NERACA MASSA
A-1
21
Asam Sulfat
Air F2
Kumena Kumena
CHP F1 F3 CHP
Reaktor (R-01) Fenol
Aseton
Asam Sulfat
Air
Reaksi :
Konversi reaksi yang terjadi direaktor sebesar 98,95%.
3 F 3fenol
n =
fenol
Mr fenol
2525,2525 kg / jam
n3fenol=
94,11 kg /mol
3
n fenol=26,8321kmol / jam
A-2
1) Mol kumena hidroperoksida
3
1 nfenol
nCHP =
¿¿
1 26,8321 kmol/ jam
nCHP =
¿¿
n1CHP =27,1156 kmol / jam
A-3
1) Laju alir masuk Asam Sulfat
1
2 0,2
F AsamSulfat = × F × 98 %
100 CHP
2 0,2 kg
F AsamSulfat = × 4126,8001 × 98 %
100 jam
2
F AsamSulfat =8,0885 kg/ jam
A-4
3
nCHP =27,1156−26,8321
3
nCHP =0,2834 kmol/ jam
3) Mol Kumena
3 1
n Kumena=nKumena
3
n Kumena=8,5839 kmol/ jam
7) Mol Air
n3Air =n2Air
3
n Air =0,0092kmol / jam
A-5
9) Mol Aseton
3 3
n Aseton =1× n Fenol
3
n Aseton =1× 26,8321 kmol/ jam
3
n Aseton =26 , 8321 kmol/ jam
(4126,8001
kg
jam
+1031,7000
kg
jam )( + 8,0885
kg
jam
+0,1651) kg
jam
=(43,1373
kg
jam
+ 10
kg kg kg
5430,4027 +1,7732 =5166,7537
jam jam jam
kg kg
5166,7537 ¿ 5166,7537
jam jam
A-6
4 0 1 0
0.082 0.899 8.088 0.001
Asam Sulfat 0.0825 8.0885
5 9 5 3
0.009 0.100 0.165 0.000
Air 0.0092 0.1651
2 1 1 1
26.832 0.428 2525.252
Fenol
1 5 5
26.832 0.428 1558.410
Aseton
1 5 3
35.699 1.000 5158.500 0.091 1.000 8.253 62.623 1.000 5166.753
Jumlah
5 0 1 6 0 6 3 0 7
Total 5166.7537 5166.7537
Kumena Hidroperoksida
Kumena
Fenol F3
MD -01
Aseton
Air
Kumena Hidroperoksida
F5 Kumena
Fenol
Air (20%)
A-7
L.A.2.1. Kondisi feed pada nilai trial.
Pada kondisi umpan masuk ke dalam menara destilasi (MD-01)
dari keluaran reactor (R-01) dapat dilakukan dengan menggunakan
trial and error, dimana temperatur 82,10 oC dan tekanan 760 mmHg.
Senyawa A B C
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 82,10+104,264
854,7004
)
PCHP =10
A-8
sat
PCHP =9,4293 mmHg
2. Kumena
sat
A− ( T B+C )
P Kumena =10
sat
7.1069− ( 82,10+220,977
1577.97
)
P Kumena =10
sat
P Kumena=79,5004 mmHg
3. Air
sat
A− ( T B+C )
P =10
Air
sat
8.0557− (82,10 +233,08 )
1723.6425
P =10
Air
Psat
Air =386,3058 mmHg
4. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− ( 82,10+181,369
1629.4035
)
P Fenol =10
sat
P Fenol=15,2177 mmHg
5. Aseton
sat
A− (T B+C )
P Aseton =10
sat
7.3174− ( 82,10+240,479
1315.67
)
P Aseton =10
sat
P Aseton =1732,9266 mmHg
A-9
Rumus :
Psat
i
K i=
Ptotal
(Smith 5th, 1996)
1. Kumena Hidroperoksida
sat
P CHP
K CHP =
Ptotal
9,4293 mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,0124
2. Kumena
sat
PKumena
K Kumena=
Ptotal
79,5004 mmHg
K Kumena=
760 mmHg
K Kumena=0,1046
3. Air
sat
P Air
K Air =
Ptotal
386,3058 mmHg
K Air =
760 mmHg
K Air =0,5083
4. Fenol
sat
P Fenol
K Fenol =
Ptotal
A-10
15,2177 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =0,0200
5. Aseton
sat
P Aseton
K Aseton =
Ptotal
1732,9266 mmHg
K Aseton =
760 mmHg
K Aseton =2,2802
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,0124 × 0,0045
Y CHP =0,0001
2. Kumena
Y Kumena=K Kumena × x Kumena
A-11
Y Kumena=0,1046 × 0,1371
Y Kumena=0,0143
3. Air
Y Air =K Air × x Air
Y Air =0,5083 × 0,001
Y Air =0,0001
4. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =0,0200× 0,4285
Y Fenol =0,0086
5. Aseton
Y Aseton =K Aseton × x Aseton
Y Aseton =2,2802× 0,4285
Y Aseton =0,9770
A-12
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K CHP
0,0124
a CHP=
0,0124
a CHP=1
2. Kumena
K Kumena
a Kumena=
K CHP
0,1046
a Kumena=
0,0124
a Kumena=8,4312
3. Air
K Air
a Air =
K CHP
0,5083
a Air =
0,0124
a Air =40,9685
4. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K CHP
0,0200
a Fenol =
0,0124
A-13
a Fenol =1,6139
5. Aseton
K Aseton
a Aseton=
K CHP
2,2802
a Aseton=
0,0124
a Aseton=183,7804
5) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=1 ×0,0045
a i × x i=0,0045
2. Kumena
a i × x i=aKumena × x Kumena
a i × x i=8,4312× 0,1371
a i × x i=1,1557
3. Air
a i × x i=a Air × x Air
A-14
a i × x i=40,9685 ×0,0013
a i × x i=0,0060
4. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=1,6139 × 0,4285
a i × x i=0,6915
5. Aseton
a i × x i=a Aseton × x Aseton
a i × x i=183,7804 × 0,4285
a i × x i=78,7442
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=1−2,7044
a i−Trial θ=−1,7044
2. Kumena
a i−Trial θ=a Kumena−Trial θ
A-15
a i−Trial θ=8,4312−2,7044
a i−Trial θ=5,7268
3. Air
a i−Trial θ=a Air −Trial θ
a i−Trial θ=40,9685−2,7044
a i−Trial θ=38,2641
4. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=1,6139−2,7044
a i−Trial θ=−1,0905
5. Aseton
a i−Trial θ=a Aseton −Trial θ
a i−Trial θ=183,7804−2,7044
a i−Trial θ=181,0760
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
1. Kumena Hidroperoksida
A-16
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0,0045
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,7044
(a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,0027 ¿
2. Kumena
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
(a ¿ ¿ Kumena × x Kumena )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(aKumena −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
1,1557
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
5,7268
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,2018 ¿
3. Air
