Bab 9 - JPBD

Ensiklopedia Prosedur Dan Undang-Undang Perancangan Bandar Dan Desa.
BAB 9. : GARIS PANDUAN PERANCANGAN.

KANDUNGAN
9.1 Pengenalan 9-01-1

9.1.1 Kandungan Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 9-01-1
9.1.2 Fungsi Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 9-01-1
9.1.3 Proses Penyediaan Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 9-01-2
9.2 Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau 9-02-1

9.2.1 Piawaian Perancangan 9-02-3
9.2.2 Piawaian Perancangan Bangunan Dan Jalan Bagi Pulau 9-02-16
Peranginan Dan Pulau Taman Laut Dan Pulau Yang
Dilindung
9.3 Penyediaan Kemudahan Asas Dan Fizikal Berkaitan Program 9-03-1

Rakan Muda.
9.3.1 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Asas Dan Fizikal 9-03-2
9.4 Guidelines & Geometric Standards On Road Network System. 9-04-1

9.4.1 Highway Network Hierarchy 9-04-3
9.4.2 Functional Highway Network Hierarchy 9-04-3
9.4.3 General Guidelines 9-04-5
9.5 Piawaian Perancangan Pembangunan Taman Atas Bumbung 9-05-1

9.5.1 Dasar Perancangan 9-05-3
9.5.2 Syarat-Syarat Penyediaan Taman Atas Bumbung 9-05-3
9.6 Garis Panduan Perancangan Perusahaan Ternakan Khinzir. 9-06-1

9.6.1 Garis Panduan Perancangan Umum 9-06-3
9.6.2 Garis Panduan Khusus 9-06-5
9.7 Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan Sebagai 9-07-1

Sebahagian Tanah Lapang.
9.7.1 Garis Panduan Umum 9-07-3
9-00-1
Senarai Kandungan
9.8 Piawaian Perancangan Dan Pembangunan Padang Golf. 9-08-1

9.8.1 Garis Panduan Umum Pembangunan Bersepadu Padang Golf 9-08-3
9.8.2 Piawaian Perancangan Bersepadu Padang Golf 9-08-8
9.9 Garis Panduan Perancangan Pembangunan Di Kawasan

9-09-1
Pesisiran Pantai
9.9.1 Garis Panduan Perancangan Umum
9-09-3
9.9.2 Pemakaian Garis Anjakan Pembangunan
9-09-4
9.9.3 Pengekalan Pokok-Pokok Melata Di Gumuk Pantai
9-09-5
9.9.4 Pengekalan Elemen-Elemen Semulajadi
9-09-5
9.9.5 Kebebasan Angkutan Bujuran Pantai
9-09-6
9.9.6 Aktiviti Penebusgunaan Pantai
9-09-6
9.10 Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam

9-10-1
9.10.1 Garis Panduan Umum
9-10-4
9.10.2 Garis Panduan Khusus
9-10-9
9.10.3 Piawaian Perancangan
9-10-9
9.11 Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Toksid

9-11-1
Dan Sisa Pepejal
9.11.1 Garis Panduan Perancangan Untuk Tapak Pelupusan Sisa
9-11-2
Toksid
9.11.2 Sisa Buangan Pepejal
9-11-4
9.11.3 Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Pepejal
9-11-4
9.11.4 Garis Panduan Untuk Pembangunan Semula Bekas Kawasan
Tapak Pelupusan Sisa Pepejal 9-11-6
9.12 Piawaian Perancangan Tapak Pencawang Elektrik

9-12-1
9.12.1 Piawaian Sedia Ada
9-12-2
9.12.2 Garis Panduan
9-12-3
9.13 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator

9.13.1 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 9-13-1
9-13-3
9-00-2
9.14 Piawaian Perancangan Kawasan Perdagangan 9-14-1

9.14.3 Piawaian 9-14-10
9.15 Piawaian Perancangan Kawasan Perindustrian 9-15-1

9.15.1 Kategori Industri 9-15-2
9.15.2 Garis Panduan Umum Kawasan Perindustrian 9-15-4
9.16 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang 9-16-1

9.16.1 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang Dan Kemudahan- 9-16-3
Kemudahan Secara Bersepadu.
9.16.2 Perancangan Tapak Perumahan Pekerja Kilang 9-16-4
9.17 Garis Panduan Perancangan Taman Tema 9-17-1

9.18 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 9-18-1

Perancangan & Pembangunan Fizikal
9.18.1 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 9-18-3
Perancangan Dan Pembangunan Fizikal.
9-18-7
9.18.2 Kawalan Pemeliharaan Topografi
9.19 Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan 9-19-1

9.20 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Masyarakat 9-20-1

9.20.1 Kemudahan Kesihatan 9-20-3
9.20.2 Kemudahan Pendidikan 9-20-4
9.20.3 Kemudahan Polis 9-20-7
9.20.4 Kemudahan Bomba Dan Penyelamat 9-20-7
9.20.5 Dewan Orang Ramai 9-20-9
9-00-3
Senarai Kandungan
9.20.6 Kemudahan Kebajikan 9-20-10

9.20.7 Perpustakaan Awam 9-20-11
9.20.8 Kemudahan Perkhidmatan Pos 9-20-12
9.21 Garis Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti 9-21-1

9.21.1. Sistem Perancangan Bandar Sedia Ada 9-21-3
9.21.2. Garis Panduan Perancangan Dan Pelaksanaan 9-21-4
9.22 Garis Panduan Perancangan Tanah Lapang Dan Rekreasi 9-22-1

9.23 Garis Panduan Perancangan & Pembangunan Sejagat 9-23-1

9.23.1 Konsep Doktrin Perancangan Dan Pembangunan (Dpps) 9-23-6
Sejagat
9.23.2 Falsalfah Perancangan Dalam Pelaksanaan Doktrin 9-23-9
Perancangan Dan Pembangunan Sejagat
9.23.3 Prinsip Perancangan Dan Pembangunan Sejagat 9-23-10
9.23.4 Ciri-Ciri Prinsip Perancangan Dan Pembangunan Sejagat 9-23-25
9.23.5 Cadangan Garis Panduan 9-23-25
9.23.6 Pindaan Garis Panduan - Edisi Kedua 9-23-26
9.24 Garis Panduan Laporan Cadangan Pemajuan 9-24-1

9.24.1 Tujuan Laporan Cadangan Pemajuan 9-24-2
9.24.2 Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan 9-24-3
9.25 Garis Panduan Perintah Pemeliharaan Pokok 9-25-1

9.25.1 Perintah Pemeliharaan Pokok 9-25-3
9.25.2 Prosidur Mengeluarkan Perintah Pemeliharaan Pokok 9-25-4
9.25.3 Penguatkuasaan Perintah Pemeliharaan Pokok 9-25-6
9.25.4 Penanaman Semula 9-25-6
9.25.5 Larangan Am Untuk Penebangan Pokok. 9-25-7
9-00-4
9.26 Piawaian Kemudahan Golongan Kurang Upaya 9-26-1

9.26.1 Piawaian Dan Garis Panduan 9-26-3
9.27 Piawaian Perancangan Kawasan Tasik 9-27-1

9.27.2 Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik 9-27-3
9.28 Physical Planning Guidelines For The Msc 9-28-1

9.28.1 Guidelines Objective 9-28-3
9.28.2 Planning Area 9-28-3
9.28.3 General Guidelines Planning Principle 9-28-4
9.28.4 Cyberjaya 9-28-5
9.28.5 Other Planning Areas Within The Msc 9-28-5
9.29 Physical Planning Guidelines For The Msc – Putrajaya 9-29-1

9.29.1 Urban Design 9-29-2
9.29.2 Housing 9-29-3
9.29.3 Commercial 9-29-4
9.29.4 Open Spaces And Recreation 9-29-7
9.29.5 Community Facilities 9-29-11
9.30 Physical Planning Guidelines For The Msc - Airport City 9-30-1
9.30.2 Enterprise 9-30-7
9.30.3 Housing 9-30-9
9.31 Physical Planning Guidelines For The Msc – Cyberjaya 9-31-1

9.31.3 Housing 9-31-9
9-00-5
Senarai Kandungan
9.32 Physical Planning Guidelines For The Msc - Cyber Village 9-32-1
9.32.3 Housing 9-32-7
9.33 Physical Planning Guidelines For The Msc - Tele-Suburb 9-33-1

9.33.3 Housing 9-33-4
9.33.5 Open Space And Recreation 9-33-6
9.34 Physical Planning Guidelines For The Msc - R & D Centre 9-34-1
9.34.3 Housing 9-34-5
9.35 Physical Planning Guidelines For The Msc - High-Tech Park 9-35-1
9.35.3 Housing 9-35-5
9.35.5 Open Space And Recreation 9-35-6
9-00-6
Ensiklopedia Undang-undang dan Pentadbiran Perancangan Bandar dan Desa
9.1 PENGENALAN
9.1.1 KANDUNGAN GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN

PERANCANGAN
Garis panduan perancangan menggariskan panduan

pembangunan dalam bentuk umum serta khusus yang
berbentuk piawaian perancangan. Di dalam konteks
Malaysia, garis panduan perancangan adalah disediakan
oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung
Malaysia di bawah Kementerian Perumahan dan Kerajaan
Tempatan. Garis panduan perancangan merupakan satu
alat kawalan pembangunan yang seragam di peringkat
negeri dan pihak berkuasa perancang tempatan. Setiap
garis panduan akan menggariskan kegunaan tanah yang
sesuai dan keperluan fizikal dan kejuruteraan minimum
yang perlu dipatuhi oleh pihak pemaju bagi permohonan
pembangunan yang dikemukakan. Fungsi asas garis
panduan perancangan adalah untuk menyelaras
pembangunan bagi memastikan keperluan asas dan
kesejahteraan hidup masyarakat dan alam sekitar tidak
terjejas. Ia juga menjadi satu asas panduan bagi pemaju
dan juga pihak berkuasa perancang tempatan dalam proses
kelulusan permohonan kebenaran merancang.
9.1.2 FUNGSI GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN

PERANCANGAN
Garis panduan perancangan meliputi pelbagai

bidang daripada pembangunan perumahan, perdagangan,
perindustrian, institusi, kemudahan masyarakat,
infrastruktur dan utiliti, dan tanah lapang dan rekreasi.
9-01-1
Garis Panduan Perancangan
Sehingga tahun 2000, Jabatan Perancangan Bandar dan

Desa Semenanjung Malaysia telah menyediakan sebanyak
34 garis panduan dan piawaian perancangan. Fungsi garis
panduan dan piawaian adalah seperti berikut :
(a) Memudahkan proses permohonan dan pertimbangan

perancangan di antara pihak berkuasa dan pemaju
(b) Mewujudkan satu penyelarasan dan keseragaman

antara pihak berkuasa negeri dan pihak berkuasa
tempatan tentang penggunaan dasar perancangan.
(c) Memastikan perancangan yang dilaksanakan

meningkatkan kesejahteraan awam dan memelihara
alam sekitar.
(d) Merancang penggunaan sumber secara lebih

berkesan.
9.1.3 PROSES PENYEDIAAN GARIS PANDUAN DAN

PIAWAIAN PERANCANGAN
Penyediaan garis panduan dan piawaian

perancangan adalah merupakan satu bidang tugas Jabatan
Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia.
Bagi menyediakan garis panduan dan piawaian ini,
perunding yang mempunyai pengkhususan di dalam bidang
perancangan bandar akan dilantik. Pasukan kajian akan
memastikan kajian dijalankan selaras dengan keperluan
dalam Asas Rujukan Kajian. Kajian tersebut juga
melibatkan input-input kepakaran teknikal dari agensi
kerajaan berkaitan yang juga merupakan ahli
Jawatankuasa Pakar.
9-01-2
Struktur Organisasi Kajian melibatkan tiga (3)

peringkat Jawatankuasa dan satu Pasukan Kajian seperti
berikut (Rajah 9.1):
a. Pasukan Kajian
i. Pasukan Teras
Di antara tugas Pasukan Teras adalah:
(a) Menyediakan Asas Rujukan Kajian;
(b) Sebagai penyelaras kepada agensi-agensi dalam
pengumpulan maklumat;
(c) Membantu pihak perunding mengumpul data
dan maklumat;
(d) Memastikan kajian dijalankan mengikut jadual;
(e) Menyedia, menyelaras dan menyemak Laporan
Awal, Laporan Teknikal dan Laporan Draf
Garis Panduan; dan
(f) Menyiapkan Laporan Cadangan Garis Panduan.
ii. Perunding
Di antara tugas Perunding ialah:
(a) Mendapatkan maklumat-maklumat dan data-
data perancangan;
(b) Menjalankan bancian, analisa data mengikut
kehendak kajian;
(c) Membuat rujukan garis panduan luar negara
sebagai perbandingan dan amalan terbaik (best
practice) selaras dengan keperluan-keperluan
lain mengikut Asas Rujukan;
(d) Menyediakan dan menyelaras, menyunting /
mencetak serta menyediakan illustrasi dan
menyiapkan Laporan Awal, Laporan Teknikal
dan Laporan Draf Garis Panduan; dan
9-01-3
(e) Membuat pindaan dan tambahan untuk

penyediaan Laporan Cadangan Garis Panduan.
Rajah 9.1: Proses Penyediaan Garis Panduan dan Piawaian

Perancangan
Penyediaan oleh
Pasukan Kajian
Dibentangkan ke J/K Penyelaras

untuk Perunding
Dibentangkan ke J/K Pakar untuk

Perunding
Dibentangkan ke Mesyuarat
Perancang Pembangunan JPBD
untuk kelulusan
Dibentangkan di Majlis Negara

bagi kerajaan tempatan untuk
kelulusan dasar untuk terimapakai
di PBT
Kelulusan J/K Perancang Negeri

untuk menerimapakai di Negeri
dan pihak berkuasa tempatan
9-01-4
b. Jawatankuasa Penyelaras
i. Tugas
Tugas yang perlu dilaksanakan oleh Jawatankuasa
ini ialah menilai dan mengkaji laporan-laporan yang
telah disediakan selaras dengan kehendak Jabatan
dan Negara.
ii. Keahlian
Ahli-ahli Jawatankuasa Penyelaras adalah terdiri
daripada:
(a) Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan) JPBD
selaku Pengerusi
(b) Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar
(c) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Negeri Pahang
(d) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Negeri Johor
(e) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Negeri Kelantan
(f) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Negeri Perak
(g) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa Negeri Pulau Pinang
(h) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran
Bandaraya Melaka Bersejarah
(i) Pegawai Perancang Dewan Bandaraya Kuala
Lumpur
(j) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Kuantan
(k) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Petaling
Jaya
(l) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Pulau
Pinang
9-01-5
(m) Pegawai Perancang Majlis Bandaraya Johor

Bahru
(n) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan
sebagai Urusetia
(o) Pegawai Perancang Unit Penyelidikan dan
Pembangunan
c. Jawatankuasa Pakar
i. Tugas
Tugas yang perlu dilaksanakan oleh jawatankuasa
ini ialah:
(a) Memastikan cadangan-cadangan dan saranan-
saranan yang dikemukakan oleh Pasukan Kajian
boleh diterima; dan
(b) Mengemukakan syor-syor tertentu untuk dibawa
kepada Jawatankuasa Garis Panduan / Piawaian
Perancangan.
ii. Keahlian
Ahli-ahli Jawatankuasa Pakar ini terdiri daripada
anggota berikut:
(a) Ketua Pengarah JPBD selaku Pengerusi;
(b) Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar Malaysia;
(c) Ketua Pengarah Jabatan Landskap Negara;
(d) Ketua Pengarah Jabatan Kerja Raya;
(e) Ketua Pengarah Perkhidmatan Pembetungan;
(f) Pengarah Jabatan Pelan Induk, Dewan
Bandaraya Kuala Lumpur;
(g) Presiden Pertubuhan Perancang Malaysia;
(h) Presiden Pertubuhan Arkitek Malaysia;
(i) Presiden Dewan Perniagaan; dan
(j) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan
sebagai Urusetia.
9-01-6
d. Jawatankuasa Garis Panduan Piawaian

Perancangan peringkat Jabatan (Jawatankuasa
Perancangan Pembangunan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia).
i. Tugas
Di antara tugas-tugas yang dipertanggungjawabkan
kepada jawatankuasa ini seperti berikut:
(a) Menerima dan meluluskan laporan yang telah
disediakan di pelbagai peringkat kajian; dan
(b) Memastikan syor-syor dan cadangan yang
dikemukakan oleh Pasukan Kajian adalah
selaras dengan kehendak Jabatan dan negara.
ii. Keahlian
Jawatankuasa ini adalah terdiri daripada ahli
seperti berikut:
(a) Ketua Pengarah JPBD selaku Pengerusi;
(b) Timbalan Ketua Pengarah (Pembangunan)
JPBD;
(c) Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan) JPBD;
(d) Pengarah-pengarah JPBD Negeri;
(e) Pengarah Bahagian Rancangan Pembangunan;
(f) Timbalan-timbalan Pengarah Rancangan
Pembangunan;
(g) Ketua Unit Penyelarasan Teknikal dan
Perundangan;
(h) Ketua Unit Spatial;
(i) Ketua Unit Bank Data;
(j) Pengarah Bahagian Perancangan dan
Penyelarasan, Perbandanan Putrajaya;
9-01-7
(k) Ketua Penolong Pengarah, Bahagian Perancang

Jalan, Kementerian Kerja Raya;
(l) Pengurus Bahagian Perancangan Bandar dan
Desa, Lembaga Pembangunan Wilayah Labuan;
(m) Pengurus Perancangan, Lembaga Pembangunan
Wilayah Langkawi;
(n) Pegawai Bahagian Perancangan dan Korporat,
Lembaga Pembangunan Wilayah Pulau Pinang;
(o) Pengurus Besar Pembinaan Perancangan
Bandar dan Landskap, Kuala Lumpur
International Airport Berhad;
(p) Ketua Penolong Setiausaha, Bahagian Kemajuan
Wilayah Persekutuan dan Lembah Kelang,
Jabatan Perdana Menteri; dan
(q) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan
sebagai Urusetia.
9-01-8
Ensiklopedia Prosedur dan Undang-undang Perancangan Bandar dan Desa
9.2 PIAWAIAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN FIZIKAL

PULAU-PULAU
Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau
Bilangan JBPD 1/96
Tarikh Keluaran 1996
Pengubahan Tiada
Pemakaian Semua Negeri Semenanjung Kecuali Negeri Perlis
Latar Belakang Jemaah Menteri telah memutuskan supaya

Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
mengkaji kemungkinan sebuah perbadanan khas
untuk merancang pembangunan dan mengurus
pulau-pulau yang boleh dibangunkan sebagai pulau
peranginan di Semenanjung Malaysia
Kandungan 1.0 Tujuan

2.0 Latar Belakang
3.0 Asas Penentuan Piawaian
4.0 Piawaian Perancangan
Pembangunan Fizikal Pulau-pulau
4.2 Piawaian Perancangan Bangunan
Dan Jalan bagi Pulau Peranginan
Dan Pulau Taman Laut Dan Pulau
Dilindungi
 Anjak Belakang/Ruang Lega
(Clear Space)
 Tanah Lapang
 Jarak Antara Garis Bangunan
Dengan
 Rizab Jalan
 Rizab Dan Jalan Lebar
5.0 Penutup
9-02-1
Dengan kesedaran yang meningkat ke atas isu-isu persekitaran

fizikal, garis panduan ini telah diwujudkan bagi menyediakan satu
panduan bagi membantu pihak berkuasa tempatan dalam menetapkan
aktiviti pembangunan, perletakan, kepadatan dan sebagainya di dalam
sesuatu pemajuan pulau. Dengan berlandaskan piawaian ini, pulau-pulau
di Malaysia dikategorikan kepada Pulau Pembangunan, Pulau
Peranginan dan Pulau Taman Laut / Pulau Yang Dilindungi. iaitu :
Pulau - Mempunyai keluasan lebih daripada 90 kilometer

pesegi dan bilangan penduduk melebihi 20,000 orang
Pembangunan
- Merupakan pulau-pulau terpenting yang menjadi
‘impetus’ kepada ekonomi negara, dan mempunyai
berbagai pembangunan untuk meningkatkan
ekonomi setempat dan negara.
Pulau - Mempunyai potensi untuk dibangunkan sebagai

sebuah pusat pelancongan antarabangsa dan
Peranginan
tempatan yang diwartakan sebagai Pulau
Peranginan oleh Pihakberkuasa Negeri.
Pulau Taman - Diwartakan di bawah ‘Establishment of Marine

Parks Malaysia Order 1994’ yang dikeluarkan oleh
Laut
Jabatan Perikanan bagi tujuan pemeliharaan dan
pelancongan. Mengikut perintah ini, had
pembangunan bagi taman laut adalah 2 batu
nautika (3.2km) ke sebelah laut dari paras minima
air pasang penuh (low water mark)
Asas penentuan garis panduan dan piawaian adalah berlandaskan

5 parameter utama iaitu falsafah pembangunan, strategi pembangunan,
keupayaan pembangunan, kemudahan infrastruktur serta kesejahteraan
dan keselesaan penduduk. Piawaian bagi setiap jenis pulau adalah
meliputi aspek-aspek kawalan dari segi anjak undur bangunan,
penyediaan laluan awam, reka bentuk bangunan, pembangunan di lereng
bukit, penebangan pokok, ketinggian bangunan, kepadatan bangunan,
pembangunan di atas air, keperluan penyediaan EIA, pembangunan di
rizab sungai, dan sebagainya.
9-02-2
9.2.1 PIAWAIAN PERANCANGAN
Jadual 9.1: Piawaian Perancangan Perancangan Fizikal Pulau-

Pulau
Pulau Pulau
Aktiviti Zon Pulau Pembangunan Perangi- Taman
nan Laut
Hotel, 1. Anjakan undur 1. Sama 1. Sama
Kondo, bangunan di pantai
Pangsa; pasir dan berbatu ialah
Chalet; 60 meter dari paras
motel; dan purata air pasang
lain-lain perbani ( Mean High
jenis water Spring –MHWS).
perumahan Bagi pantai berlumpur,
seperti teres, anjak undur bangunan
berkembar, ialah 400 meter
sesebuah
dan 2. Bagi pantai berpasir, 2. Sama 2. Sama
pembanguna pengecualian boleh
n diberikan kepada anjak
perniagaan undur 20 meter dengan
syarat menyediakan
kerja-kerja kawalan
PANTAI
hakisan
3. Sebarang bangunan 3. Sama 3. Sama
atau pembinaan yang
melintasi pantai hingga
kepergigian air tidak
dibenarkan sama sekali
4. Nisbah plot bangunan 4. Nisbah 4. Sama
ialah 1:3 dan plot ialah
ketinggian bangunan 1:2 dan
hendaklah mengikut ketinggi-
Rancangan tempatan an tidak
melebihi
12 meter.
5. Menyediakan laluan 5. Sama 5. Sama

awam selebar 6 meter
di antara sempadan lot
bersebelahan yang
berhadapan pantai.
9-02-3
Pulau Pulau
nan Laut
6. Rekabentuk bangunan 6. Sama 6. Sama
perlu menggambarkan
warisan negara
7. Pembangunan 7. Sama 7. Sama
kumbahan mempunyai
sistem kolam stabilasi
PANTAI dan pengudaraan
berterusan.
8. Mematuhi Rancangan 8. Mematu- 8. Sama

