. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . KELOMPOK 7
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anjel Eka .S. Akmal Restu. M. Simon Simanmora

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . 11.1. Model Pengembangan Desa Wisata
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Menurut Pitana (2005) desa wisata
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
merupakan wilayah pedesaan dengan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
suasana yang keseluruhannya
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
mencerminkan keaslian suasana desa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
dalam struktur ruang, arsitektur
. . . . . . . . . . . . . . maupun
bangunan, . . . .kehidupan
. . . .sosial-
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .budaya
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .masyarakatnya,
. . . . . . serta. . mampu
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . menyediakan
. . . . . .komponen-komponen
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . kebutuhan
. . . . pokok
. . . seperti
. . .akomodasi,
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . makanan
. . . .dan. minuman,
. . . . cindera
. . . mata,
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .dan
. atraksiatraksi
. . . . . wisata
. . .bagi
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . wisatawan.
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . Desa
. . wisata
. . .dalam
. . pelaksanaan
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . pembangunannya
. . . . . . . membutuhkan
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . peranan
. . . masyarakat
. . . . .agar
. pelaksanaan
. . . . . . . . . . . . . .
pembangunan tersebut berkelanjutan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
agar desa wisata dapat dikembangkan.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pengembangan desa wisata yang baik
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
adalah pengembangan yang
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
mengutamakan masyarakat sebagai
. . . . . . . . . . unsur
. . pembangun
. . . . . utama.
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Permanasari (2011) menyatakan bahwa konsep desa wisata dalam
pengembangannya memiliki dua komponen utama yaitu;
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
❑ Komponen akomodasi, komponen ini terdiri dari tempat tinggal penduduk
. . . . unit-unit
atau . . . yang. .berkembang
. . . . atas. .konsep
. . tempat
. . .tinggal. . penduduk;
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .❑ .komponen
. . . atraksi,
. . . komponen
. . . ini . meliputi
. . . keseluruhan
. . . . kehidupan
. . . . . . . . . . .
. . keseharian
. . . . penduduk
. . . .setempat
. . . beserta
. . .pengaturan
. . . fisik. . lokasi
. . desa
. .yang
. . . . . .
. . memungkinkan
. . . . . .berintegrasinya
. . . . . wisatawan
. . . yang. . ditunjukkan
. . . . dengan
. . . . . . . . .
. . partisipasi
. . . . aktif. seperti
. . . bahasa,
. . .membuat
. . . ukiran,
. . membatik,
. . . . memenun,
. . . dll.
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Manfaat Desa Wisata Bagi Masyarakat Lokal

Kedatangan Para Wisatawan2

M e n j a g a da n M e m p e rta h a n k a n b u daya
lo k a l

Pelestarian ala m diwilayah

setempat
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . Pada
. . pembangunan
. . . . . .desa . .pesisir
. . terdapat
. . . beberapa
. . . . isu . kritis
. . yang
. . . . .
terbagi pada sektor ekologi, sosial, ekonomi, agraria dan geopolitik.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 SEKTOR EKOLOGI
2Sektor EkologiPada sektor
ekologi, baik yang alami maupun
antropogenik, kerusakan
ekologis dapat dilihat dari
kejadian bencana alam seperti
tsunami, angin topan, elnino,
gempa dan juga pemanasan
global.Kerusakan ekologis
- Langsung (Penangkapan ikan
deduktif,Pencemaran, Erosi
akibat pembabatan mangrove
- - Tidak Langsung
(Sedimentasi)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Isu yang terkait adalah struktur sosial, budaya dan

politik. Menurut pendapat Scott (1993), hubungan merupakan fenomena yang
terbentuk karena perbedaan dan sifat fleksibilitas yang dipraktekkan dalam
sebuah sistem individu, sehingga ada arus pertukaran dari patron-klien dan
sebaliknya. Hal ini mencakup :

(1) Penghidupan substensi dasar

(2) Jaminan Krisis Subsistensi
(3) Perlindungan terhadap klien
(4) Memberikan jasa kolektif
 Isu ekonomi pada umumnya dikaitkan dengan
aktivitas ekonomi masyarakat yang bergantung
pada sumber daya pesisir.

Potensi sumber daya tersebut dapat membantu

masyarakat untuk meningkatkan kesejahteraan,
namun kebijakan kelautan pemerintah belum ada
perkembangan peluang dalam keberpihakan pada
pengembangan ekonomi yang berbasis sumber daya
pesisir dan lautan.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . Isu
. agraria
. . . di. desa
. . pesisir
. . terbagi
. . . menjadi
. . . dua,. . yaitu
. . isu
. agraria
. . . di. . . .
. .
kawasan pesisir di pulau besar (mainland) dan isu agraria di kawasan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
pesisir di pulau kecil (small island).
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . ISU GEOP OLITIK
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .Desa. .pesisir
. . merupakan
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . wilayah
. . . daratan
. . . yang
. . berbatasan
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . dengan
. . . wilayah
. . . lain.
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sehingga desa pesisir
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
rentan terhadap gangguan keamanan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
secara politik maupun ekonomi.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gangguan secara politik:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Pengaruh Negara asing
. . . . . . . . . .• .Gangguan
. . . .secara
. . ekonomi
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .• .Gangguan
. . . . pada
. . aktivitas
. . . yang
. . ilegal
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . Agropolitan
. . . . atau
. kota
. . pertanian
. . . merupakan
. . . . kawasan . . . . . . . . . . . . . .
. . . penghasil
. . . .dan. pemasok
. . . produk
. . . pertanian,
. . . dimana . . . . . . . . . . . . . .
. . kawasan
. . . tersebut
. . . memberikan
. . . . kontribusi
. . . yang . . besar. . pada. . . . . . . . . . . .
. . . mata
. . pencaharian
. . . . dan
. . kesejahteraan
. . . . . masyarakat.. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pengertian kawasan agropolitan
. . . . . . . . . . . . . . . . . .merupakan
. . . . . . . .jaringan
. . . . . ruang
. . yang
. . secara
. . . . . . . .
fungsional mendorong terbentuknya
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . kegiatan . . . usaha . . yang. . berbasis
. . .pada . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . agribisnis. . . . Kawasan
. . . ini . memiliki
. . . kegiatan
. . . . . . . . .
utama pada bidang pertanian dengan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
fungsi kawasan tersusun sebagai tempat
. . . . . . . . . . . . permukiman, . . . . . pemusatan . . . .dan . sistribusi
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .pelayanan . . . jasa . . pemerintahan,
. . . . . pelayanan
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . sosial . . dan . kegiatan
. . . ekonomi.
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .