NAMA : KELAS :

Smart Kertas 2
[ TINGKATAN 4 : 4 OPERASI SET ]
Rumus & Nota :
 set  koleksi objek mengikut ciri-ciri tertentu
contoh :
nombor ganjil = { 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, . . . } nombor genap = { 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, . . . }
nombor perdana = { 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, . . . } kuasa dua sempurna = { 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, . . . }
gandaan 3 = { 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, . . . } faktor bagi 12 = { 1, 2, 3, 4, 6, 12 }
vokal = { a, e, i, o, u } konsonan = { b, c, d, f, g, h, . . . , x, y, z }

 set kosong, { } atau   set yang tidak mengandungi sebarang unsur

 Gambar rajah Venn
~ set semesta () ; unsur bagi suatu set () ; bilangan unsur (n) ; set pelengkap (  ) ; subsets ()
 = { 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 }  n() = 7
 Q
P
P = { 1, 4, 5 }  1  P, 2  P, 3  P, 4  P, 5  P, . . .
1 2 R
5 S Q = { 0, 2, 5 } ; R = { } @ R =  ; S = { 0 }
4
0
3 6 ~ P  = { 0, 2, 3, 6 } ; Q  = { 1, 3, 4, 6 }
Rajah (a) ~ SQ, PQ, RP
Nota 1 : bilangan subset = 2n  contoh : bilangan subset bagi P = 23 = 8
~ subset bagi P = { }, { 1 }, { 4 }, { 5 }, { 1, 4 }, { 1, 5 }, { 4, 5}, { 1, 4, 5 }
Nota 2 : semua set mempunyai set kosong sebagai subsetnya
 kesamaan set  set A = set B, jika setiap unsure dalam set A dan set B adalah sama
 Operasi ke atas set : persilangan set (  / dan ) ; kesatuan set (  / atau )
~ rujuk rajah (a)  P  Q = { 5 } ; P  S = { } ; Q  S = { 0 }
 P  Q = { 1, 4, 5, 2, 0 } ; P  S = { 1, 4, 5, 0 } ; Q  S = { 5, 2, 0 }
nota tambahan :
B AB AB A  B @ B  A ABC
A
B B B B
A B A A B A A B A A B A B C
 (A  B)  = A  B  dan (A  B)  = A   B 
\

AB AB={ }
A AB=A AB{ } A
A A  B, B  A
AB=B B A  B = A
AB B
B B  A B  A = B
A C  kawasan 1 = A sahaja 1 A  kawasan 1 = A sahaja
1  kawasan 2 = C sahaja
B 4 2 4 7 5  kawasan 4 = A dan B sahaja
3  kawasan 3 = A dan B
2 6 3  kawasan 7 = A dan B dan C
 kawasan 4 = A dan C B C
 n(A  B) = n(A) + n(B)  n(A  B) dan n(A  B)  n(A  B)  = n() = n(A  B)  n(A  B) 
 n(A  B  C) = n(A) + n(B) + n(C)  n(A  B)  n(A  C)  n(B  C) + n(A  B  C)
Analisis soalan-soalan tahun lepas :
TAHUN / TABURAN SOALAN
KEMAHIRAN 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
A1 A1 A1 A1 A1 A1 B13 B12
lorek rantau bg operasi set yg diberikan    (a) ~1 (b-iii)~1

tulis operasi set / hubungan yang (b) (a) (b-ii)

mewakilkan rantau berlorek ~2 ~1 ~2
1lengkap / 2lukis - gambar rajah Venn (a) ~1 (b) ~2 (b) ~2 (b-i)2 ~3 (a-ii) 2 ~3
(b-i) 1~2
(a-i)1 ~2
unsur bagi set1 / selesai masalah2 (a)1 ~3 (b-ii) ~2
2
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
1
MARKAH 3 3 3 3 3 3 8 10

 lorek rantau bagi operasi set yang diberikan

1 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set A, set B, dan set C. Pada rajah di ruang jawapan,
lorekkan
(a) set A  B,
(b) set A  B  C .
[3 markah]
Jawapan :
[2004, No.1]

A B C
A B

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q, dan set R dengan keadaan set semesta,
 = P  Q  R. Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan
(a) set P   Q,
(b) set (P  Q  )  R.
[3 markah]
Jawapan :
[2006, No.1]
Q R Q R