Tempatan hi pelan
Pemban-
gunan
Pulau
Perangi-
nan
1. Dibenarkan di kawasan 1. Sama 1. Sama
lereng bukit yang tidak
melebihi 20 darjah dan
tidak melebihi 60 meter
(200kaki) kontor.
2. Mengekalkan 30% 2. Sama 2. Sama
kawasan dengan
tumbuhan semulajadi
3. Penebangan pokok 3. Sama 3. Sama
hendaklah mematuhi
BUKIT
syarat-syarat dalam
Akta Pemuliharaan
Tanah 1960 dan Akta
Perancangan Bandar
dan Desa ( Pindaan)
1995. Penebangan
pokok hanya
dibenarkan di atas
tapak ‘plinth’ setiap
bangunan
4. Rekabentuk bangunan 4. Sama 4. Sama
menggambarkan
warisan negara.
9-02-4
Pulau Pulau
nan Laut
5. Ketinggian bangunan 5. Ketingg- 5. Sama
hendaklah mematuhi ian
kepadatan yang bangunan
dibenarkan mengikut tidak
Rancangan Tempatan melebihi
9 meter /
pokok
yang
tertinggi
dalam
kawasan
pemajuan
6. Mematuhi Rancangan 6.Mematuhi 6. Sama
Tempatan Pelan
Pembang-
unan
BUKIT
Pulau
Perangi-
nan
7. Kepada-
7. Kepadatan mengikut 7.Kepadat-
tan tidak
Rancanga Tempatan an tidak
melebihi
melebihi
5 bilik
20 bilik
hotel/
hotel/unit
unit
kondo-
kondo-
minium
minium
seekar.
seekar.
8. Tapak pembangunan 8. Sama 8. Sama

dan sistem jalan
mengikuti kontor asal
kawasan
1. Anjak undur bangunan 1. Sama 1. Sama
ialah 20 meter dari
SUNGAI
rizab sungai seperti

yang ditetapkan oleh
JPS.
9-02-5
Pulau Pulau
nan Laut
2. Bangunan hendaklah 2.Had keti- 2. Sama
menghadap ke sungai nggian 12
meter dan
kepadat-
an tidak >
20 bilik
hotel/unit
kondo-
minium
SUNGAI
seekar.
3. Ketinggian dan 3.Mematuhi 3.Had ke-
kepadatan bangunan Pelan tinggian
mengikut Rancangan Pemban- 12 meter
Tempatan gunan dan
Pulau kepadat-
Perang- an tidak
inan > 5 bilik
hotel/
unit
seekar.
1. Jarak antara 1. Sama
bangunan hendaklah
sekurangnya 3.3 meter
Tidak
2. Kepadatan tidak >5 2. Sama
dibenar-
bilik hotel/unit
LAUT
kan
kondominium seekar.
3. Sistem pembentungan 3. Sama

hendaklah melalui
paip ke saluran atas
darat.
PADANG 1. Kelulusan kajian EIA 1. Sama
GOLF hendaklah diperolehi.
Tidak
2. Mewujudkan zon 2. Sama dibenar-
PANTAI
penampan selebar 20 kan

m dari MHWS.
3. Tiada bangunan kekal 3. Sama
di dalam kawasan 60m
dari MHWS.
9-02-6
Pulau Pulau
nan Laut
4. Kawasan untuk 4. Sama
struktur pembinaan /
bangunan hendaklah
tiadak melebihi 10%
daripada keseluruhan
kawasan projek.
5. Ketinggian bangunan 5. Sama
tidak melebihi 2
tingkat daripada tanah Tidak
tertinggi. dibenar-
6. Rekabentuk bangunan 6. Sama kan
PANTAI
menggambarkan
warisan negara.
7. Ketinggian bangunan 7. Sama

bersebelahan padang
golf hendaklah tidak
melebihi 4 tingkat.
8. Keadaan asal topografi 8. Sama

hendaklah dikekalkan
dan penebangan pokok
hanya dibenarkan di
mana perlu.
1. Dibenarkan di kawasan 1. Sama
berlereng tidak
tidak melebihi 60m Tidak
kontor. dibenar-
BUKIT
kan
2. Tiada bangunan kekal 2. Sama
di kawasan melebihi 12
darjah dan 60m tinggi.
3. Sistem jalan hendaklah 3. Sama
mengikut kontor asal
tapak
1. Mewujudkan zon 1. Sama Tidak
SUNGAI
penampan selebar 10m dibenar-

dari rizab sungai. kan
9-02-7
Pulau Pulau
nan Laut
2. Anjak undur bangunan 2. Sama Tidak
ialah 20m dari rizab dibenar-
sungai. kan
TANAH 1. Tiada bangunan kekal 1. Sama 1.Tiada
LAPANG dalam lingkungan 20 banguna
m dari MHMS n kekal
PANTAI dalam
lingkung
an 40 km
dari
MHMS
1. Tiada bangunan kekal 1. Sama 1. Sama
di atas tapak melebihi
BUKIT
20 darjah dan melebihi

60m tinggi.

SUNGAI
di dalam kawasan
rizab sungai.
TAMAN 1. Tiada bangunan kekal 1. Sama 1.Tiada

BERTEMA di dalam lingkungan bangunan
20km dari MHMS. kekal di
dalam
lingku-
ngan 40
m dari
MHMS.
PANTAI
2. Mewujudkan laluan 2. Sama 2. Sama

awam selebar 6m di
antara sempadan lot
pemajuan.
3. Luas maksimum 3. Sama 3.Luas
kawasan maksimum
pembangunan 20.25 kawasan
hektar. pemban-
gunan
adalah 2
hektar.
9-02-8
Pulau Pulau
nan Laut
1. Dibenarkan di kawasan 1. Sama 1. Sama
berlereng tidak
tidak melebihi 60m
kontor.
BUKIT 2. Luas maksimum 2. Sama 2.Luas

kawasan pembangunan maksimum
20.25 hektar. kawasan
pemban-
gunan
adalah 2
hektar
1. Tidak dibenarkan 1. Sama 1. Sama
pembangunan di
kawasan rizab sungai
kecuali untuk tujuan
landskap.

SUNGAI
ialah 20 m dari rizab

sungai.
3. Luas maksimum 3. Sama 3. Luas

kawasan maksimum
pembangunan 20.25 kawasan
hektar. pembangu
nan adalah
2 hektar.
KELAB 1. Anjak undur bangunan 1. Sama 1. Sama
PANTAI
REKREASI, kekal ialah 20km dari

MARINA MHMS
DAN JETI
9-02-9
Pulau Pulau
nan Laut
2. Syarat anjakan 2. Sama 2. Sama
dikecualikan jika ia
mematuhi syarat
kajian hidrulik. Tiada
bangunan kekal
dibenarkan di atas
breakwater.
3. Syarat anjakan 3. Sama 3. Sama

dikecualikan juga
sekiranya pembinaan
di atas cerucuk.
4. Pagar-pagar kawalan 4. Sama 4. Sama

kelodak diperlukan
bagi mengurangkan
berlakunya air keruh
terutama di kawasan
berdekatan kehidupan
laut dan kawasan batu
karang.
dalam kawasan rizab
sungai
SUNGAI

ialah 20m dari rizab
sungai.
9-02-10
Pulau Pulau
nan Laut
1. Tapak binaan tidak 1. Sama 1. Sama
didirikan di kawasan 2. Lebar
batu karang, hutan jeti dan
bakau atau rumput marina
laut. tidak
melebihi
3m.
3. Keluas-
an tapak
jeti dan
marina
tidak
melebihi
1.2
hektar.
4.Bot /kapal
yang
mengguna
kan jeti /
marina
perkapa-
siti tidak
melebihi
150
penum-
pang dan
krew.
INDUSTRRI 1. Anjak undur bangunan 1.Hanya Tidak
RINGAN bagi indsutri ringan dibenar- dibenar-
DAN BERAT ialah 500m dari kan kan.
MHMS mankala bagi industri
industri berat ialah ringan
1000m. dengan
syarat
anjak
undur
bangunan
ialah
500m dari
MHMS.
9-02-11
Pulau Pulau
nan Laut
2. Kelulusan EIA 2. Sama Tidak
hendaklah diperolehi. dibenar-
kan.
Tidak dibenarkan Tidak Tidak
BUKIT
dibenar- dibenar-
kan. kan.
1. Anjak undur bangunan 1.Hanya

bagi industri ringan dibenar-
ialah 500m dari kan
MHMS manakala bagi industri
industri berat ialah ringan
1000m dengan
syarat
anjak Tidak
SUNGAI
undur dibenar-
bangunan kan.
ialah
500m dari
MHMS.
2. Kelulusan kajian EIA 2.Kelulusan
diperlukan. kajian
EIA
diperlu-
kan
PROJEK 1. Kelulusan kajian EIA 1. Sama
TEBUS diperlukan.
GUNA
Tidak
2. Mewujudkan zon dibenar-
2. Sama
penampan selebar 60m kan.
dari MHMS.
PANTAI
3. Pengecualian boleh
3. Sama
diberikan kepada zon
penampan 20m dengan
syarat menyediakan
kerja-kerja kawalan
hakisan.
9-02-12
Pulau Pulau
nan Laut
4. Keluasan tebusguna 4. Sama
minima ialah 50
hektar.
SUNGAI
dibenar- dibenar-
kan. kan.

LAUT
dibenar- dibenar-
kan. kan.
TAPAK 1. Anjak undur bangunan 1. Sama 1. Sama
PERKU- kekal ialah 60m dari
PANTAI
BURAN MHMS
2. Mewujudkan rizab zon 2. Sama 2.Luas
penampan selebar 10m maksi-
di sekeliling sempadan mum 2
lot. hektar
1. Dibenarkan di kawasan 1. Sama 1. Luas
BUKIT
tidak melebihi 20 maksi-

darjah mum 2
hektar
1. Anjakan minima 1. Sama 1.Luas
SUNGAI
kawasan maksi-
pembangunan ialah mum 2
10m dari rizab sungai. hektar
TAPAK 1. Pengunaan mini 1. Sama Tidak

PANTAI
PELUPU- incinerator dibenarkan dibenar

SAN dengan kelulusan EIA. -kan.
SAMPAH
1. Tidak dibenarkan. Tidak Tidak

BUKIT
dibenar- dibenar
kan. -kan.
1. Tidak dibenarkan. Tidak Tidak

SUNGAI
dibenar- dibenar
kan. -kan.
9-02-13
Pulau Pulau
nan Laut
PENG- Tidak dibenarkan di 1. Sama Tidak
AMBILAN / kawasan yang mana dibenar
PENGO- kedalaman air kurang 1.0 -kan.
PANTAI
REKAN m dari LAT (lowest
PASIR astromical tide) atau 1.5m
dari MLWL (mean low
water line) yang mana
yang lebih jauh.
KUARI Kelulusan EIA hendaklah Tidak Tidak
BUKIT
diperolehi dibenar- dibenar

kan. -kan.
PEM- Dibenarkan Dibenar- Struktur

BINAAN kan kekal tidak
PELANTAR dibenarkan
REKREASI manakala
struktur
LAUT
terapung
perlu
mendapat
kelulusan
Jabatan
Perikanan.
PEMASA- Kelulusan EIA hendaklah Kelulusan 1. Sama
NGAN diperolehi EIA
2.Tidak
KABEL DAN hendaklah
dibenar-
SALURAN diperolehi
kan
PAIP
LAUT
menggali
DASAR
dasar
LAUT
laut
(PETRO-
untuk
LEUM)
menan-
am kabel
/paip laut
PEMBINAA Dibenarkan Dibenar- Perlu
N SANGKAR kan mendapat
LAUT
IKAN kelulusan
TERAPUNG dari
Jabatan
Perikanan.
9-02-14
Pulau Pulau
nan Laut
PEM- Dibenarkan Dibenar- Perlu
BINAAN kan mendapat
PONTOON kelulusan
LAUT
ATAU LAIN- dari
LAIN Jabatan
STRUKTUR Perikanan.
9-02-15
9.2.2 PIAWAIAN PERANCANGAN BANGUNAN DAN JALAN

BAGI PULAU PERANGINAN DAN PULAU TAMAN LAUT
DAN PULAU YANG DILINDUNGI
Jarak anjak belakang ialah 1.5 meter dan jarak antara hujung
bangunan dengan hujung bangunan ialah 3 meter seperti di Rajah 9.2.
Rajah 9.2: Anjak Belakang / Ruang Lega
9-02-16
Berhubung dengan ruang lega, bagi kawasan yang tidak

bersempadan dengan lorong belakang, tanah lapang ialah 2 meter seperti
di Rajah 9.3.
Rajah 9.3: Tanah Lapang (Kawasan Kediaman)
Rajah 9.4: Jarak Antara Garis Bangunan dengan Rizab Jalan

(Kawasan Kediaman)
9-02-17
Rajah 9.5: Rizab dan Lebar Jalan
Rajah 9.6: Rizab Lorong Belakang/Sisi
9-02-18
9.3 PENYEDIAAN KEMUDAHAN ASAS DAN FIZIKAL

BERKAITAN PROGRAM RAKAN MUDA
Penyediaan Kemudahan Asas Fizikal Berkaitan

Program Rakan Muda
Bilangan JBPD 2/96
Pengubahan Tiada
Pemakaian Semua Negeri Semenanjung Malaysia
Latar Belakang Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia

2.0 Latar Belakang
3.0 Program Rakan Muda
4.0 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Asas
Dan Fizikal
4.1 Pusat Rakan Muda
4.2 Pusat Rekreasi Dan Kecergasan Rakan
Muda
4.3 Tapak Perkhemahan Rakan Muda
Garis panduan dan piawaian perancangan ini disediakan dengan

bertujuan untuk membantu pihak yang terlibat terutamanya Pihak
Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan serta pemaju-pemaju yang
terlibat dalam menyediakan prasarana fizikal bagi program RAKAN
MUDA yang dianjurkan oleh Kementerian Belia dan Sukan. Wawasan
Rakan Muda merupakan kerangka falsafah di mana semua aspek
pembangunan generasi muda akan dijuruskan ke arah menyumbang
kepada pencapaian matlamat Wawasan 2020. Gerakan dan program
Rakan Muda telah digubal bagi bertindak secara bersepadu untuk
mencetuskan gaya hidup berkualiti serta memperkukuhkan sistem nilai
dan nilai tambah di kalangan generasi muda. Garis panduan telah
disediakan untuk memberi panduan dalam perancangan kemudahan asas
9-03-1
dan fizikal yang berkenaan seperti Pusat Rakan Muda, Pusat Rekreasi
dan Kecergasan Rakan Muda dan Tapak Perkhemahan Muda.
Konsep Wawasan Rakan Muda mempunyai dua (2) program teras

iaitu Gaya Hidup Rakan Muda dan Briged Rakan Muda. Gaya Hidup
Rakan Muda adalah satu program panduan pelbagai kegiatan dan
kemudahan dalam satu sistem rangkaian pengurusan yang
mengabungkan agensi kerajaan, pertubuhan swasta, belia dan sukan,
badan korporat dan masyarakat amnya dengan menganjurkan gaya
hidup berkualiti ke arah pencapaian wawasan. Briged Rakan Muda ialah
satu gerakan swadaya generasi muda untuk mencetus pembangunan bagi
generasi muda Malaysia. Generasi muda Malaysia akan digembeling
melalui kumpulan-kumpulan teras yang dipanggil Briged-briged Rakan
Muda. Briged-briged dengan 150 ahli adalah berteraskan penghayatan
gugusan nilai-nilai murni dan pembangunan mental yang kental dan
keperibadian yang ulung.
9.3.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEMUDAHAN ASAS

DAN FIZIKAL
A. PUSAT RAKAN MUDA
1. Pusat Rakan Muda seharusnya dijadikan sebagai satu pusat

yang menyediakan kemudahan untuk golongan belia
menjalankan aktiviti-aktiviti yang dirancang di bawah
Program Rakan Muda. la juga akan merupakan pusat
pentadbiran belia dan sukan di peringkat daerah.
2. Keluasan tapak di setiap lokasi adalah di antara 10 hingga 15
ekar (4.0-6.0 hektar). Pusat ini akan dapat menampung antara
350 - 500 peserta dalam satu-satu masa.
3. Komponen yang diperlukan untuk Pusat Rakan Muda adalah
seperti berikut:
9-03-2
I. Sebuah dewan II. Dua blok asrama

serbaguna memuatkan: memuatkan:
∗ Tiga (3) gelanggang ∗ Lima (5) bilik (2
badminton, orang/bilik),
∗ Satu (1) pentas ∗ Lima (5) bilik (10
berserta dua (2) orang/bilik),
bilik persalinan di ∗ Lima (5) bilik (20
belakang, orang/bilik),
∗ Satu (1) bilik setor, ∗ Lima (5) bilik kuliah
∗ Satu (1) bilik (30 orang/bilik), dan
mesyuarat (20 ∗ Satu (1) bilik
orang), kecergasan/gimnasium;
∗ Satu (1) bilik
mesyuarat (10
orang),
∗ Satu (1) bilik
pejabat (5 orang),
dan
∗ Satu (1) bilik
serbaguna;
III. Sebuah surau yang VI. Tempat letak kereta (70
boleh memuatkan 200- petak) dan motosikal (150
250 jemaah; petak);
IV. Dapur dan kantin (350 VII. Kolam renang saiz
orang); sederhana dan taman
V. Kemudahan sukan landskap; dan
luar: VIII. Padang rumput untuk
∗ Tiga (3) gelanggang aktiviti Rakan Wajadiri
tenis, dan Sukan Rakyat
∗ Dua (2) gelanggang
bola tampar,
bola jaring,
sepak takraw,
∗ Satu (1) gelanggang
bola keranjang,
∗ Satu (1) padang
bola sepak (cum
padang hoki), dan
∗ Trek balapan
sekeliling padang
bola sepak beserta
sebuah astaka;
9-03-3
4. Luas bagi setiap gelanggang permainan (dalam dewan atau

gelanggang terbuka) adalah mengikut saiz standard sedia ada.
B. PUSAT REKREASI DAN KECERGASAN RAKAN MUDA
1. Pusat ini juga akan menyediakan sebuah kawasan di mana

golongan yang berminat dengan kegiatan luar boleh
menjalankan aktiviti masing-masing dalam bentuk individu,
keluarga dan juga kumpulan. Jumlah pengunjung (peserta)
yang ditampung untuk satu-satu masa adalah di antara 300-
500 orang.
2. Komponen kemudahan asas yang perlu disediakan untuk
Pusat Rekreasi dan Kecergasan ini adalah:
I. Blok pentadbiran yang VII. Kemudahan kegiatan

mengandungi pejabat dan luar:
bilik mesyuarat ∗ 'Absailing',
II. Dewan kuliah; ∗ Aktiviti air,
III. Bilik -bilik untuk ∗ 'Flying Fox', dan
perbincangan kumpulan ∗ ‘Tar-Course';
kecil; VIII. Dua buah tapak
IV. Asrama untuk kapasiti perkhemahan;
seramai 300 orang; IX. Trek untuk kegiatan
V. Surau; ‘treking’, dan
VI. Dewan makan dan dapur; X. Kemudahan letak
kereta (115 petak) dan
motosikal (300 petak),
3. Tapak-tapak paling sesuai untuk Pusat Rekreasi dan

Kecergasan ini sebaiknya terletak di pinggir bandar yang
mempunyai ciri-ciri rekreasi air semulajadi ataupun buatan
manusia
4. Salah satu elemen utama Pusat Rekreasi dan Kecergasan ialah
kemudahan 'Par-Course' bertaraf antarabangsa sepanjang 3-5
km. dengan 12 stesyen untuk ujian kecergasan yang perlu
disediakan.
9-03-4
5. Kawasan ini mengutamakan kawasan hijau dan landskap yang

mengandungi pohon jenis kekal dan rendang; dan
6. Kemudahan-kemudahan direkabentuk untuk penggunaan
sepanjang masa dan sepanjang tahun.
C. TAPAK PERKHEMAHAN RAKAN MUDA
1. Keluasan minimum ialah 15.0 - 20.0 hektar. Jumlah

pengunjung (peserta) untuk satu-satu masa adalah 250 - 400
orang;
2. Mengambilkira keperluan aktiviti yang akan dijalankan oleh
pengguna- pengguna dan untuk menjadikannya sebagai pusat
kegiatan Rakan Cinta Alam dan Rakan Rekreasi. Komponen
untuk Tapak Perkhemahan Rakan Muda yang perlu
disediakan adalah seperti berikut:
I. Kawasan perkhemahan; V. Satu (1) surau;

II. Satu (1) dewan VI. Peralatan perkhemahan:
serbaguna yang boleh ∗ Khemah,
memuatkan 400 orang; ∗ Alat memasak,
Dua (2) buah tandas dan ∗ Alat mendaki,
bilik air; ∗ Alat 'orienteering', dan
III. Penyediaan bekalan api ∗ Peralatan pejabat;
dan air; ∗ Tempat letak kereta
IV. Satu (1) pejabat dan 100-150 petak dan
stor; motosikal (300 petak)
3. Tempat yang difikirkan sesuai untuk tapak perkhemahan ini

ialah yang mempunyai ciri-ciri seperti anak sungai dan air
terjun; kawasan berbukit dan hutan simpan dan kawasan
pinggir pantai.
4. Elemen utama ialah "trek pejalan kaki" dan "tapak
perkhemahan" yang diintegrasikan dengan kemudahan-
kemudahan fizikal yang lain; dan
5. Pengekalan elemen-elemen semulajadi spesis flora dan fauna
untuk aktiviti Rakan Cinta Alam.
9-03-5
Tenis
Tenis
Bola
Jaring
Tenis
Padang &
Balapan
Bola
Keranjang Bola
Jaring
Tempat
Letak Kereta Padang
Rajah 9.7: Contoh Susunatur Pusat Program Rakan Muda
9-03-6
9.4 GUIDELINES & GEOMETRIC STANDARDS ON ROAD

NETWORK SYSTEM
Piawaian Perancangan:
Guidelines & Geometric Standards on Road Network System
Bilangan JBPD 1/97
Pengubahan Tiada
Pemakaian Semua Negeri di Semenanjung Malaysia
Latar Belakang Garis Panduan dan piawaian ini telah diterimapakai

dan dilaksanakan di Kementerian Kerja Raya serta
Jabatan Kerja Raya. Piawaian geometri yang telah
disediakan oleh Jabatan Kerja Raya pada tahun
1986 telah dikaji semula. Piawaian ini adalah
penambahan dan dokumen sokongan bagi Bab 8 –
‘Jalan’ Manual Piawaian Perancangan(Akhir) –1988.
Kandungan 1.0 Introduction

