(metode CROSS)
MB=?
MA θA= ?
A B
L
EI tetap
- Bila suatu momen sebesar MA (searah jarum jam) diberikan pada suatu balok dengan
perletakan sendi-jepit, maka di titik A akan timbul rotasi sebesar θA dan momen di titik B
sebesar MB
- Besar θA dan MB dapat dihitung sebagai berikut :
MB
MA θA Syarat bentuk :
A B
L θB = 0 (jepit)
EI tetap
MB = ?
θA1 θB1
MA
MA L
A B
θB1 = 6 EI
ϴA1 = MA L/3EI
MA
+ RB’ = (MAL/2)(1/3L)/L
= MAL/6
ϴB1 = RB’/EI = MAL/6EI
(MAL)/2
L
RB’
θA2
θB2 RB’ = (MB L/2)(2/3L)/L
MBL = MB L/3
θB2 = 3 EI ϴB2 = RB’/EI = MB’L/3EI
A B
MB
ϴA2 = MB L/6EI
(MBL)/
2B
Tumpuan B :
MB ∑ θB = 0 atau
θB1 = θB2
MA L MB L
=
6 EI 3 EI
→ MB = ½ MA (momen induksi)
tumpuan A :
θA = θA1 – θA2
M A L MB L M A
− =
L 2
−
(
A
1
M )L
3 EI 6 EI 3 EI 6 EI
1 4 EI
θ A ' = . M A → M A= θA
= 4E L
Induksi MA di B → MA = ½ MA
4 EI
Keterangan : L → disebut factor kekakuan
½ → faktor induksi
E → modulus elastisitas bahan
I → momen inersia penampang
L → bentang balok
FD = - ki/( ∑ki )
FI FI FI FI FI FI
A B C D
beban merata :
q MAB = + 1/12 qL2
A B MBA = - 1/12 qL2
(EI)
MAB MBA
P
A B MAB = + Pab2/L2
(EI) MBA = - Pa2b/L2
MAB MBA
a b
A B MAB = + 1/8 PL
MBA = - 1/8 PL
(EI)
MAB MBA
½L ½L
Titik A B C D
Batang AB BA BC CB CD DC
FD
FI
M primer
D
I
D
I
D
I
D
M akhir + - + -_ +
keterangan :
D : distribusi momen adalah factor distrbusi (FD) x selisih momen pada setiap titik buhul
I : induksi adalah factor induksi (FI) x momen hasil distribusi ke tumpuan didepannya pada
tiap-tiap batang (
tanda (+) vector momen berlawanan jarum jam
tanda (+) vector momen berlawanan jarum jam
A MBA B MCB C D
- buat free body diagram untuk menghitung gaya dalam tiap batang
MBA MCB
3I 2I
A B C
10m 10m
- +
+ -
MA
MB MB MC
A C B
Momen Primer (Jepit-Jepit)
1 1
M A =+ qL2 =+ . 3. 102 =+ 25 tm
12 12
M BA =−M A =−25 tm
1 1
M BC = P. L= ( 2,4 )(10)=+3 tm
8 8
M CB =−M B =−3 tm( dianggap . jepit )
C
Faktor Induksi
Semua titik faktor induksinya adalah = 0,5
Setelah data-data yang diperlukan dihitung kemudian dibuat tabel distribusi momen dan
dilakukan iteresi momen
Tabel distribusi momen
TITIK A B C
BATANG AB BA BC CB
F.DISTRIBUSI 0 -0,6 -0,4 -1
F. INDUKSI 0.5 0.5 0.5 0.5 Momen
M. PRIMER +25 -25 +3 -3 ujung
(-22) (momen
D 0 +13,2 +8,8 +3
tumpuan)
I +6,6 0 +1,5 +4,4
(+1.5)
D 0 -0,9 -0,6 -4,4 31,765 11,338
I -0,45 0 -2,2 -0,3
(-2,2)
D 0 +1,32 +0,88 +0,3 A B
I +0,66 0 +0,15 +0,44 10 m
