. me ara maqvs TviTmkvlelobis azrebi
1. me zogjer miCndeba TviTmkvlelobis azri, magram me maT ar vyvebi
2. me Tavis mokvla minda
3. me Tavs moviklav, rogorc ki amis SesaZlebloba meqneba
J.
0. me ar vtiri Cveulebrivze ufro mets
1. amJamad gacilebiT mets vtiri, vidre saerTod mCvevia
2. me axla sul vtiri
3. adre SemeZlo metira, axla ki tirilis unaric davkarge
K.
0. me ar vRiziandebi Cveulebrivze ufro metad.
1. me gacilebiT advilad vRiziandebi, Cveulebrivze ufro advilad
vgrZnob Tavs Suracxhyofilad.
2. mudmivad gaRizianebuli var
3. sul aRar maRizianebs is ambebi, rac adre maRizianebda
L.
0. sxva adamianebis mimarT interesi ar maqvs dakarguli
1. adrindelTan SedarebiT sxva adamianebi axla naklebad
mainteresebs
2. sxva adamianebis mimarT interesi umetesad dakarguli maqvs
3. absoluturad davkarge yovelgvari interesi adamianebis mimarT
M.
0. me Cveulebisamebr advilad viReb gadawyvetilebebs
1. me xSirad varideb Tavs raime gadawyvetilebis miRebas
2. me Zalian miWirs gadawyvetilebis miReba
3. me saerTod ver viReb veranair gadawyvetilebas
N.
0. me ara maqvs imis gancda, rom adrindelze uaresad gamoviyurebi
1. me ganvicdi rom moberebulad da dauZlurebulad gamoviyurebi
2. me vgrZnob, rom garegnoba Semecvala, Seuxedavi gavxdi
3. me vTvli, rom saSinlad gamoviyurebi
38
O.
0. me iseTive Sromisunariani var, rogorc adre
1. me zogjer Tavs Zalas vatan, rom Sevasrulo samuSao
2. me mudmivad mWirdeba Zaldataneba sakuTar Tavze, rom samuSao
Sevasrulo
3. me saerTod verafers veRar vakeTeb
P.
0. me Cveulebisamebr kargad mZinavs
1. me ise kargad aRar mZinavs, rogorc adre
2. me Cveulebrivze 1-2 saaTiT adre meRviZeba, Semdeg miWirs daZineba
3. me Cveulebrivze ramdenime saaTiT adre meRviZeba da veRar viZineb
Q.
0. me ar viRlebi adrindelze metad
1. me adrindelTan SedarebiT ufro advilad viRlebi
2. me yvelaferi mRlis
3. me iseTi daqanculi var, rom arafris gakeTeba ar SemiZlia
R.
0. me Cveulebriv cudi mada ar maqvs
1. me iseTi kargi mada aRar maqvs, rogorc adre
2. axla gacilebiT uaresi mada maqvs, vidre adre
3. saerTod ar maqvs Wamis mada
S.
0. wonaSi ar damiklia mniSvnelovnad
1. wonaSi davikeli 2,5 kiloramze meti
2. wonaSi davikeli 5 kg-ze meti
3. wonaSi davikeli 7,5 kg-ze meti
(daazusteT icavs Tu ara dietas: diax /ara)
T.
0. Cemi janmrTeloba ar mawuxebs Cveulebrivze metad
1. zogjer me mawuxebs sakuTari janmrTelobis mdgomareoba
2. mawuxebs sakuTari janmrTeloba da miWirs sxva rameze fiqri
3. imdenad var Sewuxebuli sakuTari janmrTelobiT, rom ar SemiZlia
sxva rameze fiqri
U.
0. bolo xanebSi ar SeminiSnavs raime cvlileba Cems seqsualur
SesaZleblobebSi
1. adrindelTan SedarebiT seqsiT naklebad var dainteresebuli
2. gacilebiT naklebad var dainteresebuli seqsiT
3. seqsis mimarT interesi sruliad davkarge
39
bekis kiTxvaris interpretacia
A. sevda
B. uimedoba
C. warumatebloba
D. daukmayofileba
E. danaSaulis gancda
F. sasjelis molodini
G. sakuTari pirovnebis miuRebloba
H. TviTdanaSauli
I. suiciduri azrebi
J. tirilis epizodebi
K. gamRizianebloba
L. socialuri gariyva
M. sakuTar TavSi daurwmunebloba
N. sxeulis xatis Secvla
O. Seneleba, Sekaveba
P. uZiloba
Q. daRliloba
R. madis daqveiTeba
S. wonis dakleba
T. wuxili somaturi Civilebis gamo
U. dabali energetikuli done
41
hamiltonis depresiis Sefasebis skala (9,10)
(Hamilton Depression Raiting Scale _ HDRS)
42
7 Sromis unari da aqtivoba 1 = savaraudoa wonaSi dakleba am
0 = ar aris sirTuleebi daavadebis gamo
1 = ususurobis azri da SegrZneba, sisustis da 2 = aSkara dakleba wonaSi (avadmyofis
daRlilobis gancda saqmianobasTan sityvebiT)
(samsaxuri an hobi) dakavSirebiT 3 = Sefaseba SeuZlebelia
2 = saqmisadmi (samuSao an hobi) interesis 16B wonis yovelkvireuli SefasebiT
dakargva, gamxatuli uSualod CivilebiT an 0 = wonaSi dakleba kviraSi < 0,5kg-ze
apaTiurobiTa da meryeobiT (samuSaos 1 = kviraSi > 0,5kg-ze
dasawyebad an aqtiurobisaTvis 2 = kviraSi > 1 kg-ze
damatebiTi Zaldatanebis aucileblobiT) 3 = Sefaseba ar xerxdeba
3 = aqtiurobis gamovlenis realuri periodis
Semcireba an produqtiulobis daqveiTeba;
17 kritika daavadebis mimarT
_ stacionaris pirobebSi ,,3” Sefaseba
0 = acnobierebs, rom depresiul
gamoaqvT, Tu pacientis aqtiuroba grZeldeba
mdgomareobaSia da avadaa
aranaklebi 3saaTi; (samuSao an hobi).
1 = gacnobierebulia mdgomareobis
4 = arsebuli daavadebis gamo samuSaoze uaris
avadmyofuroba, magram amis mizezad
Tqma; stacionarSi Sefaseba ,,4” gamoaqvT, Tu
miiCnevs cud sakvebs, gadaRlas, virusul
pacienti saerTod ar aqtiurobs, an martiv
infeqcias da sxva
saqmianobasac ki ver axerxebs damoukideblad
2 = daavadebis gacnobierebis sruli
ararseboba
8 Sekaveba 18. sadReRamiso meryeoba
azrovnebis da metyvelebis Seneleba, yuradRebis 18A - daazusteT, aris Tu ara simptomebis
koncentrirebis unaris da motoruli aqtiurobis sadReRamiso meryeoba
daqveiTeba 0 = ar aris meryeoba
0 = normaluri azrovneba da metyveleba 1 = uaresdeba diliT
1 = msubuqi Sekaveba intervius dros 2 = uaresdeba saRamos
2 = gamoxatuli Sekaveba intervius dros 18B -Tu arsebobs sadReRamiso meryeoba
3 = mniSvnelovani gaZneleba intervius dros SeafaseT maTi gamoxatvis xarisxi;
4 = sruli stupori 0 = ar aris 1 = susti 2 = Zlieri
9 aJitacia (SfoTviTi aRgzneba) 19 depersonalizacia da derealizacia
0 = ar aris mag. garemos ararealurobis SegrZneba
1 = mousvenroba 0 = ar aris
2 = xelebis fSvneta, Tmebis wvaleba da sxva 1 = susti
3 = moZraoba, wriali 2 = zomieri
4 = mudmivi xelebis fSvneta, frCxilebis da 3 = Zlieri
tuCebis kvneta, Tmebis wiwkna 4 = autaneli
10 fsiqikuri SfoTva 20 paranoiduli simptomebi
0 = ar aris
1 = subieqturi daZabuloba da gamRizianebloba 0 = ar aris
2 = mousvenroba umniSvnelo sababiT 1 = eWvianoba
3 = gangaSi, romelic vlindeba metyvelebasa da 2 = damokidebulebis ideebi
saxis gamometyvelebaSi 3 = damokidebulebis da devnis bodva
4 = SiSi, gamoxatuli gamokiTxvis gareSec 21. obsesiur-kompulsuri simptomebi
0 = ar aris
1 = msubuqi
2 = mZime
1 __ 0 1 2 3 4
9 __ 0 1 2 3 4 16B __ 0 1 2 3 4
2 __ 0 1 2 3 4
10 __ 0 1 2 3 4 17 __ 0 1 2 3 4
3 __ 0 1 2 3 4
11 __ 0 1 2 3 4 18A __ 0 1 2 3 4
4 __ 0 1 2 3 4
12 __ 0 1 2 3 4 18B ---- 0 1 2 3 4
5 __ 0 1 2 3 4
13 __ 0 1 2 3 4 19 __ 0 1 2 3 4
6 __ 0 1 2 3 4
14 __ 0 1 2 3 4 20 __ 0 1 2 3 4
7 __ 0 1 2 3 4
15 __ 0 1 2 3 4 21 __ 0 1 2 3 4
8 __ 0 1 2 316A__ 0 1 2
4 3 4
eqsperimentis Sedegi HDRS =
depresiis simZime _
43
HDRS = 0 – depresia ar aris!
HDRS = 52-depresiuli sindromi ukiduresad mZimea!
• HDRS _mowodebulia M. Hamilton _is mier 1960 wels depresiis simZimis
xarisxis Sesafaseblad klinikuri da eqsperimentuli kvlevis mizniT;
• gasazomi maCveneblebia depresiis simptomebi;
• eqsperimentis dro=20-30wT;
• populacia _ depresiuli aSlilobis mqone mozrdili pirebi;
• eqsperimentatori SeiZleba iyos kvalificirebuli fsiqiatri an
klinikuri fsiqologi, romelsac gavlili aqvs specialuri trenireba;
• Sesafasebeli periodi ganisazRvreba, rogorc: ,,amJamad” an ,,bolo erTi
kviris ganmavlobaSi”;
• originaluri versia Sedgeba 21 punqtisagan, aqedan 2 punqti dayofiali 2
nawilad;
• HDRS Seicavs sam faqtors: ,,zogadi depresiuli faqtori”, ,,SfoTviTi
depresia” da arastabilurobis indeqsi. testis bolo 4 punqti ar
gansazRvravs sakuTriv depesias, aramed azustebs depresiis tips;
• qulebis mniSvneloba:
_ 9 punqti fasdeba raodenobrivad _ 0-dan 4-mde;
_ 6 punqtis maCvenebeli fasdeba Tvisobrivad, 0-dan 2 qulamde;
• ,,7” punqtis Sesafaseblad mkvlevarma SeiZleba informacia miiRos
axloblebis an samedicino personalisagan;
• ,,16” punqtze, pasuxi unda gaeces erT-erTs; 16A–punqtiT Sefaseba
mkurnalobis dasawyisSi xdeba, xolo mkurnalobis procesSi sasurvelia
obieqturi Sefaseba 16B–punqtiT;
• ,,18B” punqti mxolod im SemTxvevaSi fasdeba, Tu 18A punqtSi aRniSnulia
guneba-ganwyobis sadReRamiso meryeoba;
• eqsperimentis dros ar SeiZleba zewola pacientze;
• paciants sakmarisi dro unda daeTmos amomwuravi pasuxis gasacemad,
magram ar unda gadauxvios Temas, pirdapiri SekiTxvebi minimumamde unda
iyos dayvanili, varireba unda xdebodes dadebiTi da uaryofiTi
pasuxebis kombinaciiT; Sesafaseblad amorCeuli unda iyos is pasuxi,
romelic ufro zustad axasiaTebs pacientis mdgomareobas;
• ganmeorebiTi gamokvleva xdeba damoukideblad, cariel blankze,
mkvlevarma ar unda naxos wina eqsperimenti.
44
roSaxis testi
10 feradi cxrilisagan (,,laqebi”) Semdgari standartuli krebuli,
romelsac Tavazoben pacients interpretaciisaTvis. rezultatis Sefasebas
axdens eqsperimentatori. depresiis dros vlindeba Raribi
asociaciur_inteleqtualuri funqcionireba da Senelebuli reagireba.