P P

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P , set Q dan set R dengan keadaan set semesta, 
= P  Q  R. Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan
(a) set P  Q,
(b) set (P   Q)  R.
[3 markah]
Jawapan :
[2008, No.1]
P Q P Q

R R

(a) (b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
2

4 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set A, set B dan set C dengan keadaan set semesta,
 = A  B  C. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set
(a) A ,
(b) A  (B  C ).
[3 markah]
Jawapan :
[J2009, No.1]

A C A C

B B

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set X , set Y dan set Z dengan keadaan set semesta,
 = X  Y  Z. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set
(a) Y  Z,
(b) (X   Z)  Y.
[3 markah]
Jawapan :
[2010, No.1]

X X
Y Y
Z Z

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
6 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q dan set R dengan keadaan set semesta,
 = P  Q  R. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set
(a) P  Q,
(b) P  (Q   R).
[3 markah]
Jawapan :
[2011, No.1]

P P

Q Q

R R

(a) (b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
3

7 (a) Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set A dan set B dengan keadaan set semesta,
 = A  B. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set B.

(b) Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set J, set K dan set L dengan keadaan set semesta,
 = J  K  L. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set (J  L)  K .
[3 markah]
Jawapan :
[J2011, No.1]

K
J L
A
B

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
8 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set J, K dan L dengan keadaan set semesta,
 = J  K  L. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set
(a) J  L,
(b) K  (J   L).
[3 markah]
Jawapan :
[J2013, No.1]

K K
L L
J J

(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
9 (a) Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set X dan set Y dengan keadaan set semesta,
 = X  Y. Pada rajah di ruang jawapan, lorekkan set X .

(b) Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P, set Q dan set R dengan keadaan set
semesta,  = P  Q  R. Pada rajah di ruang jawapan, lorek set P   (Q  R).
[3 markah]
Jawapan :
[J2018, No.1]

R
Q
X Y
P
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
4

(a) (b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
5

 tulis operasi set / hubungan yang mewakilkan rantau berlorek

 lengkap / lukis gambar rajah Venn
10 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P , set Q dan set R. Pada rajah di ruang jawapan,
(a) lorekkan set P  R,
(b) takrifkan set yang mewakili rantau berlorek dalam rajah dalam sebutan P, Q dan R, dengan
menggunakan simbol  dan / atau .
[3 markah]
Jawapan :
[Ramalan]
(a) (b)
P
P Q
R

Q R

………………………………………
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
11 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set P , set Q dan set R. Pada rajah di ruang jawapan,
(a) lorekkan set Q   R ,
(b) takrifkan set yang mewakili rantau berlorek dalam rajah dalam sebutan P, Q dan R, dengan
menggunakan simbol  dan / atau .
[3 markah]
Jawapan :
[Ramalan]
(a) (b)
P Q R
R
Q
P

………………………………………
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
12 Rajah menunjukkan hubungan antara set A, set B dan set C.

B  A B  C A  C  { }

Diberi set semesta,  = A  B  C. Lukis dan label satu gambar rajah Venn untuk menunjukkan hubungan
antara ketiga-tiga set itu. [3 markah]

Jawapan :
[Ramalan]
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
6
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
7

13 (a) Set A ialah set nombor genap dan set B ialah set gandaan 3. Lengkapkan gambar rajah Venn di ruang
jawapan untuk menunjukkan hubungan di antara A dan set B. [1 markah]
(b) Diberi tiga set, P, Q dan R dengan keadaan set semesta,  = P  Q  R, P  Q = dan
P  Q  R. Lukis gambar rajah Venn di ruang jawapan untuk menunjukkan hubungan di antara set P,
set Q dan set R. [2
markah]

Jawapan :
[J2015, No.1]
(a) (b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-

14 (a) Diberi bahawa set K = { nombor kuasa dua sempurna } dan set L = { 9, 16, 25 }.
Lengkapkan gambar rajah Venn di ruang jawapan untuk menunjukkan hubungan antara set K dan
set L. [1
markah]

(b) Gambar rajah Venn pada rajah menunjukkan set X, set Y dan set Z. Set semesta,  = X  Y  Z.

