.0
.0>
.r
-
• •..•. " . 7T ~
" . . ~~ "
.' ,'. ' .. " ... ;;.
.>!>
'" ;s"\ :t
~AIUlh
:a;:: Manggis .Dt. RaJo P~nghulu
UC;:fE::~~~a~~'raJa .
:.
~~
.:..~ "
.t
r,IIIII1r'(""1I
.,
Anggota IKAPI
.) .. . ..
' ~ ~
";~>.
" . ~ ~. ~.
l
·.i·.. i••.• ,.·. '..·.•·. .·•. ~ •.•.;. :·.·.·/... ~· . •. ·/i·.·.·;'·.·.•;:··;··.···.·· ·:.:· ·•.;:: ••,:.••.:;~. . />.•:)i~A~btt/ .•
' . - . . ' . '. . '. . . ". . . :.::~::~::.:::. .:::...:.'.'..:::..::..:::.:~..::.:.:::.:::.:::.::.::..:'::'::..::..:.• . .'.' .' .': .':.::.
::' . " .:.':' .... '::.'.': :. ' .:. :.'::',.'. '. '
:..' .'. :. :"'.' :" . .. '. :.:. ": '." '.' .'. . . . ....... . -
....... ....••••.• ....•........•.. . .. ......:.:.•.. •.... .••.• ...... .. ...•. .... .
... .: . .. . ..: ...... :.-:"::::.'::.::::::: ..' ..::..:.: ..:...' . ..: .. .. .. ... . . .. ........ . . . . . ' . ' - .. .. . . .:.•..•:•.:..•..: :: :........
..: , :.. . : : :. ': :. :...•:.••..•.: :•
.
... .... ... ":';'.::::::::':': :.:::.. :::::.::'::::.:::::=::::.::::. ::'::::::::::'.'::'::::.::.':.:::::'::::':::::::.:::.'.::'::::.' :' ::::':'::' . ::.. .. :.:::.:.'..':.:..:... .:. ::..:::.:::..':.:...:::::.::.::.::.-.: ....:.. -......::.".::.::..:... :.
. :)
~ lilll;!
~~ I)il
~c;;@,
':.~:.:::~.:: :." -.:":.:. - ''- '-':' :. ":. .- .' :. :.'
,. ... . .......c .... '.
' .. '. ' .' ...- . .. ', . '
.. .. ,' , .: . . .
.. ....... ·...> i ./'. : ~? '
.
:..'..'..' .' .. '...,. .' ..' ..'..... ...'::.-:.'-.'.;- ':"'::':::'(':'~:: .:":" : ' -:': > '>" . . "'.. . .......,. . :' ..:."':" .'. ' ...:..:... ..' .'. :" ::. ..',"..-.: "..:...:,'- .: "," :,:":,",:' :", ·~·: .·: f.·: .~: ·::>·:~·: :~· : ·: :::·: : :·
.~.: :.;: ..:.::::.:::.:.: :. ...: .~.~.:.... ~:.:. . :.~.: .:..~. ::.. .:.::.:.:.::.::.::..:::
".' .',' ... ..'.. ";',.",', ::.':':.':'':.:.', :...... .' . .... . .'.. ....:-,'.'.',;,'.;.':'.:.:::.... ,.'.:.-.' ," :.' ... .- .......-.
..'..' .' ..'..'.." '.'".' . '.. '.. ' :" '/::::: ':':./:\..~ :: : .> .. :: .•.:•..:::•..:•....:.•.•.•.:.~.: :...',:...:..:;.::. ..: •. :.' :..:. .:.•.: . •.~ :...•..•.:. .'. '.' ...'....::~..- .<...... ,.,.'.,:.:.:
. .. ' .. ".:...;.....:. . j.~.: : : .~.:~:~::::~~::::~::~::):~~.: :.:.
~ n:"b
:"1
Pltuah Bapak
joMaDdeh
I
'
------
gantuang, kulik nan kuniang kamerahan, bak
udang kapalang panggang, jadoyo alulh bak
durt landak, karek kuk:u bulan ka habih,
batthnyo bak paruik pad!, tumiknan bagal
tal ua buruang.
Kok dipandang Sabat bajalan, langkahnyo
siganjua- luluah, malenggang Indak tapam
Saba1 Nan Alulh
14
peh, bak undan turun ka talago. tlSm
Dek gir~k gariknyo· sagalo alulh, samlfa1l
kapado tagua sapo, sarato budi.dangan basop
Sabai baruliah namoJulukan, iyolah sabat
tNan Aluih'.