45
7. mkurnalobis sqema
46
2. SeafaseT pacientis da sxva pirebis usafrTxoeba (1, 3, 13, 152, 153)
47
4. gansazRvreT fsiqiatriuli daxmarebis done (13, 14, 152, 153)
48
6. fsiqikuri statusis da usafrTxoebis monitoringi(13, 14, 152, 153)
49
8. uzrunvelyaviT mkurnalobis reJimis mkacrad dacva(13, 14, 152, 153)
50
B. mwvave fazis mkurnaloba anu kupirebak(3, 4, 5, 13, 14, 152)upireba.
51
suraTi 2. depresiuli aSlilobis mwvave fazis mkurnaloba (13)
mkurnalobis dawyeba monitoringi:
medikamenturi da/an fsiqoTerapia
• pacientis da sxva
pirebis
usafrTxoebis
Tu mk-ba araefeqturia da
xarisxi
klinikurad mZimea, gaiTvaliswineT:
(dafa 1)
• medikamentis dozis momateba
• fsiqoTerapiis intensivobis • fsiqikuri
momateba statusi
• ekT
• mkurnalobis
efeqti
52
2. inicialuri medikamenturi mkurnaloba (3-5, 13-15, 150,152)
(ix. sur. 1; sur. 2 dafa 2)
53
antidepresantis inicialuri seleqciisas yuradReba unda mieqces
Semdeg faqtorebs:
• mosalodneli gverdiTi efeqtebi (sur. 6 7; 8; 9; 10)
(74-eqspertTa mosazreba);
• pacientis individualuri amtanoba
(20, 22, 28-eqspertTa mosazreba);
• Terapiuli usafrTxoebis diapazoni
(154,155-eqspertTa mosazreba; 46, 56, 31, 32_ A);
• pacientis arCevani (22, 92-eqspertTa mosazreba; 25_C. 77-79_ A);
• klinikuri gamokvlevis Sedegebi (49-55, 84_ A);
• Rirebuleba (20, 92-eqsperTTa mosazreba);
am faqtorebis gaTvaliswinebiT, pacientebis umravlesobis
mkurnalobisas efeqturi iqneba: serotoninis ukumitacebis
seleqtiuri inhibitori _ sumsi (48, 53, 54_ A), an dezipramini,
nefazadoni, nortriftilini, trazadoni, bupropioni (37, 39, 49 50,
51, 87_ A), venlafaqsini (53, 54_ A) da mirtazapini.®
• tricikluri antidepresantis (tca) pirveli rigis da
xangrZlivi moxmarebis preparatad arCeva SezRudulia Zlieri
qolinolizuri da kardiotoqsikuri gverdiTi efeqtis gamo
(62-qspertTa mosazreba; 40, 41, 45_B, 75_ A).
54
b. damatebiTi informacia antidepresantebis Sesaxeb
suraTi #3
antidepresantebis klasifikacia, dozireba da naxevardaSlis periodi
(4, 13, 14, 15, 17)
generiuli dozireba naxevardaSlis
(saerTaSoriso) mg/dReSi periodi (sT-Si)
saxelwodeba inicialuri Terapiuli maqsimaluri
1. tricikluri antidepresantebi (tca)
amitriftilini* 25 75 - 150 300 27 _ 32 (18 _ 96)
klomipramini 25 100 _ 200 250 17 _ 28 (57 _ 77)
doqsepini 25 75 _ 150 300 8 _24 (28 _52)
imipramini* 25 50 _ 150 300 5_25
trimipramini 25 50 _ 150 200 _300 7 _ 23
dezipramini 25 100 _ 200 300 24
nortriftilini 10 _ 25 75 _ 150 300 36 (18 _96)
Tianeptini* 25 37, 5 50 3 _ 5
protriftilini 15 15 _ 40 60 74 (50 _200)
2. tetracikluri antidepresantebi _ tetca
amoqsapini 50 _ 75 200 _ 300 400 (600) 8 _ 24
maprotilini 25 75 _ 150 225 51
mianserini* 30 30 _ 90 120 10 _ 20
3. serotoninis ukumitacebis seleqtiuri inhibitorebi _ sumsi
citaloprami 20 20 _ 40 60 23 _ 45
fluoqsetini* 20 20 _ 40 80 48 _ 360
fluvoqsamini* 50 50 _ 200 300 9 _ 28
paroqsetini* 20 20 _ 40 50 24
sertralini* 50 50 _ 150 200 22 _ 36 (10 _109)
4. sxva qimiuri struqturis antidepresantebi
bupropioni 150 150 _ 300 450 10 _ 27
venlafaqsini 37,5 75 _ 225 375 3 _ 7 (9_13)
5. serotoninis modulatorebi
nefazadoni 200 300 _ 500 600 2 _ 4 (12)
trazodoni 150 300 _ 400 400 _ 600 3 _ 9
6. mao-s Seuqcevadi inhibitorebi
nialamidi 300 300 - 400 500 ?
fenelzini 45 45 _ 75 90 1,5 _ 3 (21 dRemde)
tranilcipromini 30 30_40 60 1,5_3 (21 dRemde)
7. mao-s Seqcevadi inhibitorebi
moklobemidi 150 300 _ 600 600 1 _ 4 (24)
pirazidoli 100 150 _ 400 500 ?
55
suraTi 4
antidepresantebis klnikuri klasifikacia (4)
venlafaqsini
triftofani
maprotilini
dosuleptini
Tianeptini
midalciprami
sertranili
paroqsiteni
pirazidoli
klomipramini
citaloprami
viloqsazini
iprindoli
fluoqsetini
imipramini
nortriftilini
protriftilini
dezipramini
amineptini
bupropioni
moklobemidi
mastimulirebeli nialamidi
efeqti
56
suraTi 5.
antidepresantebis efeqturoba depresiuli sindromis calkeuli
simptomis reducirebis tempis mixedviT (4)
moqmedebis Zala preparatebSi iklebs Semdegi TanmimdevrobiT
1. sakuTriv Timoanaleptiuri
klomipramini imipramini amitriftilini maprotilini
pirazidoli doqsepini nialamidi fluoqsetini fluvoqsamini
sertralini mianserini
2. antifobiuri
klomipramini fluvoqsamini sertralini fluoqsetini
imipramini nialamidi pirazidoli maprotilini
amitriftilini doqsepini mianserini
3. anqsiolituri
klomipramini fluvoqsamini amitriftilini sertranili
mianserini doqsepini maprotilini pirazidoli fluoqsetini
imipramini nialamidi
4. mastimulirebeli
nialamidi imipramini klomipramini pirazidoli
fluoqsetini fluvoqsamini sertranili maprotilini
mianserini doqsepini amitriftilini
5. sedaciuri da hipnoturi
doqsepini amitriftilini mianserini maprotilini
klomipramini sertralini pirazidoli fluvoqsamini
imipramini fluoqsetini nialamidi
57
suraTi 6.
Tanamedrove antidepresantebis SedarebiTi farmakologiuri
aqtivoba, maoi-s garda (5)
preparatebi zemoqmedebis xasiaTi
ukumitacebis receptorebis blokada
blokada
NA SER DA H1 M. alfa1 alfa2 DA2 SER2 SER3
amitriftilini 3 3 4 2 1 1 2 4 3 3
amoqsapini 2 4 4 3 4 2 4 1 1 ?
bupropioni 5 6 3 5 6 5 6 6 6 ?
dezipramini 1 4 5 4 3 3 5 4 5 5
doqsepini 3 4 5 1 2 1 3 4 3 ?
imipramini 3 3 4 3 2 2 4 4 4 4
klomipramini 3 2 4 3 2 2 5 2 4 1
maprotilini 2 6 4 2 4 2 5 4 4 ?
mianserini 4 5 5 2 4 2 1 4 2 3
nortriftilini 2 4 4 3 2 2 4 4 3 4
paroqsetini 4 1 4 6 3 5 5 4 6 2
sertralini 5 2 3 6 5 4 4 5 6 1
trimipramini 4 5 4 1 2 1 3 3 3 ?
trazodoni 5 4 6 4 5 1 1 4 2 ?
fluvoqsamini 5 2 4 6 6 5 5 6 6 ?
fluoqsetini 4 2 4 5 5 5 5 6 5 2
citaloprami 6 2 6 4 5 4 6 6 6 ?
58
suraTi 7.
antidepresantebis gverdiTi efeqtebi (4)
59
suraTi 8.
60
suraTi 9.
calkeuli antidepresantis gverdiTi efeqtis SedarebiTi daxasiaTeba
(4,14);
preparati gverdiTi efeqti
generiuli qoli- Zilia- uZiloba orTosta- gulis gastro- wonis sqeso
(saerTaSoriso) noli- noba, aJitacia tiuri riTmis -entero- momat brivi
zuri sedacia hipo- darRvev logiuri eba sfer
saxelwodeba tenzia a o
tricikluri antidepresantebi
amitriftilini ++++ ++++ _ ++++ +++ + ++++ ++
dezipramini ++ + +++ +++ ++ + ++ _
doqsepini +++ ++++ _ +++ +++ + ++ +
imipramini ++++ ++ ++ ++++ +++ ++ +++ ++
klomipramini ++++ ++ + ++++ +++ ++ +++ ++
nortriftilini ++ ++ + +++ +++ + ++ +
protriftilini +++ ++ ++ +++ +++ + + _
Tianeptini + + ++ _ + ++ _ _
trimipramini +++ ++++ _ +++ ++ _ +++ ++
tetracikluri antidepresantebi
amoqsapini ++ +++ _ +++ ++ ++ +++ ++
maprotilini ++ +++ + + ++ _ +++ +
mianserini + +++ _ + _ + ++ +
antidepresantebi sxva qimiuri struqturiT
bupropioni _ _ +++ _ ++ ++ _ _
venlafaqsini ++ ++ ++ _ _ +++ + ++
trazodoni
serotoninis ukumitacebis seleqtiuri inhibitorebi
paroqsetini ++ + ++ _ _ +++ _ +++
sertralini _ ++ ++ _ _ +++ _ +++
fluvoqsamini _ ++ ++ _ _ +++ _ +++
fluoqsetini _ _ +++ _ _ +++ _ +++
citaloprami _ + ++ _ _ +++ _ +++
mao-s Seuqcevadi inhibitorebi
nialamidi ++ ++ ++++ +++ _ ++ ++ +
mao-s Seqcevadi inhibitorebi
moklobemidi + _ ++ _ _ ++ + _
pirazidoli + + ++ _ _ ++ + _
61
suraTi 10.
farmakokineturi interaqtivoba (14)
citoqromi P450IA2 citoqromi P4502C citoqromi P4502D6 citoqromi P4503A
62
c. inicialuri mkurnaloba antidepresantebiT (3-5, 13-15, 150, 152)
63
suraTi 11.
medikamenturi mkurnalobis gverdiTi efeqtebis
menejmenti (13-15, 150, 152) (74, 155-eqspertTa mosazreba)
64
d. inicialuri mkurnalobis warumatebloba (3-5, 13-15, 150,152)
dafa 3.
aucilebeli intervali antidepresantebis Secvlis dros
(1, 13, 152)
antidepresantebis Secvla minimaluri intervali
65
1. xangrZlivi naxevardaSlis
periodis mqone preparatebis (mag. 5 kvira
fluoqsetini) Secvla maoi-s
preparatebiT
2. maoi-s preparatebis Secvla
xangrZlivi naxevardaSlis 2 kvira
periodis mqone preparatebiT (mag.
tca, paroqsetini, fluvoqsamini,
venlafaqsini) an maoi-s sxva
preparatiT;
3. maoi-s preparatebis Secvla 2 kvira
ara-maoi-s preparatebiT
dafa 4
magaliTi
pirveli meore mesame meoTxe
kvira kvira kvira kvira
66
e.antidepresantis SerCeva gaxangrZlivebuli araefeqturobisas
(3-5, 13-15, 150,152)
67
a. fsiqoTerapiis SerCevis principi.
gaiTvaliswineT:
• pacientis arCevani;
• specifiur problemebze saTanadod trenirebuli
klinicistebis xelmisawvdomoba.
68
4. farmakoTerapiis da fsiqoTerapiis kombinireba (13, 15, 152)
5. eleqtrokonvulsiuri Terapia
69
C. SemanarCunebeli anu mastabilizebeli mkurnalobis faza
(13, 14, 152, 153)
SemanarCunebeli anu mastabilizebeli mkurnalobis faza
ganisazRvreba mwvave fazis amowurvis da remisiis
Camoyalibebidan 16_20 kviris xangrZlivobis periodiT.
(82_B, 73-A)
recidivis prevenciis mizniT, gaagrZeleT antidepresantebiT
mkurnaloba igive doziT, rogorc mwvave fazis periodSi
(73, 80, 82, 84-A).
70
D. damWeri anu profilaqtikuri Terapiis faza (3, 13, 14, 152, 153)
• pacientis arCevani
71
E. aqtiuri mkurnalobis Sewyveta (3, 13, 14, 152, 153)
dafa 5.
depresiuli epizodis rekurentulobis risk_faqtorebi
(13, 14, 152):
• anamnezSi xSiri depresiuli epizodebi;
• bolo depresiuli epizodis simZime;
• ojaxuri uTanxmoeba, cudi emociuri da socialuri
maxardaWera;
• stres-faqtorebisadmi aweuli mgrZnobeloba;
• disTimiuri an sxva fsiqikuri aSlilobis komorbidoba;
• Tanmxlebi qronikuli somaturi daavadebis arseboba.
72
gaiTvaliswineT, rom Timoanaleptiuri Terapiis mkveTri
Sewyvetisas, potenciurad nebismier andidepresants SeuZlia
gamoiwvios ,,moxsnis sindromi” (14).
dafa 6.
antidepresantebis ,,moxsnis sindromi” (14)
maoi tca sumsi
simptomebi aJitacia, ataqsia gripismagvari gripismagvari simptomebi,
gamRizianebloba, simptomebi _ ,,eleqtro Sokismagvari”
aSlilobis Semcivneba, mialgia, SegrZnebebi, insomnia, an
gamwvaveba, insomnia, hiperhidrozi, Tavis uzomo Zilianoba
somnolencia, tkivili, gulis Tavbrusxveva,
koSmaruli reva),DuZiloba an gamRizianebloba,
sizmrebi, mZafris sizmrebi. wamoyvirebebi.
kognituri * iSviaTad * iSviaTad _aSlilobis
darRvevebi, viTardeba mania da gamwvaveba, yuradRebis
gaugebari kardialuri koncentraciis da
metyveleba, ariTmia mexsierebis
* iSviaTad _ problemebi.
halucinacia, bodva
xSirad iwvevs tranilcipromini amitriftilini paroqsetini
xanmokle imipramini venlafaqsini
naxevardaSllis
peridis mqone
antidepresanti
73
II. bipolaruli aSlilobis mkurnaloba
74
@2. uzrunvelyaviT pacientis da sxva pirebis usafrTxoeba.
gansazRvreT fsiqiatriuli daxmarebis done (13, 151)
usafrTxoebis Sefaseba
• gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs suicidis riskis zust
Sefasebas (90-91 _ C);
• suicidur mcdelobaTa umravlesoba depresiul an Sereul
epizods ukavSirdeba (88-89-D);
• SeekiTxeT yvela pacients suiciduri azrebis, tendenciebis,
suicidis dagegmvis Sesaxeb da gansazRvre maTi intensivoba;
• SeagroveT damatebiTi informacia ojaxis wevrebisa da sxva
pirebisagan;
• SeafaseT im saSualebebis xelmisawvdomoba, romliTac
Caidina suicidi (mag medikamentebi, cecxlsasroli iaraRi
da sxva) da am saSualebebis letalurobis xarisxi;
• SeafaseT suiciduri riskis momatebasTan dakavSirebuli
komorbuli faqtorebi, rogoricaa aJitacia, Zilis
darRveva, impulsuroba, fsiqoaqtiuri nivTierebebis Warbi
moxmareba (101-102_D; 103-C), fsiqozuri simptomebi
(gansakuTrebiT imperatiuli halucinaciebi) da
personologiuri aSliloba (104-C);
• SeafaseT ojaxuri istoria suicidze da axali
gamJRavnebuli suicidis istoria (94- D);
• gansazRvreT nebismieri wina suiciduri mcdelobis arsi da
potenciuri letalurobis xarisxi;
• gansakuTrebuli zedamxedveloba gauwieT pacients,
romelic amJRavnebs suiciduri da Zaladobis Sinarsis
mqone azrebs an ganzraxvebs (100- D);
• iyaviT frTxili daskvnis gamotanis procesSi.
75
3. Terapiuli aliansis Seqmna da xelSewyoba (13; 151)
76
pacients;
• gverdiTi efeqtebis umetesobis koreqcia SeiZleba dozebis
frTxili SerCeviT, daniSnulebis reJimis da wamlis formis
SecvliT (mag. gaxangrZlivebuli moqmedebis, Txevadi
formis)(3).
(92-eqspertTa mosazreba; 166- A);
77
B. mkurnalobis arCevani
mkurnalobis miznebi:
• simptomebis marTva, raTa pacientma SeZlos fsiqosocialuri
funqcionirebis Cveul doneze dabruneba
• aJitaciis, agresiis da impulsurobis swrafi marTva.
(163, 164-C, 178- A);
pirvelad pacientebSi:
mZime maniakaluri an Sereuli epizodis dros, rekomendebulia
mkurnalobis dawyeba (114-B da 162_C):
• liTiumiT, romelime antifsiqozur preparatTan
kombinaciaSi (111-112-A)
• an valproatiT* romelime antifsiqozur preparatTan
kombinaciaSi. (127-B da 129, 128, 140-A)
• naklebad mZime pacientebisaTvis rekomendebulia
monoTerapia liTiumiT (105-107, 109-B, 115, 147-A),
valproatiT* (124-B, 110 125-126-A), an romelime
antifsiqozuri preparatiT, mag. olanzapiniT* (111, 112, 136,
137, 138,-A);
• SeiZleba saWiro iyos, xanmokle periodis ganmavlobaSi
benzodiazepinebiT damatebiTi mkurnaloba (142-143-A);
• Sereuli epizodis dros SeiZleba, liTiumTan SedarebiT,
ufro efeqturi iyos valproati (110, 115-A);
• atipiur antifsiqozur preparatebs upiratesoba eniWeba
tipiurTan SedarebiT, ZiriTadad maTi ufro asatani
gverdiTi efeqtebi gamo (mag. olanzapini an risperidoni*)
(138-139-A);
• alternatiuli mkurnaloba gulisxmobs:
1) karbamazepini* an oqskarbamazepini, 132, 165_B da 108,
131,133, 138- A); liTiumis an valproatis nacvlad;
2) ziprazidoni an queTiapini sxva antifsiqozuri
preparatis nacvlad (13);
gaiTvaliswineT:
• mkurnalobis SerCeva damokidebulia daavadebis simZimis
xarisxze, rac swrafi ciklurobis an fsiqozis arsebobas
ukavSirdeba da, roca SesaZlebelia, pacientis arCevanze
(178-A);
• liTiumis aqtiuri moqmedebis dawyebamde latenturi
periodi 4-10 dRea, amitom, maniis simptomebis marTvis
mizniT, SeiZleba saWiro gaxdes antifsiqozuri
preparatebis damateba (3) (139, 140, 141-A);
• antidepresanti Semcirebuli an Sewyvetili unda iyos
78
saWiroebis mixedviT (98 B da 146-A);
• rekomendebulia fsiqosocialuri da
fsiqofarmakologiuri Terapiis kombinireba
(164_C, 179, 180, 181- A)
79
siqozuri simptomebiT mimdinare maniakaluri an Sereuli
epizodis dros simptomebis marTvisaTvis gamoiyeneT
antifsiqozuri medikamentebi:
mizanSewonilia meore Taobis (atipuri) antifsiqozuri
preparatebiT mkurnaloba, maTi zogadad ufro asatani gverdiTi
efeqtebis profilis gamo (3):
_ risperidoni 2-6 mg;
_ olanzapini 10-20 mg;
_ queTiapini 200_400 mg;
_ ziprazidoni 40_80 mg.
(127-B, 128, 136-141-A)
• arakomplaenturi, mZime maniakalur pacientebSi, oraluri
antifsiqozuri preparatebis nacvlad, mizanSewonilia
deponirebuli fenoTiazinis gamoyeneba, mag. Sol. Fluphenazine*
12,5 _25 mg. kunTebSi 3-4 kviraSi erTxel (3)
• aseve SeiZleba ganxiluli iyos ekT (156, 43-eqspertTa
mosazreba, 157- B);
80
2. bipolaruli mwvave depresia(13, 151)
mkurnalobis mizani:
• depresiis simptomebis alageba da pacientis fsiqosocialuri
funqcionirebis Cveul doneze dabruneba;
• maniakaluri an hipomaniakaluri epizodis maprovocirebeli
faqtoris Tavidan acileba
(97, 164-C, 98, 106, 154-B, 134, 145, 147, 66_A).
81
mdgomareoba ar gaumjobesda, mizanSewonilia lamotrijinis
(134,135-A), bupropionis an paroqsitenis (98–B da 146-A) damateba.
• alternatiuli Semdegi nabijia sxva axali antidepresantis
damateba (mag. sumsi–is sxva preparati, an venlafaqsini an
monoaminoqsidazas inhibitori _maoi (13)
• tricikluri antidepresantebis daniSvna sariskoa, is
SeiZleba fazis inversiis precipitirebadi faqtori gaxdes,
ris gamoc ar aris rekomendirebuli (13);
• maoi-is gamoyeneba rTuli da SezRudulia sxva medikamentebsa
da sakvebTan interaqtivobis riskis gamo (13);
• fsiqozuri simptomebiT mimdinare depresia Cveulebriv
saWiroebs damatebiT adekvatur mkurnalobas antifsiqozuri
preparatebiT (127_B, 136-141-A);
• mizanSewonilia ekT _ mZime an Terapiisadmi rezistentuli
depresiis dros;
_ fsiqozuri simptomebiT mimdinare depresiisas;
_ katatonuri simptomebiT mimdinare depresiisas;
(156, 43-eqspertTa mosazreba; 86, 157- B)
• klinicistma SeiZleba airCios antidepresantis frTxili
gamoyeneba bipolarulis II depresiis SemTxvevaSi, am dros
ufro dabalia antidepresantebiT inducirebul maniaSi an
hipomaniaSi gadasvlis SesaZlebloba, vidre bipolarulis I
depresiisas. (1, 3, 14, 13)
3. swrafi cikluroba
82
4. damWeri, anu profilaqtikuri Terapia (13, 14, 151)
mkurnalobis miznebi:
• recidivis da rekurentobis prevencia;
• rezidualuri simptomebis reducireba;
• suiciduri riskis reducireba;
• ciklurobis sixSiris an guneba-ganwyobis umniSvnelo
labilobis reducireba;
• zogadi funqcionirebis gaumjobeseba
(164, 174-C, 178- A);
rekomendebuli arCevani:
• mkurnalobis arCevanSi didi upiratesoba eniWeba liTiums
(165-B, 147-A) an valproats (125-A); SesaZlo alternativaa
lamotrijinis (145_B da 144, 99-A), karbamazepinis an
oqskarbamazepinis (131, 133-A) CarTva;
• Tu erT-erTma zemoT aRniSnulma preparatma bolo
depresiuli an maniakaluri epizodis Semdgomi remisia
gamoiwvia, damWeri Terapiis dros igive preparati unda
gagrZeldes 6 Tve, Semdeg 1_3 Tvis ganmavlobaSi TandaTanobiT
Semcirdes da Sewydes (3)
• guneba-ganwyobis mastabilizebeli preparatis miReba unda
ganaxldes epizodis Semobrunebisas da SenarCundes, Tu
epizodi meordeba 3 welze nakleb droSi (3);
• profilaqtikuri mkurnaloba mizanSewonilia liTiumiT, Tu 2
tipiuri maniakaluri epizodis Seteva ganviTarda 3 welze
nakleb droSi (3);
• profilaqtikuri mkurnalobis mizniT antidepresantebis
gamoyenebam, Tundac normoTimul preparatebTan kombinaciaSi,
SesaZlebelia swrafi ciklurobis provocireba gamoiwvios (3)
(146_A, 98- B);
• ekT gamoyeneba damWeri Terapiis mizniT SeiZleba
mizanSewonili iyos pacientebisaTvis, romlebsac kargi efeqti
hqondaT ekT-ze mwvave epizodis dros
(86_B);
• damWeri Terapiis seleqciisas unda ixelmZRvaneloT
daavadebis simZimiT, rasac daavadebis swrafi cikluroba an
fsiqozuri simptomebis arseboba ganapirobebs da, roca
SesaZlebelia, unda gaiTvaliswinoT pacientis arCevani.
(96, 172-D, 178-A); 83
antifsiqozuri preparatebis roli
• antifsiqozuri preparatebiT mkurnaloba unda
Sewydes, Tu ki is persistentuli fsiqozis marTvis an
guneba-ganwyobis epizodis rekurentulobis
prevenciisaTvis ar aris saWiro (3);
• damWeri Terapiis dros atipiuri antifsiqozuri
preparatebis gamoyenebisas, gaiTvalisawineT, rom
damWeri Terapiisas maTi efeqturoba SefardebiTia;
sakiTxi sadaoa da jer ar aris sabolood
dadasturebuli, zogierTi moqmedi faqtori
ganxilulia zemoT (13).
(149-B, 139_A)
84
C. damatebiTi informacia farmakoTerapiuli agentebis Sesaxeb.
85
Semdeg, umjobesia diliT, uzmoze, preparatis pirveli
dozis miRebamde (14)
(105, 106, 123- B, 122- A);
inicialuri samuSao
zogadi rekomendaciebi liTiumiT mkurnalobis
dawyebamde:
• zogadi samedicino istoriis Seswavla da fizikuri
statusis gamokvleva (178-A);
• sisxlSi Sardovanas da kreatininis koncentraciis
gansazRvra (68, 120, 121-C);
• farisebri jirkvlis funqciuri sinjebis Catareba
(118-C da 117-B);
• eleqtrokardiografia;
• orsulobis testi (Svilosnobis asakis mqone qalebSi).
86
laboratoriuli maCveneblebis grZelvadiani monitoringi
• sisxlis plazmaSi liTiumis koncentracia (119_ C, 109,
123_ B da 122 -A);
_ rogorc minimumi, kontroli xorcieldeba yovel 3-6
TveSi erTxel stabiluri pacientebisaTvis da yovelTvis
klinikuri statusis Secvlisas;
_ monitoringis sixSiris optimaloba damokidebulia
droTa gamavlobaSi liTiumis sisxlis plazmaSi
koncentraciis stabilurobaze da pacientis
mdgomareobaze, romelic SeiZleba Seicvalos
sayuradRebo da angariSgasawevi simptomebiT;
• renuli funqciebi _ mkurnalobis pirveli 6 Tvis
ganmavlobaSi
analizi yovel 2-3 TveSi erTxel.
_Semdgomi kontroli yovel 6-12 TveSi erTxel
stabiluri pacientebisaTvis da yovelTvis klinikuri
statusis Secvlisas;
(68, 120 da 121-C );
• farisebri jirkvlis funqciebi _ mkurnalobis pirveli
6 Tvis ganmavlobaSi erTi an ori testi.
_ Semdgomi kontroli 6-12 TveSi erTjer stabiluri
pacientebisaTvis da yovelTvis klinikuri statusis
Seicvlisas.
(118-C da 117-B);
87
liTiumis gverdiTi efeqtebis menejmenti (183)
gverdiTi efeqti kupireba
postabsorfciuli sindromi G/I • dozebis Semcireba an daniSnulebis
diskomforti, gulisreva, sisuste, reJimis Secvala _ dRis dozis
Tavbrusxveva Semcirebis xarjze saRamos dozis
• gamowveulia sisxlSi liTiumis gazrda;
koncentraaciis swrafi momatebiT • alternatiuli preparatis micema
• gaivlis droTa ganmavlobaSi
xelebis wvrilamplitudiani tremori, • gazome koncentracia sisxlSi
romelic daRlilobisas vlindeba da • damoiyene propranololi an msgavsi
persistentulia preparati
wyurvili, polidifsia, poliuria, Sardis • poliuria SeiZleba mowesrigdes
dabali xvedriTi wona medikamentis Zilis win erTjeradi
• medikamentiT inducirebuli micemiT
renaluri disfunqcia, • dozebis reducireba SeiZleba iqnes
antidiuretikul hormonze gamoyenebuli simptomebis kontrolisTvis
Tirkmlis sapasuxo reaqciis • saTanado xsnarebis da eleqtrolitebis
Semcirebis gamo gadasxma SeiZleba iqnes gamoyenebuli
• zogierT pacients SeiZleba • mwvave simptomebis dros SeiZleba
daqveiTebuli qondes koncentraciis gamoyenebuli iqnes Tiaziduri
unari struqturis preparatebi, magram
• SesaZloa nefrogenuli uSaqro eleqtolitebis monitoringia saWiro,
diabeti gamovlindes kaliumis micema SeiZleba iyos saWiro da
liTiumis doza unda Semcirdes.
• kaliumis damzogavi diuretiki SeiZleba
efeqturi iyos, romelic Cveulebriv ar
gaaZlierebs potasiumis eqskrecias da
liTiumis reabsorbcias
interstinaluri fibrozi, glomeruluri • Tirkmlis funqciis monitoringi
sklerozi, auaresebs wylis reabsorbcias, dasawyisSi da weliwadSi orjer
iwvevs sisxlSi kreatininis momatebas
• asocirebulia liTiumis
xangrZlivad gamoyenebasTan,
zogierT etapze
repolarizaciis darRveva ekg-ze _ • ekg gamokvleva dasawyisSi da
gamtareblobis darRveva an zogjer individualurad 40 w < asakis zemoT
ariTmia
hipotireodizmi • levoTiroqsinis gamoyeneba pacientebSi,
• ufro xSiria qalebSi romlebic moixmaren liTiums
• vlindeba pacientebis 1/3 -Si • Tiroiduli hormonis CarTva
liTiumiT mkurnalobisas mkurnalobaSi da guneba-ganwyobis
• SeiZleba gamovlindes pacientebSi stabilizebadi sxva preparatiT
liTiumiT mkurnalobisas 6-18 Tvis Canacvleba SeiZleba iqnes gamyenebuli
ganmavlobaSi roca swrafi cikluroba an depresiaa
• arsebobs depresiis gamovlinebis gamoxatuli
riski liTiumiT inducirebuli • Tiroiduli hormonebis gamokvleva unda
hipoTireodizmis mqone pacientebSi moxdes inicialur etapze da
1-2-jer weliwadSi
dermatologiuri cvlilebebi _ Cirqovani • mkurnaloba empiriulad
gamonayari, fsoriazis eqsacerbacia an
precipitacia, antipsoriazuli mkurnalbis
inhibireba.
• sisxlis plazmaSi 1,5 mEq/L -ze ufro maRali koncentracia pacientebisaTvis ufro
xSirad toqsiuria, xolo 2,0 mEq/L –ze ufro maRali koncentracia Cveulebriv
sicocxlisaTvis saSiS gverdiT movlenebTan asocirdeba. maRali koncentraciisas
toqsiurobis minimizebisaTvis SeiZleba saWiro gaxdes hemodializi.
88
2. valproati / valproatis mJava / divalproeqsi (1, 3, 4, 13, 14, 15)
89
Seesabameba sisxlis plazmaSi 50 _ 125 mg/mL
valproatis koncentracias;
• dozis mateba xdeba TandaTanobiT, 250-500mg-iT, 2-3
dRis intervaliT, rac damokidebulia klinikur
efeqtsa da gverdiT movlenebze (4);
• Cveulebriv, mozrdilis maqsimaluri dRiuri doza 60
mg/kg–ze dReSi, iZleva sisxlis plazmaSi 50-125 mg/mL
preparatis koncentracias;
• pacientebs ambulatoriul pirobebSi, moxucebs an
pacientebs hipomaniiT da euTimiiT, eniSnebaT
valproatis sawyisi doza 250 mg 3-jer dReSi.
stabilur pacientebs SeiZleba daeniSnoT erTjeradi
an orjeradi dRiuri doza gamartivebulad, erTxel
dReSi;
• gaxangrZlivebuli moqmedebis preparatis, mag.
divalproeqsi ER_is biosargeblianoba, daaxloebiT
15%-iT ufro naklebia, vidre uSualo moqmedebis
preparatebis. amitom divalproeqs ER -is dozis
mateba unda moxdes proporciulad
(63-D, 125, 126, 128, 176-A);.
90
valproatiT gamowveuli gverdiTi efeqtebis marTva (183)
gverdiTi efeqti kupireba
sedacia da GI distresi gamovlenili • wamlebiT gamowveuli GI distresis marTva
mkurnalobis dawyebisas xdeba dozebis SemcirebiT, valproatis
jgufis sxva preparatis daniSvniT da/an H2-
receptoris blokatoris daniSvniT
Tmebis cvena, wonaSi momateba, madis • urCie dieta da varjiSi
gaZliereba • ganixile wonis damklebi agentebi
msubuqi leikopenia, Trombocitopenia, • unda gakeTdes sixlis saerTo analizi
Trompocitebis funqciis gauareseba srulad;
• gansazRvre Trombocitebis analizi da
sisxlis Sededebis dro, Tu pacients
dagegmili aqvs operacia da roca pacients
aqvs Zlieri sisxlnaJRenTebi an hemoragia;
• Seqcevadia mkurnalobis Sewyvetis Semdeg.
SeiZleba gamovlindes tremori • mkurnaloba beta-blokerebiT
SeiZleba gazardos policistozuri • mkurnaloba oraluri kontraceptivebiT
ovariuli sindromis gamovlinebis
SemTxvevebi
RviZlis funqciis darRveva, • RviZlis funqciuri sinjebis monitori
hiperamonemiis mZime SemTxvevebis yovelTviurad mkurnalobis dasawyisSi da
gamovlineba zogierT pacientSi Semdeg weliwadSi orjer
hepatocelularuli nekrozi, • pacienti gafrTxilebuli unda iyos rom
hemoragiuli pankreatiti da dauyovnebliv mimarTos samedicino
agranulocitozi. daxmarebas abdominaluri tkivilis,
iSviaTad idiosinkraziuli reaqcia siyviTlis sicxiT mimdinare mwvave
faringitis, sisxldenis an purpuris
gamovlinebis SemTxvevaSi
3. karbamazepini
91
mxedvelobis velSi da ataqsia;
• naklebi sixSiris gverdiTi efeqtebia: kanze gamonayari,
zomieri leikopenia, RviZlis enzimebis zomieri momateba,
zomieri Trombocitopenia, hiponatremia (132-C, 177-D);
• iSviaTi, idiosinkraziuli, magram seriozuli da
potenciurad fataluri gverdiTi efeqtebia:
agranulocitozi, aplastiuri anemia, Trombocitopenia,
RviZlis ukmarisoba, eqsfoliatiuri dermatiti (mag
steven_jonsonis sindromi) da pankreatiti;
• damatebiTi sifrTxilea saWiro klinikuri statusis
monitoringis dros _ aucilebelia pacients aswavloT
RviZlis, hematologiuri da dermatologiuri reaqciebis
niSnebi da simptomebi, instruqtirebuli unda iyos, rom
am simptomebis gamovlenis SemTxvevaSi dauyovnebliv
Seatyobinos eqims;
• sxva iSviaTi gverdiTi efeqtebia: sistemuri
hipersenzitiuri reaqciebi, gulis gamtareblobis
darRveva, fsiqozebis sporadiul SemTxvevebi da Zalian
iSviaTia renaluri efeqti _ Tirkmlis ukmarisoba,
oliguria, hematuria da proteinuria;
• karbamazepinTan SedarebiT, oqskarbamazepins zomieri
efeqturoba da naklebi gverdiTi efeqtebi aqvs (3). (133-B);
92
• daavadebis qvemwvave gamovlinebisas, ambulatoriul
pacientebSi doza TandaTan unda Semcirdes gverdiTi
efeqtebis minimumamde dayvanis mizniT(13);
• Terapiuli doza saSualod utoldeba 1000 mg-s dReSi,
magram SeiZleba meryeobdes klinikur praqtikaSi
dasaSvebis farglebSi 200_1600 mg. dReSi (13);
• aSlilobis kupirebisaTvis saWiroa bipolaruli
aSlilobis mqone pacientebis sisxlis plazmaSi
karbamazepinis Terapiuli koncentraciis miRweva.