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
( a Air × x Air )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
(a Air −Trial θ)
( a ¿ ¿ i × xi )
¿
0,0060
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
38,2641
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,0002 ¿
4. Fenol
A-17
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
( a ¿ ¿ i × xi )
¿
0,6915
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,0905
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,6341 ¿
5. Aseton
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a ¿ ¿ Aseton × x Aseton )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(a Aseton −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
78,7442
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
181,0760
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,4349 ¿
Tabel L.A. 4 Nilai Trial Feed Senyawa pada Menara Destilasi (MD-01)
ai ∙ x i
Senyawa Pisat Ki yi ai ai × Xi ai - θ
ai ∙ θ
Kumena
9.4293 0.0124 0.0001 1.0000 0.0045 -1.7044 -0.0027
Hidroperoksida
Kumena 79.5004 0.1046 0.0143 8.4312 1.1557 5.7268 0.2018
Asam Sulfat 0.0170 0.0000 0.0000 0.0018 0.0000 -2.7026 0.0000
Air 386.3058 0.5083 0.0001 40.9685 0.0060 38.2641 0.0002
Fenol 15.2177 0.0200 0.0086 1.6139 0.6915 -1.0905 -0.6341
Aseton 1732.9266 2.2802 0.9770 183.7804 78.7442 181.0760 0.4349
A-18
Jumlah 1.0000 0.0001
A-19
5
F CHP=43,1373 kg/ jam
F3 = F4 + F5
( F 3CHP + F 3Kumena + F 3Asam sulfat + F 3Fenol + F 3Aseton + F3Air ) =( F 4Aseton + F 4Air )+(F 5CHP + F 5Kumena + F 5As
( 43,1373 jam
kg
+1031,7000
kg
jam
+ 8,0885
kg
jam
+2525,2525
kg
jam
+1558,4103
kg
jam
+0
A-20
kg kg
5166,7537 =1558,5754 + 3608,1784 kg / jam
jam jam
kg
5166,7537 =5166,7537 kg / jam
jam
A-21
4. Nilai trial pada F4 destilat
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
PCHP =10
sat
5,5607− ( 56,08+104,264
854,7004
)
PCHP =10
sat
PCHP =1,6995 mmHg
2. Kumena
sat
A− ( T B+C )
P Kumena =10
sat
7.1069− ( 56,08+220,977
1577.97
)
P Kumena =10
sat
P Kumena =25,7893 mmHg
3. Air
sat
A− ( T B+C )
P =10
Air
sat
8.0557− (56,08+ 233,08 )
1723.6425
P =10
Air
sat
P =124,4140 mmHg
Air
A-22
4. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol=10
sat
7.3668− (56,08 +181,369 )
1629.4035
P Fenol=10
sat
P Fenol=3,1968mmHg
5. Aseton
sat
A− (T B+C )
P Aseton =10
sat
7.3174− ( 56,08+240,479
1315.67
)
P Aseton =10
sat
P Aseton =760,2482mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
sat
P CHP
K CHP =
Ptotal
1,6995mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,0022
2. Kumena
sat
PKumena
K Kumena=
Ptotal
25,7795 mmHg
K Kumena=
760 mmHg
K Kumena=0,0339
3. Air
A-23
sat
P Air
K Air =
Ptotal
25,7893 mmHg
K Air =
760 mmHg
K Air =0,1637
4. Fenol
sat
P Fenol
K Fenol =
Ptotal
3,1951 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =0,0042
5. Aseton
P sat
Aseton
K Aseton =
Ptotal
760,2482 mmHg
K Aseton =
760 mmHg
K Aseton =1,0003
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
A-24
1. Air
Y Air =K Air × x Air
Y Air =0,1637 × 0,0003
Y Air =0,0001
2. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =0,0042× 0
Y Fenol =0
3. Aseton
Y Aseton =K Aseton × x Aseton
Y Aseton =1,0003× 0,9997
Y Aseton =1,000
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K Kumena
0,0022
a CHP=
0,0339
a CHP=0,0659
2. Kumena
A-25
K Kumena
a Kumena=
K Kumena
0,0339
a Kumena=
0,0339
a Kumena=1
3. Air
K Air
a Air =
K Kumena
0,1637
a Air =
0,0339
a Air =4,8242
4. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K Kumena
0,0042
a Fenol =
0,0339
a Fenol =0,1240
5. Aseton
K Aseton
a Aseton=
K Kumena
1,0003
a Aseton=
0,0339
a Aseton=29,4792
5) Nilai a i × x i
Rumus :
A-26
ai × xi
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=0,0659× 0
a i × x i=0
2. Kumena
a i × x i=aKumena × x Kumena
a i × x i=1 ×0
a i × x i=0
3. Air
a i × x i=a Air × x Air
a i × x i=4,8242× 0,0003
a i × x i=0,0016
4. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=0,1240× 0
a i × x i=0
5. Aseton
a i × x i=a Aseton × x Aseton
a i × x i=29,4792 ×0,9997
a i × x i=29,4691
A-27
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=0,0659−2,7044
a i−Trial θ=−2,6385
2. Kumena
a i−Trial θ=a Kumena−Trial θ
a i−Trial θ=1−2,7044
a i−Trial θ=−1,7044
3. Air
a i−Trial θ=a Air −Trial θ
a i−Trial θ=4,8242−2,7044
a i−Trial θ=2,1199
4. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=0,1240−2,7044
a i−Trial θ=−2,5804
5. Aseton
a i−Trial θ=a Aseton −Trial θ
a i−Trial θ=29,4792−2,7044
a i−Trial θ=26,7748
A-28
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 1997)
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i × xi )
¿
0
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,6385
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0 ¿
2. Kumena
(a ¿ ¿ i× xi )
¿
(a ¿ ¿ Kumena × x Kumena )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aKumena −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
1
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,7044
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0 ¿
3. Air
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