Sadangkan anak laki-Iaki, bungsu indak
baradiak, banamo Mangkutak Alam, inyo ba
sutan di matonyo, inyo ba rajo di hatinyo, gilo
bamain patang pagi, gilo malapeh alang-alang,
iyo bak pantun tukang kaba:
Alang-alang anak rang Agam
Bari batkua bakapalo;
Ikolah pamenan MangkutakAlam
Ganti anak bagubalo.
Anak nan manjo di bapaknyo, pintak
buliah kandak balaku, bapak kayo mandeh
batuah, raja'il mamaga bakullltang.
Tasabuik bapak Saba1 Nan Aluih, bagala
Rajo Babandiang, lubuak aka lawitan bud!,
urang nan cadiak ,candokio, arif sarato bijak
san 0, tahu dt ereng dangan gendeng, tahu di
raso jo pareso, tahu di angin nan basiru, tahu
di ranggeh ka malantlang, tahu di tanggua ka
Saba.! Nan Alulb
15
manaruang. urang basa dalam nagari. nan
m:amagang katian ganok, mamagang bungka
nan-piawai, sarato taraju indak paliangan, ka
pal tam.pek batanyo, pulang tam pek babarito.
Jikok dibanang-banang bana
Lahelok suto ka guiJ:uangan;
J1kok dipandang-pandang bana
Lah patulk inyoka junjuangan.
Junjuangan Sadun Saribai, sarago kain jo
baju, sasuai kapuran jo saoknyo. jikok ba
tutua larnak manih, iyo bak santan dangan
tanggulL
Ado kapado hari Jum'at. tigo panggalan
matohari naiak. sadang bunta bayang-bayang.
sadang litak-li tak pipik, sadang langang urang
drkampuang, sadang rami dalarn rnusajik.
Saba1 batanun di atehanjuang, sadang
malantak-Iantak suri, datang adiaknyo S1
Mangkutak Alam. rn'anyandang alang-alang
jolong sudah, badanguanr-danguan g di ka
palo, ikua baja~ kuniang. banang
saroban di kurnpulan. ,
Lah tibo Mangkutak dt ateh anjuang. lalu !
J.
~
b i
bakato maso nantun, "Manolah aclak deir1
Sabai Nan Aluih, bart tzin denat di Adak, paP
malapeh alang-alang, ka· sawah nan bunta
nan tun, angtn nan sadang elok bana, mak
Adak dangakan danguang-danguang. tt
\;,
Sabat Nan .Aluth
18·· i
Sadangkan S1 Mangkutak Alam, 'deK. cit
bapak lzln babarl, batt nan kusulk lab ~laMl.
, "
kalaman
Alah balari-larlkadak, sam bla maman'
dang alang-alang, badannyo raso dl tangah
sawah, dl tunggua jaraml nan kariang
kariang.
Lorong kapado Sadun Saribai, manjongok <:
dari plntu kadak,_ anak basarang jauah jUo,
lal u bakato sam 0 surarig,
ftKa ngalau pulo malah paja, sagarang lko
lah paneb, Indak tanantl barl l1ndok, m ujua
bana nan surang Iko, lndak parnab tlngga dl
rumah, gilo bamaln pagi jo patang, Indak
pandai mamangkua sawah, tabu manakan
suok sajo, sla nan malu kite jUo."
Sungguahpun kawek nan dlbantuak, lkan
di lawik nan dlhadang, RaJo Babandiang
urang'nan arlf, mandanga tutua Sadun Sa
ribal, manJawab inyo sadang makan.
Sabat Nan Alulb
19
ib~'psahlah itu dirusuahkaI!,namonyo anak
'r'
~-laki, manga dipakso eapayuang rumah,
bi~·.bamain sarno gadang, nak tahu dt baso
basi, elok babaua jo nan tuo, nak tah u dt
ereng jo gendeng.
Urang"",bam~ alang-alang, bukan toh pa
menan mate sajo, ban yak manfaat di dalam
nyo, kok malapeh dt padang lapang, jago
tunggua ka manaruang, jago rantlang ka ma
nyangkuik, nantlkan kUtlko nan elok.
Kok malapeh di angln kancang, am uah
putuih alang-alang, hHang lanyok pamenan
mato, kok angin tidak baslru, alang-alang
dima ka naiak.