(sisxlis plazmaSi preparatis Terapiuli
koncentracia 4-12 mg/mL farglebSi meryeobs); (13)
• sisxlis plazmaSi koncentraciis piki dgeba
preparatis miRebidan 4_10 saaTis Semdeg (3);
• sisxlis plazmaSi karbamazepinis koncentraciis
monitoringi unda gakeTdes diliT, dRis pirveli
dozis miRebamde (14);
• dedis rZeSi karbamazepinis koncentracia sisxlis
plazmaSi koncentraciis 25-60%-s Seadgens (3) (161_C);
• Sesabamisi Terapiuli koncentracia sisxlis
plazmaSi, dozis Secvlidan 5 dRis Semdeg yalibdeba
(13).
93
4. olanzapini (13)
gverdiTi efeqtebi
• yvelaze xSiri gverdiTi efeqtia sedacia, Tavbrusxveva,
ataqsia, tremori, insomnia, Tavis tkivili, gulis reva,
infeqciebi da mxedvelobis dabindva an gaoreba,
daRliloba, gastro_intestinaluri disfunqcia,
gripismagvari simptomebi, cvlilebebi sisxlSi (15);
• lamotrijinis dozis swrafma titraciam SeiZleba
gamoiwvios gamonayari _ steven-jonsonis sindromi da
toqsiuri epidermaluri nekrolizi. mozrdilebSi riski
aris daaxloebiT 0,3%; bavSvebSi _ daaxloebiT 1%;
• pacienti informirebuli unda iyos gamonayaris
ganviTarebis riskis Sesaxeb, raTa saWiroebis
SemTxvevaSi droulad daukavSirdes fsiqiatrs an
pirveladi jandacvis Terapevts;
• gamonayari SeiZleba mkurnalobis nebismier periodSi
gamovlindes, magram ufro savaraudoa mkurnalobis
dasawyisSi;
• gamonayaris gamovlinebisas Zneli gasarCevia, ramdenad
seriozuli an keTilTvisebiania gamonayari;
• gansakuTrebiT SemaSfoTebelia, roca gamonayars Tan
erTvis cxeleba da yelis tkivili, gamonayaris
difuzuri gavrceleba da saxis da lorwovanis
SeSupeba. am SemTxvevaSi rogorc lamotrijini, aseve
valproati unda moixsnas;
• klinikuri dakvirvebiT, dabali dozebis titraciis
reJimis gamoyeneba (ix. qvemoT) amcirebs mniSvnelovani
gamonayaris risks mozrdilebSi 0,01%-iT (igivea sxva
antikonvulsantebis dozirebis dros);
94
• ufro naklebada mosalodneli gamonayaris garTuleba
Tu vmarTavT lamotrijinis da valproatis gverdiT
movlenebs.
(134, 135, 144 _ A da !45_B)
95
6. liTiumis karbonatis, valproatis da karbamazepinis
zogierTi SedarebiTi farmakokineturi parametri (4)
preparatebi
parametrebi liTiumi valproati karbamazepini
sadReRamiso dozis
Terapiuli 0,6 _ 1, 2 0,6 _ 1, 4 ^ 0,4 _1,0
intervali gramebSi
sisxlis plazmaSi
optimaluri 0,5_0,8 50 _100 6 _ 8
Terapiuli mmoli/l mkg/ml mkg/ml
koncentracia
sisxlSi preparatis + + + ?
konc-is Terapiul aSkara, pirdapiri arapirdapiri, (saeWvo)
efeqtTan kavSiri
toqsikuri konc.-ia 1,5 mmoli/l 200 mkg/ml 18 mkg/ml
Tirkmlis _ _ +
fermentebis
autoinduqcia
per - os miRebisas 1 – 3 sT_s Semdeg 1 _ 4 sT-s Semdeg 4_10 sT-s Semdeg
SratSi konc-is piki
sisxlis cilebTan 0 90 75
SekavSireba (%)
sisxlis plazmidan 8 _ 41 sT 30 _ 40 sT
naxevargamoyofis (saSualod 8 _ 17 sT (8_17 sT xangrZlivad
periodi 24sT) miRebisas fermentuli
autoinduqciis gamo)
sisxlis plazmaSi 2_6 dRis Semdeg (ar 2 dRis Semdeg 7_10 dRe dawyebidan,
stabiluri konc-is icvleba xangrZlivi (ar icvleba xangrZlivi xangrZlivi miRebisas,
fazis miRwevis dro miRebisas) miRebisas) dozis Secvlidan 3-
5dRe
80_90% SardiT 3% SardiT da ganavliT 2% SardiT da
organizmidan Seucvleli saxiT Seucvlelad, danarCenis ganavliT
gamoyofis ZiriTadi metabolizmi _ RviZlSi, Seucvlelad,
gzebi glukuronis mJavasTan danarCenis
mierTebiT metabolizmi xdeba
RviZlSi glukuronis
mJavasTan mierTebis
da hidroqsilirebis
gziT
zrdis liTiumis kompleqsuri zrdis cns-is mxriv
wamlebTan neirotoqsiurobas: interaqtivoba: sxva gverdiT efeqts:
urTierTmoqmedeba _antifsiqozuri antikonvulsantebTan liTiumi,
preparatebi, _saWiroa nevrologis antifsiqozuri
_Ca antagonistebi, konsultacia preparatebi,
_ACE inhibitorebi potencirebas axdens Ca++ antagonistebi;
koncentracias zrdis: aspirinis da varfarinis maoi-sTan_
alkoholi aqtivobis; aucilebelia 2 kvira
diuretikebi; SeuZlia gazardos maoi- intervali;
gamoyofas aZlierebs s da tca-s koncentracia. tca, neiroleptiki.
_ NaCl; toqsiuria gripis
sifrTxilea saWiro: vaqcinaciisas, efeqti
aspirini, ibuprofeni sxvadasxvaa
fenitoinTan da
oralur
kontraceptivebTan.
96
7. normoTimuli Terapiis gverdiTi efeqtebis SedarebiTi speqtri (4)
97
8. normoTimuli preparatebis gamoyenebis ukuCveneba (4)
98
9. liTiumis marilebiT mkurnalobis gverdiTi movlenebis kupireba (4)
adreuli gverdiTi liTiumis marilebiT
efeqti _ pirveli intoqsikacia (liTiumis
ori kvira koncentracia sisxlis
_ ar saWirobs plazmaSi > 1,5 _ 2,0
Terapiis srul mmol/l)
moxsnas, • liTiumis marilebis mogvianebiTi gverdiTi efeqti
dasaSvebia: miRebis saWiroebs:
• droebiT dozebis dauyovneblivi • specialur koreqcias an
Semcireba an Sewyveta • Terapiis moxsnas
• retardirebul • detoqsikaciuri
preparatebze Terapiis Catareba:
gadasvla an _ diuretikebi
• mkurnalobis _ natriumis
reJimis Secvla bikarbonati
_ dializi
_ simptomuri Terapia
99
8. gaidlainis gadasinjvisa da ganaxlebis vada – 2 weli.
100
18. American Psychiatric Association: Practice Guideline for Psychiatric Evaluation of
Adults. Am J Psychiatry 1995; 152(Nov suppl): (153)
• moxda fundamenturi naSromebisa da arsebuli rekomendaciebis
Targmna, Sejereba da adaptirebuli variantis SemuSaveba, romelic,
erTi mxriv, pasuxobs saerTaSoriso moTxovnebs, xolo, meore
mxriv, iTvaliswinebs saqarTvelos samedicino dawesebulebaTa
rogorc adamianur, ise teqnikur resursebs.
• rekomendaciaTa moZieba xorcieldeboda klinikuri rekomendaciebis
saerTaSoriso reestrebSi, eleqtronuli monacemebis bazebSi
internetis gamoyenebiT.
Suite 300
NAMI HelpLine: (800) 950-NAMI [6264] 6001 Executive Blvd., Rm. 8184
Bethesda, MD 20892-9663
National Depressive and Manic-Depressive (301) 443-4513 TTY Line: (301) 443-8431
Association
Chicago, IL 60610-7204
(703) 684-7722
http://www.nmha.org
101
klinikuri rekomendaciebis da mtkicebulebebis moZiebis damatebiTi
wyaroebi da meTodebi
• Lifelong learning in Psychiatry _ Psychiatryonlain
• Wikipeia, the free encyclopedia _ www.en.wikipedia.org/wiki/.