2.0 Background
3.0 Highway Network Hierarchy
3.1 Concept
3.2 Functional Highway Network
Hierarchy
4.0 General Guidelines
4.1 Urban Road Network Hierarchy
4.2 Functional Urban Network Within A
Hierarchy
4.3 Highway Development On
Environment
4.4 Exclusive Motor Cycle Lanes
4.5 Service Roads
5.0 Conclusion
9-04-1
Garis panduan ini adalah dokumen sokongan kepada garis

panduan dan piawaian dalam Bab 8 “Jalan”- Manual Piawaian
Perancangan (Akhir)-1998 yang disediakan oleh Bahagian Perancangan
Fizikal Nasional, Unit Penyelidikan, Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa, Semenanjung Malaysia. Garis panduan ini meliputi piawaian dan
garis panduan bagi jaringan jalan bandar, pembangunan lebuhraya,
lorong motosikal dan jalan perkhidmatan yang disediakan oleh Jabatan
Kerja Raya. Garis panduan ini diterimapakai secara menyeluruh di
peringkat Kementerian Kerja Raya melalui Jabatan Kerja Raya.
Piawaian geometri yang disediakan oleh Jabatan Kerja Raya pada 1986
telah dikaji semula pada 1988. Garis panduan bagi sistem jaringan jalan
nasional adalah berasaskan pada Pelan Pembangunan Jaringan
Lebuhraya Nasional dan Manual Pengangkutan Bandar (hampir siap).
Dengan pergabungan piawaian ke atas “Manual Piawaian Perancangan”,
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, satu asas intergrasi
perancangan pengangkutan dan gunatanah di negara dapat diwujudkan.
Sistem hierarki jalan didefinisikan sebagai ‘Road network system is a
form of linkages system between various level of road hierarchy, level and
functions. To be classified as a system, the whole network must be able to
work in the right position where the connectivity of each hierarchy have to
follow a certain sequence based on the function, dimension and volume of
road.’
9-04-2
9.4.1 HIGHWAY NETWORK HIERARCHY
Figure 9.8: Functional Highway Network Concept
9.4.2 FUNCTIONAL HIGHWAY NETWORK HIERARCHY
a. Principal Highway System
To cater for corridor movement with long trip length and high
density commensurate with national and interstate travel. The North-
South Highway, NKVE are examples of express way in this category. The
9-04-3
Bukit Kayu Hitam- Gurun Highway, Senai- Johor Bahru Highways are
example of highways defined above.
b. Minor Highway System
To cater for movement between state regional centres. The major

federal routes 1, 2, 3, 4 and 5 are example of routes that make up this
minor highway system.
c. Primary Road System
Roads under the system generally serve intra-state movement

rather than inter-state. Some federal routes and most of the states roads
are examples of routes forming this road system.
d. Secondary Road System
These routes that form the road network within a district of

regional development areas. Most of the state roads come under this
category of classification.
Table 9.2: Functional Highway Classification & Design Standard
9-04-4
9.4.3 GENERAL GUIDELINES
Urban Road Network

Hierarchy Figure 9.9: Functional Urban Road
Network Concept
The categorization and
management of existing urban
road system in the form of a
hierarchy of roads are
conceptualized on the following
premises:
- Activities more closely

related to frontage buildings
can be given more space
when environmental and
access functions are allowed
to predominate;
- Activities which are
incompatible with traffic Primary Distributor
flow can be restricted on District Distributor
Legen Local Distributor
designated routes where
Access Road
traffic movement should Pedestrian Street
predominate.
- The capacity of designated routes can be increased by segregating

different forms of traffic and by restricting vehicular access to
frontages.
- The risk of accidents can be reduced and junction capacities increased
by reducing the number of intersections and vehicular conflicts on
the designated traffic routes.
9-04-5
- The overall environmental impacts of traffic can be reduced by

concentrating flows onto fewer routes; and
- The rate of return on new investment designated to improve traffic
flow, reduce accidents and mitigate environmental intrusion can be
increased by concentrating traffic movements onto a few selected
corridors.
Table 9.3: Width of Motorcycle Lane
Volume of Width of Cycle Lane (m)

motorcycle/hr. Minimum Desirable
1000-1500 2.0 2.5
1500-2000 2.5 3.0
> 2000 3.0 3.5
Table 9.4: Typical Characteristics of Urban Road (Network

Hierarchy)
Pedestrian Access Local District Primary

street roads distributors distributors distributors
Design
32 kph 40 kph 50 kph 60 kph 80 - 100 kph
speed
Carriage- 4.8 m 5.5 m 6.75 m 7.3 m
way width (min) (min) (min) (min)
Horizontal 20 m 25 m 35 m 127 m
alignment (min) (min) (min) (min)
Footway
provision
20 m
(min) 50 m (min) 100 m (min) 300 m (min)
- opposites -opposites - opposites - opposites
Junction 20 m junction junction junction junction
spacing (min) 50 m 100 m (min) 100 m (min) 500 m (min)
(min) -adjacent - adjacent - adjacent
adjacent junctions junctions junctions
junctions
Typical 5,000 -
50 - 300 300 - 750 300 - 750 500 - 1500
traffic 20,000
veh/day veh/day veh/day veh/day
flow veh/day
9-04-6
9.5 PIAWAIAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN TAMAN

ATAS BUMBUNG
Piawaian Perancangan Pembangunan Taman Atas

Bumbung
Bilangan JBPD 2/97
Tarikh 1997
Keluaran
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Dasar Perancangan
4.0 Syarat-syarat Penyediaan Taman Atas
Bumbung
4.1 Keperluan Minima Tanah Lapang
Atas Tanah
4.2 Keluasan Minima Pembangunan
Kondominium atau Pangsapuri
4.3 Keluasan Lantai Minimum
Bumbung
4.4 Bahagian Bumbung yang
dibenarkan
4.5 Komponen-komponen Taman
4.6 Keselamatan yang Terjamin
4.7 Pengurusan dan Penyelenggaraan
9-05-1
“Tanah Lapang” sebagaimana yang ditakrif oleh Akta

Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan) 1996, ertinya mana-mana
tanah sama ada dikepung atau tidak yang dikhaskan atau
direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau sebahagiannya
sebagai suatu tempat awam, padang sukan dan rekreasi awam,
tempat jalan kaki awam atau sebagai suatu tempat awam.
Lazimnya, tanah lapang disediakan di atas permukaan tanah,
tetapi telah wujud senario yang menerima konsep pembangunan
taman atas bumbung atau “roof top garden”. Ia berlaku di dalam
pembangunan yang mempunyai kawasan terhad, seperti
pembangunan kawasan perumahan kondominium. Contoh ini
adalah ketara di Pulau Pinang, di mana Lembaga Rayuan ini telah
menimbulkan berbagai reaksi daripada pihak-pihak yang terlibat
seperti penguasa tempatan-penguasa tempatan dan pemaju-
pemaju
Oleh itu, garis panduan ini adalah perlu untuk menetapkan

dasar perancangan, syarat-syarat penyediaan dan elemen-elemen
perancangan pembangunan taman atas bumbung yang boleh
diterima. Garis panduan ini bertujuan untuk membantu pihak
berkuasa tempatan, Pihak Berkuasa Negeri dan pihak-pihak yang
terlibat, dalam menentukan keluasan serta kemudahan-
kemudahan yang perlu bagi penyediaan taman atas bumbung.
Garis panduan ini juga bertujuan untuk menjelaskan kekeliruan
dan menghalang daripada berlakunya kes mahkamah seperti yang
berlaku di Majlis Perbandaran Pulau Pinang. (rujuk kes
mahkamah Tetuan Garden Court Sdn Bhd vs. MPPP).
Garis panduan ini telah menyediakan syarat-syarat

penyediaan taman atas bumbung dengan terperinci yang
merangkumi kawalan dari segi aspek-aspek: keperluan minima
tanah lapang di atas tanah, keluasan minima pembangunan
kondominium atau pangsapuri yang perlu, keluasan lantai minima
9-05-2
bumbung yang perlu, bahagian bumbung yang dibenarkan, dan

komponen-komponen taman yang diterima. Selain itu, aspek
keselamatan, pengurusan dan penyelenggaraan taman atas
bumbung juga ditekankan dalam garis panduan ini.
9.5.1 Dasar Perancangan
Dasar-dasar pembangunan taman atas bumbung seperti

berikut perlu dipatuhi:
1. Pembangunan taman atas bumbung tidak boleh
diinterpretasikan sebagai “tanah lapang” seperti yang
didefinasikan di bawah seksyen 2(1) Akta Perancangan Bandar
dan Desa ( pindaan) 1995.
2. Pembangunan kondominium yang dirancang dan dimajukan
secara berasingan dari skim-skim perumahan lain sekitarnya,
perlu menyediakan tanah lapang atas tanah mengikut piawaian
semasa sebelum sebarang taman atas bumbung dapat
dibenarkan; dan
3. Pembangunan tanah lapang atas bumbung boleh dibenarkan di
sesebuah pembangunan kondominium dengan syarat
penyediaan minima piawaian tanah lapang telah
diperuntukkan di keseluruhan kompleks atau skim perumahan.
9.5.2 Syarat-syarat Penyediaan Taman Atas Bumbung
A. Keperluan Minima Tanah B. Keluasan Minima

Lapang Atas Tanah. Pembanguan Kondominium
atau Pangsapuri
Perlu mengikut piawaian yang
digunakan oleh setiap pihak Taman atas bumbung
berkuasa tempatan iaitu sama dibenarkan di dalam
ada pengiraan dibuat pembangunan perumahan
berdasarkan bilangan penduduk, kondominium yang melebihi
bilangan unit perumahan atau kawasan seluas 0.81 hektar (
10% daripada kawasan 2 ekar). Ini adalah untuk
pembangunan. Peratusan memastikan ruang yang
keperluan ini tidak boleh mencukupi bagi penyediaan
9-05-3
diagihkan di atas bumbung atau tanah lapang atas tanah.

mana-mana ruang dalam
bangunan. Taman atas bumbung
hanya dibenarkan sebagai
tambahan kepada jumlah
keluasan minima tanah lapang
yang diperlukan mengikut
piawaian yang digunapakai.
C. Keluasan Lantai Minima D. Bahagian Bumbung yang

Bumbung dibenarkan.
Keluasan lantai minima bagi Bahagian bumbung yang

penyediaan taman atas dibenarkan bagi penyediaan
bumbung adalah 930 meter taman atas bumbung adalah:
persegi (10,000 kaki persegi) Ini • Bumbung mestilah rata dan
adalah untuk mewujudkan tidak mempunyai elemen-
suasana seakan-akan tanah elemen perkhidmatan
lapang di atas tanah dengan mekanikal dan elektrikal.
menyediakan beberapa elemen • Atas bumbung kondominium
perancangan taman atas yang mempunyai keluasan
bumbung, landskap lembut dan tidak kurang 930 meter
keras serta turapan pejalan kaki. persegi (keperluan minima
keluasan lantai bumbung); dan
• Atas podium atau bumbung
blok tempat letak kereta
mempunyai keluasan tidak
kurang 930 meter persegi (
keperluan minima keluasan
lantai bumbung)
9-05-4
E. Komponen-komponen Taman F. Keselamatan yang Terjamin
• Gelanggang permainan ‘indoor’ • Bagi tujuan keselamatan,

• Kolam renang syarat-syarat berikut perlu
• Bilik persalinan dipatuhi:
• Sauna • Menyediakan pagar dengan
• Tandas ketinggian minima 4 meter
• Laluan pejalaan kaki (12kaki) dan rekabentuk yang
• Pengindahan/landskap menjamin keselamatan kanak-
(Mematuhi G/P Landskap kanak;
Negara) • Tiada sebarang elemen
• Pokok renek/menjalar membahayakan seperti
(penggunaan struktur ‘trellis’) pendawaian elektrik, penjana
• Rumput penghawa dingin, antena
• Tapak bunga (flower bed) televisyen dan sebagainya
• Air pancut/terjun (fountain) (elemen mekanikal dan
• Lampu hiasan Taman batu ( rock elektrikal)
garden) • Mempunyai beberapa alternatif
• Tempat buang sampah laluan masuk dan keluar di
• Kawasan bersantai (picnic area) atas bumbung/podium; dan
• Bangku/meja • Aspek keselamatan kebakaran
• Tempat berteduh perlu dipatuhi dan diperakui
• Tempat memanggang (barbeque oleh Jabatan Perkhidmatan
grill) Bomba dan Penyelamat.
• Tempat membasuh
• Kawasan bersenam. G. Pengurusan dan penyeleng-
garan taman atas bumbung
adalah di bawah tanggung-
jawab Perbadanan Pengurusan
(Management Corporation) bagi
sesuatu pembangunan perum-
ahan kondominium.
9-05-5
Rajah 9.10: Contoh Taman Atas Bumbung yang terdapat di Jepun.
9-05-6
9.6 GARIS PANDUAN PERANCANGAN PERUSAHAAN

TERNAKAN KHINZIR
Garis Panduan Perancangan Perusahaan Ternakan Khinzir
Bilangan JBPD 3/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Jemaah Menteri telah bersetuju supaya konsep 'Pig

Farming Area' (PFA) dijadikan asas oleh Kerajaan
Negeri untuk menyelaraskan masalah pencemaran
khinzir.

2.0 Latar Belakang
3.0 Takrifan
4.0 Isu Dan Masalah
5.0 Prinsip-Prinsip Perancangan
6.0 Garis Panduan Perancangan
6.1 Garis Panduan Perancangan Umum
6.2 Garis Panduan Khusus
9-06-1
Perusahaan khinzir di Semenanjung Malaysia telah bermula

sebagai ‘backyard subsistence farming’ pada awal 1900an dan ia telah
berkembang dengan pesat sehingga menjadi ‘commercial farming’ pada
awal 1970an. Perkembangan perusahaan khinzir telah menimbulkan
masalah pencemaran ke atas kawasan sekitarnya seperti sistem
perparitan, perairan tepi pantai, sungai-sungai dan sumber air bawah
tanah akibat daripada sisa-sisa buangan khinzir yang tidak terkawal. Di
samping itu, masalah JE yang mengancam nyawa di seluruh Malaysia
pada tahun 1999 merupakan satu peristiwa yang penting untuk
memastikan perusahaan ternakan khinzir dikawal dengan baik. Oleh itu,
garis panduan ini perlu untuk membantu pihak berkuasa tempatan,
pengusaha dan pihak-pihak lain dalam mengawal dan penyelaras
perancangan perusahaan ternakan khinzir sedia ada. Garis panduan ini
meliputi aspek-aspek: penentuan zon khusus penternakan, keperluan
untuk EIA, penyediaan zon penampan, kawalan keluasan dan saiz
ladang, kawasan-kawasan yang tidak sesuai untuk penternakan khinzir
dan sebagainya.
Dengan berlandaskan garis panduan dan piawaian ini, definisi-

definisi yang terlibat adalah seperti berikut:
Jadual 9.5: Definisi-definisi yang terlibat
Kata Kunci Definisi
Ternakan Suatu aktiviti yang melibatkan pemeliharaan dan

Khinzir pembiakan khinzir
Ladang Suatu aktiviti pemeliharaan dan pembiakan khinzir

Ternakan yang dijalankan dalam sesuatu ladang/kawasan yang
Khinzir dipunyai oleh individu atau syarikat.
Perusahaan Suatu aktiviti yang dijalankan secara komersial dan

Ternakan bersepadu yang melibatkan pemeliharaan/pembiakan
Khinzir khinzir serta industri hiliran seperti rumah sembelih
(abattoir), pusat veterinar, pemprosesan, kilang
memproses makanan dan ubat-ubatan dan lain-lain
aktiviti yang berkaitan dengannya.
9-06-2
Konsep “Pig Suatu konsep yang melibatkan pemusatan ladang-

Farming ladang khinzir termasuk segala aktiviti dengan
Area” (PFA) perusahaan khinzir seperti sistem pengolahan sisa,
pejabat veterinar, rumah sembelih, pusat pemprosesan
dan lain-lain. Kilang-kilang pengisar makanan boleh
juga ditempatkan di kawasan yang sama.
9.6.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UMUM
i. Zon khusus kawasan ternakan khinzir perlu dikenalpasti secara

“selective” dan mengikut keperluan dasar pembangunan negara
dan hanya dibenarkan dalam zon yang ditetapkan oleh Pihak
Berkuasa Negeri (PBN).
ii. Dikategorikan di bawah industri pertanian di mana kelulusan
merancang (berserta LCP) hendaklah diperolehi dari PBN.
iii. Zon penampan (Buffer Zone) hendaklah diperuntukkan di
sekeliling kawasan ternakan khinzir.
iv. Keperluan untuk menyedia dan mengemukakan Laporan Kajian
Penilaian ke Atas Alam Sekitar (EIA) bagi semua ladang/kawasan
ternakan khinzir.
v. Keluasan atau saiz sesuatu ladang ternakan khinzir adalah ‘to
achieve optimum efficiency to operate and to manage’ dan bukan
berdasarkan kepada pengeluaran optimum. Saiz ladang dan
populasi khinzir hendaklah berdasarkan kepada ‘ratio’ pengguna
tempatan dan hendaklah dikawal.
vi. Perusahaan ternakan sedia ada yang kurang/tidak sesuai
hendaklah ditutup atau diberhentikan operasinya dan hendaklah
dipindahkan ke zon khusus yang ditetapkan. Perusahaan
ternakan sedia ada yang sesuai hendaklah ditingkatkan
kemudahan pengendalian dan pengurusan bagi mengelakkan
pencemaran.
vii. Lesen-lesen hanya dikeluarkan kepada perusahaan ternakan
khinzir yang sedia ada dan yang memenuhi syarat-syarat yang
9-06-3
ditetapkan dan tiada pengeluaran lesen bagi mana-mana

cadangan kawasan baru. Sekiranya tidak beroperasi lesennya
dibatalkan dan tidak boleh dipindah milik.
viii. Melaksanakan “Phase-Out” semua perusahaan ternakan khinzir
bagi kawasan-kawasan yang terhad. Usaha-usaha alternatif yang
lain bolehlah digalakkan dan dibuat bagi membolehkan para
penternak khinzir menukar kegunaan tanah mereka kepada
aktiviti lain yang menguntungkan.
ix. Pertimbangan hendaklah diberi bagi perusahaan/ladang ternakan
khinzir sedia ada seperti berikut:
a. Memenuhi kaedah-kaedah kawalan pencemaran iaitu tahap
effluennya adalah tahap 500 ppm BOD
b. Tidak melibatkan penambahan keluasan perusahaan/ladang
ternakan khinzir.
c. Pengezonan semula kawasan pertanian yang ada ternakan
khinzir untuk kegunaan yang lebih sesuai dan menguntungkan
penternak.
d. Mempunyai sistem pengolahan setempat bagi mengelakkan
pembuangan kumbahan ke sungai dan laut.
e. Ladang/kawasan yang tidak mengikut kriteria/syarat
operasinya hendaklah ditutup dan digantikan dengan aktiviti
perindustrian berdaya maju seperti kawasan industri kecil dan
sederhana (IKS)
f. Ladang/kawasan yang tidak sesuai dengan pembangunan
setempat hendaklah ditutup dan/atau dipindahkan ke kawasan
zon khususnya yang ditetapkan oleh Pihak Berkuasa Negeri.
9-06-4
9.6.2 GARIS PANDUAN KHUSUS
Memperincikan Garis Panduan Umum bagi memudahkan

pemakaian dan pelaksanaannya dalam menangani permasalahan
perusahaan ternakan khinzir.
i. Susunatur PFA perlu dirancang dengan penyediaan beberapa zon

khusus iaitu: ternakan, sistem pengolahan sisa, pejabat veterinar,
rumah sembelih, pusat prosesan, zon penampan.
ii. Susunatur PFA bagi kesemua lot-lot penternakan khinzir
hendaklah dilengkapi dengan ‘On-farm facilities’ (untuk setiap
ekar) seperti berikut:
'Gestation' - Ruang penempatan untuk khinzir betina dalam

tempoh kehamilan
'Farrowing' - Ruang penempatan untuk khinzir betina dan

anak khinzir
'Boar' - Ruang penempatan khinzir jantan
'Wearner' - Ruang Penempatan untuk khinzir yang berumur

kurang daripada 2 bulan
'Porker' - Ruang penempatan untuk khinzir yang sedang

membesar (lebih daripada 2 bulan)
iii. Zon Penampan (Buffer Zone) selebar 80.0 meter hendaklah

diperuntukkan di sekeliling PFA bagi menghindarkan bau. Pokok-
pokok yang bersesuaian hendaklah ditanam dengan rimbun di
dalam zon penampan.
iv. Bagi mengawal populasi khinzir serta untuk memastikan

kebersihan ladang-ladang khinzir di dalam PFA, jumlah SPP
(Standing Pig Population) bagi setiap ekar hendaklah tidak
melebihi 700 SPP.
9-06-5
v. Kaedah-kaedah kawalan pencemaran di kawasan ternakan

khinzir sedia ada hendaklah mencapai tahap effluen berikut:
Tahap primer (500ppm BOD), Tahap sekunder (250ppm BOD),
Tahap tertiari (50ppm BOD).
vi. Pembangunan kawasan-kawasan perbandaran terutamanya

kawasan perumahan yang hendak dilaksanakan berhampiran
kawasan perusahaan khinzir sedia ada yang telah dikenalpasti
oleh Kerajaan Negeri hendaklah terletak sekurang-kurangnya 5
kilometer (3 batu) dari tapak perusahaan khinzir tersebut.
9-06-6
9.7 GARIS PANDUAN KAWASAN KOLAM TAKUNGAN

SEBAGAI SEBAHAGIAN TANAH LAPANG
Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan

Sebagai Sebahagian Tanah Lapang
Bilangan JBPD 4/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Kerajaan melalui Jemaah Menteri telah mewajibkan

pihak pemaju menyediakan kolam takungan bagi
pembangunan sesuatu perumahan, industri dan
pertanian tertentu.