( a Air × x Air )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
(a Air −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
4,8242
(a ¿¿i −Trial θ)= ¿
2,1199
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,0008 ¿
A-29
4. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,5804
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0 ¿
5. Aseton
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a ¿ ¿ Aseton × x Aseton )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(a Aseton −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
29,4691
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
26,7748
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=1,1006 ¿
a i ∙ xi
Senyawa Xi Pisat Ki Yi ai a i ∙ xi ai ∙ θ
ai−θ
Kumena
Hidroperoksid 0.0000 1.6995 0.0022 0.0000 0.0659 0.0000 -2.6385 0.0000
a
Kumena 0.0000 25.7893 0.0339 0.0000 1.0000 0.0000 -1.7044 0.0000
Asam Sulfat 0.0000 0.0018 0.0000 0.0000 0.0001 0.0000 -2.7043 0.0000
A-30
Air 0.0003 124.4140 0.1637 0.0001 4.8242 0.0016 2.1199 0.0008
Fenol 0.0000 3.1968 0.0042 0.0000 0.1240 0.0000 -2.5804 0.0000
29.469
0.9997 760.2482 1.0003 1.0000 29.4792 26.7748 1.1006
Aseton 1
Jumlah 1.0000 1.0000 1.1014
a i ∙ xi
Dapat diasumsi nilai R = 1,5 Rm dan nilai Rm+1=Σ
ai−θ
adalah 1,0478 sehingga :
ai ∙ x i
Rm=Σ −1
ai−θ
Rm=1,1014−1
Rm=0,1014
A-31
6. Nilai neraca massa kondensor di destilat
L D
Rumus :
V =L+D
(Geankoplis 3th, 1997)
Keterangan :
V = Aliran uap dari kolom destilat
L = Aliran refluks
D = Aliran destilat
Mencari nilai L :
L =R·D
= 0,1521 × 26,8413
= 4,0828 (nilai mol total di destilasi)
Mencari nilai V :
V =L+D
= 1,9245 ×26,8413
= 30,9241 (nilai mol total di kondensasi)
A-32
K
n Aseton =30,9135 kmol
2) Mol Air
K 4
n Air =V ∙ x iair
K
n Air =30,9241× 0,0003
K
n Air =0,0106 kmol
2) Mol Air
D 4
n Air =L ∙ xiair
D
n Air =4,0828 ×0,0003
D
n Air =0,0014 kmol
A-33
8
F Air(D )=0,0014 kmol/ jam ×18 gr /mol
8
F Air(D )=0,0251 kg / jam
Tabel L.A. 7 Nilai Neraca Massa Destilat pada Menara Destilasi (MD-01)
Senyaw Top Produk (D) Feed Kondensasi (V) Balik ke Destilasi (L)
a Kmol Xi Massa Kmol Xi Massa Kmol Xi Massa
0.000
0.0092 0.0003 0.1651 0.0106 0,1902 0.0014 0.0003 0.0251
Air 3
1558.410 30,913 0,999 1795,457
26.8321 0,9997 4,0814 0,9997 237,0476
Aseton 3 5 7 9
26.8341 1558.413 30,924 1.000 1795,648
Total 1.0000 4,0828 1.0000 237,0727
3 6 1 0 1
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
A-34
5,5607− ( 854,7004
)
Psat
CHP =10
173,69+104,264
sat
PCHP =306,0074 mmHg
2. Kumena
sat
A− ( T B+C )
P Kumena=10
sat
7.1069− ( 173,69+220,977
1577.97
)
P Kumena =10
sat
P Kumena =1284,2625 mmHg
3. Asam sulfat
sat
A− ( T B+C )
P Asam Sulfat =10
sat
8,2854− (173,69+213,9500
2976,8370
)
P Asam Sulfat =10
sat
P Asam Sulfat =4,0359mmHg
4. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− (173,69+181,369
1629.4035
)
P Fenol =10
sat
P Fenol =599,3655mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
P sat
CHP
K CHP =
Ptotal
306,0074 mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4026
A-35
2. Kumena
Psat
Kumena
K Kumena=
Ptotal
1284,2625 mmHg
K Kumena=
760 mmHg
K Kumena=1,6898
3. Asam Sulfat
Psat
K Asam Sulfat = AsamSulfat
Ptotal
4,0359 mmHg
K Asam Sulfat =
760 mmHg
K Asam Sulfat =0,0053
4. Fenol
sat
P Fenol
K Fenol =
Ptotal
599,3655 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =0,7886
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,4026 ×0,0079
Y CHP =0,0032
2. Kumena
A-36
Y Kumena=K Kumena × x Kumena
Y Kumena=1,6898 ×0,2399
Y Kumena=0,4054
3. Asam Sulfat
Y Asam Sulfat =K Asam Sulfat × x AsamSulfat
Y Asam Sulfat =0,0053 × 0,0023
Y Asam Sulfat =0,00001
4. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =0,7886 ×0,7497
Y Fenol =0,5914
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K Kumena
0,4026
a CHP=
1,6898
a CHP=0,2383
2. Kumena
K Kumena
a Kumena=
K Kumena
1,6898
a Kumena=
1,6898
A-37
a Kumena=1
3. Asam Sulfat
K
a AsamSulfat = Asam Sulfat
K Kumena
0,0053
a AsamSulfat =
1,6898
a AsamSulfat =0,0031
4. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K Kumena
0,7886
a Fenol =
1,6898
a Fenol =0,4667
5) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=0,2383× 0,0079
a i × x i=0,0019
2. Kumena
a i × x i=aKumena × x Kumena
a i × x i=1 ×0,2399
a i × x i=0,2399
3. Asam Sulfat
a i × x i=a Asam Sulfat × x Asam Sulfat
a i × x i=0,0031× 0,0023
a i × x i=0,000007
4. Fenol
A-38
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=0,4667× 0,7499
a i × x i=0,3500
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=0,2383−2,7044
a i−Trial θ=−2,4661
2. Kumena
a i−Trial θ=a Kumena−Trial θ
a i−Trial θ=1−2,7044
a i−Trial θ=−1,7044
3. Asam Sulfat
a i−Trial θ=a Asam Sulfat −Trial θ
a i−Trial θ=0,0031−2,7044
a i−Trial θ=−2,7012
4. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=0,4667−2,7044
a i−Trial θ=−2,2377
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 1997)
A-39
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i × xi )
¿
0,0019
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,4661
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,0008 ¿
2. Kumena
(a ¿ ¿ i× xi )
¿