• koxreinis biblioTeka - The Cochrane Library 2006, Issue 4
• amerikis samedicino biblioTekis mier Seqmnili eleqtronul
bibliografiul monacemTa baza - MEDLINE
102
IV araeqsperimentuli D eyrdnoba IV da V
multicentruli donis mtkicebulebas
kvlevebi saWiroebs konsesuss
Va avtoritetul
profesionalTa
mosazreba
Vb klinikuri gamocdileba,
aRwerilobiTi kvlevebi
an eqspertTa angariSi
103
20. Goldman W, McCulloch J, Cuffel B, Zarin DA, Suarez A, Burns BJ: Outpatient utilization
patterns of integrated and split psychotherapy and pharmacotherapy for depression. Psychiatr
Serv 1998; 49:477–482 ;
21. Thase ME, Reynolds CF, Frank E, Simons AD: Response to cognitive-behavioral therapy in
chronic depression. J Psychotherapy Practice and Research 1994; 3:204–214 [B];
22. Conte HR, Karasu TB: A review of treatment studies of minor depression 1980–1981. Am J
Psychother 1992; 46:58–74;
23. Keller MD, McCullough JP, Rush AJ, Klein DF, Schatzberg AF, Gelenberg J, Thase ME:
Nefazodone HCI, cognitive behavioral analysis system of psychotherapy and combination
therapy for the acute treatment of chronic depression, in 1999 Annual Meeting New Research
Program and Abstracts. Washington, DC, American Psychiatric Association, 1999, p 178 [A];
24. Parsons B, Quitkin FM, McGrath PJ, Stewart JW, Tricamo E, Ocepek-Welikson K, Harrison
W, Rabkin JG, Wager SG, Nunes E: Phenelzine, imipramine, and placebo in borderline patients
meeting criteria for atypical depression. Psychopharmacol Bull 1989; 25:524–534 [A];
25. Rosenthal NE, Sack DA, Carpenter CJ, Parry BL, Mendelson WB, Wehr TA: Antidepressant
effects of light in seasonal affective disorder. Am J Psychiatry 1985; 142:163–170 [C];
26. Reynolds CF, Frank E, Perel JM, Imber SD, Cornes C, Miller MD, Mazumdar S, Houck PR,
Dew MA, Stack JA, Pollock BG, Kupfer DJ: Nortriptyline and interpersonal psychotherapy as
maintenance therapies for recurrent major depression: a randomized controlled trial in patients
older than 59 years. JAMA 1999; 281:39–45 [A];
27. Nelson JC, Mazure CM, Bowers MBJ, Jatlow PI: A preliminary, open study of the combination
of fluoxetine and desipramine for rapid treatment of major depression. Arch Gen Psychiatry
1991; 48:303–307 [C];
28. Glassman AH, Roose SP: Delusional depression. Arch Gen Psychiatry 1981; 38:424–427;
29. Spiker DG, Weiss JC, Dealy RS, Griffin SJ, Hanin I, Neil JF, Perel JM, Rossi AJ, Soloff PH:
The pharmacological treatment of delusional depression. Am J Psychiatry 1985; 142:430–436
[A];
30. Quitkin FM, Harrison W, Stewart JW, McGrath PJ, Tricamo E, Ocepek-Welikson K, Rabkin
JG, Wager SG, Nunes E, Klein DF: Response to phenelzine and imipramine in placebo
nonresponders with atypical depression: a new application of the crossover design. Arch Gen
Psychiatry 1991; 48:319–323 [A];
31. Liebowitz MR, Quitkin FM, Stewart JW, McGrath PJ, Harrison WM, Markowitz JS, Rabkin
JG, Tricamo E, Goetz DM, Klein DF: Antidepressant specificity in atypical depression. Arch
Gen Psychiatry 1988; 45:129–137 [A];
32. Quitkin FM, Stewart JW, McGrath PJ, Liebowitz MR, Harrison WM, Tricamo E, Klein DF,
Rabkin JG, Markowitz JS, Wager SG: Phenelzine versus imipramine in the treatment of
probable atypical depression: defining syndrome boundaries of selective MAOI responders. Am
J Psychiatry 1988; 145:306–311 [A];
33. Goodnick PJ, Extein I: Bupropion and fluoxetine in depressive subtypes. Ann Clin Psychiatry
1989; 1:119–122 [C];
34. Pande AC, Birkett M, Fechner-Bates S, Haskett RF, Greden JF: Fluoxetine versus phenelzine in
atypical depression. Biol Psychiatry 1996; 40:1017–1020 [A];
35. Sheehan DV, Davidson JR, Manschreck T, Van Wyck Fleet J: Lack of efficacy of a new
antidepressant (bupropion) in the treatment of panic disorder with phobias. J Clin
Psychopharmacol 1983; 3:28–31 [C];
36. Clomipramine Collaborative Study Group: Clomipramine in the treatment of patients with
obsessive-compulsive disorder. Arch Gen Psychiatry 1991; 48:730–738 [A];
37. Jenike MA, Buttolph L, Baer L, Ricciardi J, Holland A: Open trial of fluoxetine in obsessive-
compulsive disorder. Am J Psychiatry 1989; 146:909–911 [A];
38. Akiskal HS, Rosenthal TL, Haykal RF, Lemmi H, Rosenthal RH: Characterological
depressions: clinical and sleep EEG findings separating subaffective dysthymias from character
spectrum disorders. Arch Gen Psychiatry 1980; 37:777–783 [B];
104
39. Nelson JC, Kennedy JS, Pollock BG, Laghrissi-Thode F, Narayan M, Nobler MS, Robin DW,
Gergel I, McCafferty J, Roose S: Treatment of major depression with nortriptyline and
paroxetine in patients with ischemic heart disease. Am J Psychiatry 1999; 156:1024–1028 [A];
40. Roose SP, Glassman AH, Giardina EG, Walsh BT, Woodring S, Bigger JT: Tricyclic
antidepressants in depressed patients with cardiac conduction disease. Arch Gen Psychiatry
1987; 44:273–275 [A];
41. Kuhn R: The treatment of depressive states with G22355 (imipramine hydrochloride). Am J
Psychiatry 1958; 115:459–464 [B];
42. Andersen K, Balldin J, Gottfries CG, Granerus AK, Modigh K, Svennerholm L, Wallin A:
A double-blind evaluation of electroconvulsive therapy in Parkinson's disease with on-off
phenomena. Acta Neurol Scand 1987; 76:191–199 [A];
43. American Psychiatric Association: The Practice of Electroconvulsive Therapy:
Recommendations for Treatment, Training, and Privileging: A Task Force Report of the
American Psychiatric Association, 2nd ed. Washington, DC, American Psychiatric Press, 2001;
44. Akiskal HS, Walker P, Puzantian VR, King D, Rosenthal TL, Dranon M: Bipolar outcome in
the course of depressive illness: phenomenologic, familial, and pharmacologic predictors. J
Affect Disord 1983; 5:115–128 [A];
45. Paykel ES: Depressive typologies and response to amitriptyline. Br J Psychiatry 1972;
120:147–156 [B];
46. Danish University Antidepressant Group: Paroxetine: a selective serotonin reuptake inhibitor
showing better tolerance but weaker antidepressant effect than clomipramine in a controlled
multicenter study. J Affect Disord 1990; 18:289–299 [A];
47. Delgado PL, Price LH, Charney DS, Heninger GR: Efficacy of fluvoxamine in treatment-
refractory depression. J Affect Disord 1988; 15:55–60 [B];
48. Cunningham LA, Borison RL, Carman JS, Chouinard G, Crowder JE, Diamond BI, Fischer DE,
Hearst E: A comparison of venlafaxine, trazodone, and placebo in major depression. J Clin
Psychopharmacol 1994; 14:99–106 [A];
49. Pitts WM, Fann WE, Halaris AE, Dressler DM, Sajadi C, Snyder S, Ilaria RL: Bupropion in
depression: a tri-center placebo-controlled study. J Clin Psychiatry 1983; 44(5, part 2):95–100
[A];
50. Mendels J, Amin MM, Chouinard G, Cooper AJ, Miles JE, Remick RA, Saxena B, Secunda
SK, Singh AN: A comparative study of bupropion and amitriptyline in depressed outpatients.
J Clin Psychiatry 1983; 44:118–120 [A];
51. Feighner JP, Gardner EA, Johnston JA, Batey SR, Khayrallah MA, Ascher JA, Lineberry CG:
Double-blind comparison of bupropion and fluoxetine in depressed outpatients. J Clin
Psychiatry 1991; 52:329–335 [A];
52. Claghorn JL, Lesem MD: A double-blind placebo-controlled study of Org 3770 in depressed
outpatients. J Affect Disord 1995; 34:165–171 [A];
53. Guelfi JD, White C, Hackett D, Guichoux JY, Magni G: Effectiveness of venlafaxine in patients
hospitalized with major depression and melancholia. J Clin Psychiatry 1995; 56:450–458 [A];
54. Fontaine R, Ontiveros A, Elie R, Kensler TT, Roberts DL, Kaplita S, Ecker JA, Faludi G: A
double-blind comparison of nefazodone, imipramine, and placebo in major depression. J Clin
Psychiatry 1994; 55:234–241 [A];
55. Quitkin FM, McGrath PJ, Stewart JW, Harrison W, Tricamo E, Wager SG, Ocepek-Welikson
K, Nunes E, Rabkin JG, Klein DF: Atypical depression, panic attacks, and response to
imipramine and phenelzine: a replication. Arch Gen Psychiatry 1990; 47:935–941 [A];
56. Zisook S, Braff DL, Click MA: Monoamine oxidase inhibitors in the treatment of atypical
depression. J Clin Psychopharmacol 1985; 5:131–137 [A];
57. Quitkin FM, Rabkin JG, Markowitz JM, Stewart JW, McGrath PJ, Harrison W: Use of pattern
analysis to identify true drug response. Arch Gen Psychiatry 1987; 44:259–264 [A];
105
58. Katz MM, Koslow SH, Maas JW, Frazer A, Bowden CL, Casper R, Croughan J, Kocsis J,
Redmond E Jr: The timing, specificity and clinical prediction of tricyclic drug effects in
depression. Psychol Med 1987; 17:297–309 [C];
59. Price LH, Charney DS, Heninger GR: Variability of response to lithium augmentation in
refractory depression. Am J Psychiatry 1986; 143:1387–1392 [C];
60. Kramlinger KG, Post RM: The addition of lithium to carbamazepine: antidepressant efficacy in
treatment-resistant depression. Arch Gen Psychiatry 1989; 46:794–800 [C];
61. Prange AJ, Loosen PT, Wilson IC, Lipton MA: The therapeutic use of hormones of the thyroid
axis in depression, in The Neurobiology of Mood Disorders. Edited by Post R, Ballenger J.
Baltimore, Williams & Wilkins, 1984, pp 311–322 [G];
62. Feighner JP, Herbstein J, Damlouji N: Combined MAOI, TCA, and direct stimulant therapy of
treatment-resistant depression. J Clin Psychiatry 1985; 46:206–209 [Vb];
63. Hayes SG: Long-term use of valproate in primary psychiatric disorders. J Clin Psychiatry 1989;
50:35–39 [D];
64. Razani J, White KL, White J, Simpson G, Sloane RB, Rebal R, Palmer R: The safety and
efficacy of combined amitriptyline and tranylcypromine antidepressant treatment: a controlled
trial. Arch Gen Psychiatry 1983; 40:657–661 [A];
65. Young JPR, Lader MH, Hughes WC: Controlled trial of trimipramine, monoamine oxidase
inhibitors, and combined treatment in depressed outpatients. Br Med J 1979; 2:1315–1317 [A];
66. Lauritzen L, Odgaard K, Clemmesen L, Lunde M, Ohrstrom J, Black C, Bech P: Relapse
prevention by means of paroxetine in ECT-treated patients with major depression: a comparison
with imipramine and placebo in medium-term continuation therapy. Acta Psychiatr Scand 1996;
94:241–251 [A];
67. Paul SM, Extein I, Calil HM, Potter WZ, Chodoff P, Goodwin FK: Use of ECT with treatment-
resistant depressed patients at the National Institute of Mental Health. Am J Psychiatry 1981;
138:486–489 [B];
68. Vestergaard P, Schou M, Thomsen K: Monitoring of patients in prophylactic lithium treatment:
an assessment based on recent kidney studies. Br J Psychiatry 1982; 140:185–187 [C];
69. Marcus ER, Bradley SS: Combination of psychotherapy and psychopharmacotherapy with
treatment-resistant inpatients with dual diagnoses. Psychiatr Clin North Am 1990; 13:209–214
[V];
70. Thase ME, Dubé S, Bowler K, Howland RH, Myers JE, Friedman E, Jarrett DB: Hypothalamic-
pituitary-adrenocortical activity and response to cognitive behavior therapy in unmedicated,
hospitalized depressed patients. Am J Psychiatry 1996; 153:886–891 [B];
71. Steuer JL, Mintz J, Hammen CL, Hill MA, Jarvik LF, McCarley T, Motoike P, Rosen R:
Cognitive-behavioral and psychodynamic group psychotherapy in treatment of geriatric
depression. J Consult Clin Psychol 1984; 52:180–189 [B];
72. Thase ME, Simons AD, Cahalane J, McGeary J, Harden T: Severity of depression and response
to cognitive behavior therapy. Am J Psychiatry 1991; 148:784–789 [B];
73. Elkin I, Shea MT, Watkins JT, Imber SD, Sotsky SM, Collins JF, Glass DR, Pilkonis PA, Leber
WR, Docherty JP, Fiester SJ, Parloff MB: National Institute of Mental Health Treatment of
Depression Collaborative Research Program: general effectiveness of treatments. Arch Gen
Psychiatry 1989; 46:971–982 [A];
74. Pollack MH, Rosenbaum JF: Management of antidepressant-induced side effects: a practical
guide for the clinician. J Clin Psychiatry 1987; 48:3–8;
75. Daneman EA: Imipramine in office management of depressive reactions (a double-blind study).
Dis Nerv Syst 1961; 22:213–217 [A];
76. O'Leary KD, Beach SR: Marital therapy: a viable treatment for depression and marital discord.
Am J Psychiatry 1990; 147:183–186 [A];
77. Blackburn IM, Bishop S, Glen AI, Whalley LJ, Christie JE: The efficacy of cognitive therapy in
depression: a treatment trial using cognitive therapy and pharmacotherapy, each alone and in
combination. Br J Psychiatry 1981; 139:181–189 [A];
106
78. Hersen M, Bellack AS, Himmelhoch JM, Thase ME: Effects of social skill training,
amitriptyline, and psychotherapy in unipolar depressed women. Behavior Therapy 1984; 15:21–
40 [B];
79. Murphy GE, Simons AD, Wetzel RD, Lustman PJ: Cognitive therapy and pharmacotherapy:
singly and together in the treatment of depression. Arch Gen Psychiatry 1984; 41:33–41 [A];
80. Frank E, Kupfer DJ, Perel JM, Cornes C, Jarrett DB, Mallinger AG, Thase ME, McEachran
AB, Grochocinski VJ: Three-year outcomes for maintenance therapies in recurrent depression.