2.0 Latar Belakang
3.0 Definisi Kolam Takungan dan Tanah Lapang
4.0 Prinsip Perancangan
5.0 Garis Panduan Umum
9-07-1
Penyediaan kolam takungan air adalah merupakan satu daripada

langkah kejuteraan bagi mengawal masalah banjir khususnya di
kawasan perbandaran. Ini adalah kerana didapati kadar air larian
(surface run off) adalah lebih tinggi di sesuatu pembangunan berbanding
dengan kawasan yang belum dibangunkan. Maka, rasional mengadakan
kolam takungan ialah untuk menahan air bagi beberapa jam supaya
saliran perparitan dan sungai sempat mengalir keluar ke lautan tanpa
mengakibatnya berlakunya banjir.
Dengan ini garis panduan ini telah disediakan untuk membantu

Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa peracangan tempatan dalam
mengawal penyediaan kolam takungan sebagai sebahagian tanah lapang.
Garis panduan umum yang disediakan merangkumi luas kawasan
maksima yang dibenarkan, peratusan tanah lapang yang perlu
disediakan, saiz minima tanah lapang, faktor-faktor perletakan kolam
takungan, dan sebagainya. Di samping itu, garis panduan khusus juga
disediakan merangkumi aktiviti-aktiviti yang sesuai, rezab untuk tujuan
landskap, reka bentuk, pengekalan keadaan topografi asal, pengawalan,
pengekalan pokok sediada dan sebagainya. Di bawah merupakan
penerangan ke atas terminologi yang dipakai:
Kolam Sebuah kolam yang digunakan untuk menahan air, bagi

Takungan beberapa jam supaya saliran perparitan dan sungai
(Detention sempat mengalirkan air larian (surface run-off) ke
pond): lautan.
Tanah Mengikut Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976

Lapang: (Pindaan 1995) ditakrifkan sebagai “mana-mana tanah
samada dikepong atau tidak yang dikhaskan atau
direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau
sebahagiannya sebagai sesuatu taman bunga awam,
tempat makan angin awam, tempat jalan kaki awam
atau sebagai sesuatu tempat awam.
9-07-2
9.7.1 GARIS PANDUAN UMUM
Garis panduan umum adalah seperti berikut:
1. Kolam takungan perlu disediakan untuk semua kawasan

pembangunan perumahan dan industri yang melebihi 10 hektar (25
ekar)
2. Luas kawasan maksima yang dibenar ialah 30 peratus daripada
peruntukan tanah lapang.
3. Penyediaan Kolam Takungan sebagai sebahagian tanah lapang
dibolehkan apabila tujuh (7) peratus tanah lapang disediakan terlebih
dahulu dan selebihnya iaitu tiga (3) peratus boleh diintegrasikan
dengan kegunaan air termasuk kolam takungan mengikut garis
panduan yang ditetapkan (rujuk Rajah 9.12 dan Rajah 9.13).
4. Saiz minima tanah lapang setelah diperuntukan untuk kolam

takungan tidak kurang daripada saiz padang bola sepak.
5. Perletakan kolam takungan hendaklah mengambilkira aspek-aspek
berikut:
- Perletakan yang sesuai mengikut keadaan topografi dari segi
saliran semulajadi;
- Mudah sampai, agar ramai yang boleh berkunjung dan menikmati
kemudahan tersebut; dan
- Lokasi yang dapat menampung saliran dari sekitar pembangunan.
Seboleh-bolehnya di kawasan yang sesuai menjadi kolam
takungan semulajadi.
6. Rekabentuk kolam hendaklah boleh menakung air selama 5 jam
sebelum ia dikeluarkan ke sungai;
7. Sebahagian kolam hendaklah bercirikan ‘wet pond’.
8. Antara kegunaan tanah atau aktiviti-aktiviti yang tidak dibenarkan
ialah kediaman, industri dan komersial secara kekal dan intensif.
9. Kolam takungan hendaklah dibina berasaskan ciri-ciri ekonomi iaitu
dari segi kos penyediaan dan penyelenggaraan, supaya sesuai
9-07-3
diterima dan dilaksanakan oleh pihak berkuasa tempatan.
Rajah 9.12: Kawasan Perancangan Kolam Takungan Dalam Tanah

Kawasan Lapang
Kriteria Kriteria
Kolam Tanah
Takungan Lapang
Keadaan di mana kolam takungan

dapat dirancang sebagai sebahagian tanah lapang
Rajah 9.13: Prinsip Perancangan Kolam Takungan Bersama Dengan Tanah

Lapang
PERANCANGAN KOLAM
TAKUNGAN
PERANCANGAN TANAH JENIS TANAH
LAPANG LAPANG
DIPERLUKAN
ANALISA ‘TERRAIN’/
HYDROLOGI
‘ACCESSIBLE’ KEPADA
ORANG RAMAI
KAWASAN YANG SESUAI UNTUK

KOLAM TAKUNGAN
KAWASAN SESUAI SEBAGAI
TANAH LAPANG
KELUASAN DIPERLUKAN
SESUAI UNTUK KOLAM
TAKUNGAN KELUASAN DIPERLUKAN
3% - 5% 10%
KOLAM TAKUNGAN DALAM

SEBAHAGIAN TANAH LAPANG
9-07-4
Garis panduan penyediaan kolam takungan sebagai

sebahagian tanah lapang tidak perlu digunapakai di
kawasan dan keadaan berikut:
1. Pembangunan di luar bandar yang mana saliran tidak mempunyai

masalah untuk menampung ‘storm run-off’
2. Kawasan yang mempunyai kolam semulajadi atau kolam bekas
lombong yang boleh berfungsi sebagai kolam takungan (yang boleh
dipasang dengan ‘mechanism’ untuk mengawal saliran air di
dalamnya)
3. Pembangunan yang telah menyediakan alternatif lain untuk
mengawal tambahan saliran larian umpamanya dengan penakungan
di atas bumbung, atau tingkat bawah, kolam khas atau langkah-
langkah lain yang lebih inovatif yang dapat menjalankan fungsi
kolam takungan.
4. Pembangunan di kawasan perindustrian yang boleh mengambilkira
‘recycling process’ di mana air larian disalurkan untuk bekalan air
atau untuk Janakuasa bagi penggunaan industri tersebut;
5. Kawasan tanah lapang yang disediakan untuk permainan kanak-
kanak kerana keluasan yang kecil dan tidak sesuai untuk
diintegrasikan.
Garis Panduan Khusus penyediaan kolam takungan sebagai

sebahagian daripada tanah lapang adalah seperti berikut:
i. Perancangan kolam takungan bersama dengan tanah lapang hanya

boleh disetempatkan sekiranya kriteria untuk kedua-dua adalah
sesuai. Jika tidak masing-masing hendaklah disediakan secara
berasingan;
9-07-5
ii. Sekiranya peruntukan 30 peratus dari tanah lapang tidak dapat

menampung keperluan kolam takungan setempat maka bakinya
disediakan secara berasingan;
iii. Keperluan kolam takungan boleh disyaratkan bagi kategori tanah
lapang ialah seperti Taman Negara, Taman Wilayah, Taman
Bandar dan Taman Kejiranan.
iv. Aktiviti-aktiviti yang sesuai dan boleh dijalankan di kawasan tanah
lapang yang diintegrasikan dengan kolam takungan ini ialah:
taman rekreasi (termasuk rekreasi air seperti `boating' dan tempat
memancing), tempat beristirehat, tempat berkelah, dan laluan
jogging.
v. Kawasan kolam takungan hendaklah mempunyai rezab yang
minima bagi tujuan landskap dari segi rekreasi dan pengekalan
habitat. Penanaman pokok-pokok perlu diadakan dengan kombinasi
elemen landskap seperti papan tanda, tempat duduk, siar kaki, jeti
dan perabut landskap yang lain.
vi. Keadaan semulajadi rezab kolam takungan hendaklah dikekalkan
sebagai kawasan air dan kawasan hijau untuk pembiakan flora dan
fauna serta kehidupan air. Pembinaan struktur konkrit di
tebing-tebing kolam takungan adalah dihadkan;
vii. Rekabentuk kolam takungan hendaklah mengikut piawaian
Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) mengenai perkara-perkara
berikut: iaitu struktur kejuruteraan, termasuk pengiraan kapasiti
kolam takungan; rekabentuk kecerunan dan alat-alat mekanikal
yang diperlukan untuk mengawal air.
viii . Rekabentuk kolam hendaklah mengikut kala ulangan (return
period) 20 tahun (1:20 years storm) dan disemak untuk kala
ulangan 100 tahun (1:100 storm);
ix. Keadaan topografi asal tanah hendaklah dikekalkan seberapa yang
boleh. Sebarang pindaan terhadap topografi asal hendaklah
dilaksanakan pada kadar yang minima hanya boleh dibenarkan
bagi tujuan penyediaan infrastruktur asas seperti jalan dan
pembinaan struktur yang terbabit sahaja;
9-07-6
x Pengawalan yang sewajarnya hendaklah diberikan kepada

pokok-pokok dan tumbuh-tumbuhan yang terdapat di tapak dan
persekitarannya. Sebarang pemotongan sekiranya hendak
dijalankan mestilah mematuhi kehendak-kehendak yang
ditetapkan;
xi. Pemaju perlu memastikan kumbahan, bahan buangan daripada
kediaman, industri dan pelbagai yang dicadangkan tidak akan
dialirkan ke dalam kolam takungan;
xii. Kawasan tanah lapang utama (termasuk kolam takungan)
hendaklah dijadikan sebagai tumpuan utama dalam perancangan
pembangunan baru. Bangunan-bangunan dan jalan-jalan perlu
menghadap kolam takungan;
xiii. Permukaan tanah yang terdedah hendaklah ditanam dengan
rumput atau tanaman penutup bumi yang bersesuaian;
9-07-7
9.8 PAWAIAN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN PADANG

GOLF
Piawaian Perancangan dan Pembangunan Padang Golf
Bilangan JBPD 5/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Garis panduan ini telah dibawa ke Mesyuarat

Jemaah Menteri pada 10 Ogos 1994 dan di persetujui
untuk digunapakai sebagai panduan di dalam
memproses permohonan perancangan dan
pembangunan padang golf. Piawaian ini adalah
pelengkap kepada Garis Panduan Penubuhan Kelab-
kelab Golf /Perancangan dan Pembangunan padang
Golf

2.0 Skop Kajian
3.0 Latar Belakang
4.0 Padang Golf
5.0 Komponen Pembangunan Bersepadu Padang
Golf
6.0 Jenis Pembangunan Bercampur Yang Sesuai
7.0 Prinsip Perancangan Pembangunan
Bersepadu Padang Golf
8.0 Garis Panduan Umum Pembangunan
8.1 Laluan Awam (Public Access) Padang
Golf
8.2 Komponen Perumahan
8.3 “Hazard”
8.4 Pokok
8.5 Kolam Takungan
8.6 Elemen Landskap
8.7 Keindahan (Estatik)
8.8 Kemudahsampaian (Accessibility)
8.9 Alam Sekitar
8.10 Kemudahan Sosial
8.11 Perancangan Dan Pembangunan
9.0 Piawaian Perancangan Dan Pembangunan
9-08-1
Sukan golf semakin menjadi popular di negara ini. Stastik

menunjukkan sekurang-kurangnya terdapat 220 buah padang golf di
Malaysia dengan keluasan hampir 25,530 hektar. Oleh itu, garis panduan
ini adalah penting dalam membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak
berkuasa tempatan dan pemaju untuk mengawal dan merancang
pembangunan bersepadu padang golf, dengan memelihara kualiti alam
sekitar dan perumahan dalam pembangunan bersepadu padang golf. Garis
panduan merangkumi jenis pembangunan bercampur yang sesuai, laluan
awam untuk padang golf, susunatur perumahan dan padang golf yang
sesuai, perancangan ‘hazards’, penanaman pokok, penyediaan kolam
takungan, eleman landskap, aspek estatik, kemudahsampaian,
kemudahan sosial dan sebagainya.
“Pembangunan Bersepadu Padang Golf” didefinisikan sebagai

sesebuah padang golf yang dibangunkan secara menyeluruh dan
komponen dalam perancangannya meliputi kawasan pembangunan
sebagai tambahan kepada komponen asas padang.
Pembangunan Bercampur yang Sesuai.
Pembangunan bersepadu padang golf boleh juga serasi dengan

pembangunan pertanian dan hutan kalau elemen-elemen ini digembeleng
dan digunakan sebaik mungkin dan tidak memudaratkan. Malah kawasan
pertanian dan hutan boleh menjadi elemen latarbelakang kepada
persekitaran kawasan pembangunan padang golf yang bersepadu yang
baik. Kawasan industri pula tidak secocok dengan pembangunan
bersepadu kawasan golf kerana berlainan suasana
9-08-2
9.8.1 GARIS PANDUAN UMUM PEMBANGUNAN BERSEPADU

PADANG GOLF
Jadual 9.6: Garis Panduan Umum Pembangunan Bersepadu

Padang Golf
Laluan 1. Pada prinsipnya pihak awam tidak dibenarkan

Awam memasuki atau melalui di dalam kawasan padang
(Public golf.
Access) 2. Laluan awam seperti laluan pejalan kaki, basikal
Padang Golf dan kenderaan ringan tidak dibenarkan di dalam
kawasan padang golf.
3. Susunatur laluan awam perlu dirancang semula
seperti berikut:
- Laluan awam mestilah tidak disediakan di dalam
‘Fairway’ dan boleh ditempatkan di kawasan buffer
selari dengan ‘Fairway’ dan boleh digunakan
sebagai laluan perkhidmatan dan buggy’. Laluan
ini perlulah dapat dilihat dengan jelas oleh pemain
golf dari mana-mana ‘spot’ di atas ‘Fairway’. Ini
adalah bagi memastikan pemain-pemain golf
tersebut lebih berhati semasa laluan awam tersebut
digunakan.
- Jika isipadu terbukti tidak sesuai untuk
berintergrasi di dalam kawasan padang golf, laluan
di dalam padang golf perlu dikeluarkan dari
kawasan padang golf.
Komponen 1. Meletakkan kawasan perumahan di kawasan

Perumahan selamat iaitu di belakang ‘tee box’ dan tidak dengan
green.
2. Jika kawasan perumahan selari dan bersebelahan
dengan kedudukan ‘green’ maka kawasan
perumahan mestilah jauh dari tapak ‘tee’ (tidak
kurang dari 250 meter). Jika pembangunan
perumahan terletak dalam sudut jarak ‘ tee-shot’,
langkah supaya kawasan perumahan ini
mengadakan zon penampan (buffer) dengan penahan
atau pagar tinggi adalah perlu untuk memerangkap
pukulan serong tersebut.
9-08-3
Hazards ‘Hazards’ seperti kolam, ‘bunkers’, cerun dan pokok di

atas lapangan boleh digunakan secara kreatif untuk
meningkatkan aspek keselamatan perumahan dalam
padang golf.
Pokok Pokok-pokok sedia ada perlulah dikekalkan mengikut

kehendak Akta Perancangan Bandar dan Desa (pindaan
1995) A933 dan pemilihan pokok berasaskan kepada
Garis Panduan Landskap negara.
Kolam Perancangan dan rekabentuk kolam takungan (detention

Takungan pond) perlu dirancang dengan mengambilkira aspek
pelbagai fungsi seperti ‘balancing pond’, penampan dan
penapis kelodak air tercemar, takungan dan sebagai
‘hazards’.
Elemen Tebing bercerun tinggi yang melebihi 20% memerlukan

landskap penahan tebing untuk menghindari dari kejadian tanah
runtuh akibat dari kegagalan pengukuhan tebing (slope
failure) selain daripada memenuhi keperluan
kejuruteraan adalah wajar tebing ini dikurangkan imej
kerasnya melalui usaha-usaha landskap (landscape
treatment) supaya sesuai dengan imej kehijauan ‘setting’
padang golf.
Keindahan Ciri-ciri estatik yang sesuai untuk diambil kira dalam

merekabentuk kawasan pembangunan merangkumi
topografi, kawasan pertanian yang menarik, zon
pemisah, penggunaan pagar penahan, tembok,
susunatur dan lorong, bahan binaan, rekabentuk papan
tanda, ketinggian bangunan dan pelan rekabentuk
bangunan yang berciri tradisional.
Kemudah- Perletakan rumah kelab mestilah berhampiran dengan

sampaian pintu masuk utama.
Reka bentuk laluan dalaman yang dapat membezakan
kawasan padang golf dan kawasan perumahan.
Alam sekitar Topografi hendaklah dikekalkan.

Sistem saliran sedia ada tidak boleh diganggu, dilencong
atau ditutup tanpa kelulusan pihak berkuasa.
Tidak melampaui kawasan yang diwartakan sebagai
hutan dara, hutan simpan kekal, kawasan dipulihara,
kawasan tadahan air, tanah bukit yang bercerun
panjang dan curam dan kawasan sumber ‘mineral’
perindustrian.
Tidak melibatkan pembersihan hutan paya bakau.
Penyediaan pusat rawatan air buangan, dan sebagainya.
9-08-4
Kemudahan Kemudahan yang mencukupi mengikut garis panduan

sosial Pihak Kerajaan Negeri.
Kawasan tanah lapang awam minimum 10% disediakan
pada tempat yang sesuai dalam kawasan pembangunan
dan jarak yang mampu disampai.
Perancangan dan pembangunan bersepadu padang golf adalah juga

tertakluk kepada tiga (3) garis panduan umum:
1. Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang ditetapkan-Penilaian

Kesan Kepada Alam Sekeliling.)
2. Garis Panduan Landskap Negara
3. Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi dalam
Perancangan dan Pembangunan Fizikal.
Rajah 9.14: Pembangunan Bersepadu Golf
Petunjuk:
Padang Gold
Kawasan Perumahan
Taman Rekreasi
Rumah Kelab
Driving Range
9-08-5
Green
Tee Box
Kawasan Perumahan Di Belakang ‘Tee Box’
Rajah 9.15: Kawasan Perumahan di Belakang ‘Tee Box’
30 m
250m
Perumahan
30 m
Perumahan
Zon Penampan
Perumahan
Kawasan Perumahan Selari Dan Bersebelahan Dengan

Kedudukan ‘Green’
Rajah 9.16: Kawasan Perumahan Selari & Bersebelahan

dengan Kedudukan ‘Green’
9-08-6
Perumahan
“Bunkers”
Perumahan Zon Penampan
‘Hazards’ Sebagai Kawasan Keselamatan
Rajah 9.17: 'Hazards' sebagai Kawasan Keselamatan
Perumahan
Kolam
‘Hazards’ Sebagai Kawasan Keselamatan
Rajah 9.18: Kolam sebagai 'Hazards'
9-08-7
9.8.2 PIAWAIAN PERANCANGAN BERSEPADU PADANG GOLF
Jadual 9.7: Piawaian Perancangan Bersepadu Padang Golf
1. Golf 2. Perumahan 3. Hotel
Padang golf 9 lubang,  Jenis bangunan  Jenis bangunan

18 lubang, 27 lubang, - banglo - rumah sewa
36 lubang. - ‘apartment - apartment
- villa - kawasan
Komponen - ‘town house’ perkhemahan dan
 Kompleks rumah  Kepadatan 15-30 kawasan asrama
kelab unit/ekar - kondominium dan
- Pentadbiran  Anjakan individual villas,
- Bilik rehat - 59m di sekitar green suite citages.
- Bilik tidur - 68m dari tengah  Kepadatan: 200-300
- Restoran ‘fairway’ bilik dengan
- Ruang tukar - 32m sekitar ‘Tee- kawasan landskap
baju box’ yang menarik
- Kolam renang  Ketinggian bangunan  Kawasan plinth 40%
- Tempat letak yang terdekat tidak  Kemudahan:
kenderaan melebihi 12m dan - restoran
 Kemudahan dilindungi oleh pokok- - dewan konferen
latihan pokok. Bangunan yang serbaguna
- ‘Tee’ lebih tinggi dibenarkan - bilik mesyuarat
- ‘Green’ ditempat lain. ‘banquet’
- ‘Fairway’  Penyediaan jalan - arked perniagaan
- Restoran awam, kawasan lapang - tennis
- Lubang pasir awam, kemudahan - tempat letak
- Air dan titian sosial dan awam kenderaan
- Laluan ‘cart’  Memenuhi syarat- - perumahan
- Tempat syarat piawaian pekerja
teduhan perancangan yang  Memenuhi syarat
- pokok diterimapakai oleh Piawaian
Pihak Berkuasa Perancangan yang
Negeri. diterimapakai oleh
Pihak Berkuasa
Negeri.
9-08-8
Sambungan Jadual
9.7
4. komersial 5. Bilik persidangan 6. Rekreasi
 Jenis Bangunan  Kemudahan:  Kemudahan:

- Kedai sokongan - bilik mesyuarat - berbeza-beza
- pasar mini - teater dan bilik mengikut
 Memenuhi syarat kuliah karaktor dan
Piawaian - dewan awam bergantung
Perancangan yang - perpustakaan kepada keadaan
diterimapakai oleh tempat.
Pihak Berkuasa  Memenuhi syarat
Negeri. Piawaian
Perancangan yang
diterimapakai oleh
Pihak Berkuasa
Negeri.
Sambungan Jadual 9.7
7. Estatik 8. Kemudahsampaian 9. Orientasi
Kawalan  Perlu direkabentuk  ‘Fairway’ perlu

perancangan: semudah mungkin. mengikut arah
- Penggunaan pagar Elakkan konflik dan utara selatan
penahan secara kekeliruan. Laluan supaya silauan
berleluasa tidak simpang siur perlu matahari dapat
digalakkan kerana dielakkan dan sebaik dielakkan
mencemari mungkin laluan awam  Penampan silau
keindahan dikhaskan dan tidak matahari seperti
semulajadi melintasi ‘fairway’ berlatarkan
- Penggunaan  Perletakan rumah bukit/pokok tinggi
tembok dan kelas perlu hampir boleh ditanam
deretan pokok dengan pintu masuk  Susunatur padang
tinggi tanpa putus utama golf dan
akan mengujudkan  Jalan yang disediakan pembangunan
‘total enclosure’ mesti mempunyai bersepadunya perlu
- Sesunatur binaan kelebaran mengikut diatur untuk
perlulah sesuai piawaian sedia ada mendapatkan
dengan rupabentuk dan hierarki yang keindahan yang
keseluruhan bersesuaian optima.
kawasan  Memenuhi syarat  Kompromi /
- Rekabentuk papan Piawaian Perancangan pertimbangan perlu
tanda dan tunjuk yang diterimapakai dibuat komponen
9-08-9
arah perlu oleh Pihak Berkuasa mana yang lebih

mempunyai ciri Negeri. utama
keseragaman dan
 Perlu mengambikira
menambahkan lagi
faktor angin lintang
keindahan
 Memenuhi syarat
kawasan.
Piawaian
Perancangan yang
Memenuhi syarat
diterimapakai oleh
Piawaian
Pihak Berkuasa
Perancangan
Negeri.
mengikut keperluan
Pihak Berkuasa
Negeri.
10. Iklim 11. Institusi
 Rekabentuk kawasan perlu Pembangunan institusi yang sesuai

mengambilkira iklim ialah:
 Mewujudkan badanair dalam
 Sekolah golf
kawasan pembangunan untuk
 Pusat kesihatan
mengurangkan hawa panas
 Institut/Universiti
12. Keselamatan
a) Laluan Keselamatan c) Perumahan e) Pokok

/ laluan awam seperti
 Meletakkan green  Pokok yang tidak
pejalan kaki, basikal,
jauh dari mendatangkan
kenderaan ringan
perumahan bahaya
dalam padang golf
tidak digalakkan.  Meletakkan tapak  Pokok-pokok
Laluan awam perlu tee jauh tidak perlu di cantas
dirancang seperti kurang dari 250m dan
berikut: diselenggarakan
 Jika perumahan
- mengalih laluan terletak dalam  Spesies dari luar
sediada di dalam sudut jarak tee negara yang
‘fairway shot perlu mempunyai ciri
‘ditempatkan di mengadakan zon parasit perlu
kawasan antara penampan dielakkan.
‘green’
- menyesuaikan di  Lebar kawasan zon
kawasan ‘buffer’ penampan selebar
f) Elemen Lanskap
selari dengan 30m boleh
 Tempat
9-08-10
‘fairway’ memuatkan 3 perlindungan

- laluan perlu dapat lapisan ‘canopy’ perlu disediakan
dilihat dengan pokok. Digalakkan di tempat
jelas. menggunakan strategik sebagai
- Mengubah kreativiti untuk teduhan,
‘alignment’ laluan mendapatkan perlindungan
dalam lapangan rekabentuk yang petir dan tempat
jika berbukti tidak menarik. berehat.
sesuai.
 Kolam takungan
perlu mempunyai
b) Lorong ‘buggy d) ‘Hazards’
aspek pelbagai
services access’  Meletakkan fungsi:
terletak dalam zon hazards
penampan dan - ‘balancing
berdekatan atau
pesisiran ‘green’, pond’
berdepan dengan
perlu mengambikira kawasan - penampan dan
aspek: perumahan/jalan penapis
- keselamatan kelodak
- rekabentuk  Menanam pokok
lingkaran sedia matang - takungan
- pergerakan sebagai pokok untuk
pengguna utama penyiraman
pokok dan
 Kolam sebagai
sumber air
‘hazard’ sangat
diperlukan untuk - sebagai
mengukuhkan ‘hazards’
imej semulajadi elemen
lanskap. semulajadi
lanskap dengan
zon penampan
- tebing bercerun
tinggi melebihi
20%
memerlukan
penahanan
tebing untuk
menghindari
kejadian tanah
runtuh.
9-08-11
9.9 GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN DI

KAWASAN PESISIRAN PANTAI
Garis Panduan Perancangan Pembangunan di Kawasan

Pesisiran Pantai
Bilangan JBPD 6/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Jabatan Perancangan Bandar dan Desa telah

menyediakan Garis Panduan dan Piawaian ini.
Penggunaan pakaian Garis Panduan dan Piawaian ini
perlu beserta dengan Garis Panduan Kawalan
Hakisan Bagi Projek Pembangunan di Kawasan
Pantai, Surat Pekeliling Pentadbiran Am Bil. 5, 1987
serta Dasar Pengurusan Sumber Pantai Nasional.