(a ¿ ¿ Kumena × x Kumena )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aKumena −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0,2399
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,7044
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,1408 ¿
3. Asam Sulfat
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a AsamSulfat × x Asam Sulfat )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
( a Asam Sulfat −Trial θ)
(a ¿ ¿ i× x i)
¿
0,000007
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,7012
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,000003 ¿
4. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
A-40
(a ¿ ¿ i× x i)
¿
0,3500
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,2377
(a ¿ ¿ i × x i )
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,1564 ¿
a i ∙ xi
Senyawa Xi Pisat Ki Yi ai a i ∙ xi ai ∙ θ
ai−θ
Kumena
Hidroperoksid 0.0079 306.0074 0.4026 0.0032 0.2383 0.0019 -2.4661 -0.0008
a
Kumena 0.2399 1284.2625 1.6898 0.4054 1.0000 0.2399 -1.7044 -0.1408
Asam Sulfat 0.0023 4.0359 0.0053 0.00001 0.0031 0.0000 -2.7012 -0.000003
Air 0.0000 6581.3623 8.6597 0.0000 5.1246 0.0000 2.4202 0.0000
Fenol 0.7499 599.3655 0.7886 0.5914 0.4667 0.3500 -2.2377 -0.1564
Aseton 0.0000 13827.4622 18.1940 0.0000 10.7669 0.0000 8.0625 0.0000
Jumlah 1.0000 1.0000 -0.2979
Sehingga :
L* =F+L
Keterangan :
A-41
L* = Trap out
Jadi, diketahui :
L = 4,0828 kmol/jam
Maka :
Nilai L* =F+L
= 62,6233 +4,0828
Nilai V* = L* - B
= 66,7060 – 35,7819
destilat)
A-42
1) Mol kumena hidroperoksida
¿
nVCHP =x iCHP
F5
∙ Σ nV ¿
¿
V
nCHP =0,0079 ×30,9241 kmol / jam
¿
V
nCHP =0,2450 kmol / jam
2) Mol kumena
¿
nVKumena=x i FKumena
5
∙ Σ nV ¿
¿
V
n Kumena=0,2399× 30,9241kmol / jam
¿
V
n Kumena=7,4185 kmol / jam
¿
V
n Asam Sulfat =0,0023× 30,9241kmol / jam
¿
V
n Asam Sulfat =0,0713 kmol/ jam
4) Mol fenol
¿
V F5
n Fenol =x iFenol ∙ Σn V ¿
¿
V
n Fenol =0,7499 ×30,9241 kmol / jam
¿
V
n Fenol =23,1893 kmol / jam
A-43
6) Laju alir kumena
¿ ¿
V V
F Kumena =n Kumena ∙ Mr Kumena
¿
V
F Kumena =7,4185 kmol/ jam ×120,19
¿
¿
L
nCHP =0,0079 ×66,7060 kmol / jam
¿
L
nCHP =0,5284 kmol/ jam
2) Mol kumena
¿
L F5
n Kumena=x i Kumena ∙ Σ nL ¿
¿
L
n Kumena=0,2399× 66,7060 kmol/ jam
A-44
¿
L
n Kumena=16,0024 kmol/ jam
¿
L
n Asam Sulfat =0,0023× 66,7060 kmol/ jam
¿
L
n Asam Sulfat =0,1537 kmol/ jam
4) Mol fenol
¿
n LFenol =x iFenol
F5
∙ Σn L ¿
¿
L
n Fenol =0,7499 ×66,7060 kmol / jam
¿
A-45
8) Laju alir fenol
¿ ¿
L L
F Fenol =n Fenol ∙ Mr Fenol
¿
L
F Fenol =50,0215 kmol / jam ×94,11
¿
Tabel L.A. 9 Nilai Neraca Massa pada Bottom di Menara Destilasi (MD-01)
Kumena Hidroperoksida
Kumena
Fenol F5
MD -02
Asam Sulfat
A-46
Kumena Hidroperoksida
F7 Fenol
Asam Sulfat (100%)
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 173,69+104,264
854,7004
)
P CHP =10
sat
PCHP =306,0074 mmHg
2. Kumena
sat ( T B+C )
A−
P Kumena =10
sat
7.1069− ( 173,69+220,977
1577.97
)
P Kumena =10
A-47
sat
P Kumena=128,2625 mmHg
3. Asam Sulfat
sat
A− ( T B+C )
P Asam Sulfat =10
sat
8.2854− (173,69+213,9500
2976,8370
)
P Asam Sulfat =10
sat
P Asam Sulfat =4,0359mmHg
4. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− (173,69+181,369
1629.4035
)
P Fenol =10
Psat
Fenol=599,3655mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
P sat
K CHP = CHP
Ptotal
306,0074 mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4026
2. Kumena
A-48
sat
PKumena
K Kumena=
Ptotal
128,2625 mmHg
K Kumena=
760 mmHg
K Kumena=1,6898
3. Asam Sulfat
sat
P AsamSulfat
K Asam Sulfat =
Ptotal
4,0359 mmHg
K Asam Sulfat =
760 mmHg
K Asam Sulfat =4,0359
4. Fenol
P sat
Fenol
K Fenol =
Ptotal
599,3655 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =0,7886
A-49
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,4026 ×0,0079
Y CHP =0,0032
2. Kumena
Y Kumena=K Kumena × x Kumena
Y Kumena=1,6898 ×0,2399
Y Kumena=0,4054
3. Asam Sulfat
Y Asam Sulfat =K Asam Sulfat × x AsamSulfat
Y Asam Sulfat =0,0053 × 0,0023
Y Asam Sulfat =0,00001
4. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =0,7886 ×0,7499
Y Fenol =0,5914
A-50
Rumus :
Ki
a i=
K Komponen
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K Fenol
0,4026
a CHP=
0,7886
a CHP=0,5106
2. Kumena
K Kumena
a Kumena=
K Fenol
1,6898
a Kumena=
0,7886
a Kumena=2,1427
3. Asam Sulfat
K Asam Sulfat
a AsamSulfat =
K Fenol
0,0053
a AsamSulfat =
0,7886
a AsamSulfat =0,0067
A-51
4. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K Fenol
0,7886
a Fenol =
0,7886
a Fenol =1
5) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=0,5106× 0,0079
a i × x i=0,0040
2. Kumena
a i × x i=aKumena × x Kumena
a i × x i=2,1427 × 0,2399
a i × x i=0,5140
3. Asam Sulfat
a i × x i=a Asam Sulfat × x Asam Sulfat
a i × x i=0,0067× 0,0023
a i × x i=0,00001
A-52
4. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=1 ×0,7499
a i × x i=0,7499
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=0,5106−1,6792
a i−Trial θ=−1,1687
2. Kumena
a i−Trial θ=a Kumena−Trial θ
a i−Trial θ=2,1427−1,6792
a i−Trial θ=0,4635
3. Asam Sulfat
a i−Trial θ=a Asam Sulfat −Trial θ
a i−Trial θ=0,0067−1,6792
a i−Trial θ=−1,6725
4. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
A-53
a i−Trial θ=1−1,6792
a i−Trial θ=−0,6792
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0,0040
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,1687
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,0035 ¿
2. Kumena
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
(a ¿ ¿ Kumena × x Kumena )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(aKumena −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,5140
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
0,4635
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,4635 ¿
3. Asam Sulfat
A-54
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a AsamSulfat × x Asam Sulfat )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
( a Asam Sulfat −Trial θ)
( a ¿ ¿ i × xi )
¿
0,00001
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,6725
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,00001 ¿
4. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,7499
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−0,6792
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−1,1040 ¿
Tabel L.A. 10 Nilai Trial Feed Senyawa pada Menara Destilasi (MD-02)
ai ∙ x i
Senyawa Xi Pisat Ki yi ai ai × xi ai - θ
ai ∙ θ
Kumena
Hidroperoksid 0.0079 306.0074 0.4026 0.0032 0.5106 0.0040 -1.1687 -0.0035
a
Kumena 0.2399 1284.2625 1.6898 0.4054 2.1427 0.5140 0.4635 1.1090
Asam Sulfat 0.0023 4.0359 0.0053 0.00001 0.0067 0.0000 -1.6725 -0.00001
A-55
Fenol 0.7499 599.3655 0.7886 0.5914 1.0000 0.7499 -0.6792 -1.1040
Jumlah 1.0000 1.0000 0.0015
A-56
6 5
n Fenol =n Fenol ·(1−Konversi¿¿ Fenol)¿
6 kmol
n Fenol =26,8321 ×(1−99 % )
jam
6
n Fenol =0,2683 kmol / jam
A-57
4) Laju alir Asam Sulfat
7 5
F AsamSulfat =F Asam Sulfat
7
F AsamSulfat =8,0885 kg/ jam
5) Mol Fenol
7 5 6
n Fenol =n Fenol −n Fenol
7 kmol
n Fenol =26,8321 −0,2683 kmol / jam
jam
7
n Fenol =0,9967 kmol / jam
( F 5CHP + F 5Kumena + F 5Asam sulfat + F 5Fenol + F 5Air )=( F 6CHP + F 6Kumena+ F6Fenol )+ ( F 7CHP + F7Asam sulfat + F
3608,1784
kg
jam (
= 42,2745
kg
jam
+ 1031,7000
kg
jam
+25,2525
kg
jam
+ 0,8627
kg
jam
+ 8, )(
kg kg kg
3608,1784 =1099,2271 +2508,9513
jam jam jam
A-58
kg kg
3608,1784 =3608,1784
jam jam
A-59
(Smith 5th, 1996)
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 154,02+104,264
854,7004
)
PCHP =10
Psat
CHP =178,4820 mmHg
2. Kumena
sat
A− ( T B+C )
P Kumena =10
7.1069− ( 154,02+220,977
1577.97
)
Psat
Kumena=10
sat
P Kumena=792,4446 mmHg
3. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− (154,02+181,369
1629.4035
)
P Fenol=10
Psat
Fenol=322,5494 mmHg
A-60
Rumus :
Psat
i
K i=
Ptotal
(Smith 5th, 1996)
1. Kumena Hidroperoksida
sat
P CHP
K CHP =
Ptotal
178,4820mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,2348
2. Kumena
sat
PKumena
K Kumena=
Ptotal
792,4446 mmHg
K Kumena=
760 mmHg
K Kumena=1,0427
3. Fenol
sat
P Fenol
K Fenol =
Ptotal
322,5494 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =0,4244
A-61
Rumus :
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,2348 ×0,0304
Y CHP =0,0071
2. Kumena
Y Kumena=K Kumena × x Kumena
Y Kumena=1,0427 × 0,9402
Y Kumena=0,9803
3. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =0,4244 ×0,0294
Y Fenol =0,0125
A-62
Rumus :
Ki
a i=
K Komponen
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K Fenol
0,2348
a CHP=
0,4244
a CHP=0,5533
2. Kumena
K Kumena
a Kumena=
K Fenol
1,0427
a Kumena=
0,4244
a Kumena=2,4568
3. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K Fenol
0,4244
a Fenol =
0,4244
a Fenol =1
5) Nilai a i × x i
A-63
Rumus :
ai × xi
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=0,5533× 0,0304
a i × x i=0,0168
2. Kumena
a i × x i=aKumena × x Kumena
a i × x i=2,4568 × 0,9402
a i × x i=2,3099
3. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=1 ×0,0294
a i × x i=0,0294
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=0,5533−1,6792
a i−Trial θ=−1,1259
A-64
2. Kumena
a i−Trial θ=a Kumena−Trial θ
a i−Trial θ=2,4568−1,6792
a i−Trial θ=0,7776
3. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=1−1,6792
a i−Trial θ=−0,6792
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i −Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i −Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
( a ¿ ¿ i × xi )
¿
0,0168
(a ¿¿i −Trial θ)= ¿
−1,1259
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,0150 ¿
2. Kumena
A-65
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
(a ¿ ¿ Kumena × x Kumena )
(a ¿¿i −Trial θ)= ¿¿
(aKumena −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
2,3099
(a ¿¿i −Trial θ)= ¿
0,7776
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=2,9705 ¿
3. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(aFenol −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,0294
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−0,6792
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i −Trial θ)=−0,0433 ¿
A-66
Nilai refluks minimum adalah rasio refluks yang membutuhkan
jumlah baki yang tidak terbatas untuk memisahkan komponen
kunci yang diberikan untuk distilasi.