Arch Gen Psychiatry 1990; 47:1093–1099 [A];
81. Frank E, Kupfer DJ, Perel JM, Cornes C, Mallinger AG, Thase ME, McEachran AB,
Grochocinski VJ: Comparison of full-dose versus half-dose pharmacotherapy in the
maintenance treatment of recurrent depression. J Affect Disord 1993; 27:139–145 [A];
82. Prien RF, Kupfer DJ: Continuation drug therapy for major depressive episodes: how long
should it be maintained? Am J Psychiatry 1986; 143:18–23 [B];
83. Jarrett DB, Basco MR, Riser R, Ramanan J, Marwill M, Rush AJ: Is there a role for
continuation phase cognitive therapy for depressed outpatients? J Consult Clin Psychol 1998;
66:1036–1040 [B];
84. Keller MD, Gelenberg AJ, Hirschfeld RM, Rush AJ, Thase ME, Kocsis JH, Markowitz JC,
Fawcett JA, Koran LM, Klein DN, Russell JM, Kornstein SG, McCullough JP, Davis SM,
Harrison WM: The treatment of chronic depression, part 2: a double-blind, randomized trial of
sertraline and imipramine. J Clin Psychiatry 1998; 59:598–607 [A];
85. Fava GA, Grandi S, Zielezny M, Canestrari R, Morphy MA: Cognitive behavioral treatment of
residual symptoms in primary major depressive disorder. Am J Psychiatry 1994; 151:1295–
1299 [B];
86. Petrides G, Dhossche D, Fink M, Francis A: Continuation ECT: relapse prevention in affective
disorders. Convuls Ther 1994; 10:189–194 [B];
87. Weisler RH, Johnston JA, Lineberry CG, Samara B, Branconnier RJ, Billow AA: Comparison
of bupropion and trazodone for the treatment of major depression. J Clin Psychopharmacol
1994; 14:170–179 [A];
88. Isometsa ET, Henriksson MM, Aro HM, Lonnqvist JK: Suicide in bipolar disorder in Finland.
Am J Psychiatry 1994; 151:1020–1024 [D];
89. Dilsaver SC, Chen YW, Swann AC, Shoaib AM, Krajewski KJ: Suicidality in patients with
pure and depressive mania. Am J Psychiatry 1994; 151:1312–1315 [D];
90. Strakowski SM, McElroy SL, Keck PE Jr, West SA: Suicidality among patients with mixed and
manic bipolar disorder. Am J Psychiatry 1996; 153:674–676 [C];
91. Muller-Oerlinghausen B, Wolf T, Ahrens B, Glaenz T, Schou M, Grof E, Grof P, Lenz G,
Simhandl C, Thau K, Vestergaard P, Wolf R: Mortality of patients who dropped out from
regular lithium prophylaxis: a collaborative study by the International Group for the Study of
Lithium-Treated Patients (IGSLI). Acta Psychiatr Scand 1996; 94:344–347 [C];
92. Gutheil TG: The psychology of psychopharmacology. Bull Menninger Clin 1982; 46:321–330
[G];
93. Hammen C, Gitlin M: Stress reactivity in bipolar patients and its relation to prior history of
disorder. Am J Psychiatry 1997; 154:856–857 [D];
94. Malkoff-Schwartz S, Frank E, Anderson B, Sherrill JT, Siegel L, Patterson D, Kupfer DJ:
Stressful life events and social rhythm disruption in the onset of manic and depressive bipolar
episodes: a preliminary investigation. Arch Gen Psychiatry 1998; 55:702–707 [D];
95. Perry A, Tarrier N, Morriss R, McCarthy E, Limb K: Randomised controlled trial of efficacy of
teaching patients with bipolar disorder to identify early symptoms of relapse and obtain
treatment. Br Med J 1999; 318:149–153 [A];
96. Tohen M, Hennen J, Zarate CM Jr, Baldessarini RJ, Strakowski SM, Stoll AL, Faedda GL,
Suppes T, Gebre-Medhin P, Cohen BM: Two-year syndromal and functional recovery in 219
cases of first-episode major affective disorder with psychotic features. Am J Psychiatry 2000;
157:220–228 [D];
107
97. Keck PE Jr, McElroy SL, Strakowski SM, West SA, Sax KW, Hawkins JM, Bourne ML,
Haggard P: 12-month outcome of patients with bipolar disorder following hospitalization for a
manic or mixed episode. Am J Psychiatry 1998; 155:646–652 [C];
98. Howland RH: Induction of mania with serotonin reuptake inhibitors. J Clin Psychopharmacol
1996; 16:425–427 [B];
99. Calabrese JR, Suppes T, Bowden CL, Sachs GS, Swann AC, McElroy SL, Kusumakar V,
Ascher JA, Earl NL, Greene PL, Monaghan ET (Lamictal 614 Study Group): A double-blind,
placebo-controlled, prophylaxis study of lamotrigine in rapid-cycling bipolar disorder. J Clin
Psychiatry 2000; 61:841–850 [A];
100. Brennan PA, Mednick SA, Hodgins S: Major mental disorders and criminal violence in a
Danish birth cohort. Arch Gen Psychiatry 2000; 57:494–500 [D];
101. Regier DA, Farmer ME, Rae DS, Locke BZ, Keith SJ, Judd LL, Goodwin FK: Comorbidity
of mental disorders with alcohol and other drug abuse: results from the Epidemiologic
Catchment Area (ECA) study. JAMA 1990; 264:2511–2518 [D];
102. Potash JB, Kane HS, Chiu Y-F, Simpson SG, MacKinnon DF, McInnis MG, McMahon FJ,
DePaulo JR Jr: Attempted suicide and alcoholism in bipolar disorder: clinical and familial
relationships. Am J Psychiatry 2000; 157:2048–2050 [D];
103. Tondo L, Baldessarini RJ, Hennen J, Minnai GP, Salis P, Scamonatti L, Masia M, Ghiani
C, Mannu P: Suicide attempts in major affective disorder patients with comorbid substance use
disorders. J Clin Psychiatry 1999; 60(suppl 2):63–69 [C];
104. Dunayevich E, Sax KW, Keck PE Jr, McElroy SL, Sorter MT, McConville BJ, Strakowski
SM: Twelve-month outcome in bipolar patients with and without personality disorders. J Clin
Psychiatry 2000; 61:134–139 [C];
105. Schou M, Juel-Nielson, Stroomgren E, Voldby H: The treatment of manic psychoses by
administration of lithium salts. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1954; 17:250–260 [B];
106. Goodwin FK, Murphy DL, Bunney WE Jr: Lithium-carbonate treatment in depression and
mania: a longitudinal double-blind study. Arch Gen Psychiatry 1969; 21:486–496 [B];
107. Stokes PE, Shamoian CA, Stoll PM, Patton MJ: Efficacy of lithium as acute treatment of
manic-depressive illness. Lancet 1971; 1:1319–1325 [B];
108. Small JG, Klapper MH, Milstein V, Kellams JJ, Miller MJ, Marhenke JD, Small IF:
Carbamazepine compared with lithium in the treatment of mania. Arch Gen Psychiatry 1991;
48:915–921 [A];
109. Maggs R: Treatment of manic illness with lithium carbonate. Br J Psychiatry 1963; 109:56–
65 [B];
110. Bowden CL, Brugger AM, Swann AC, Calabrese JR, Janicak PG, Petty F, Dilsaver SC,
Davis JM, Rush AJ, Small JG (Depakote Mania Study Group): Efficacy of divalproex vs
lithium and placebo in the treatment of mania. JAMA 1994; 271:918–924 [A];
111. Segal J, Berk M, Brook S: Risperidone compared with both lithium and haloperidol in
mania: a double-blind randomized controlled trial. Clin Neuropharmacol 1998; 21:176–180
[A];
112. Berk M, Ichim L, Brook S: Olanzapine compared to lithium in mania: a double-blind
randomized controlled trial. Int Clin Psychopharmacol 1999; 14:339–343 [A];
113. Himmelhoch JM, Garfinkel ME: Sources of lithium resistance in mixed mania.
Psychopharmacol Bull 1986; 22:613–620 [C];
114. Prien RF, Himmelhoch JM, Kupfer DJ: Treatment of mixed mania. J Affect Disord 1988;
15:9–15 [B];
115. Freeman TW, Clothier JL, Pazzaglia P, Lesem MD, Swann AC: A double-blind comparison
of valproate and lithium in the treatment of acute mania. Am J Psychiatry 1992; 149:108–
111[A];
116. Kramlinger KG, Post RM: Adding lithium carbonate to carbamazepine: antimanic efficacy
in treatment-resistant mania. Acta Psychiatr Scand 1989; 79:378–385 [B];
108
117. Smigan L, Wahlin A, Jacobsson L, von Knorring L: Lithium therapy and thyroid function
tests: a prospective study. Neuropsychobiology 1984; 11:39–43 [B];
118. Bocchetta A, Bernardi F, Burrai C, Pedditzi M, Loviselli A, Velluzzi F, Martino E, Del
Zompo M: The course of thyroid abnormalities during lithium treatment: a two-year follow-up
study. Acta Psychiatr Scand 1992; 86:38–41 [C];
119. Chan HH, Wing Y, Su R, Van Krevel C, Lee S: A control study of the cutaneous side
effects of chronic lithium therapy. J Affect Disord 2000; 57:107–113 [D];
120. Vestergaard P, Schou M, Thomsen K: Monitoring of patients in prophylactic lithium
treatment: an assessment based on recent kidney studies. Br J Psychiatry 1982; 140:185–187
[C];
121. Gitlin MJ: Lithium-induced renal insufficiency. J Clin Psychopharmacol 1993; 13:276–279
[C];
122. Gelenberg AJ, Kane JM, Keller MB, Lavori P, Rosenbaum JF, Cole K, Lavelle J:
Comparison of standard and low serum levels of lithium for maintenance treatment of bipolar
disorder. N Engl J Med 1989; 321:1489–1493 [A];
123. Vestergaard P, Licht RW, Brodersen A, Rasmussen NA, Christensen H, Arngrim T,
Gronvall B, Kristensen E, Poulstrup I, Wentzer LR: Outcome of lithium prophylaxis: a
prospective follow-up of affective disorder patients assigned to high and low serum lithium
levels. Acta Psychiatr Scand 1998; 98:310–315 [B];
124. Emrich HM, von Zerssen D, Kissling W: On a possible role of GABA in mania: therapeutic
efficacy of sodium valproate, in GABA and Benzodiazepine Receptors. Edited by Costa E,
Dicharia G, Gessa GL. New York, Raven Press, 1981, pp 287–296 [B];
125. Brennan MJW, Sandyk R, Borsook D: Use of sodium valproate in the management of
affective disorders: basic and clinical aspects, in Anticonvulsants in Affective Disorders. Edited
by Emrich HM, Okuma T, Muller AA. Amsterdam, Excerpta Medica, 1984, pp 56–65 [A];
126. Pope HG Jr, McElroy SL, Keck PE Jr, Hudson JI: Valproate in the treatment of acute
mania: a placebo-controlled study. Arch Gen Psychiatry 1991; 48:62–68 [A];
127. McElroy SL, Keck PE, Stanton SP, Tugrul KC, Bennett JA, Strakowski SM: A randomized
comparison of divalproex oral loading versus haloperidol in the initial treatment of acute
psychotic mania. J Clin Psychiatry 1996; 57:142–146 [B];
128. Zajecka JM, Weisler R, Swann AC: Divalproex sodium versus olanzapine for the treatment
of mania in bipolar disorder, in American College of Neuropsychopharmacology Annual
Meeting Poster Abstracts. Nashville, Tenn, ACNP, 2000 [A];
129. Tohen MF, Milton DR, Davis AR: Olanzapine versus divalproex for the treatment of acute
mania, in Congress Poster Abstracts. Munich, European College of Neuropsychopharmacology,
2000 [A];
130. Bryant AE III, Dreifuss FE: Valproic acid hepatic fatalities, III: US experience since 1986.
Neurology 1996; 46:465–469 [B];
131. Ballenger JC, Post RM: Therapeutic effects of carbamazepine in affective illness: a
preliminary report. Commun Psychopharmacol 1978; 2:159–175 [A];
132. Kramlinger KG, Phillips KA, Post RM: Rash complicating carbamazepine treatment. J Clin
Psychopharmacol 1994; 14:408–413 [C];
133. Muller AA, Stoll KD: Anticonvulsants in affective disorders, in Carbamazepine and
Oxcarbazepine in the Treatment of Manic Syndromes: Studies in Germany. Edited by Emrich
HM, Okuma T, Muller AA. Amsterdam, Exerpta Medica, 1984, pp 134–147 [B];
134. Frye MA, Ketter TA, Kimbrell TA, Dunn RT, Speer AM, Osuch EA, Luckenbaugh DA,
Cora-Locatelli G, Leverich GS, Post RM: A placebo-controlled study of lamotrigine and
gabapentin monotherapy in refractory mood disorders. J Clin Psychopharmacol 2000; 20:607–
614 [A];
135. Anand A, Oren DA, Berman RM: Lamotrigine treatment of lithium failure in outpatient
mania: a double-blind, placebo-controlled trial, in Abstract Book, Third International Bipolar
Conference. Edited by Soares JC, Gershon S. Pittsburgh, Munksgaard, 1999, p 23 [A];
109
136. Tohen M, Sanger TM, McElroy SL, Tollefson GD, Chengappa KNR, Daniel DG, Petty F,
Centorrino F, Wang R, Grundy SL, Greaney MG, Jacobs TG, David SR, Toma V (Olanzapine
HGEH Study Group): Olanzapine versus placebo in the treatment of acute mania. Am J
Psychiatry 1999; 156:702–709 [A];
137. Tohen M, Jacobs TG, Grundy SL, McElroy SL, Banov MC, Janicak PG, Sanger T, Risser
R, Zhang F, Toma V, Francis J, Tollefson GD, Breier A (Olanzapine HGGW Study Group):
Efficacy of olanzapine in acute bipolar mania: a double-blind, placebo-controlled study. Arch
Gen Psychiatry 2000; 57:841–849 [A];
138. Tohen M, Zhang F, Feldman PD, Evans AR, Brier A: Olanzapine versus haloperidol in the
treatment of acute mania, in 1998 Annual Meeting Syllabus and Proceedings Summary.
Washington, DC, American Psychiatric Association, 1998 [A];
139. Sachs GS: Emerging data: atypical antipsychotics in bipolar disorder, in Program and
Abstracts of the 52nd Institute on Psychiatric Services. Washington, DC, American Psychiatric
Association, 2001 [A];
140. Muller-Oerlinghausen B, Retzow A, Henn FA, Giedke H, Walden J (European Valproate
Mania Study Group): Valproate as an adjunct to neuroleptic medication for the treatment of
acute episodes of mania: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled,
multicenter study. J Clin Psychopharmacol 2000; 20:195–203 [A];
141. Yatham LN: Safety and efficacy of risperidone as combination therapy for the manic phase
of bipolar disorder: preliminary findings of a randomized double blind study (RIS-INT-46). Int
J Neuropsychopharmacol 2000; 3(suppl 1):S142 [A];
142. Lenox RH, Newhouse PA, Creelman WL, Whitaker TM: Adjunctive treatment of manic
agitation with lorazepam versus haloperidol: a double-blind study. J Clin Psychiatry 1992;
53:47–52 [A];
143. Edwards R, Stephenson U, Flewett T: Clonazepam in acute mania: a double blind trial. Aust
NZ J Psychiatry 1991; 25:238–242 [A];
144. Calabrese JR, Bowden CL, Sachs GS, Ascher JA, Monaghan E, Rudd GD (Lamictal 602
Study Group): A double-blind placebo-controlled study of lamotrigine monotherapy in
outpatients with bipolar I depression. J Clin Psychiatry 1999; 60: 79–88 [A];
145. Calabrese JR, Bowden CL, McElroy SL, Cookson J, Andersen J, Keck PE Jr, Rhodes L,
Bolden-Watson C, Zhou J, Ascher JA: Spectrum of activity of lamotrigine in treatment-
refractory bipolar disorder. Am J Psychiatry 1999; 156:1019–1023 [B];
146. Cohn JB, Collins G, Ashbrook E, Wernicke JF: A comparison of fluoxetine, imipramine,
and placebo in patients with bipolar depressive disorder. Int Clin Psychopharmacol 1989;
4:313–322 [A];
147. Prien RF, Caffey EM Jr, Klett CJ: Prophylactic efficacy of lithium carbonate in manic-
depressive illness: report of the Veterans Administration and National Institute of Mental
Health collaborative study group. Arch Gen Psychiatry 1973; 28:337–341 [A];
148. Schulberg HC, Block MR, Madonia MJ, Scott CP, Rodriguez E, Imber SD, Perel J, Lave J,
Houck PR, Coulehan JL: Treating major depression in primary care practice: eight-month
clinical outcomes. Arch Gen Psychiatry 1996; 53:913–919 [A];
149. Calabrese JR, Kimmel SE, Woyshville MJ, Rapport DJ, Faust CJ, Thompson PA, Meltzer
HY: Clozapine for treatment-refractory mania. Am J Psychiatry 1996; 153:759–764 [B];
150. Agency for Healthcare Policy Research: Evidence Report on Treatment of Depression—
Newer Pharmacotherapies. San Antonio Evidence-Based Practice Center. Washington, DC,
AHCPR, Evidence-Based Practice Centers, 1999;
151. American Psychiatric Association: Practice Guideline for the Treatment of Patients With
Bipolar Disorder (Revised). Am J Psychiatry 2002; 159(April suppl);
152. American Psychiatric Association: Practice Guideline for the Treatment of Patients With
Major depressive Disorder ; Second Edition;
153. American Psychiatric Association: Practice Guideline for Psychiatric Evaluation of Adults.
Am J Psychiatry 1995; 152(Nov suppl):63–80;
110
154. Chambers CD, Johnson KA, Dick LM, Felix RJ, Jones KL: Birth outcomes in pregnant
women taking fluoxetine. N Engl J Med 1996; 335:1010–1015 [B];
155. Altshuler LL, Cohen L, Szuba MP, Burt VK, Gitlin M, Mintz J: Pharmacologic
management of psychiatric illness during pregnancy: dilemmas and guidelines. Am J Psychiatry
1996; 153: 592–606 [V];
156. Devanand DP, Sackeim HA, Prudic J: Electroconvulsive therapy in the treatment-resistant
patient. Psychiatr Clin North Am 1991; 14:905–923;
157. Schwarz T, Loewenstein J, Isenberg KE: Maintenance ECT: indications and outcome.
Convuls Ther 1995; 11:14–23 [B];
158. Thase ME, Simons AD, Reynolds CF: Abnormal electroencephalographic sleep profiles in
major depression: association with response to cognitive behavior therapy. Arch Gen Psychiatry
1996; 53:99–108 [B];
159. Bibring E: Psychoanalysis and the dynamic psychotherapies. J Am Psychoanal Assoc 1954;
2:745–770 [G];
160. Spielvogel A, Wile J: Treatment and outcomes of psychotic patients during pregnancy and
childbirth. Birth 1992; 19:131–137 [D];
161. McKnew DH, Cytryn L, Buchsbaum MS, Hamovit J, Lamour M, Rapoport JL, Gershon ES:
Lithium in children of lithium-responding parents. Psychiatry Res 1981; 4:171–180 [A];
162. Tohen M, Shulman KI, Satlin A: First-episode mania in late life. Am J Psychiatry 1994;
151:130–132 [C];
163. Dion GL, Tohen M, Anthony WA, Waternaux CS: Symptoms and functioning of patients
with bipolar disorder six months after hospitalization. Hosp Community Psychiatry 1988;
39:652–657 [C];
164. Coryell W, Scheftner W, Keller M, Endicott J, Maser J, Klerman GL: The enduring
psychosocial consequences of mania and depression. Am J Psychiatry 1993; 150:720–727 [C];
165. Denicoff KD, Smith-Jackson EE, Disney ER, Ali SO, Leverich GS, Post RM: Comparative
prophylactic efficacy of lithium, carbamazepine, and the combination in bipolar disorder. J Clin
Psychiatry 1997; 58:470–478 [B];
166. Cochran SD: Preventing medical noncompliance in the outpatient treatment of bipolar
affective disorders. J Consult Clin Psychol 1984; 52:873–878 [A];
167. q. abduSeliSvili, a. begiaSvili: kognitiur _ bihebioruli Terapia;
saqarTvelos fsiqikuri janmrTelobis asociacia; Tbilisi; 2006;
168. Coupland NJ, Bell CJ, Potokar JP: Serotonin reuptake inhibitor withdrawal. J Clin
Psychopharmacol 1996; 16:356–362 [D];
169. Mueller TI, Leon AC, Keller MB, Solomon DA, Endicott J, Coryell W, Warshaw M, Maser
JD: Recurrence after recovery from major depressive disorder during 15 years of observational
follow-up. Am J Psychiatry 1999; 156:1000–1006 [B];
170. Schulberg HC, Block MR, Madonia MJ, Scott CP, Rodriguez E, Imber SD, Perel J, Lave J,
Houck PR, Coulehan JL: Treating major depression in primary care practice: eight-month
clinical outcomes. Arch Gen Psychiatry 1996; 53:913–919 [A];
171. Kovacs M, Pollock M: Bipolar disorder and comorbid conduct disorder in childhood and
adolescence. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1995; 34:715–723 [C];
172. Mitchell PB, Wilhelm K, Parker G, Austin MP, Rutgers P, Malhi GS: The clinical features
of bipolar depression: a comparison with matched major depressive disorder patients. J Clin
Psychiatry 2001; 62:212–216 [D];
173. Ashman SB, Monk TH, Kupfer DJ, Clark CH, Myers FS, Frank E, Leibenluft E:
Relationship between social rhythms and mood in patients with rapid cycling bipolar disorder.
Psychiatry Res 1999; 86:1–8 [C];
174. Angst J, Preisig M: Outcome of a clinical cohort of unipolar, bipolar and schizoaffective
patients: results of a prospective study from 1959 to 1985. Schweiz Arch Neurol Psychiatr
1995; 146:17–23 [C];
111
175. Gidal B, Spencer N, Maly M, Pitterle M, Williams E, Collins M, Jones J: Valproate-
mediated disturbances of hemostasis: relationship to dose and plasma concentration. Neurology
1994; 44:1418–1422 [C];
176. Hirschfeld RM, Allen MH, McEvoy JP, Keck PE Jr, Russell JM: Safety and tolerability of
oral loading divalproex sodium in acutely manic bipolar patients. J Clin Psychiatry 1999;
60:815–818 [A];
177. Sheth RD, Wesolowski CA, Jacob JC, Penney S, Hobbs GR, Riggs JE, Bodensteiner JB:
Effect of carbamazepine and valproate on bone mineral density. J Pediatr 1995; 127:256–262
[D];
178. Klein DF: Importance of psychiatric diagnosis in prediction of clinical drug effects. Arch
Gen Psychiatry 1967; 16:118–126 [A];
179. Kahn DA: The use of psychodynamic psychotherapy in manic-depressive illness. J Am
Acad Psychoanal 1993; 21:441–455 [A];
180. Haas GL, Glick ID, Clarkin JF, Spencer JH, Lewis AB, Peyser J, DeMane N, Good-Ellis M,
Harris E, Lestelle V: Inpatient family intervention: a randomized clinical trial, II: results at
hospital discharge. Arch Gen Psychiatry 1988; 45:217–224 [A];
181. Clarkin JF, Carpenter D, Hull J, Wilner P, Glick I: Effects of psychoeducational intervention for
married patients with bipolar disorder and their spouses. Psychiatr Serv 1998; 49:531–533 [A];
182. Trisha Suppes, M,D., Ph. D & Paul E. Keck, Jr., M.D.: Bipolar Disorder: Treatment &
Manegement; Published by Compact Clinicals, Kasas City, MO;
eqspertebi:
⇒ Temur silagaZe _ Tssu neiromedicinis departamentis
fsiqiatriis mimarTulebis xelmZRvaneli, asocirebuli
profesori;
⇒ q. gigolaSvili _ ss `m. asaTianis saxelobis fsiqiatriis s/k
institutis~ direqtori klinikis dargSi;
⇒ lela woworia _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da
socialuri dacvis saministros janmrTelobis dacvis
departamenti;
⇒ Tea TavidaSvili _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da
socialuri dacvis saministros janmrTelobis dacvis
departamenti.
112