2.0 Latar Belakang
3.0 Prinsip-Prinsip Perancangan
4.0 Garis Panduan Dan Perancangan
4.1 Garis Panduan Perancangan Umum
4.2 Pemakaian Garis Anjakan
Pembangunan
4.3 Pengekalan Pokok–pokok Melata Di
Gumuk Pantai
4.4 Pengekalan Elemen-elemen Semulajadi
4.5 Kebebasan Angkutan Bujuran Pantai
4.6 Aktiviti Penebusgunaan Pantai
4.7 Garis Panduan Khusus Mengikut Zon
Kegunaan Tanah
4.7.1 Zon Rekreasi Awam
4.7.2 Zon Hutan Pantai
4.7.3 Zon Hutan Bakau
4.7.4 Zon Santuari Penyu
4.7.5 Zon Muara Sungai dan Sungai
4.7.6 Zon Pembangunan di Atas Air
dan di Garis Pantai
4.7.7 Zon Rekreasi Air di Sungai, Garis
Pantai
dan Pesisiran Terbuka
4.7.8 Zon Eko-Lancong
9-09-1
4.7.9 Zon Perumahan

4.7.10 Zon Pelabuhan dan Perindustrian
4.7.11 Zon Pertanian Akuakultur
5.0 Piawaian Pembangunan Mengikut Zon
Kegunaan Tanah
Malaysia mempunyai kawasan zon pantai sepanjang 4,800

kilometers yang terdiri daripada pantai berpasir dan berlumpur. Kawasan
pantai merupakan kawasan sensitif dan mempunyai ekosistem tersendiri
yang perlu diperlihara. Kawasan pesisiran pantai juga merupakan
kawasan berpotensi dan menerima tekanan pembangunan yang kuat
terutamanya berkaitan dengan pelancongan, perinsutrian dan pertanian
(perikanan).
Dengan ini Garis Panduan ini disediakan untuk membantu

Kerajaan Negeri dan Pihak Berkuasa Tempatan dalam merancang
pembangunan kawasan pesisiran pantai yang teratur, berdaya maju tanpa
menjejas aset utamanya.
Penggunaan garis panduan ini lebih bertumpu kepada kawasan

yang belum dimajukan, bagi kawasan yang telah dimajukan pula
tindakan-tindakan susulan perlulah dijalankan berasaskan amalan
terbaik (best practice) untuk memastikan pembangunan di kawasan
pesisiran tidak mendatangkan masalah hakisan dan kehilangan sumber
ekonomi laut. Piawaian Perancangan dan Garis Panduan Pembangunan di
Kawasan Pesisiran Pantai adalah meliputi aspek-aspek: pengekalan
pokok-pokok melata di gumuk pantai, pengekalan elemen-elemen
semulajadi, kebebasan angkutan bujuran pantai, aktiviti penebusgunaan
pantai, dan garis panduan khusus mengikut zon-zon kegunaan tanah.
9-09-2
Definisi pesisiran pantai adalah satu kawasan pesisiran meliputi

kawasan bersempadan 5 kilometer ke sebelah darat (back shore) dan 16.1
kilometer nautika ke sebelah laut dari paras purata air pasang perbani
(shore front). Kawasan di sebelah darat termasuk sungai dan rezab air
hingga ke kawasan yang dipengaruhi oleh air masin.
Rajah 9.19: Definisi Kawasan Pesisiran Pantai
9.9.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UMUM
Garis panduan ini adalah merupakan asas di dalam setiap

perancangan dan pembangunan di kawasan pesisiran. Perkara-perkara
ini perlulah diteliti dalam merancang sesuatu pembangunan di kawasan
pesisiran pantai:
9-09-3
i. Kawasan berisiko tinggi seperti kawasan hakisan, kawasan

berbukit dan curam serta kawasan berlumpur,
pembangunan perlu dielakkan;
ii. Zon pembangunan iaitu pembangunan intensif
(pembangunan perbandaran), kawasan pemeliharaan dan
kawasan tidak boleh dibangunkan;
iii. Menyediakan zon penampan yang secukupnya di antara
pembangunan dengan garis pantai sedia ada;
iv. Jalan masuk dan jalan perkhidmatan perlu disediakan
untuk orang awam di kawasan rezab pantai di sepanjang
pantai;
v. Meminimakan kesan tiupan angin dengan mengawal
ketinggian, rekabentuk dan lokasi bangunan, hendaklah
tidak melebihi kanopi semulajadi pokok persekitaran;
vi. Rekabentuk semua kemudahan dan perkhidmatan
seharusnya bertujuan meminimakan kemusnahan alam
sekitar;
vii. Di mana boleh, pastikan bahan dan cara-cara pembinaan
sesuai dengan ‘reef - cave environment’;
viii. Mengawal pembuangan sampah dan lebihan-lebihan lain
dengan menyediakan sistem yang berkesan; dan
ix. Pembuangan air kumbahan hendaklah diteliti supaya tidak
disalurkan terus ke laut.
9.9.2 PEMAKAIAN GARIS ANJAKAN PEMBANGUNAN
i. Semua pembangunan yang melibatkan struktur binaan kekal di

kawasan pantai perlu mematuhi garis anjakan minimum mengikut
jenis pembangunan, topografi serta kesesuaian kawasan seperti
dalam Jadual 9.8.
ii. Keperluan anjakan minimum di atas boleh dikajisemula mengikut
keadaan tapak sebenar, kelonggaran boleh diberi mengikut
9-09-4
keadaan seperti yang terdapat dalam ‘Guidelines on erosion control

for development projects in the coastal zone’ yang disediakan oleh
Jabatan Pengairan dan Saliran;
iii. Walaubagaimana pun pemaju perlu menyediakan kerja-kerja
kawalan hakisan sebagai syarat kelulusan pelan; dan
iv. Sebarang bangunan atau pembinaan yang melintasi pantai hingga
ke pergigian air tidak dibenarkan di kawasan pantai berpasir.
9.9.3 PENGEKALAN POKOK-POKOK MELATA DI GUMUK

PANTAI
i. Mesti dikekalkan seberapa mungkin dalam semua keadaan

pembangunan;
ii. Meletakkan papan tanda yang melarang/memijak kawasan gumuk
pantai dan pokok-pokok melata di gumuk;
iii. Penggunaan semua jenis kenderaan di atas pantai dan gumuk
pantai tidak dibenarkan kecuali untuk tujuan pengurusan
kawasan;
iv. Kemudahan 'Boardwalk' mesti dibina untuk melindungi kerosakan
kawasan pokok-pokok melata dan mengekalkan morfologi gumuk
dan mengadakan papan tanda yang mengarahkan penggunaan
'Boardwalk'.
9.9.4 PENGEKALAN ELEMEN-ELEMEN SEMULAJADI
i. Semua anak-anak sungai perlu dikekalkan dalam keadaan

semulajadi terutamanya di zon pelancongan;
ii. Pembangunan di kawasan 'hinterland' perlu dikawal supaya tidak
menjejaskan kualiti air sungai di kawasan pesisiran memandang ia
merupakan 'outlet' akhir ke laut;
9-09-5
iii. Perlu mengekalkan kawasan berbukit dalam keadaan asal,

sebarang pembangunan perlu mengikut kontor asal dan tidak
memotong pokok kecuali tapak binaan; dan
iv. 'Sand bar', 'sand spit', 'sand banks' dan 'beach dunes' perlu
dikekalkan sebagai elemen tarikan pelancong.
9.9.5 KEBEBASAN ANGKUTAN BUJURAN PANTAI
i. Pembangunan kekal di pergigian air yang menghalang arus

bujuran pantai tidak dibenarkan sama sekali;
ii. Menggalakkan pembinaan struktur seperti jeti, tambak dan lain
struktur yang perlu dibina di atas air menggunakan tiang supaya
tidak mengganggu proses semulajadi arus air laut;
iii. Pengambilan pasir di zon aktif iaitu dalam jarak 1,000 meter dari
paras air tersurut tidak dibenarkan;
iv. Tiada aktiviti pengorekan pasir dilakukan di kawasan kedalaman
air yang kurang dari 10 meter dari paras purata air surut atau 1.5
kilometer di luar pantai yang mana lebih jauh; dan Pembangunan
di dalam sungai dan muara yang menghalang atau merubah corak
saliran, kekuatan saliran dan penahan endapan sungai keluar ke
laut dan kawasan pesisiran tidak dibenarkan
9.9.6 AKTIVITI PENEBUSGUNAAN PANTAI
i. Tidak menggalakkan aktiviti penebusgunaan pantai kerana ia

memberi kesan kepada proses semulajadi pantai;
ii. Tebusguna kawasan pantai secara kecil-kecilan akan
mengakibatkan hakisan di garis pantai yang berbengkang-
bengkuk;
iii. Bagi tujuan pembangunan keperluan penebusguna pantai
hendaklah mendapat kelulusan EIA dan memenuhi kriteria
9-09-6
selamat, terpelihara, produktif dan bebas cemar dan minima

gangguan kepada aset pantai; dan
iv. Bagi kawasan yang telah diluluskan perlulah mengikut anjakan
yang telah ditetapkan.
Rajah 9.20: Cadangan Pembangunan yang Mempunyai Jalan Perkhidmatan di Rezab Pantai
Rajah 9.21: Cadangan Pembangunan yang Mempunyai Jalan Sedia ada di Luar Rezab Pantai
9-09-7
Jadual 9.8: Ringkasan Garis Anjakan Pembangunan
Jenis Aktiviti Garis Panduan

Pantai
Pantai i. Rekreasi 60m daripada paras purata air pasang

berpasir dan perbani.
laut
ii. Kediaman dan
60m daripada paras purata air pasang
pelancongan
perbani.
iii. Perindustrian 500m daripada paras purata air pasang
ringan perbani.
iv. Perindustrian 1000m daripada paras purata air pasang
berat perbani.
v. Pertanian 100m daripada paras purata air pasang

perbani
Pantai i. Kediaman dan 400m daripada paras purata air pasang

berlumpur pelancongan perbani.
ii. Perindustrian 1000m daripada paras purata air pasang

perbani
iii. Pertanian 100m daripada paras purata air pasang

perbani
Pantai Kediaman dan 30m daripada paras purata air pasang

berbatu/cliff pelancongan perbani.
Pembangunan dibenarkan di atas air,
dengan kawalan jarak di antara
bangunan ke bangunan dan dibina di
atas tiang dengan kawalan ketinggian
dan kumbahan.
Muara dan i. Kediaman dan 20m daripada rezab sungai

sungai pelancongan

ii. Perindustrian
perbani
ringan
iii. Perindustrian
perbani
berat
iv. Pertanian
perbani
9-09-8
Pantai bagi Kediaman/ Mempunyai 60m kawasan penampan

kawasan pelancongan dari tebing laut baru serta menyediakan
tebusguna jalan perkhidmatan sepanjang pantai
tersebut untuk kegunaan.
Jadual 9.9: Piawaian Perancangan Pembangunan Mengikut Zon

Kegunaan Tanah dan Jenis Pantai
Jenis Contoh kegunaan

Piawaian
Pantai yang dibenarkan
1. Zon Rekreasi Awam
Pantai Anjak undur Rekreasi Aktif:

Berpasir bangunan kekal - padang untuk aktiviti sukan
ialah 60m dari paras tersusun;
air pasang perbani - gelanggang permainan;
(MHWS). - bangunanpejabat pengurusan;
bangunan/dewan sukan;
- pusat cenderamata; kios makanan;
- padang permainan kanak-kanak;
- boating; yachting; sculptures;
Muara Tiada bangunan - water bodies; water fountain;
sungai kekal dalam - perhentian pengangkutan awam;
dan kawasan rezab - kawasan permainan khas untuk
Sungai sungai. orang-orang cacat;
- kemudahan sokongan seperti
tandas, tempat letak kereta, tempat
duduk dll.
Anjak undur Rekreasi Pasif

bangunan ialah 20 m - taman bunga; tapak perkhemahan;
dari rezab sungai/gigi - trek jogging serta kemudahan
air yang mana lebih regangan;
dekat. - taman semulajadi; laluan pejalan
kaki;
- air terjun; 'boardwalk'; kios
makanan;
- tasik atau lain-lain 'water bodies';
- kemudahan sokongan seperti
tandas, tempat letak kereta, tempat
duduk dll.
9-09-9

Piawaian
2. Zon Hutan Bakau
Pantai Hanya 20% daripada keluasan Pembangunan

berlumpur hutan bakau boleh dibangunkan. pelancongan yang tidak
merosakkan alam
Kawasan penampan setebal 30m sekitar seperti eko-
diperlukan di antara kawasan lancong, penyelidikan
pembangunan dan hutan bakau atau dan pemerhatian.
mengikut jenis pembangunan.
3. Zon Santuari Penyu
Pantai Dibenarkan di kawasan rezab pantai Laluan pejalan kaki;

berpasir (60m). tempat penyu bertelur;
tempat letak kereta;
tandas awam; tempat
duduk; kios makanan;
lain kemudahan yang
tidak mengganggu
keselesaan penyu.
4. Zon Pembangunan di atas air dan garis pantai serta Zon Muara
Sungai & Sungai
Pantai - Anjak undur bangunan kekal ialah Aktiviti berkaitan

berpasir 20m dari MHWS. pembangunan
- Syarat anjakan dikecualikan jika pelancongan:
ia mematuhi syarat hidraulik. - ‘Chalet’, Restoren,
Tiada bangunan kekal dibenarkan Jeti, Tambak, Kelab
di atas 'brekwater'. rekreasi, Marina
- Syarat anjakan dikecualikan jika Aktiviti berkaitan
sekitaranya pembinaan di atas pertanian:
cerucuk. - Pembinaan sangkar
- Tapak binaan tidak didirikan di ikan terapung
kawasan batu karang, hutan bakau - Pembinaan pantoon
atau rumput laut.
- Pagar-pagar kawalan kelodak
diperlukan bagi mengurangkan
berlakunya air keruh terutama di
kawasan berdekatan kehidupan
laut dan kawasan batu karang.
9-09-10
Contoh
Jenis
Piawaian kegunaan yang
Pantai
dibenarkan
Sungai & - Sebarang pembinaan hendaklah dibuat di atas Jeti, restoran

muara sg. tiang. terapung, chalet.
5. Zon Eko-lancong
Pantai Membangunkan hanya 20% daripada keluasan ‘Chalet’, laluan

berlumpur hutan bakau. pejalan kaki,
muara Mengadakan zon penampan setebal 30m di ‘boardwalk’,
sungai, antara kawasan pembangunan dan hutan tempat
sungai & bakau. pemerhatian, kios
tasik. Anjakan bangunan 50m daripada paras air makanan, tandas
tertinggi di sekeliling tasik. awam, tempat
Anjak undur bangunan ialah 20m daripada letak kereta,
rizab sungai/gigi air mana yang lebih dekat. ‘boating’.
6. Zon Perumahan
Pantai - Anjak undur bangunan di pantai berpasir - sesebuah

berpasir ialah 60m dari MHWS. - berkembar
dan - Bagi pantai berlumpur, anjak undur - kondominium
berlumpur bangunan ialah 400m. - 'country
- Nisbah plot bangunan dan ketinggian homes'
bangunan hendaklah mengikut rancangan - 'apartment'
tempatan. - pusat
- Bagi kawasan yang tidak mempunyai kejiranan
Rancangan Tempatan - kemudahan
 Kepadatan sederhana & rendah mengikut masyarakat
kesesuaian tempat
 Ketinggian bangunan tidak melebihi pokok
yang tertinggi di kawasan berkenaan.
 Nisbah plot ialah 1:2
 10% minima kawasan lapang awam
- Bagi kawasan yang mempunyai rancangan
tempatan perlu mengikut densiti ketinggian
dan nisbah plot.
- Reka bentuk bangunan digalakkan
menggambarkan warisan negara.
9-09-11
Contoh
Jenis kegunaan
Piawaian
Pantai yang
dibenarkan
- Rumah teres tidak melebihi 4 unit bagi

setiap blok untuk tidak menjejaskan
pandangan/vista pantai.
Pantai - Dibenarkan di kawasan lereng bukit yang

berbatu / tidak melebihi 20 darjah dan tidak
‘cliff’ melebihi 60m kontor.
- Mengekalkan 30% kawasan dengan
tumbuhan semulajadi
- Membangunkan 30% kawasan dan
selebihinya dibiarkan dengan tumbuhan
semuladi bagi kawasan pelancongan
- Penebangan pokok hendaklah mematuhi
syarat-syarat dalam Akta Pemuliharaan
Tanah 1960 dan Akta Perancangan Bandar
dan Desa 1976 serta (pindaan) 1995.
- Penebangan pokok hanya dibenarkan di
atas tapak 'plinth' bangunan.
- Digalakkan menggunakan bahan-bahan
bangunan tempatan supaya berharmoni
dengan kawasan sekitar, reka bentuk
bangunan menggambarkan warisan
negara.
- Ketinggian bangunan hendaklah
mematuhi rancangan tempatan.
- Ketinggian bangunan tidak melebihi 9m
atau pokok yang tertinggi dalam kawasan
pemajuan yang tidak mempunyai
rancangan tempatan.
- Tapak pembangunan dan sistem jalan
mengikut kontor asal kawasan.
9-09-12
Contoh
Jenis kegunaan
Piawaian
Pantai yang
dibenarkan
Muara - Anjak undur bangunan ialah 20m dari rezab

sungai dan sungai.
sungai - Bangunan haruslah berhadapan ke sungai
- Bagi kawasan yang tidak mempunyai
rancangan tempatan
 Kepadatan sederhana & rendah mengikut
kesesuaian tempat
 Ketinggian bangunan tidak melebihi pokok
yang tertinggi di kawasan berkenaan.
 Nisbah plot ialah 1:2
 10% minima kawasan lapang awam
- Ketinggian dan kepadatan bangunan
mengikut rancangan tempatan.
7. Zon Pelabuhan dan Perindustrian
Pantai - Anjak bangunan bagi industri ringan ialah Kegunaan yang

berpasir 500 m dari MHWS manakala bagi industri berkaitan
dan berat ialah 1000 meter kecuali kawasan dengan
berlumpur berlumpur yang memerlukan 1000 meter bagi pembangunan
kedua-duanya. pelabuhan
- Kelulusan EIA hendaklah diperolehi. seperti:
 Jeti, stor,
Pantai - dibenarkan  Kawasan
berbatu / punggah
‘clif’ memunggah,
 Pejabat
Muara - Anjakan undur bangunan bagi industri ringan pengurusan,
sungai dan ialah 500m dari MHWS manakala bagi  kuaters
sungai industri berat ialah 1000m. pekerja,.
- Kelulusan EIA diperlukan. Kawasan
perindustrian
seperti:
 Tapak kilang,
 Perkedaian
9-09-13
Contoh
Jenis kegunaan
Piawaian
Pantai yang
dibenarkan
8. Zon Pertanian Akuakultur

- Kolam ikan,
Pantai - Anjakan 100 m dari purata air pasang perbani.
kolam
berpasir
- Memerlukan kajian EIA jika melebihi 50 ekar. rawatan
dan
kumbahan,
berlumpu/
- Pejabat
berpaya
pengurusan,
- Rumah
pekerja,
- Kemudahan
9. Zon Pusat Perkhidmatan
Pantai - Anjak undur bangunan di pantai berpasir - Pusat

berpasir ialah 60m dari MHWS. perniagaan
dan - Bagi pantai berlumpur, anjak undur bangunan - Institusi
berlumpur ialah 400m. pelancongan
- Nisbah plot bangunan dan ketinggian - Hotel/kondo
bangunan hendaklah mengikut rancangan - Perumahan
tempatan. - Pejabat/
- Bagi kawasan yang tidak mempunyai kerajaan/
rancangan tempatan Swasta
 Kepadatan sederhana & rendah mengikut - Kemudahan
kesesuaian tempat masyarakat
 Ketinggian bangunan tidak melebihi pokok - Perindust-
yang tertinggi di kawasan berkenaan. rian ringan
 Nisbah plot ialah 1:2 dan perkhid-
- Reka bentuk bangunan digalakkan matan
Muara - Anjak undur bangunan ialah 20m dari rezab

sungai sungai.
dan - Bangunan hendaklah menghadap ke sungai
sungai - Ketinggian dan kepadatan bangunan
mengikut rancangan tempatan.
9-09-14

Piawaian
10. Zon Kawasan Tebus Guna
Pantai - Kelulusan EIA diperlukan - Perniagaan

berpasir - Mewujudkan zon penampan - Pelancongan dan
dan selebar 60m dari tepi pantai serta aktiviti yang
berlumpur perlu menyediakan jalan berkaitan
perkhidmatan di sepanjang pantai - Perumahan
tersebut. - Rekreasi yang
- Keluasan tebusguna minimum berbentuk komersial
ialah 50 hektar. dan kemudahan
sokongannya.
Muara sg. - Tidak dibenarkan

& sungai
11. Zon Padang ‘Golf’
Pantai - Kelulusan EIA diperlukan - Pejabat pengurusan

berpasir - Mewujudkan zon penampan - Padang ‘golf’
dan selebar 20m dari MHWS - Perumahan
berlumpur - Tiada bangunan kekal di dalam - Restoran
kawasan 60m dari MHWS. - Aktiviti sokongannya
- Kawasan untuk struktur
pembinaan/bangunan hendaklah
tidak melebihi 10% daripada
keseluruhan kawasan projek.
- Ketinggian bangunan tidak
melebihi 2 tingkat daripada tanah
tertinggi.
- Reka bentuk bangunan
- Ketinggian bangunan
bersebelahan padang golf
hendaklah tidak melebihi 4
tingkat.
- Keadaan asal topografi hendaklah
dikekalkan dan penebangan pokok
hanya dibenarkan di mana perlu.
- Perlu mematuhi 'Piawaian
perancangan dan pembangunan
padang golf'.
9-09-15
Pantai - Dibenarkan di kawasan berlereng

berbatu/ tidak melebihi 12 darjah dan tidak
‘cliff’ melebihi 60 meter kontor.
- Tiada bangunan kekal di kawasan
melebihi 12 darjah dan 60 meter
tinggi.
- Sistem jalan raya hendaklah
mengikut kontor asal tapak
Muara - Mewujudkan zon penampan

sungai dan selebar 10m dari rizab sungai
sungai - Anjak undur bangunan ialah 20m
dari rezab sungai.
12. Zon Taman Bertema
Pantai - Tiada bangunan kekal di dalam Pejabat pengurusan,

berpasir 20m daripada MHWS perhotelan, aktiviti
dan - Mewujudkan laluan awam selebar rekreasi yang berkaitan
berlumpur 6m di antara sempadan lot dan kemudahan
pemajuan sokongan.
- Luas maksimum kawasan
pembangunan 20.25 hektar.
Pantai - Dibenarkan di kawasan berlereng

berbatu/ tidak melebihi 12 darjah dan tidak
cliff melebihi 60 meter kontor.
- Luas maksimum kawasan
Muara - Tidak dibenarkan pembangunan

sungai dan di kawasan rezab sungai kecuali
sungai untuk tujuan landskap
- Anjak undur bangunan ialah 20m
dari rezab sungai
- Luas maksima kawasan
9-09-16
Ensiklopedia Prosedur dan Undang-undang Perancangan bandar dan Desa
9.10 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TEMPAT IBADAT

ISLAM
Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam
Bilangan JBPD 7/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Disediakan oleh JPBD, Semenanjung Malaysia.