Rumus :
a i ∙ xi
Rm+1=Σ
ai−θ
ai ∙ x i
Rm=Σ −1
ai−θ
(Geankoplis 3th, 1997)
a i ∙ xi
Dapat diasumsi nilai R = 1,5 Rm dan nilai Rm+1=Σ
ai−θ
adalah 1,0478 sehingga :
ai ∙ x i
Rm=Σ −1
ai−θ
Rm=2,9123−1
Rm=1,9123
A-67
L D
Rumus :
V =L+D
(Geankoplis 3th, 1997)
Keterangan :
V = Aliran uap dari kolom destilat
L = Aliran refluks
D = Aliran destilat
Mencari nilai L :
L =R·D
= 2,8684 × 9,1300
= 26,1885 (nilai mol total di destilasi)
Mencari nilai V :
V =L+D
= 26,1885 + 9,1300
= 35,3185 (nilai mol total di kondensasi)
A-68
6 6
F CHP=nCHP ∙ Mr CHP
6 kmol
F CHP=1,0745 ×152,19
jam
6
F CHP=163.5351 kg / jam
A-69
6 kmol
F Fenol =1,0380 × 94,11
jam
F 6Fenol =97,6870 kg / jam
A-70
5) Mol Fenol (F6)
n6Fenol =L· xi6Fenol
6 kmol
n Fenol =26,1885 × 0,2683
jam
6
n Fenol =0,7697 kmol / jam
Tabel L.A. 13 Nilai Neraca Massa Pada Destilat di Menara Destilasi (MD-02)
A-71
L.A.4.4. Nilai Neraca Massa pada F7 (Bottom) di Menara Destilasi (MD-
02)
Pada menara destilasi (MD-02), keluaran pada F7 yaitu berupa
kumena hidroperoksida 2%, fenol 1% dan asam sulfat 100%,
dimana keluaran pada F7 bersuhu 181,96 oC.
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 181,96+104,264
854,7004
)
P CHP =10
sat
P CHP =375,4965 mmHg
2. Asam sulfat
sat
A− ( T B+C )
P Asam Sulfat =10
sat
8,2854− (181,96+213,9500
2976,8370
)
P Asam Sulfat =10
sat
P Asam Sulfat =5,8399 mmHg
3. Fenol
A-72
A− (T B+C )
Psat
Fenol=10
sat
7.3668− (181,96+181,369
1629.4035
)
P Fenol=10
Psat
Fenol=762,3944 mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
P sat
CHP
K CHP =
Ptotal
375,4965mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4941
2. Asam Sulfat
Psat
AsamSulfat
K Asam Sulfat =
Ptotal
5,8399 mmHg
K Asam Sulfat =
760 mmHg
K Asam Sulfat =0,0077
3. Fenol
P sat
Fenol
K Fenol =
Ptotal
762,3944 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =1,0032
A-73
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,4941 ×0,0002
Y CHP =0,0001
2. Asam Sulfat
Y Asam Sulfat =K Asam Sulfat × x AsamSulfat
Y Asam Sulfat =0,0077 × 0,0031
Y Asam Sulfat =0,00002
3. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =1,0032× 0,9967
Y Fenol =0,9998
1. Kumena Hidroperoksida
K
a CHP= CHP
K Fenol
0,4941
a CHP=
1,0032
A-74
a CHP=0,4925
2. Asam Sulfat
K
a AsamSulfat = Asam Sulfat
K Fenol
0,0077
a AsamSulfat =
1,0032
a AsamSulfat =0,0077
3. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K Fenol
1,0032
a Fenol =
1,0032
a Fenol =1
5) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=0,4925× 0,0002
a i × x i=0,0001
2. Asam Sulfat
a i × x i=a Asam Sulfat × x Asam Sulfat
a i × x i=0,0077× 0,0031
a i × x i=0,00002
3. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=1 ×0,9967
a i × x i=0,9967
A-75
6) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=0,4925−2,7044
a i−Trial θ=−2,2119
2. Asam Sulfat
a i−Trial θ=a Asam Sulfat −Trial θ
a i−Trial θ=0,0077−2,7044
a i−Trial θ=−2,6967
3. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=1−2,7044
a i−Trial θ=−1,7044
(a ¿ ¿ i−x i)
7) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 1997)
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,0001
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,2119
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,00005 ¿
A-76
2. Asam Sulfat
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a AsamSulfat × x Asam Sulfat )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
( a Asam Sulfat −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0,00002
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,6967
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,00001 ¿
3. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
0,9967
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−1,7044
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,5848 ¿
ai ∙ x i
Senyawa Xi Pisat Ki yi ai ai × xi ai - θ
ai ∙ θ
Kumena
Hidroperoksid 0.0002 375.4965 0.4941 0.0001 0.4925 0.0001 -2.2119 -0.00005
a
Asam Sulfat 0.0031 5.8399 0.0077 0.00002 0.0077 0.00002 -2.6967 -0.00001
A-77
Jumlah 1.0000 1.0000 -0.5848
Sehingga :
L* =F+L
Keterangan :
L* = Trap out
Jadi, diketahui :
L = 26,1885 kmol/jam
Maka :
Nilai L* =F+L
A-78
= 61,9705 kmol/jam (nilai mol total di
reboiler)
Nilai V* = L* - B
= 61,9705 – 26,6519
destilat)
nVCHP =x iCHP
F7
∙ Σ nV ¿
¿
V
nCHP =0,0002 ×35,3185 kmol / jam
¿
V
nCHP =0,0075 kmol / jam
¿
V
n Asam Sulfat =0,0031×35,3185 kmol / jam
¿
V
n Asam Sulfat =0,1093 kmol/ jam
3) Mol fenol
¿
nVFenol =x iFenol
F7
∙ Σn V ¿
¿
V
n Fenol =0,9967 ×35,3185 kmol / jam
A-79
¿
V
n Fenol =35,2017 kmol / jam
¿
L
nCHP =0,0002 ×61,9705 kmol / jam
¿
L
nCHP =0,0132 kmol / jam
A-80
2) Mol asam sulfat
¿
L F7
n Asam Sulfat =x i Asam Sulfat ∙ Σ nL ¿
3) Mol fenol
¿
L F7
n Fenol =x iFenol ∙ Σn L ¿
A-81
Tabel L.A. 15 Nilai Neraca Massa pada Bottom di Menara Destilasi (MD-02)
Kumena Hidroperoksida
F8 Fenol
Kumena Hidroperoksida
Fenol F7
Asam Sulfat
MD -03
F9
Asam Sulfat (100%)
A-82
L.A.4.1. Kondisi Feed pada Nilai Trial
Pada kondisi umpan masuk ke dalam menara destilasi (MD-
03) dari keluaran menara destilasi (MD-02) dapat dilakukan
dengan menggunakan trial and error, dimana temperatur 181,96 oC
dan tekanan 760 mmHg.