Sabagai pulo dena! katokan, alah moh
rancak alang-alang~ bia ~ ba danguang
danguang, banang palapeb mangapalang,
usahkan inyo tagak tall, mambubuang indak
ka namuah, Indak jadi pamenan mato, tndak
tasabutk urang nan punyo.
LImbak nan dart pado itu, SI Kutak ma
rauik alang-alang, baraja maukia sarno pan I
jang, baraja mangati sarno barek, kok taraju f
i.
~r n£
~!
Ampekbulan~1anggangrami '
Balam tambago 'tigo gaye
Mural babunl ateh pintu;
Salam takzim hadan ambo
Kaba baraliah'tantang ltu
Sungguah bataliah sanan jUo.
Kununlah Rajo Baharidlang," salasai mi
num jo makan, diguluang rokok sabatang,
sambia bapikia dalam'hati.
"lye malah kironyo, tam puo basaran~
randah, salarui~: salamo nangko, adok diri
Rajo 'Nan Panjang, denal lab sarno tahu ju,?,
udang 'Indak tabu dl bungkuaknyo, tiok
kampuang inyo barumah, tiok janjang lnyo
baranak, lab lama jadi buah muluik, bawo
nyc pantang karandahan, napasu pan tang
~,--
Rajo Nan Panjang dangan denai, antah
mana kami nan tuo, Si Sabai dikandak-
Sabal Nan Alulh
27
, _ ,-Y,O, elok sungguab dipandang urang,
~~~b tabaok tampan tlngga,"
; Lab salasai Sabai bapanjok, dihimbau
Inyo malab lai, lah basimpuah anak dakek
bapaknya, sanan bakata Raja Babandiang,
batutua caro tlti batang, lya bak pantun Si
Tukang Kaba:
"Baladang ka Sigadundu~g
Basiang ka rusuak rumah
Tampek anakbasijantu;
Oi ~abai salangi tu¢luang
Har,t ka hUjan timah
'Barisuak hart ka Sabtu."
Mandanga kieh dangan bandiang, alah
maklum Sabai Nan Aluih, tunduak tapakua
maso nantun, hatl sadiah indak tabado, bagai
diirih dangan sambilu, bapak manampuah
pasawangan.
Bakato Sabai Nan Aluib, "Oi Bapak Janya
denai, iya juo malah kiranya, denai bamim pi
malam tadi, jinJiang siriah bak raso rabab,
kabau gadang bak rasa hHang, ayam putiah
bak raso tabang, rangkiang ran Juang raso
!-"'\
... ~ ~
d'
.~~ . ~:£.
A".l .
DiPadaDg
PahUDaD
. :")lSj
Dttagah tndak tatagah
..... j1. 12
Bak managah· ayta hUta
't~
tau, dipipia gambIa rang Payokumbuah ... '
gatok pinang rang Lintau, lalu mangunya .
sakapua surang, sanan bakato Raj 0 , Nap.:1
Panjang.
"Manolah Tuanku Rajo BabandIang, sit;1an
Tuanku lah ambo kunyah, alah taraso manih
pahIknyo, manihI?Yo ~In~o ujuang lidah,
pahtknyo tlngga dt rakuangan.
Nan sakarang kini nangko, taadok run·
diangan nan bam ulo, tarapuang Inyo Indak
hanyuIk, tarandam inyo Indak basah, ambo
digantuang indak bataii.
Ato hanyo kin'l lai, ganttang mintak dI
ptituIhkan. biang mintak ditabuakkan. bak.
itu mangko salasai.
U
~uok.
, ' kaki' dt balakang, dtnaiakkan tangan
. . .. dilantiakkan Jari nan am pek. am pu
jari maintai taruah.
" , i<.ununlah Rajo Ba~diang, dlbuek pulo
langkah sanan', langkah duo Inyo antah,
langkah tlgo Inyo bukan, dlsangko ka lua Inyo
masuak, tampaknyo langkah mantkam
bayang.
Bama1n rajo samo rajo, dimasuak-i dt
Lonipong Batuah, dicubo sanan sipak gajuik,
usah ka kanai tagisia tldak, tagurajai kaki
sabalah, tlbolah gayuangRajo Babandiang,
tlbonyo tapek dt sasaran, sanan maharlak:
Rajo Nan Panjang.
"Man:o Palimo Banda Dalam, alah tapepeh
Lompong Batuah, jan pabia buruan lapeh!"