X Y Z

Nyatakan hubungan yang diwakili oleh rantau berlorek di antara set X, set Y dan set Z. [2 markah]
[2018, No.1]
Jawapan :

(a)

(b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
8

15 (a) Rajah di ruang jawapan menunjukkan gambar rajah Venn yang tidak lengkap. Bina set R dengan
keadaan set R adalah subset kepada set semester. Seterusnya lorek R. [2 markah]

(b) Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set F, G dan set semesta, . Pada rajah di ruang
jawapan, lorek set (G  F). [2 markah]
[J2019, No.1]
Jawapan :

(a)

(b)

F G

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
16 (a) Rajah ialah gambar rajah Venn yang menunjukkan set W dan set X, dengan keadaan set semester,
 = W  X.

Nyatakan hubungan antara set W dan set X. [1 markah]

(b) Diberi bahawa set P = { x : x ialah gandaan 4 }, set Q = { x : x ialah faktor bagi 3 } dan
set R = { x : x ialah faktor bagi 6 }, dengan keadaan set semester,  = P  Q  R. Berdasarkan
maklumat di (b), lukis gambar rajah Venn pada ruang jawapan, untuk menunjukkan hubungan di
antara set P, set Q dan set R. [2 markah]
[2019, No.1]
Jawapan :

(a)

(b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
9

17 Cikgu Feeda mempunyai 12 kad nombor yang akan diberi kepada murid-muridnya. Jadual menunjukkan
maklumat tentang kad nombor yang diterima oleh murid-murid itu.

Murid Kad-kad nombor yang diterima

Joe Nombor perdana kurang daripada 10

Karl Gandaan bagi 2 kurang daripada 9

Liam Faktor bagi 15

(a) Senaraikan semua nombor yang diterima oleh Joe, Karl dan Liam dengan menggunakan
tatatanda set. [3
markah]
(b) (i) Lukis satu gambar rajah Venn untuk menunjukkan hubungan antara ketiga-tiga set yang anda
nyatakan di (a). Anda mesti menggunakan huruf J untuk Joe, huruf K untuk Karl dan huruf
L untuk Liam. [3
markah]
(ii) Seterusnya, wakilkan kawasan yang mengandungi nombor-nombor berbeza antara mereka
dengan menggunakan simbol ‘  ’ dan / atau simbol ‘  ’. [2
markah]
[2021, No.13]
Jawapan :

(a) Kad nombor yang diterima Joe :

Kad nombor yang diterima Karl :

Kad nombor yang diterima Liam :

(b) (i)

(ii)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
10

18 Gambar rajah Venn di ruang jawapan menunjukkan set semesta, , set P, set Q dan set R. Diberi set
semesta,  = { x : 2  x < 10, x ialah integer }, set P = { kuasa dua sempurna }, set Q = { gandaan bagi 3 }
dan set R = { faktor bagi 10}.
(a) Senaraikan semua unsur bagi set P, set Q dan set R, dengan menggunakan
tatatanda set. [3 markah]
(b) Lukis satu gambar rajah Venn bagi menunjukkan hubungan antara set P, set Q dan
set R. [3 markah]
[Ramalan]
Jawapan :

(a) P :

Q :

R :

(b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
19 Diberi bahawa set semesta,  = X  Y  Z dengan keadaan X = { E, A, S, T }, Y = { W, E, S, T } dan Z
= { B, A, N, K, S }.
(a) Lukis satu gambar rajah Venn bagi menunjukkan hubungan antara set X, set Y dan set Z. [3 markah]
(b) Senaraikan semua unsur bagi X  Z, dengan menggunakan tatatanda set. [1 markah]
(c) Cari
(i) n (X  Y  Z), [1 markah]
(ii) n (Y ). [1 markah]
[Ramalan]
Jawapan :

(a)

(b)

(c) (i)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
11

(ii)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
12

20 Dalam satu kajian tabiat pemakanan sekumpulan murid di SM. St. Peter Telipok, semua murid menyukai
sekurang-kurangnya satu jenis makanan yang berikut : Nasi Lemak (N), Mee Sup (M) dan Lontong (L).
Didapati 18 orang murid menyukai Nasi Lemak, 20 orang murid menyukai Mee Sup, 7 orang murid
menyukai Lontong sahaja, 8 orang murid menyukai Mee Sup sahaja, 3 orang murid menyuakai Nasi Lemak
dan Lontong sahaja and 2 orang murid menyukai Nasi Lemak dan Mee Sup sahaja. Nisbah bilangan murid
yang menyukai Nasi Lemak sahaja kepada bilangan murid yang menyukai Nasi Lemak dan Lontong sahaja
adalah 3 : 1.
(a) Lukis satu gambar rajah Venn untuk mewakilkan hubungan bagi maklumat yang diberikan. [4 markah]
(b) Daripada gambar rajah Venn, tentukan bilangan murid yang menyukai sekurang-kurangnya 2 jenis
makanan. (Jwp : 15) [1 markah]
[Ramalan]
Jawapan :

(a)

(b)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
21 Terdapat 35 murid dalam sebuah kelas. 17 orang daripada mereka mengikuti kelas gitar (A) dan 22 orang
daripada mereka mengikuti pasukan bahas (B).
(a) Lengkapkan, dan berikan butiran dengan jelas pada gambar rajah Venn di ruang jawapan bagi
menunjukkan bahawa murid yang mengikuti kedua-dua kelas gitar dan pasukan bahas adalah :
(i) maksimum, [2 markah]
(ii) minimum. [2 markah]
(b) Seterusnya, cari bilangan maksimum dan minimum murid-murid yang mengikuti kedua-dua kelas gitar
dan pasukan bahas. (Jwp : 17, 4) [2 markah]
[Ramalan]
Jawapan :

(a) (i) (ii)

A A

(b) maksimum =
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
13
minimum =
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
14

LATIHAN LANJUTAN

22 Hayati merupakan seorang pengusaha makanan sejuk beku. Jadual menunjukkan rekod jualan makanan sejuk
beku di kedai Hayati pada suatu hari tertentu.

Makanan sejuk beku Bilangan pek

Karipap (K) 81

Pau (P) 65

Roti canai (R) 59

Karipap dan pau sahaja 21

Pau dan roti canai sahaja 14

Karipap dan roti canai sahaja 16

Karipap sahaja 27

Pada ruang jawapan, lukis sebuah gambar rajah Venn yang lengkap untuk mewakili set K, set P dan set R,
dengan keadaan  = K  P  R. [3 markah]
[J2022, No.16(a)]

Jawapan :
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
15

23 Diberi set semesta,  = { x : 39  x < 52, x ialah integer},

set J = { x : x ialah gandaan 3}, set K = { x : x ialah faktor bagi 200} dan
set L = { x : x ialah nombor dengan keadaan hasil tambah digit-digitnya adalah lebih besar dari 6}.
(a) Senaraikan unsur bagi J dan L dengan menggunakan tatatanda set. [2 markah]
(b) Seterusnya, lukis satu gambar rajah Venn untuk mewakili set semesta, set J, set K dan
set L. [3 markah]

Jawapan :

(a) J =

L =

(b)
[ SM. ST. PETER TELIPOK ] [ LEE CHIONG TEE ] [ PECUTAN ULANGKAJI MATEMATIK (1449/2) ]
16

24 Satu tinjauan telah dilakukan kepada 300 responden tentang syarikat penerbangan pilihan mereka. Terdapat
tiga syarikat penerbangan yang disenaraikan iaitu B Airline, K Airline and M Airline. Jadual menunjukkan
keputusan tinjauan tersebut.

Syarikat Penerbangan Bilangan Responden

B Airline 188

K Airline 49

B Airline dan M Airline 47

K Airline dan M Airline 12

K Airline saja 22

M Airline saja 63

Ketiga-tiga syarikat 2

(a) Rajah pada ruang jawapan menunjukkan gambar rajah Venn yang tidak lengkap. Diberi bahawa
Set B = {responden yang memilih B Airline}, Set K = {responden yang memilih K Airline} dan
Set M = {responden yang memilih M Airline}. Menggunakan maklumat dalam jadual lengkapkan
gambar rajah Venn tersebut. [2 markah]
(b) Seterusnya, hitung bilangan responden yang tidak memilih sebarang syarikat
penerbangan. (Jwp : 17) [2 markah]
(c) Berdasarkan jawapan anda di 12 (b)(i), nyatakan bilangan responden yang diwakili oleh
. (Jwp : 15) [1 markah]

Jawapan :

(a)


B K

(b)

(c)