2.0 Latar Belakang
3.0 Takrifan dan Klasifikasi
4.0 Peranan Tempat Ibadat Islam
5.0 Prinsip Perancangan Tempat Ibadat Islam
6.1 Perancangan Tempat Ibadat
6.2 Hierarki Tempat Ibadat Islam
6.3 Konsep Susunatur Penggunaan
Ruang Masjid
6.4 Lokasi
6.5 Rekabentuk Luaran
6.6 Gunatanah Persekitaran
7.1 Perancangan Bagi Masjid Negara,
Masjid Negeri
dan Masjid Daerah/Jajahan
7.2 Perancangan Bagi Masjid Jamek
7.3 Perancangan Bagi
Surau/Madrasah/Musalla
7.4 Perancangan Bagi Bilik atau Ruang
Sembahyang
8.1 Nisbah Kepadatan
8.2 Keperluan Ruang
9-10-1
Abad ke 21 yang merupakan abad yang penuh cabaran di mana

ianya merupakan kehidupan abad maklumat dan teknologi yang
berasaskan kekuatan ekonomi, pengetahuan dan minda. Di samping itu,
pembangunan sosial, kerohanian dan moral mestilah seiring di mana
ilmu agama seharusnya selari dengan ilmu teknologi. Selain itu,
perancangan tempat ibadat Islam perlulah selaras dengan Doktrin
Perancangan dan Pembangunan Sejagat yang menekankan tiga (3)
hubungan iaitu, hubungan manusia dengan Pencipta, hubungan manusia
dengan manusia, dan hubungan manusia dengan alam sekitar. Oleh itu,
garis panduan perancangan tempat ibadat islam disediakan untuk
membantu pihak berkuasa negeri, pihak berkuasa tempatan, pemaju, dan
pihak-pihak lain dalam merancang dan menyediakan tempat ibadat
islam. Garis panduan umum adalah meliputi perancangan tempat ibadat,
hierarki tempat ibadat islam, lokasi, perletakan, gunatanah,
persekitaran, reka bentuk luaran, susunatur penggunaan ruang, nisbah
kepadatan dan anjakan bangunan. Di samping itu, garis panduan khusus
juga disediakan untuk perancangan pelbagai jenis masjid, surau dan bilik
sembahyang.
Tempat ibadat Islam merupakan tempat yang suci bagi orang

Islam untuk mengerjakan ibadat solat dan juga menjadi pusat kegiatan
masyarakat Islam. Mengikut istilah syarak, masjid juga disebut sebagai
Rumah Allah iaitu tempat paling SUCI yang wajib dipelihara dan
dimakmurkan serta menyemarakkan fungsinya oleh setiap umat Islam
pada bila-bila masa. Definisi adalah berikut:
i. Masjid:  Masjid berasal dari perkataan Arab yang

bermaksud masjid atau sajd yang merujuk kepada
bersujud atau merendahkan diri semasa
bersembahyang.
 Masjid didefinisikan sebagai bangunan khas

tempat orang Islam beribadat dan pusat aktiviti
9-10-2
kemasyarakatan.
ii. Masjid  Dinamakan Masjid Jamek kerana sembahyang

Jamek: Juma’at diadakan dengan bilangan Jemaah yang
ramai atau merupakan masjid utama dan boleh
menampung pelbagai aktiviti.
iii. Surau:  Surau merupakan tempat beribadat iaitu

sembahyang, belajar agama dan lain-lain atau
dipanggil madrasah.
iv. Madrasah:  Dirujuk sebagai tempat belajar terutamanya

berkaitan agama (mempelajari Al-Quran, hadis
dan syariah dan sebagainya). Ianya menyediakan
tempat tinggal pelajar dan pengajar dan berfungsi
sebagai salah satu institusi pendidikan.
 Madrasah dipanggil juga sebagai ‘monastic

mosques’.
v. Musalla:  Merupakan salah satu jenis masjid yang

digunakan hanya untuk tempat bersembahyang
sahaja.
vi. Bilik  Ruang tempat sembahyang berbentuk bilik kecil

Sembahyang: yang terdapat dalam bangunan di tempat-tempat
tumpuan.
vii. Pusat Islam /  Tempat kegiatan Islam peringkat negeri atau

Balai Islam/ negara yang biasanya menempatkan bangunan
Pusat pentadbiran Islam atau Pejabat Agama, Majlis
Dakwah: Agama Islam Negeri, Dewan Orang Ramai/ tempat
perjumpaan, Pusat Kutipan Zakat, Dewan
Pameran dan sebagainya.
viii. Pondok:  Pondok ialah satu institusi pendidikan agama

Islam yang berasrama. Tempat pengajian Islam
yang mempunyai kemudahan tempat
bersembahyang (madrasah), tempat tinggal pelajar
dan pengajar.
9-10-3
Perancangan Tempat Ibadat
Kriteria utama perancangan tempat ibadat adalah bergantung

kepada jumlah jemaah bermukim yang ada di satu kawasan iaitu 40
orang penduduk lelaki dewasa atau keluarga Muslim. Pembinaan masjid
tidak digalakkan bagi kawasan yang sudah mempunyai masjid.
Manakala bagi kawasan baru seperti pembangunan bandar atau kawasan
institusi, sebuah masjid perlu dibina walaupun tidak mempunyai jumlah
penduduk bermukim yang mencukupi untuk menampung sesebuah
masjid.
Gunatanah Persekitaran
Persekitaran masjid dan surau perlu harmonis dengan alam

sekitar. Penyediaan zon pemisahan adalah perlu. Mengintegrasikan
kemudahan pendidikan dengan kawasan masjid.
Hierarki Tempat Ibadat Islam
Tempat Ibadat Islam di Malaysia boleh diklasifikasikan mengikut

hierarki yang bersandarkan kepada sempadan pentadbiran di mana
setiap hierarki mempunyai fungsi dan peranannya yang tersendiri.
Konsep Susunatur Penggunaan Ruang Masjid
Konsep susunatur ruang masjid menunjukkan integrasi

penggunaan ruang dan penggunaan tanah yang optimum.
9-10-4
Lokasi
- Lokasi masjid atau surau hendaklah di tengah-tengah pusat

penempatan atau di pertemuan laluan utama untuk memudahkan
‘accessibility’ dan menjadi ‘focal point’ bagi kawasan pembangunan baru
(jarak maksima 5-10 minit perjalanan dengan unit kejiranan).
- Mempunyai ruang pembesaran yang mencukupi untuk menampung
keperluan pertambahan penduduk masa hadapan.
- Surau digalakkan disediakan di dalam kompleks perniagaan.
Rekabentuk Luaran
- Rekabentuk bangunan perlulah indah dan menarik dari segi estetik,

vokal dan 'ambience' keseluruhan.
- Menara masjid atau minerat merupakan struktur binaan yang paling
tinggi dan menonjol sebaiknya direkabentuk supaya dapat dilihat dari
semua sudut kawasan sekitarnya.
- Kedudukan arah qiblat tidak bersebelahan atau mengadap kolam
oksidasi atau tempat pembuangan sampah.
9-10-5
Jadual 9.10: Hierarki Tempat Ibadat Islam Disesuaikan Mengikut

Hierarki Petempatan
Jenis
Kemudahan Peringkat Hierarki Petempatan
Ibadat
1. Masjid Negara Peringkat Negara • Pusat Utama/
Ibu Negara
2. Masjid Negeri Peringkat Negeri • Pusat Wilayah Negara

• Pusat Wilayah Negeri/
Ibu Negeri
3. Masjid Peringkat • Pusat Separa Wilayah

Daerah/ Daerah/Jajahan Negeri.
Jajahan • Pusat Tempatan Utama
4. Masjid Mukim/ Peringkat Mukim/ • Pusat Tempatan Utama

Bandar/ Kampung/Bandar/ • Pusat Pertumbuhan Desa
Kampung Petempatan • Kampung/Kawasan
Perumahan/Kejiranan
• Petempatan Kecil
5. Surau/ Peringkat • Kampung/Kawasan

Madrasah/ Kejiranan Kecil/ Perumahan/Kejiranan
Musalla Kampung/Kawasan Kecil
Perumahan/Kawa-
san Tumpuan,
Pusat Perniagaan,
Pejabat Kerajaan,
Lapangan Terbang,
Stesen Bas dan
sebagainya.
6. Bilik Peringkat unit

Sembahyang kecil/rumah/ -
keluarga/
perseorangan
7. Mana-mana
tempat yang
bersih - -
Sumber : Kajian Bersama JPBD Negeri Kelantan dan Pejabat Projek Unit
Rancangan Pembangunan Negeri Kelantan
9-10-6
Rajah 9.22: Perhubungan dan Jenis Ruang Bagi Konsep Sebuah

Masjid Masa Hadapan
QIBLAT
STOR - Perabut, Peralatan dan

sebagainya bagi kegunaan
spesifikasi M-F
BILIK T.V
KEMUDAHAN ASAS KAWASAN LARANGAN Dilengkapi

(Rumah Sewa/Tempat Tinggal) dengan
Sebahagian dari Kawasan Kerusi/Sofa
Penyewa - Keluarga Islam yang Serbaguna (Multi-Functional
boleh menjaga-selia Masjid. Space)
Boleh dijadikan sebagai Rumah Tidak diperlukan kepada
Tumpangan bagi Pelancong- RUANG Muslim yang tidak berkenaan SUKAN
Pelancong/Rumah Ibadat/Bilal DAPUR DALAMAN
Kawasan Mihrab untuk Imam
Jimnasium
Kawasan Mimbar untuk Ruang
PUSAT MEDAN SELERA menyampaikan ceramah, untuk
PERDAGANGAN lengkap dengan peralatan diubahsuai
Kedai Buku,Kedai Tanpa pemasangan bagi Aktiviti
àudio-visual’
Runcit/Keperluan Perabut Kekal, Am
Dapur,Bank Ruang Serbaguna (untuk
Bagi Membolehkan
Pejabat Pos lelaki sembahyang, syarahan,
Ruang
Pusat Pelancongan mesyuarat, perjumpaan,
digunapakai/diubah-
Pusat Pungutan rehat dan pameran)
suai untuk Kegiatan
Zakat pada Hari Jumaat
Pusat Rawatan
BILIK AIR PERPUSTAKAAN,

RUANG BILIK SUMBER DAN
Tempat Mengambil WANITA PENTADBIRAN
Wuduk, Bilik Mandi
dan Tandas Ruang
Sembahyang
Ruang Rehat
Ruang Tempat
LOBI Tidur
Tempat Wuduk
Rak Kasut, Laci
Bilik mandi
dan Tempat dan Tandas
Menyimpan Jubah
Fungsi ruang dilihat dari pandangan

Arkitek
Ruang boleh disesuaikan sebagai

tempat tambahan untuk solat dan
perhimpunan umum
Ruang semestinya di dalam
lingkungan boleh dilihat dan didengar
9-10-7
Sumber: Dr. Mohamad Tajuddin Rasdi (1996).The Eternal Idea of A

Mosque As A Community Development Centre
Rajah 9.23: Lokasi Masjid
Laluan Pejalan
Kaki
Masjid
Rajah 9.24: Keratan Rentas Susunatur Ruang/

Rekabentuk Masjid
Qiblat
Rajah 2 : Lokasi Masjid
ruang solat
tandas/tempat
wuduk
tempat letak kereta/motorsikal
tandas/tempat wuduk
Qiblat
ruang solat
9-10-8
Di dalam 'Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam',

garis panduan khusus telah diadakan untuk aspek-aspek berikut:
i) Perancangan bagi Masjid Negara, Masjid Negeri dan Masjid

Daerah/Jajahan
ii) Perancangan bagi Masjid Jamek
iii) Perancangan bagi Surau/Madrasah/Musalla
iv) Perancangan bagi Bilik atau Ruang Sembahyang
9.10.3 PIAWAIAN PERANCANGAN
Piawaian perancangan tempat ibadat Islam yang perlu diikut

adalah seperti ditunjukkan di bawah:
Nisbah 1 surau untuk minimum 250 orang penduduk atau

Kepadatan : minimum 40 keluarga Muslim.
Keperluan Sebuah masjid untuk 200 jemaah dengan keluasan 0.2

Ruang : hektar
Sebuah masjid untuk 500 jemaah dengan keluasan 0.5

hektar
Sebuah masjid untuk 1000 jemaah dengan keluasan 1

hektar
9-10-9
Ensiklopedia Prosedur Dan Undang-undang Perancangan Bandar Dan Desa
9.11 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK PELUPUSAN

SISA TOKSID DAN SISA PEPEJAL
Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Toksid dan Sisa Pepejal
Bilangan JBPD 8/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Sisa Toksid dan Berbahaya
3.1 Identifikasi/Klasifikasi
3.2 Akta Dan Garis Panduan Sediada
3.3 Isu Dan Masalah
3.4 Prinsip Perancangan untuk Tapak
Pelupusan Sisa
Toksid dan Sisa Pepejal
4.0 Garis Panduan Perancangan untuk
Tapak Pelupusan Sisa Toksid
4.1 Kriteria Pemilihan Tapak
5.0 Sisa Buangan Pepejal
5.1 Identifikasi
5.2 Akta dan Garis Panduan Sediada
5.3 Isu dan Masalah
5.4 Garis Panduan Perancangan Tapak
Pelupusan Sisa Pepejal
5.4.1 Pemilihan Tapak
5.4.2 Kawalan Keselamatan
5.4.3 Kaedah Penimbusan
5.4.4 Kaedah/Program Kitaran
Semula (Recycle)
6.0 Perancangan dan Pembangunan Semula
Bekas Pelupusan Sisa Pepejal
9-11-1
Tekanan pembangunan yang tinggi telah menyebabkan

pengurusan bahan-bahan buangan menjadi lebih kompleks dan salah
satu isu utama masa kini ialah masalah pelupusan sisa-sisa pepejal dan
sisa toksid. Oleh itu, garis panduan ini disediakan untuk memberi
panduan dalam mengenalpasti perletakan tapak pelupusan sisa toksid
dan sisa pepejal yang dapat membantu pihak berkuasa negeri, pihak
berkuasa tempatan dan pihak-pihak lain yang terlibat dalam
menentukan dan merancang tapak-tapak yang sesuai untuk tujuan
tersebut. Pemilihan tapak tersebut adalah perlu mengambil kira keadaan
fizikal dan geologikal tanah, lokasi dan saiz tapak, kemudahan
infrastruktur yang perlu, aspek sosial, aspek persekitaran, kategori tanah
dan keperluan penyediaan 'transfer station'.
Tapak pelupusan sisa toksid dan sisa pepejal merupakan satu

kawasan yang dirizabkan khas bagi tujuan mengumpul, menyelenggara
serta menghapuskan bahan-bahan buangan sisa toksid dan sisa pepejal
sama ada daripada sektor perindustrian, perdagangan atau
perkhidmatan.
9.11.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UNTUK TAPAK

PELUPUSAN SISA TOKSID
Jadual 9.11: Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa

Toksid
Pemilihan Fizikal 1. Tidak termasuk kawasan bekalan air dan

tadahan air mengikut dasar Jabatan
Tapak Bekalan Air, kawasan banjir, kawasan
aliran air (sungai dan paya), kawasan
kecerunan melebihi 20%, paras air bawah
tanah yang rendah dan bertanah pamah.
9-11-2
Kemudahan 1. Laluan masuk yang sempurna dan mudah

Infrastruktur dihubungi dari kawasan perindustrian; dan
2. Mempunyai kemudahan infrastruktur
seperti bekalan air, elektrik dan
telekomunikasi yang mencukupi.
Geologikal 1. Mengandungi lapisan telap air yang

rendah, ketebalan melebihi 5 meter
2. Kawasan yang mempunyai gegaran gempa
bumi yang rendah sekurang-kurangnya 500
meter daripada punca asal
3. Kawasan yang bebas dari runtuhan dan
hakisan tanah; retakan batu-batan;
kawasan lombong dan bekas lombong serta
kawasan berpasir dan telap air.
Lokasi dan 1. Keluasan minimum 60 hektar dengan

Saiz kelebaran 30 meter.
2. Zon penampan minimum 200 meter dan
ditutup daripada pemandangan.
3. Jarak yang dekat dari sumber bahan
buangan/kawasan perindustrian sedia ada
dan dirancang; dan
4. Berpotensi untuk pembesaran tapak di
mana hadapan.
Sosial dan 1. Jauh dari kawasan yang mempunyai

Persekitaran kepadatan penduduk yang tinggi dan
kawasan keutamaan pembangunan kira-
kira 10-15 km.
2. Jauh dari kawasan-kawasan yang
mempunyai nilai-nilai estetaik, sejarah dan
tempat-tempat pengekalan iaitu taman-
taman awam, zon tentera dan kawasan
rekreasi kira-kira 10km; dan
3. Tempat yang tidak mempunyai kehidupan
liar atau binatang terpelihara.
Kategori 1. Keutamaan diberi kepada tanah kerajaan

tanah sedia ada yang mempunyai anggaran kos
pembayaran balik pampasan tanah yang
rendah; dan
2. Hutan simpanan dan pinggiran kawasan
tadahan juga boleh dipertimbangkan.
1. Disediakan ‘Transfer Station’ ditempat
Transfer
yang sesuai untuk tujuan kitaran semula
Station
( recycle)
9-11-3
9.11.2 SISA BUANGAN PEPEJAL
Sisa buangan pepejal adalah terdiri daripada pelbagai komponen

bahan buangan yang tidak bertoksid dan dikategorikan kepada tujuh (7)
bilangan. Di bawah peruntukan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974,
dalam seksyen 34A, perkara 18(b) dan 18(c) telah menggariskan jenis-
jenis rawatan pelupusan bahan buangan pepejal. Laporan Cadangan
Pemajuan (LCP) termasuk menerimapakai Akta A 933 (tree preservation
order) dan Kajian Penilaian Kesan Keatas Alam Sekitar (EIA) disediakan
sebelum sesuatu perancangan tapak pelupusan sisa pepejal
dipertimbangkan.
9.11.3 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK PELUPUSAN

SISA PEPEJAL
Jadual 9.12: Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa

Pepejal
Pemilihan Fizikal 1. Tidak termasuk kawasan bekalan
Tapak air dan tadahan air; kawasan
(sekurang- banjir;kawasan aliran air, paras air
kurangnya satu bawah tanah yang rendah; bertanah
tapak untuk 30000 pamah,; kawasan paya dan lumpur;
penduduk/dalam muara/pesisiran pantai dan tapak
lingkungan 10 km yang sesuai untuk pertimbangan
bagi sesebuah adalah zon industri dan terdiri
petempatan. daripada gaung/lurah yang tidak
Mempunyai ada kepentingan.
sokongan tapak
pengumpulan
sampah dalam
lingkungan 5km.)
Ekonomi 1. Lokasi-jarak masa dari tempat

sumber utama bahan hendaklah
tidak melebihi setengah hari
perjalanan sebab sisa-sisa ini cepat
busuk.
2. Keluasan minimum tapak 50-60
hektar dengan jangka usia projek
kira-kira 20 tahun.
9-11-4
3. Mudah mendapatkan tanah untuk

penimbusan; laluan jalan dan
keluar masuk yang sempurna;
anggaran kos pembayaran balik
pampasan rendah; mudah
dihubungi dan kos pengangkutan
minima; tidak mempunyai halangan
untuk tujuan pembesaran tapak
projek dan mengambil kira faedah
tapak pelupusan selepas siap jangka
projek.
Sosial 1. Utamakan tanah kerajaan untuk

memudahkan urusan pengambilan
balik.
2. Jauh dari kawasan yang
mempunyai kepadatan penduduk
yang tinggi dan keutamaan
pembangunan hendaklah sekurang-
kurangnya 5-10km.
1. Pertimbangan dari aspek
Alam
geoteknikal iaitu gunatanah sedia
Sekitar
ada, jenis permukaan tanah, paras
air bawah tanah dan kestabilan
kecerunan termasuk laporan EIA.
Kawalan Keselamatan
1. Kawalan Ke atas Air Kawalan ke atas permukaan air iaitu

Kurasan disalur keluar melalui perparitan yang
disediakan berasaskan piawaian
‘parameter’. Sistem peparitan
‘perimeter dyke’ sementara, kolam
perangkap mendap dan perangkap
mendap hendaklah dibina di kawasan
punca bahan timbus. Kemudahan
‘lechate collection’ hendaklah
disediakan.
2. Kawalan Ke atas Mematuhi syarat-syarat geologi,

Pelepasan gas hidrologi dan menggunakan tanah-
tanih asal untuk tujuan penimbusan.
Menggunakan ‘Permeable Method’
serta ‘Impermeable Method’ dan
permukaan atas lohong-lohong batu
kerikil tidak boleh ditimbus dengan
tanah tanih ataupun ditanami sebarang
tumbuhan
9-11-5
Kaedah Penimbusan
1. Kaedah “Open Dumping” Tidak teratur dan terdedah kepada bau

busuk dan pembiakan serangga dan
binatang kecil.
2. Kaedah ‘Sandwich’ Secara lapisan demi lapisan secara

mendatar. Setiap antara lapisan ini
ditimbus/ditutup dengan tanah.
3. Kaedah ‘Cell” Cara menimbus sisa buangan dengan

lapisan tanah pada setiap hari iaitu
dengan ketebalan 20 cm. Pada lapisan
penutup perantaraan hendaklah pada
ketebalan 30cm dan lapisan akhir
penutup pada ketebalan 60cm.
Kaedah Kitaran Semula Pengasingan bahan buangan melalui

proses kitaran semula (recycle) perlu
digunakan. Langkah ini dapat
mengurangkan jenis bahan buangan
yang bukan ‘biodegradable’ dilupuskan
di tapak pelupusan sampah berkenaan.
9.11.4 GARIS PANDUAN UNTUK PEMBANGUNAN SEMULA

BEKAS KAWASAN TAPAK PELUPUSAN SISA PEPEJAL.
Jadual 9.13: Garis Panduan Pembangunan Semula Bekas

Kawasan Tapak Pelupusan Sisa Pepejal
Aktiviti yang
Aktiviti yang
tidak Syarat-syarat Tujuan
dibenarkan
dibenarkan
Tapak pelupusan di sekitar pesisiran pantai / muara sungai
a) Taman-taman 1. Kawasan a) Tiada bangunan Kawasan pantai

rekreasi aktif kediaman kekal dalam adalah sensitif
dan pasir 2. Marina lingkungan jarak 10m dan sentiasa
seperti: dari ‘Mean Low Water berubah kesan
3. Industri
- taman Mark’ (MLWM). daripada
besar dan
awam hakisan.
kecil b) Had struktur
- padang
kecuali bangunan yang
permainan Supaya
Cottage dibenarkan tidak
9-11-6
Aktiviti yang
Aktiviti yang
dibenarkan
dibenarkan
kanak- Industry melebihi ketinggian pembangunan
kanak pokok-pokok. secucuk dengan
suasana
c) Penanaman semula
keaslian
pokok-pokok dan
semulajadi.
tumbuh-tumbuhan
semulajadi.
Supaya
memampatkan
struktur /
timbusan
tanah.
b) Tempat-tempat a) Bangunan perlu Anjakan

peranginan dianjak tidak kurang bangunan bagi
seperti chalets 60m (bagi pantai mengelak
dan motel berpasir dan berbatu) daripada
dan 400 meter (bagi hakisan.
pantai berlumpur)
yang diukur dari Supaya
garisan MLWM. pembangunan
b) Had ketinggian tidak seimbang
melebihi 2 tingkat dengan alam
dengan kepadatan sekitar dan
hanya 4 unit kedudukan
chalet/motel setiap semulajadi.
0.2 hektar.
Mengawal
c) Rupa bangunan kebersihan
menggambarkan kawasan
warisan negara tersebut.
a) Aktiviti yang tidak

menggunakan /
c) Cottage
memproses bahan
industry /
mentah seperti
industri
belacan, keropok dan
kampung
sebagainya.
- pusat
kraftangan b) Tidak dibenarkan
& anyaman mengorek tapak
untuk aktiviti
d) Pusat budaya berkaitan.
dan kesenian
9-11-7
Aktiviti yang
Aktiviti yang
dibenarkan
dibenarkan
e) Padang Golf a) Mewujudkan zon

penampan seluas 20m
dari MLWM.
b) Tiada bangunan
kekal dalam kawasan
60m dari MLWM.
c) Mengikut Piawaian
Perancangan dan
Pembangunan
Padang Golf JPBD.
f) Sistem a) Jalan boleh dibina di

perhubungan sepanjang pesisiran
pantai dan muara
dengan anjakan
belakang 20m dari
MLWM.
Kawasan tanah pamah, gaung lurah, berpaya atau mana-mana bekas lombong
kolam yang tidak digunakan.
a) Kawasan / Kediaman Memberi ruang

Taman untuk
perumahan Berkepadatan rendah tumbuhan serta
dan sederhana memapatkan
tanah.
Pertanian dan
Penternakan
b) Pertanian Tapak
Ternakan lembu tenusu pelupusan
c) Penternakan dan pertanian komersial mempunyai
kandungan
nitrate yang
tinggi sesuai
untuk tumbuh-
tumbuhan.
9-11-8
Aktiviti yang
Aktiviti yang
dibenarkan
dibenarkan
Padang golf
d) Kawasan Tertakluk kepada Memampatkan

Piawaian Perancangan komposisi tanah
Perniagaan dan Pembangunan dengan
Padang Golf, JPBD. tumbuhan-
tumbuhan.
e) Padang golf
f) Kawasan
rekreasi aktif &
pasif
g) Tempat letak
kereta
9-11-9
GENERAL PLANT
FACILITIES
WATER TREATMENT
INCINERATION
TRANSFER
STATION
STABILIZATION
LANDFILL
Rajah 9.25: Pelan Konsep Cadangan Loji

Pelupusan Bahan Buangan Terjadual Dan Berbahaya
(Contoh Yang Disyorkan Di Negeri Sembilan)
9-11-10
9.12 PIAWAIAN PERANCANGAN TAPAK PENCAWANG

ELEKTRIK
Piawaian Perancangan Tapak Pencawang Elektrik
Bilangan JBPD 9/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Piawaian Sediada
5.1 Lokasi Tapak
5.2 Saiz dan Fungsi
5.3 Keperluan Anjakan
5.4 Rekabentuk Bangunan
5.5 Had Ketinggian
5.6 Jalan Masuk
5.7 Sistem Perparitan
5.8 Lanskap
5.9 Kawasan Tadahan
5.10 Kawasan Berbukit
5.11 Kawasan Cerun dan Curam
9-12-1
Perancangan tapak pencawang elektrik bukan semata-mata untuk

memenuhi keperluan utiliti sahaja, tetapi ia perlu memberi penekanan
khusus dalam aspek keselamatan. Di samping itu, semua pelan
susunatur hendaklah mengambilkira tapak pencawang yang
diperindahkan dari segi aspek rekabentuk bangunan dan meminimakan
kacauganggu dari segi bunyi bising, gegaran dan pemandangan serta
kesesuaian persekitarannya. Oleh yang demikian, garis panduan ini
disediakan untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa
tempatan, Tenaga Nasional Berhad dan pemaju dalam merancang tapak
pencawang elektrik di sesuatu kawasan pembangunan. Garis panduan
yang disediakan adalah merangkumi aspek-aspek: pemilihan lokasi tapak
yang sesuai, saiz dan fungsi pencawang elektrik, keperluan anjakan
pencawang elektrik, rekabentuknya, had ketinggian bangunan, jalan
masuk, sistem perparitan, lanskap, kawasan tadahannya, dan pembinaan
pencawang elektrik di kawasan berbukit, cerun dan curam.
Pencawang elektrik adalah merupakan stesen penyaluran dan

pengagihan elektrik yang dilengkapkan dengan papan suis utama bagi
sesuatu kawasan mengikut skala. Pencawang elektrik boleh dibahagikan
kepada beberapa jenis iaitu pencawang masuk utama, pencawang
pembahagian utama, pencawang elektrik dan stesen suis utama.
9.12.1 PIAWAIAN SEDIA ADA
i. Berdasarkan kepada peruntukan keluasan kawasan berdasarkan saiz

dan fungsi pencawang yang diperlukan serta tertakluk kepada
persetujuan Tenaga Nasional Berhad.
ii. Kriteria garis panduan bekalan elektrik hanya mengambilkira faktor-
faktor:
• Punca dan keupayaan bekalan elektrik serta keperluan
penyediaan ‘sub-station’ bagi zon-zon perancangan tertentu
(termasuk bilangan dan saiznya);
9-12-2
• Cara pengagihan tenaga elektrik dan jenis salurannya (samada

melalui kabel bawah tanah atau atas tanah); dan
• Kos menyediakan bekalan dan penyelenggaraan.
9.12.2 GARIS PANDUAN
i. Lokasi tapak
• Lokasi pencawang ‘sub-station’ adalah mengikut keperluan
bekalan elektrik untuk kegunaan domestik, perdagangan dan
industri;
• Pembinaan Pencawang Masuk Utama (PMU) 275 kv didapati
tidak sesuai berhampiran kawasan perumahan, kawasan
lapang dan kemudahan awam. Zon penampan diperlukan di
antara pencawang dan gunatanah yang lain.
• Pelan lokasi Pencawang Masuk Utama (PMU) hendaklah
dikenakan syarat supaya sekurang-kurangnya 5% daripada
ruang luar dikhaskan untuk pengindahan (lanskap) dan pelan-
pelan mestilah mendapat kelulusan pihak berkuasa tempatan.
• Tapak pencawang elektrik tidak sesuai ditempatkan di
kawasan lapang kerana timbul masalah kacauganggu dari segi
keselamatan dan estetik. Jika tidak, bentuk bangunan
hendaklah disesuaikan dengan kawasan persekitaran. (natural
feature)
ii. Saiz dan Fungsi

• Struktur rekabentuk bangunan hendaklah menarik dan
dilengkapi dengan kawalan keselamatan yang lengkap serta
terhindar dari pencemaran alam sekitar (noise, vibration and
visual).
• Jenis-jenis pencawang elektrik serta keluasan tapak
pencawang adalah seperti berikut:
9-12-3
Jadual 9.14: Jenis-jenis Tapak Pencawang Elektrik
Perancangan
Keperluan
Jenis Syarat-syarat Catatan
Perancangan
Pencawang Tepi Kawasan Keluasan Tapak

Masuk Utama Pembangunan Pencawang
adalah
1. Jenis berpandukan
Konventio- 1.6 hektar ( 4 ekar) garis panduan
nal Tenaga
0.8 hektar ( 2 ekar) Nasional
2. Jenis GIS Berhad.
Pencawang Zon penampan Sebarang

Pembahagian perubahan saiz,
Utama Jalan Masuk bilangan yang
perlu
Bangunan disediakan dan
perletakan
45m x 45m ( 150
adalah
kaki)
tertakluk
kepada
persetujuan
Tenaga
Nasional
Berhad.
Pencawang Tidak
Elektrik dibenarkan
mendirikan
16.5m x 13.5m
1. ‘Single pencawang
(55kaki x 45 kaki )
Chamber’ elektrik di atas/
bersempadan
kawasan.
Tidak
dibenarkan
2. ‘Double 20m x 30m (66
mendirikan
Chamber’ kaki x 100 kaki)
pencawang
elektrik di atas/
bersempadan
kawasan
lapang.
9-12-4
• Pembangunan perumahan/perdagangan adalah digalakkan

supaya pencawang elektrik ditempatkan di dalam bangunan
yang tertutup dan dipagar dengan memenuhi segala syarat
dan keperluan yang ditetapkan.
• Jenis pencawang bagi kawasan perumahan adalah bergantung
kepada kepadatan perumahan, tempat tapak cadangan
pencawang dan kesesuaian.
Jadual 9.15: Keperluan Minima Tapak Pencawang Elektrik

Keperluan Minima Tapak Pencawang
Jenis Kemudahan Elektrik
Bil. Keluasan Catatan
30 unit Perusahaan 1 Ditentuk- Bilangan tapak ini adalah
berderet an oleh sebagai garis panduan
TNB sahaja.
12 unit Perusahaan 1 Sebarang perubahan saiz &
ringan berkembar lokasi adalah tertakluk
100 unit rumah deret 1 kepada TNB. (bergantung
30 unit rumah kedai 1 kepada beban setiap unit)
iii. Keperluan Anjakan

• Penentuan anjakan dan jarak antara bangunan adalah
bergantung kepada jenis bangunan dan had pemisah.
• Bagi perumahan atau kedai deret tapak pencawang elektrik
perlu dipisahkan dengan jalan, lorong tepi atau lorong
belakang.
• Bangunan perlu dianjakkan sekurang-kurangnya 6 meter (20
kaki) dari sempadan tapak .
iv. Rekabentuk Bangunan

• Melambangkan ciri-ciri ‘User- friendly’
• Disesuaikan dengan saiz dan fungsi tapak pencawang
• Kawasan sekitar hendaklah dilanskap atau direkabentuk
supaya bangunan tidak terlalu menonjol dan terasing daripada
pembangunan persekitaran.
9-12-5
v. Had Ketinggian
• Tidak melebihi 9.1 meter (30 kaki) bagi menyelaraskan
ketinggian dengan pembangunan persekitaran.
vi. Jalan Masuk

• Perlu disediakan laluan masuk untuk pengurusan dan
penyelenggaraan serta memenuhi syarat-syarat yang
ditetapkan oleh Jabatan Kerja Raya.
vii. Sistem Perparitan

• Mengikut keperluan dan spesifikasi Akta Jalan, Parit dan
Bangunan 1976 (Akta 133) dan ‘Sewage and Effluent
Regulation 1979’.
viii. Lanskap
• Pemilihan pokok hendaklah menepati dan sesuai dengan
fungsi, lokasi dan kesesuaian tanah.
ix. Kawasan Tadahan

• Pihak TNB perlu mengenalpasti kawasan tadahan termasuk
tapak penjanaan dan tapak stesen bagi perancangan masa
hadapan dalam menentukan bilangan, lokasi dan jenis
pencawang di sesuatu kawasan.
• Menyediakan pelan jaringan bekalan elektrik dan kawasan
perkhidmatan untuk menentukan lokasi dan ruang.
x. Kawasan Berbukit
• Tidak dibenarkan di kawasan yang mempunyai ketinggian 150
meter (492kaki) dari aras laut.
• Mengekalkan keadaan topografi asal tanah seberapa yang
boleh.
9-12-6
• Pembinaan bangunan pencawang elektrik di lereng bukit

hendaklah mempunyai rekabentuk bangunan disesuaikan
dengan elemen persekitaran untuk menjamin ‘natural skyline’
yang indah dan suasana harmoni dengan alam.
xi. Kawasan Cerun dan Curam

• Tidak dibenarkan di kawasan yang mempunyai kawasan cerun
melebihi 30 darjah
• Pembinaan di kawasan cerun antara 5-15 darjah dan kawasan
15-30 darjah dengan langkah-langkah pengawalan runtuhan
perlu dilaksanakan oleh pemaju iaitu:
- Meningkatkan kestabilan cerun melalui kerja-kerja
pemotongan bagi bahagian yang curam.
- Melaksanakan penyediaan benteng/penghadang iaitu
samada ‘Gravity retaining wall' dan ‘Crib wall’ yang
dibentuk oleh ‘precast oncrete’.
Rajah 9.26: Keperluan Anjakan Bangunan
6m
6m 6m
6m
6 m (12')
12 m (40')
9-12-7
Rajah 9.27: Keperluan Penyediaan Zon Penampan
9-12-8
9.13 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK INCINERATOR
Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator
Bilangan JBPD 10/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia.

Merupakan dokumen sokongan kepada garis panduan
bagi perletakan tapak Incinerator yang lebih
terperinci oleh Jabatan Alam Sekitar

2.0 Latar Belakang
3.0 Incinerator
4.0 Isu-Isu dan Masalah
6.0 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator
Pemilihan Tapak
6.1.1 Garis Panduan Perancangan Tapak
Incinerator Skel Kecil
Incinerator Skel Sederhana
Incinerator Skel Besar
9-13-1
Tujuan garis panduan ini disediakan adalah untuk membantu

pihak berkuasa tempatan, pemaju dan pihak-pihak lain yang terlibat
dalam menentukan tapak yang sesuai untuk incinerator. Garis panduan
ini adalah menyokong kepada garis panduan perletakan tapak
incinerator yang lebih terperinci oleh Jabatan Alam Sekitar. Garis
panduan telah disediakan untuk pemilihan tapak incinerator mengikut
sekil incinerator (kecil, sederhana dan besar) dalam aspek-aspek lokasi,
saiz tapak, kapasiti, rekabentuk bangunan loji, zon penampan yang
diperlukan, laluan masuk yang perlu, tempat letak kenderaan, keperluan
lanskap, pemeliharaan alam sekitar dan sebagainya.
Incinerator merupakan suatu alat untuk memproses bahan-bahan

buangan melalui proses pembakaran. Secara amnya, konsep pembakaran
telah lama dipraktikkan oleh manusia dan aktiviti ini adalah meluas.
Jadual 9.16: Takrifan Incinerator
Mass Loji pembakaran secara besar-besaran bahan buangan

Burning’ pepejal dan sampah sarap.
Sampah sarap diasingkan, diklasifikasikan mengikut

Refuse bahagian tertentu dan seterusnya pemilihan bahagian yang
Derived boleh diguna semula dan bahagian yang tidak boleh
Fuel terbakar. Baki seterusnya dihancurkan sebelum
dimasukkan ke dalam Incinerator untuk pembakaran.
9-13-2
9.13.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK INCINERATOR
Jadual 9.17: Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator
Bahan Reka bentuk Reka bentuk Lanskap &

Lokasi Kapasiti Saiz tapak Catatan
Pembakar Bangunan Loji Alam Sekitar
Sekil Kecil Tempat

- Sesuai ditempatkan Diantara 15- Bahan Rekabentuk tiada tiada Zon penampan Letak kereta
dalam kawasan 200 tan sehari buangan jenis tertutup dari tapak loji 1 TLK : 100m
pembangunan (bandar) domestik dan ‘non- sekurang- persegi
yang bertanah pamah) sahaja integrated’ dan kurangnya
Bagi tujuan mempunyai 10m.
- Laluan infrastruktur ‘Heat Recovery Aksesibiliti
yang sempurna serombong Tertakluk
System’ mengikut 12-15 meter
- Mudah dihubungi dengan sekurang- kepada ulasan
ketinggian EIA, LCP dan (40-50 kaki)
kos pengangkutan yang kurangnya 150 tertentu yang
minima tan sehari Akta A 933.
diperakui oleh
- Keluasan tapak kira-kira JAS Kawasan
0.4 hektar (1 ekar) untuk lapang/lanskap
Mempunyai /zon penampan
15 tan sehari dan 2 ‘HRS’ bagi
hektar untuk 200 tan diwartakan
tujuan mengikut
sehari. penjimatan seksyen 62 di
tenaga elektrik bawah KTN
9-13-3

Skel Sederhana
- Sempadan kawasan Antara 200- Bahan tiada Bagi 35-40 Tapak adalah Zon penampan Tempat
pembangunan dan di luar 400 tan sehari buangan hektar ( 10 sejenis dari tapak loji Letak kereta
kawasan pembangunan domestik ekar untuk bersepadu di 200 meter – 1 TLK : 100m
- Kawasan bertanah dan bahan loji) mana tapak 500 meter persegi
Bagi tujuan buangan penimbusan
pamah ‘Heat Recovery pepejal dan loji
- Tidak termasuk kawasan System’ sahaja pembakaran Tertakluk Aksesibiliti
banjir sekurang- Jangka hayat diintegrasikan kepada ulasan
kurangnya 150 EIA, LCP dan 15-18 meter
- Kawasan yang bebas dari 20 tahun di tapak yang
runtuhan dan hakisan tan sehari Akta A 933 (50-60 kaki)
sama
- Jarak dari kawasan
keutamaan Kawasan
pembangunan ( maksima lapang /
50km radius) lanskap / zon
- Jauh dari kawasan yang penampan
mempunyai nilai sejarah, diwartakan
estetik dan tempat mengikut
pengekalan. seksyen 62 di
bawah KTN
- Jauh dari kawasan
kepadatan penduduk
tinggi.
- Laluan infrastruktur
9-13-4

yang sempurna dan kos
pengangkutan yang
minima
- Setengah hari
perjalanan.
Skel Besar
- Di luar kawasan Melebihi 400 Bahan Tiada Bagi 60 hektar Tapak adalah Zon penampan Tempat
pembangunan. tan sehari buangan ( 10 hektar jenis dari tapak loji Letak kereta
- Kawasan bertanah domestik untuk loji) bersepadu sekurang- 1 TLK : 100m
pamah dan bahan kurangnya persegi
Ada ‘Heat buangan 10m.
- Tidak termasuk kawasan Recovery berjadual Loji-loji
banjir System’ pemprosesan Aksesibiliti
( Toksid) Jangka hayat ini termasuk Tertakluk
- Kawasan yang bebas dari 20 tahun 20-30 meter
runtuhan dan hakisan juga aktiviti kepada ulasan
penimbusan EIA, LCP dan (66-120 kaki)
- Jauh dari kawasan yang (landfill) Akta A 933.
mempunyai nilai sejarah, ‘inorganic
estetik dan tempat waste
pengekalan. physical/ Kawasan
- Jauh dari kawasan chemical lapang /
kepadatan penduduk plant dan lanskap / zon
tinggi. ‘special waste penampan
plant’’ diwartakan
mengikut
9-13-5

- Laluan infrastruktur seksyen 62 di

yang sempurna dan kos bawah KTN
pengangkutan yang
minima
- Setengah hari perjalanan
9-13-6
Rajah 9.28: Incinerator Skel Kecil
Rajah 9.29: Incinerator Skel Kecil

SekiKecil
Kawasan
Pembangunan
Kawasan
Perumahan
Kawasan
Perumahan
Kawasan
Pembanguna
9-13-7
Rajah 9.30: Keratan Rentas Laluan Masuk (50 kaki) ke Tapak