(+0,15)
D 0 -0,09 -0,06 -0,44
I -0,045 0 -0,22 -0,03
(-0,22)
D 0 +0,132 +0,088 +0,03
q=3t/m’ 5m P=2,4 t
31,768 11,338
A B C
11,338
10m 10m
RA RBA RBC RC
Reaksi perletakan
2 (
1 2
qL + M A −M B
1
2 ) (
(3 )(102 )+31, 768−11 , 338
=17 , 043t (↑ )
)
RA = L = L
RBA = 12,957t (↑)
RB = RBA + RBC = 15,291 t (↑)
RBC = 2,334t (↑)
RC = 0,066 (↑)
Momen lapangan Maximal
a. Balok AB
Mx = RA(x) – ½ q (x2) - MA
dmx 17 , 043
=0→ =5 ,69 m
dx RA – q(x) = 0 maka nilai x = 3
Mlap (max) = 17,043 (5,68) – ½ (3) (5,68)2 – 31,765 = + 16,646 tm
Tengah bentang ; ML = +15,95 tm
b. Balok BC
Mlap max dibawah P
M lap = RBC (5) – MBC = 2,334(5) - 11,338 = 0,332 tm
Gaya lintang
DA = RA = + 17,043 t
D = 0 → RA – q (x) = 0
R A 17 , 043
= =5 , 68 m
X= q 3
DBA = - RBA = 12,597 t
BBC = + RBB = + 2,334 t
DP(kr) = RBC = 2,334
DP(kn) = RBC – P = 2,334 – 2,4 = -0,066 t
DC = - RC = - 0,066 t
gambar bidang momen dan gaya lintang
1. Gambar bidang momen ( M )
31,765
11,338
-
A + B C
0,332
16,646
5,68
+ 2,334 2,334
+
C
- -
A B 0,066
12,957
Contoh 2 :
Balok menerus dengan kantilever
q1 = 3t/m’ P1 = 20 t
12 m P2 = 10 t P3 = 6 t
8m
Faktor distribusi
FAB = - 1 ( sendi); FDE = 0 (jepit)
6 10
− =−0 , 375 − =−0 , 625
FBA = 6+10 ; FBC = 6+10
10+4 4
− =−0 , 714 − =−0 , 286
FCB = 14 ; FCD = 10+4
FDC = -1
Momen primer
MAB = + 1/12 (3)(12)2 = +36 tm
MBA = - MAB = -36 tm
MBC = + 1/12 (2)(24)2 + 1/8 (20)(24) = + 146 tm
MCB = - MBC = - 146 tm
MCD = L ( )
Pab 2
2
=+
10( 4 )(8)2
12 2
=+ 17 , 8 tm
MDC = L ( )
Pa 2 b
2
=−
10 (4 )2 (8 )
12 2
=−8,9 tm
Tabel distribusi
TITIK A B C D
BATANG AB BA BC CB CD DC DE
FD -1 -0,375 -0,625 -0,714 -0,286 -1 -
FI 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5
MP +36 -36 +146 -146 +17,8 -8,9 +12
+110 +128,2 +3,1
D -36 -41,25 -68,75 +91,54 +36,66 -3,1 -
I -20,625 -18 +45,77 -34,375 -1,55 +18,33 -
0 104,745 59,242
A 104,745 B 59,448 C 12 D 12
- Balok AB
dMx
=0
Mx = RA (x) – ½ qx2 → Mmax = dx
RA
=3 , 09 m
RA – q (x) = 0 →X = q
ML (max) = (9,271)(3,09) – ½ (3)(3,09)2 = + 14,325 tm
- Balok BC
ML (max) = (35,896) (12) – 0,5 (2)(12)2 – 104,745 = 182,007 tm
- Balok CD
ML (max) = 10,604 (4) – 59,248 = -16,832 tm
104,745
59,248
16,832
3,09m 12
- -
A
B C D E
14,325 +
182,007
Δ
A
EI
L B
R=Δ/L
Δ
R=
L
Momen primer akibat penurunan :
MBA
Δ B
EI
MAB A L
contoh soal 3 :
Dari soal sebelumnya jika pada tumpuan B turunn sebesar 5 cm.