Bakato pulo Rajo - Babandtang, "Mano
Palim 0 Padang rarok, jan takutk tanah ta
sirab, sagantang indakka sasukek!"
Kunun Palimo Banda nalam', dangan Pa
limo Padang Tarok, sarno maadu kapandat
an, lab sarno panciang mamanclang, bagantl
Sabat Nan Alulh
44·
masuak mamasuak-l. ·adang-adang.,~
1
Saba'(Nall'AltUlh
46'
J{ . .
.', f'IIJil_
rf G1r..q
MaDUDtuik Bela
mananti di tampurU<Ulg.
Kok lah pulang inyo S1 Man gkutak , su
ruah sugiro inyo manuruik, cari ka padang
pahaunan, indak buliahnyo batangguah
tangguah, jan pabiabapayuang rumah."
Sadanglah Saba! Nan Aluih, dek pi-ntu lah
tabukak, Janjang takanak salamonyo, turun
lah inyo ka laman, tadayuak pinggang nan
lamah, tadodong bahu nan kambang,
marantak subang di talingo, gumiro cincin dt
jari.
Lapeh nan dari pintu kaporo, bajalan
panjang hanyo lal, takajuik urang di kam
puang, tacangang urang nan banyak , maliek
Sabai Nan Aluih, turun rumah baru sakal1
nangko.,
Sabal Nan Alulh
52 :
J
Kun unlah Sadun Saribai, sibiranllllllllfa
nan lah pal, hubungan nyawo ran~
nyo, hHang pangana sakuttko, tagak ka'tap!
inyo managun, duduak ka tangah inyo 00.
manuang, manJarambok ka kasua pandak,
manungkuik· sambia' mananglh, jatuah ba
darai ayia mato, baktntan putuih pangarang,
bak maniak putuih talinyo.
Indak disangko rigo-riga
Pipik stnanduang makan padi:
Indak dtsangko sarupo iko
Sabai Nan Aluih garan lah pal.
Lah sarantang duo rantang, cukUik ka
tigo rantang panjang, kok dakek basarang
hampia, kok hampia ttbolah kini, lah tibo
garan dl sanan, lyo dl padang pahaunan,
muko lah merah-merah padamt lihtanyo
bakatak..katak, sakatak dtsaok baju, sakatak
ditututk abuak, sakatak aluran maniak, sa
katak aluran paluah, paluah mahilia ka tulang
pungguang, angok lah gadang-gadang kaciak.
Lah tibo Sabat di m unggu, lah tam pak
Rajo Babandiang, tabujua tabariarig surang,
Sabat Nan Aluth
53
pulo leh lai, manJaraok Sa~ai Nan
~anangih manggaruang panjang.
tq£.] ~D1 stko malah Bapak taguliang, dt siko
~alah darah taserak," katonyo Sabai Nan
Al-uih, sampai bak pantun Tukang Kaba:
Ayia manyuruak.janyo·denai
Ayia babelok Janyo bapak;
Rasian buruak janyo.denaf
Mimpi elok janyo bapak.
Birawari Rajo Babandiang, dek mandanga
suaro Si Sabat Nan Aluih, timbua ingatan sa
kUtlko nantun, bakato sayuik-sayuik sam pal.
"Lah tlbo malah anak den, Kutak oi, ...
Mangkutak... "
Mandanga kato bapak kanduang, manya
huik Sabat Nan Aluih, "Sabalah Bapak sa
kutiko..., cacah la1 Mangkutak datang, denai
tlnggakan pasan ka mandeh, denat dulu ka
munggu nangko, dijapuik dek anak gubalo,
tndak bultah batangguah-tangguah."
Sanan bakato Rajo Babandiang, katonyo
putuih-pututh juo, suaronyo nan sayuik
sayuik sam pal, antaro tadanga dangan tidak.
Mananti masodisampa!kan."
".;
'
f~'1cn
':"
~,.,J
MaDjkutak Alam
l
limbago parampuan, panda! bainai
patah.
Mangkutak,
"Mari basamokito manatlangf"
Kununlah Mangkutak Alam. bakato sambia
baJalan, usahkan dakek inyo manJarak, "Denai
takuik mancaliak darah~" katonyo.
Didulang sadulang fat
Pandulangameh balako;
Diulang saulang lal
PanJapuik nan tlngga cako.
BlRAWARI Siti' Narawatu, dek mandanga
badia malatuih, takajuik . tagamang inyo di
.
pulo.
Kaba:
L,
Tam at