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 181,96+104,264
854,7004
)
P CHP =10
sat
PCHP =375,4965 mmHg
2. Asam Sulfat
sat
A− ( T B+C )
P Asam Sulfat =10
sat
8.2854− (181,96+213,9500
2976,8370
)
P Asam Sulfat =10
sat
P Asam Sulfat =5,8399 mmHg
A-83
3. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− (181,96+181,369
1629.4035
)
P Fenol =10
Psat
Fenol=762,3944 mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
P sat
CHP
K CHP =
Ptotal
375,4965mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4941
2. Asam Sulfat
Psat
AsamSulfat
K Asam Sulfat =
Ptotal
5,8399 mmHg
K Asam Sulfat =
760 mmHg
K Asam Sulfat =10,5187
3. Fenol
P sat
Fenol
K Fenol =
Ptotal
A-84
762,3944 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =1,0032
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,4941 ×0,0002
Y CHP =0,4941
2. Asam Sulfat
Y Asam Sulfat =K Asam Sulfat × x AsamSulfat
Y Asam Sulfat =10,5187 ×0,0031
Y Asam Sulfat =0,00002
3. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =1,0032× 0,9967
Y Fenol =0,9998
A-85
Volatilitas relarif adalah perbandingan dari tekanan uap
komponen – komponen yang terdapat di dalam suatu
campuran.
Rumus :
Ki
a i=
K Komponen
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
K CHP
a CHP=
K Asam Sulfat
0,4941
a CHP=
10,5187
a CHP=64,2984
2. Asam Sulfat
K Asam Sulfat
a AsamSulfat =
K Asam Sulfat
10,5187
a AsamSulfat =
10,5187
a AsamSulfat =1
3. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K AsamSulfat
1,0032
a Fenol =
10,5187
A-86
a Fenol =130,5491
1) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=64,2984 ×0,0002
a i × x i=0,0137
2. Asam Sulfat
a i × x i=a Asam Sulfat × x Asam Sulfat
a i × x i=1 ×0,0031
a i × x i=0,0031
3. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=130,5491 ×0,9967
a i × x i=130,1173
2) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
A-87
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=64,2984−1,0031
a i−Trial θ=63,2952
2. Asam Sulfat
a i−Trial θ=a Asam Sulfat −Trial θ
a i−Trial θ=1−1,0031
a i−Trial θ=−0,0031
3. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=130,5491−1,0031
a i−Trial θ=129,5460
(a ¿ ¿ i−x i)
3) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
A-88
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,0137
(a ¿¿i −Trial θ)= ¿
63,2952
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,0002 ¿
2. Asam Sulfat
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a AsamSulfat × x Asam Sulfat )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
( a Asam Sulfat −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,0031
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−0,0031
(a ¿ ¿ i × x i )
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,9967 ¿
3. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aFenol −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
130,1173
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
129,5460
(a ¿ ¿i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=1,0044 ¿
Tabel L.A. 16 Nlai Trial Feed Senyawa pada Menara Destilasi (MD-03)
Senyawa Xi Pisat Ki yi ai ai × xi ai - θ
A-89
ai ∙ x i
Kumena ai ∙ θ
Hidroperoksid 0.0002 375.4965 0.4941 0.0001 64.2984 0.0137 63.2952 0.0002
a
Asam Sulfat 0.0031 5.8399 0.0077 0.00002 1.0000 0.0031 -0.0031 -0.9967
Fenol 0.9967 762.3944 1.0032 0.9998 130.5491 130.1173 129.5460 1.0044
Jumlah 1.0000 0.9999 0.0078
A-90
6
F Fenol =2500.000 kg / jam
(0,8627 jam
kg
+8,0885
kg
jam
+ 2500.000
jam ) (
kg
= 0,8627
kg
jam
+2500.000
jam )
kg
+ 8,088
kg kg kg
2508,9513 =2500.8627 + 8,0885
jam jam jam
kg kg
2508,9513 =2508,9513
jam jam
Input (F7) Output Atas/ Destilat (F8) Output Bawah/ Bottom (F9)
Senyawa Fraksi Fraksi Fraksi
Kmol Massa Kmol Massa Kmol Massa
Mol Mol Mol
A-91
Kumena
Hidroperoksid 0.0057 0.0002 0.8627 0.0057 0.0002 0.8627 0.0000 0.0000 0.0000
a
Asam Sulfat 0.0825 0.0031 8.0885 0.0000 0.0000 0.0000 0.0825 1.0000 8.0885
Fenol 26.5638 0.99672500.0000 26.5638 0.9998 2500.0000 0.0000 0.0000 0.0000
2508.951
Jumlah 26.6519 1.0000 26.5695 1.0000 2500.8627 0.0825 1.0000 8.0885
3
Total 2508.9513 2508.9513
1. Kumena Hidroperoksida
sat
A− ( T B+C )
P CHP =10
sat
5,5607− ( 181,85+104,264
854,7004
)
PCHP =10
A-92
sat
PCHP =374,5051mmHg
2. Fenol
sat
A− (T B+C )
P Fenol =10
sat
7.3668− (181,85+181,369
1629.4035
)
P Fenol =10
sat
P Fenol=760,0139mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
sat
P CHP
K CHP =
Ptotal
374,5051mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4928
2. Fenol
sat
P
K Fenol = Fenol
Ptotal
760,0139 mmHg
K Fenol =
760 mmHg
K Fenol =1
A-93
1) Nilai komposisi uap (yi)
Nilai komposisi uap dapat dihitung dari konstanta
kesetimbangan dikali dengan fraksi mol setiap senyawa.