(E = 2, . 105 kg/cm2 dan I = 1,7 . 106 cm4)
MBA
MAB MCB
MBC
- Momen primer
5 6
6 EI Δ 6(2,0 . 10 )(1,7 .10 ). 5
+ =
MAB = MBA = L2 1200 2
= 70833,33 kgcm = + 70,83 tm
5 6
6(2,0 .10 )(1,7 . 10 ). 5
−
MBC = MCB = 24002
= 1770833 kgcm = -17,71 tm
Titik A B C D
Batang AB BA BC CB CD DC DE
k - 6 10 10 4 4 -
FD -1 -0,375 -0,625 -0,714 -0,286 -1 -
M.P 70,83 +70,83 -17,71 -17,71 - - -
+53,12
D -70,83 -19,92 -33,20 +12,64 +5,07 - -
I -9,96 -35,42 +6,32 -16,6 - +2,54 -
-29,10 -16,6
D +9,96 +10,91 +18,19 +11,85 +4,75 -2,54 -
I +5,46 +4,98 +5,93 +9,10 -1,27 +2,38 -
+10,91 +7,83
D -5,46 -4,09 -6,82 -5,59 -2,24 -2,38 -
I -2,05 -2,73 -2,80 -3,41 -1,19 -1,12 -
-5,53 -4,60
D +2,05 +2,07 +3,46 +3,28 +1,32 +1,12 -
M.Δ 0 +26,63 -26,63 -6,64 +6,64 0 0
AB BA BC CB CD DC DE
M1(beban) 0 -104,75 +104,75 -59,25 +59,25 -12 +12
MΔ 0 +26,63 -26,63 -6,64 +6,64 0 0
(penurunan)
M akhir 0 -78,12 +78,12 -65,25 +65,89 -12 +12
Catatan :
Untuk keperluan perencanaan maka momen yang diambil adalah :
MBA = 104,75 tm MCB = 65,25 tm
MBC = 104,75 tm MCD = 65,12 tm
MDC = MDE = 12 tm
Pemakaian cara distribusi momen untuk rangka portal statis tak tentu
1. Portal tanpa pergoyangan
Portal yang ditahan terhadap lendutan kesamping
q P2
P P1
L3 L2
L1 L2 L1
q= 3 t/m’
A C
4I B 4I
I I I L2=4m
D E F
L1=8m L1=8m
A B C
5,28 M=0 5,28
D E F
2,64
2,64
1,98t
1,98t D E F
16 t 28t 16t
Reaksi batang
(1/12. 3. 22 +5 ,28−21 ,36 )
=10 t↑
RAB = 8
5,28 5,28
3,33m 3,33m
-
5,28 - - 5,28
A B C
- + + -
11,38 11,38
+ +
D E F
Gambar bidang M
10t 14t
(+) B (+) C
A
(-) (-)
- +
14
1,98 E 1,98
Gambar bidang D
B
A C
Portal dengan
D pergoyangan E F
q q Δ Δ
P
Δ Δ
Δ Δ’
(*) gambar bentuk-bentuk pergoyangan
portal miring
P q q1 q2
Δ Δ
Δ
Δ Δ Δ
P2 P2
RC’
B C B C
a
P1 MC P1 MCD
MB MBA’
D ’
A
b MD MDC’
MA MA
B C B’
A D HD A D
HA
Δ ΔRC”
B RC+ΔRC” = 0
C
MBA” MCD RC '
” ¿¿
Δ = R C } } } {¿
MAB” MDC”
A
D
RC ’ = H B ’ + H C ’
M AB '+ M BA ' P1 b M CD '+M DC '
+ +
RC ’ = h h h
RC” = HB” + HC”
Δ(M AB +M rSub { size 8{ ital BA} } ) Δ(M CD +M rSub { size 8{ ital DC} } )
+
RC ” = h h
Dari syarat kesetimbangan gaya horizontal → ∑H = 0
M AB '+M BA '+P1 b+MCD '+M DC '
Jadi Δ = M AB +M rSub { size 8{ ital BA} } +M CD +M rSub { size 8{ ital DC} }
Syarat kesetimbangan pergeseran
HA + HD = P1
M AB + M DC
HA = h dan
M CD + M DC
HD = h
Jadi syarat pergeseran :
M AB + M BA P1 a M CD + M DC
+ + =P1
h h h
MAB = MBA’ + Δ(MAB”)
MBC = MBC’ + Δ(MBC”)
MCB = MCB’ + Δ(MCB”)
MCD = MCD’ + Δ(MCD”)
MDC = MDC’ + Δ(MDC”)
Contoh :
P2=10t
C
B
2I
2m
P1=6t
I I
2m
A D
4m 4m
Jawab :
1. Hitung momen dengan anggapan tanpa pergoyangan
P2=10t
C
B
2I
P1=6t
I I
A D
Faktor kekakuan
4 EI
=1
KAB = KCD = 4
4 E(2 I )
=1
KBC = 8
Momen primer :
MAB = 1/8 PL = 1/8 (6)(4) = 3tm
MBA = - MAB = - 3 tm
MBC = 1/8 (10)(8) = 10 tm
MCB = -MBC = -10 tm
table iterasi momen
Titik A B C D
Batang AB BA BC CB CD DC
Fk 1 1 1 1 1 1
FD - -0,5 0,5 -0,5 -0,5 -
MF +3 +3 +10 +10 - -
D - -3,5 -3,5 +5 +5 -
I -1,75 - +2,5 -1,75 - +2,5
Dari perhitungan distribusi momen → dihitung reaksi horizontal melalui free body diagram.