Rumus :
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
Y CHP =K CHP × x CHP
Y CHP =0,4928 ×0,0304
Y CHP =0,0002
2. Fenol
Y Fenol =K Fenol × x Fenol
Y Fenol =1× 0,9998
Y Fenol =0,9998
1. Kumena Hidroperoksida
A-94
K CHP
a CHP=
K Asam Sulfat
0,0002
a CHP=
0,0076
a CHP=64,4379
2. Fenol
K Fenol
a Fenol =
K AsamSulfat
1
a Fenol =
0,0076
a Fenol =130,7691
1) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i × x i=aCHP × x CHP
a i × x i=64,4379 × 0,0002
a i × x i=0,0137
2. Fenol
a i × x i=aFenol × x Fenol
a i × x i=130,7691 ×0,9998
a i × x i=130,7412
A-95
2) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
a i−Trial θ=aCHP −Trial θ
a i−Trial θ=64,4379−1,6792
a i−Trial θ=62,7587
2. Fenol
a i−Trial θ=a Fenol −Trial θ
a i−Trial θ=130,7691−1,6792
a i−Trial θ=129,0899
(a ¿ ¿ i−x i)
3) Nilai ¿
(a ¿¿i −Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i −Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 2003)
1. Kumena Hidroperoksida
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ CHP× x CHP )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
( aCHP−Trial θ)
(a ¿ ¿ i× x i)
¿
0,0137
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
62,7587
A-96
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=0,0002 ¿
2. Fenol
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿ ¿ Fenol × x Fenol )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿¿
(aFenol −Trial θ)
( a ¿ ¿ i× xi )
¿
130,7412
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
129,0899
(a ¿ ¿ i × x i)
¿
(a ¿¿i −Trial θ)=1,0128 ¿
A-97
ai ∙ x i
Rm=Σ −1
ai−θ
(Geankoplis 3th, 1997)
a i ∙ xi
Dapat diasumsi nilai R = 1,5 Rm dan nilai Rm+1=Σ
ai−θ
adalah 1,0478 sehingga :
ai ∙ x i
Rm=Σ −1
ai−θ
Rm=1,0128−1
Rm=0,0128
L D
Rumus :
V =L+D
(Geankoplis 3th, 1997)
Keterangan :
V = Aliran uap dari kolom destilat
A-98
L = Aliran refluks
D = Aliran destilat
Mencari nilai L :
L =R·D
= 0,0192 × 26,5695
= 0,5098 (nilai mol total di destilasi)
Mencari nilai V :
V =L+D
= 0,5098 + 26,5695
= 27,0793 (nilai mol total di kondensasi)
A-99
4) Laju alir Fenol (F8)
8 8
F Fenol =n Fenol ∙ Mr Fenol
kmol
F 8Fenol =27,0735 × 94,11
jam
8
F Fenol =2547,9698 kg / jam
A-100
8 kmol
F Fenol =0,5097 ×94,11
jam
F 8Fenol =47,9698 kg/ jam
Tabel L.A. 19 Nilai Neraca Massa pada Destilat di Menara Destilasi (MD-03)
Top Produk (D) Feed Kondensasi (V) Balik ke Destilasi (L)
Senyawa
Kmol Xi Massa Kmol Xi Massa Kmol Xi Massa
Kumena
0.0057 0.0002 0.8627 0.0058 0.0002 0.8793 0.0001 0.0002 0.0166
Hidroperoksida
2547.969
26.5638 0.9998 2500.0000 27.0735 0.9998 0.5097 0.9998 47.9698
Fenol 8
2548.849
Total 26.5695 1.0000 2500.8627 27.0793 1.0000 0.5098 1.0000 47.9864
1
A-101
1. Asam sulfat
sat
A− ( T B+C )
P Asam Sulfat =10
sat
8,2854− (336,85+213,9500
2976,8370
)
P Asam Sulfat =10
sat
P Asam Sulfat =759,9942 mmHg
1. Kumena Hidroperoksida
sat
P CHP
K CHP =
Ptotal
375,4965mmHg
K CHP =
760 mmHg
K CHP =0,4941
2. Asam Sulfat
sat
P AsamSulfat
K Asam Sulfat =
Ptotal
759,9942mmHg
K Asam Sulfat =
760 mmHg
K Asam Sulfat =1,000
y i=K i × x i
(Geankoplis 4th, 2003)
A-102
1. Asam Sulfat
Y Asam Sulfat =K Asam Sulfat × x AsamSulfat
Y Asam Sulfat =1,0000 ×1
Y Asam Sulfat =1,0000
Rumus :
Ki
a i=
K Komponen
1. Asam Sulfat
K
a AsamSulfat = Asam Sulfat
K Air
1,0000
a AsamSulfat =
8,6597
a AsamSulfat =0,1155
4) Nilai a i × x i
Rumus :
ai × xi
1. Asam Sulfat
a i × x i=a Asam Sulfat × x Asam Sulfat
a i × x i=0,1155× 1,0000
a i × x i=0,1155
A-103
5) Nilai ai – Trial θ
Rumus :
ai – Trial θ
(Geankoplis 4th, 2003)
1. Asam Sulfat
a i−Trial θ=a Asam Sulfat −Trial θ
a i−Trial θ=0,1155−2,7044
a i−Trial θ=−2,5889
(a ¿ ¿ i−x i)
6) Nilai ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
(a ¿ ¿ i−x i)
Persamaan dari 1 – q = ¿
(a ¿¿i−Trial θ)¿
Feed masuk pada titik didih, maka q = 1
(Geankoplis 3th, 1997)
1. Asam Sulfat
( a ¿ ¿ i× x i )
¿
(a AsamSulfat × x Asam Sulfat )
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
( a Asam Sulfat −Trial θ)
(a ¿ ¿ i× xi )
¿
0,1155
(a ¿¿i−Trial θ)= ¿
−2,5889
(a ¿ ¿ i × x i )
¿
(a ¿¿i−Trial θ)=−0,0446 ¿
A-104
ai ∙ x i
Asam Sulfat 1.0000 759.9942 1.0000 1.0000 0.1155 0.1155 -2.5889 ai ∙ θ
-0.0446
Jumlah 1.0000 1.0000 -0.0446
Sehingga :
L* =F+L
Keterangan :
L* = Trap out
Jadi, diketahui :
L = 0,5098 kmol/jam
A-105
B = 0,0825 kmol/jam (nilai mol pada F9)
Maka :
Nilai L* =F+L
= 26,6519 + 0,5098
Nilai V* = L* - B
= 27,1618 – 0,0825
destilat)
A-106
¿
V
F AsamSulfat =2655,9100 kg/ jam
¿
L
n Asam Sulfat =1 ×27,1618 kmol / jam
¿
L
n Asam Sulfat =27,1618 kmol / jam
Tabel L.A. 21 Nilai Neraca Massa pada Bottom di Menara Destilasi (MD-03)
A-107