6,187
B 7,969 C
5,148 2,281
7,969 6,187
0,625 2,938
A D 2,28
0,825
A D
Momen primer :
6 EI Δ 6 EI Δ
2
= 2 =+ 0 ,375 EI Δ
MAB = MBA = L 4
6 EI Δ 6 EI Δ
2
= 2 =+ 0 ,375 EI Δ
MCD = MDC = L 4
Misal : EI Δ = k
MAB = MBA = + 0,375 k
MCD = MDC = + 0,375 k
Tabel iterasi momen
Titik A B C D
Batang AB BA BC CB CD DC
Fk 1 1 1 1 1 1
FD - -0,5 -0,5 -0,5 -0,5 -
MF +0,375 +0,375 - - +0,375 +0,375
D - -0,187 -0,1875 -0,1875 -0,1875 -
I -0,0938 - -0,0938 -0,0938 - -0,0938
D - +0,0469 +0,0469 +0,0469 +0,0469 -
I +0,0235 -0,0118 +0,0235 +0,0235 - +0,0235
D - -0,0118 -0,0118 -0,0118 -
M(Δ) +0,3047 +0,2226 -0,2227 +0,226 +0,226 +0,3047
0,2227
B 0,2227 C
0,1318
0,1318
7,969 0,2226
0,3047 0,3047
A D
0,1318 0,1318
0 ,3047+ 0 ,2226
=0 ,1318 k (→)
HA(Δ) = 4
0 ,3047+ 0 ,2226
=0 ,1318 k (→)
HD(Δ) = 4
Free body
P2=10t
4,617 5,383
5,548 8,609
3,715 3,715
4,617
5,548 5,383
8,609
P1=6t
2,689 6,252
2,285 3,715
4,417 5,383
.
Perhitungan portal dengan pergoyangan lebih dari satu lantai
E F E F
P1
M1 Pendel 1
L1
P2
D C D
C
L2 Pendel 2
A B A B
Δ1 Δ2 Δ1 Δ2
P1 P1
E F E F
P2
C D C D
A B A B
Langkah perhitungan :
1. Hitung momen-momen tumpuan akibat beban luar dengan menganggap portal tidak
bergoyang (dititik D dan F diberi tahanan fiktif berupa pendel)
2. Hitung momen akibat gaya horizontal (akibat pergoyangan)
a. Pendel pertama (di F) dilepas sehingga batang CE dan DF akan bergoyang kemudian
hitung momen-momen tumpuan akibat pergoyangan pada batang CE dan DF.
Δ1 Δ2
P1
E F E F
C D C D
A B A B
M
1
P2
3. Hitung kesetimbangan gaya horizontal untuk mendapatkan harga Δ1 dan Δ2
a. HC + HD =P1
(HC1 + HCΔ1 + HCΔ2) + (HD1 + HDΔ1 + HDΔ2) = P1………(1)
b. HA + HB = P1 + P2
(HA1 + HAΔ1 + HAΔ2) + (HD1 + HDΔ1 + HDΔ2) = P1 + P2 ……..(2)
Keterangan :
M CE 1 + M EC 1 M CE ( Δ 1)+ M EC ( Δ1 ) M CE ( Δ 2)+M EC ( Δ 2)
P1
I J
P2
G H
P3
E F
P4
C D
A B
P1 Δ1 Δ2 P1 Δ1 Δ2
P2
P1 Δ1 Δ2 P1 Δ1 Δ2
P2 P2
P3 P3
P4
Kesetimbangan gaya horizontal
1. HC + HH = P1 Δ1 = ……
2. HE + HF = P1 + P2 Δ2 = ……
3. HC + HD = P1 + P2 +P3 Δ3 = ……..
4. HA + HB = P1 + P2 + P3 + P4 Δ4 = ……..
PORTAL MIRING
Pergoyangan portal miring
Δ3
Δ1
Δ2 L3
B
D
L1 Δ1
A α B
L2
Δ2=Δ1/(Sin
α)
Δ3=Δ2
α
Δ1
Momen primer :
6 EI Δ
+
L2
MAC = MCA = 1
6 EI Δ3 6 EI Δ 2 Cos α
− =−
L L
MCD = MDC = 22 22
6 EI Δ2 6 EI Δ 1/ Sin α
− =
L L2
MBD = MDB = 32 3
Δ P
Δ
Δ1
Soal : P4=5t
E F
P1=5t
4,5I
P3=10t 4,5m
1,5I 1,5I
P2=10t
D
C 4,5I
2,25I
2,25I 4,5m
A B
9m
P1 E F
Momen primer :
4,5I MCE = MEC = MDF =MFD
1,5I 1,5I
C
6 .1,5 IΔ
4,5I D
= 42 = 0,563 EI Δ1
2,25I
MAC = MCA = MBD = MDB
2,25I
6E2 , 25 IΔ2
A B
= 4,52 = + 0,667 EI Δ2
P1 E F
MCE = MEC = MDF = MFD
= - 0,563 EI Δ2
P2
C
D
A B