Incinerator Bersaiz Kecil
Rajah 9.31: Incinerator Skel Sederhana
9-13-8
Rajah 9.32: Incinerator Skel Sederhana
KAWASAN
PEMBANGUNAN
Jarak 50 km radius
Tapak
Incinerator Zon Penampan 200-500m
Tapak
Penambusan
200m Jarak 50 km radius
Jarak 50 km radius
KAWASAN
PERUMAHAN
KAWASAN
PEMBANGUNAN
9-13-9
Rajah 9.33: Incinerator Skel Besar
I Rajah 9.34: Incinerator Skel Besar

ncinerator Sekil Besar
Jarak 50 km radius
dari Perumahan
Zon Penampan 200-

1000m
Tapak
Incinerator
Jarak 50 km radius
dari Pembangunan
Jarak 50 km radius
9-13-10
Rajah 9.35: Burning Schematic
Rajah 9.36: Rotary Kiln
9-13-11
9.14 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN PERDAGANGAN
Piawaian Perancangan Kawasan Perdagangan
Bilangan JBPD 11/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Definisi
4.0 Prinsip dan Perancangan
5.0 Dasar Pelaksanaan
6.1 Perancangan Tapak
6.2 Jalan
6.3 Kemudahan Tempat Letak Kereta
6.4 Rekabentuk
6.5 Kemudahan Pengangkutan, Lalulintas,
Utiliti dan Kemudahan Sokongan
6.6 Perancangan Tanah Lapang Awam dan
Lanskap
6.7 Ketinggian Bangunan
6.8 Zon Penampan
7.1 Pasaraya
7.2 ‘Hypermarket’
7.3 Rumah Kedai
7.4 Rumah Kedai Kos Rendah
7.5 Kompleks Perniagaan, Pejabat, Hotel,
Dengan Bangunan Tersendiri (Free
Standing Building)
7.6 Pusat Penjaja/Kompleks Penjajaan
7.7 Pasar (Pasar Basah dan Pasar Kering)
7.8 Pasar Malam dan Pasar Tani
7.9 Pembangunan Bersepadu
8.0 Piawaian Perancangan Kawasan
Perdagangan
8.1 Kawalan Ketinggian Bangunan
8.2 Anjakan dan Jarak Antara Bangunan
8.3 Nisbah ‘Plot’ (Plot Ratio)
9-14-1
8.4 Kawasan ‘Plinth’/Bangunan

8.5 Jalan Dalam Kawasan Perdagangan
8.6 Tempat Letak Kenderaan
Piawaian ini disediakan bertujuan untuk membantu pihak

berkuasa tempatan dan pemaju dalam merancang pembangunan
kawasan perdagangan mengikut hierarki dan fungsi bandar. Garis
panduan umum yang disediakan adalah merangkumi aspek-aspek:
perancangan tapak, jalan raya, kemudahan tempat letak kenderaan,
rekabentuk bangunan, kemudahan, utiliti, perancangan tanah lapang,
lanskap, ketinggian bangunan, penyediaan zon penampan dan
sebagainya. Selain itu, terdapat juga garis panduan khusus mengikut
jenis-jenis perdagangan seperti pasaraya, ‘hypermarket’, rumah kedai,
kompleks perniagaan, pusat penjaja, pasar, pasar malam dan pasar tani.
Perdagangan bermaksud apa-apa aktiviti perniagaan, pekerjaan

atau lapangan termasuk penawaran barangan atau perkhidmatan,
penyimpanan atau pertukaran apa jua jenis barangan untuk tujuan
perniagaan.
Perancangan Tapak
i. Kawasan perdagangan perlu dilengkapi dengan sistem
pengangkutan awam dengan mengambilkira keupayaan,
kesan lalulintas dan hierarki jalan untuk mengelakkan
pembaziran sumber serta memberi keselesaan,
mudahsampai dan menjaminkan keselamatan kepada
pengguna;
9-14-2
ii. Menumpukan perdagangan berdensiti tinggi di sepanjang

jalan utama;
iii. Aktiviti-aktiviti perdagangan ringan dan perkhidmatan
yang tidak mencemar boleh diletakkan berhampiran
dengan kawasan perumahan;
iv. Aktiviti-aktiviti perdagangan yang menjana lalulintas
hendaklah diletakkan berhampiran jalan yang paling
sesuai dengan jenis kenderaan yang akan mengunjunginya;
v. Perniagaan berbentuk gedung membeli-belah iaitu
‘hypermarket’ seperti Makro, Giant, Carrefour dan
sebagainya lebih sesuai diletakkan di sepanjang jalan
utama dan jalan-jalan yang menghubungkan sesuatu
bandar dengan pusat-pusat perniagaan yang lain. Ianya
adalah bertujuan untuk mengukuhkan fungsi kawasan
perniagaan sebagai fokus dan tumpuan aktiviti pusat
bandar;
vi. Pasar malam dan pasar tani sebagai salah satu pusat
tumpuan ramai hendaklah disediakan di lokasi yang
strategik, mudahsampai, selamat, teratur, indah dan
dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan awam seperti
kios, pondok telefon, tandas awam, surau dan tempat letak
kereta sesuai dengan budaya tempatan;
vii. Bangunan perdagangan berbentuk teres tidak semestinya
menghadap jalan utama sehingga menimbulkan satu
keadaan berderet. Tiap-tiap deretan 15 unit perlulah
menyediakan ‘break’ samada dalam bentuk kemudahan
rekreasi, jalan atau penampan hijau (green buffer); dan
viii. Perancangan kawasan perdagangan perlu mengambilkira
topografi asal tapak dan disesuaikan dengan elemen-
elemen buatan supaya dapat mewujudkan pandangan
menarik, mercutanda dan ‘skyline’ yang harmoni dan
seimbang
9-14-3
Jalan
i. Kawasan perniagaan perlu dilengkapkan dengan sistem
dan hierarki jalan serta laluan fizikal yang berterusan,
berteduh, mesra kanak-kanak (child-friendly), orang-orang
tua dan golongan kurang upaya;
ii. Pusat aktiviti perdagangan perlu dilengkapkan dengan
laluan (access) dan siarkaki yang berterusan; dan
iii. Kategori jalan hendaklah mematuhi ‘Guidelines and
Geometric Standards On Road Network System’ dan Garis
Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti yang
disediakan oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia.
Kemudahan Tempat Letak Kenderaan

i. Perlu menyediakan kemudahan tempat letak kenderaan di
kawasan perdagangan yang meliputi perkara-perkara
berikut :
a. Tempat letak kereta ‘off street parking’;
b. Tempat letak kereta ‘on street parking’ disediakan
kecuali di kawasan berikut :
• Di tempat laluan keluar masuk ke bangunan,
kawasan memunggah barang dan kawasan laluan
perkhidmatan seliaan;
• Tidak menghalang penglihatan dipersimpangan
jalan, laluan lintasan pejalan kaki, perhentian bas
dan perhentian teksi; dan
• Dibenarkan hanya pada sebelah tepian jalan sahaja.
c. Tempat letak kereta perlu diberi keutamaan kepada
kenderaan perkhidmatan dan lain-lain kenderaan
sendirian;
ii. Tempat letak kenderaan direkabentuk dan mengambilkira

faktor keselamatan;
9-14-4
iii. Tempat letak kenderaan perlu menempatkan ruang-ruang

menunggu dan disediakan kemudahan awam yang sesuai
dan mudah diselenggara;
iv. Memperuntukkan 15 peratus kawasan meletak kenderaan
untuk penanaman pokok. Boleh mengadakan kotak
tanaman atau pergola sebagai ganti jika kawasan adalah
terhad;
v. Menyediakan ruang minimum 2 meter pembahagi lot
kereta untuk penanaman pokok dan juga ruang penanaman
rumput atau ‘grasscrete’;
vi. Menanam satu pokok utama bagi setiap tiga petak letak
kereta iaitu pokok yang rendang, tidak mempunyai akar
merebak, tidak berbuah, dahan tidak rapuh, tidak
mempunyai daun yang kerap gugur dan mudah
diselenggara;
vii. Menanam pokok renek dan penutup bumi di kawasan jalan
masuk utama, di pembahagi dan pinggiran tempat letak
kereta.
viii. Mereka bentuk elemen-elemen lanskap kejur seperti lampu
dan permukaan batu-batan sesuai dengan lanskap lembut;
dan
ix. Menyediakan ruang penanaman 1.5 meter x 2.5 meter
setiap 3 lot kereta bagi tempat letak kereta di bahagian
depan kedai;
Rekabentuk
i. Rekabentuk bangunan yang harmoni, unik dan menarik
hendaklah diwujudkan dengan mengambilkira ciri-ciri
senibina yang melambangkan sosio-budaya tempatan;
ii. Ciri-ciri rekabentuk dan jenis bangunan perdagangan
hendaklah anjal kepada keperluan pelbagai aktivitinya
tetapi mencerminkan konsep pembangunan kawasan
9-14-5
bandar yang efisien dan berfungsi, berwarna-warni dan

menarik;
iii. Rekabentuk bangunan hendaklah mengambilkira keadaan
keadaan topografi semulajadi kawasan dan diadunkan
dengan elemen-elemen buatan tanpa menjejaskan
kestabilan, kesinambungan, keharmonian dan keunikan
alam semulajadi;
iv. Rekabentuk kawasan perdagangan hendaklah mempunyai
jaringan lorong mengikut tujuan dan fungsi;
v. Pembangunan bangunan perdagangan hendaklah seimbang
dan ketinggian yang berpatutan tanpa menjejaskan
keselesaan serta keselamatan pengguna;
vi. Mewujudkan aktiviti perdagangan berasaskan konsep
‘market-place’ untuk pelancong-pelancong;
vii. Kawasan perdagangan perlu direkabentuk supaya
mempunyai identiti sesuai dengan aset dan imej yang perlu
dipersembahkan supaya mempunyai ‘sense of belonging’;
viii. Perancangan kawasan perdagangan hendaklah
mengambilkira bangunan-bangunan bersejarah yang boleh
dikekalkan serta meningkatkan imej dan ‘sense of place’
dan mewujudkan bangunan utama, jalan sebagai
‘landmark’ dan pandu arah;
ix. Kawasan perniagaan dirancang untuk pelbagai kemudahan
perdagangan yang sesuai, lengkap, penyayang dan selamat
untuk penduduk setempat;
x. Mewujudkan konsep ‘street shopping’ dengan kemudahan
pejalan kaki yang luas berkonsepkan ‘pedestrian mall’;
xi. Perniagaan seperti pasar, kedai dan gedung membeli-belah
lebih sesuai diletakkan di sepanjang jalan utama dan jalan-
jalan yang menghubungkan sesuatu kawasan perniagaan
dengan pusat perniagaan yang lain. Ia bertujuan untuk
mengukuhkan fungsi kawasan perniagaan sebagai fokus
atau tumpuan aktiviti perdagangan. Aktiviti di kawasan ini
9-14-6
perlulah beroperasi siang dan malam agar ianya kelihatan

‘lively’ sepanjang masa;
xii. Tempat berniaga ‘informal’ secara bersepadu (simbiotik)
sebagai salah satu pusat tumpuan ramai disediakan di
lokasi yang strategik, mudahsampai, selamat, bersih, indah
dan cukup dengan kemudahan-kemudahan awam; dan
xiii. Perancangan antara bangunan-bangunan perniagaan perlu
mengambilkira penyediaan ‘pedestrian mall’, ‘courtyards’
dan lain-lain bentuk ruang lapang berlanskap bagi
mewujudkan persekitaran yang mesra dan ceria, sihat,
subur, indah dan berinteraksi.
Kemudahan Pengangkutan, Lalulintas, Utiliti dan

Kemudahan Sokongan
i. Pusat pengangkutan awam yang sesuai dan mudahsampai
perlu diwujudkan;
ii. Kemudahan laluan pejalan kaki yang bersistematik, selesa
dan selamat yang menghubungkan tempat-tempat
tumpuan awam hendaklah disediakan;
iii. Menggalakkan penyediaan laman dalam (courtyard)
sebagai satu kemudahan dan pengaliran udara yang lebih
baik;
iv. Menyediakan sistem perparitan yang berkeupayaan
menerima ‘stom water’ yang maksimum;
v. Menyediakan sistem pelupusan sampah perdagangan yang
sesuai dengan cara hidup pelanggan-pelanggan bandar;
vi. Kemudahan perkhidmatan dan sosial merupakan
komponen yang perlu diselaraskan dalam kawasan
perdagangan seperti menyediakan ruang untuk surau dan
kawasan rekreasi untuk kanak-kanak;
9-14-7
vii. Mewujudkan elemen rekabentuk kemudahan sokongan

seperti 'boulevard', mercu tanda, 'vista', 'pedestrian mall'
dan 'street scape';
viii. Mengambilkira keperluan semua golongan masyarakat
termasuk golongan kurang upaya dan istimewa; dan
ix. Menyediakan laluan kemudahan utiliti dengan
menggunakan konsep bistari (common trenching) melalui
rangkaian dan jaluran bawah tanah.
Perancangan Tanah Lapang Awam dan Lanskap

i. Memperuntukan 10% daripada kawasan pembangunan
untuk tanah lapang awam;
ii. Aktiviti perdagangan hendaklah dilengkapi dengan
berbagai kemudahan tanah lapang untuk interaksi sosial
seperti, dataran, plaza dan courtyards;
iii. Rangkaian badan air, taman, tanah lapang, dataran laluan
pejalan kaki dan basikal, hendaklah dijadikan konsep
perancangan kawasan perdagangan untuk mewujudkan
persekitaran yang berbudaya dan berimej; dan
iv. Menggalakan teduhan matahari dengan mewujudkan
persekitaran yang hijau di sekeliling bangunan dengan
memperkenalkan lanskap, di dalam dan di luar bangunan
seperti taman atas bumbung, courtyard dan sebagainya.
Ketinggian Bangunan
i. Ketinggian bangunan perdagangan ditentukan oleh faktor-
faktor berikut:
- had yang dianggap menghormati kesendirian (privacy)
bangunan jiran;
- Hak jiran kepada udara, cahaya suria, sudut dan lorong
pandangan;
- Jenis aktiviti perdagangan dan perletakannya; dan
9-14-8
- Nisbah plot dan kawasan liputan tapak yang

dibenarkan.
ii. Ketinggian bangunan pencakar langit hendaklah
melambangkan keindahan kesenian dan kedaulatan
bangsa.
iii. Senibina dan rekabentuk kawasan perdagangan yang kaya
dengan elemen senibina seperti tembok, arked, ruang legar
dan arches dengan pertalian dan pengertian yang jelas
adalah digalakkan untuk mewujudkan ‘sense of belonging
dan sense of identity’.
iv. Saiz dan perletakan papan tanda iklan perniagaan mesti
mengikut satu susunan yang seragam. Papan tanda iklan
mesti menggunakan Bahasa Malaysia, dan papan tanda
perlu dapat berfungsi pada waktu siang dan malam, serta
tidak menjejaskan prestasi lalulintas di kawasan
bersebelahan.
Zon Penampan
i. Zon penampan hijau (green buffer) adalah khusus untuk
mengawal pencemaran udara, melindungi pemandangan
dan memperindahkan kawasan serasi dengan kawasan
sekitarnya.
Garis panduan khusus adalah merangkumi jenis-jenis

perdagangan seperti berikut:
a. Pasaraya
b. ‘Hypermarket’
c. Rumah Kedai
d. Rumah Kedai Kos Rendah
9-14-9
e. Kompleks perniagaan, Pejabat, Hotel dengan bangunan

tersendiri
f. Pusat Penjaja/Kompleks Penjajaan
g. Pasar
h. Pasar Malam dan Pasar Tani
i. Pembangunan Bersepadu
9.14.3 PIAWAIAN
Kawalan Ketinggian Bangunan
Bagi menentukan kawalan ketinggian, beberapa fakor perlu diambilkira:

 Pertimbangan pengekalan mercutanda dan taman bandar
 Keperluan 'functional' aktiviti perdagangan
 Kapasiti kemudahan-kemudahan infrastruktur
 Keperluan-keperluan kawasan terkhusus
Anjakan dan Jarak antara Bangunan
Anjakan bangunan-bangunan perlu disediakan bagi pembangunan-

pembangunan berikut:
 Pembangunan 'infill' rumah kedai
 Pembangunan komprehensif rumah kedai
 Pembangunan 'free standing'.
Bagi bangunan lima (5) tingkat dan lebih, jarak antara bangunan
ditentukan melalui pembangunan tengen 30 darjah iaitu:
 Bagi bangunan dalam lot yang sama, tangen 30 darjah dikira dari
dinding ke dinding bangunan bersebelahan
 Bagi bangunan dalam lot yang berlainan, tengen 30 darjah dikira dari
dinding ke garis sempadan tapak.
9-14-10
Nisbah ‘Plot’ (Plot Ratio)
Formula yang sering digunakan di dalam pengiraan nisbah plot adalah:
Nisbah Plot = (jumlah luas lantai) ÷ (1.3 x jumlah luas tapak)
Kawasan ‘Plinth’
Kawasan ‘plinth’ adalah bahagian kawasan dari sesuatu lot yang akan
diliputi oleh bangunan. Kawasan ‘plinth’ yang dikenakan adalah:
 Rumah kedai = 100%, walau bagaimanapun, digalakkan penyediaan
ruang lanskap, ‘setback’ dan ‘pedestrian’ street selebar 3 meter.
 Kompleks perniagaan, pejabat, hotel dengan bangunan tersendiri =
60%. Keluasan lot ini mestilah mencukupi untuk memuatkan ruang
tempat letak kereta terbuka, ruang siarkaki, 10% tanah lapang yang
diintegrasikan dengan 'urban design' di hadapan bangunan. Ruang
utiliti, memunggah serta ruang pembuangan sampah disediakan di
bahagian belakang.
 Bagi kawasan luar bandar, ruang anjak bangunan 20m hendaklah
disediakan di sekeliling bangunan sebagai ruang sirkulasi.
Jalan dalam Kawasan Perdagangan
Piawaian bagi kategori-kategori jalan di dalam kawasan perdagangan

adalah seperti di dalam Jadual 9.18 dan Jadual 9.19.
9-14-11
Jadual 9.18: Kategori Jalan dalam Kawasan Perdagangan
Kategori
Piawaian Jalan
Jalan
Jalan tempatan 40-50m - jalan tempatan yang utama di kawasan-kawasan

perniagaan.
‘Collector road’ 30-40m – ‘collector road’ memungut dan membawa trafik

masuk dan keluar dari kawasan perniagaan.
Jalan 20 meter bagi jalan biasa dan 15 meter bagi jalan

perkhidmatan perkhidmatan yang kecil.
Jalan belakang Rumah kedai 1-3 tingkat memerlukan jalan belakang 6m.
Rumah kedai > 4 tingkat memerlukan jalan belakang

12m.
Jalan tepi Rumah kedai 1-3 tingkat memerlukan jalan belakang 6m.
Rumah kedai > 4 tingkat memerlukan jalan belakang

12m.
Jalan buntu Tidak dibenarkan di kawasan perniagaan.
‘Cul-de-sac’
Laluan pejalan 3m bagi kawasan pusat perniagaan dan pusat bandar

kaki & ‘urban
path’ 2.5m bagi kawasan perniagaan luar bandar dan pusat
petempatan.
Jadual 9.19: Keperluan Jalan Minimum mengikut Jenis

Perniagaan
Lebar Jalan dan Lorong (kaki)

Jenis
Pembangunan Jalan Jalan Lorong Lorong
susur belakang tepi
Rumah kedai 100' 50' 20' 20-40'
Kompleks perniagaan 100' ; 132' 50' 40' 40'
9-14-12
Tempat Letak Kenderaan
Jadual 9.20: Piawaian Tempat Letak Kereta

Pejabat / hotel  1 petak kereta / 47 meter persegi.
 1 petak motorsikal / 47 meter persegi.
 Tambahan 10% dari jumlah-jumlah tersebut
untuk pelawat.
 Tambahan 2 bay untuk bas pelancongan.
Rumah kedai  2 petak kereta / 47 meter persegi
Emporium, arked,  1 petak kereta / 47 meter persegi.
pusat membeli-belah,  1 petak motorsikal / 47 meter persegi.
butik, studio fesyen,
pusat pembangunan,
pusat pembangunan
perniagaan
komprehensif, kelab
malam & gelanggang
bowling.
Pasar, pasar mini  1 petak kereta / 24 meter persegi.
Dewan persidangan,  1 petak kereta / 5 tempat duduk
oditorium, bilik  1 petak motorsikal / 500 meter persegi.
sumber, dewan  2 bay untuk bas
sebarguna, dewan
orang ramai.
Restoran, kedai  1 petak kereta / 24 meter persegi.
makan, kelab malam,  1 petak motorsikal / 24 meter persegi.
kafeteria, ‘snack
bars’, ‘grill rooms’,
‘steak house’.
Ruang untuk  minimum 9 meter x 8 meter
9-14-13
pemunggahan  luas petak untuk treler 14 kaki x 60 kaki

Ruang untuk gudang  1 petak kereta bagi 235 meter persegi yang
dan stor pertama.
 Tambahan 10% dari jumlah petak kereta
untuk pelawat.
 1 petak lori / 470 meter persegi
 Tambahan 1 petak kereta untuk 100-200
meter persegi ruang lantai
9-14-14
9.15 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN PERINDUSTRIAN
Piawaian Perancangan Kawasan Perindustrian
Bilangan JBPD 12/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Pembangunan Kawasan Perindustrian
4.0 Prinsip Perancangan Kawasan Perindustrian
5.1 Komponen Perancangan Kawasan
Perindustrian
5.3 Pengezonan
5.4 Keluasan dan Saiz Minimum Lot
5.5 Anjakan Bangunan
5.6 Had Ketinggian Bangunan
5.7 Ruang Untuk Pemunggahan
5.8 Tempat Letak Kenderaan
5.9 Tempat Letak Lori dan Traler
5.10 Sistem Rangkaian Jalanraya dan
Pengangkutan
5.11 Tapak Pelupusan Sementara (Transfer
Point) Sisa Toksid
dan Sisa Pepejal Kawasan
Perindustrian
5.12 Zon Penampan
5.13 Asrama Pekerja
5.14 Rekreasi
5.15 Kedai dan Gerai
6.1 Taman Industri Berteknologi Tinggi
6.2 Industri Bertingkat
6.3 Industri Perkhidmatan Pusat Servis
Kereta
6.4 Taman Perdagangan
7.0 Piawaian Kawasan Perindustrian
9-15-1
Kepesatan pembangunan ekonomi telah meningkatkan pemajuan

tanah untuk pembangunan industri. Berikutan daripada proses
perindustrian, pelbagai masalah telah wujud seperti kewujudan kilang
haram dan berbahaya, kesesakan kawasan industri, masalah pengurusan
sisa industri dan masalah pencemaran, yang memerlukan perancangan
kawasan industri yang lebih rapi. Oleh itu, garis panduan ini perlu
disediakan untuk membantu pihak berkuasa tempatan, agensi-agensi
kerajaan, badan-badan berkanun dan pihak swasta di dalam menentukan
kesesuaian lokasi, tapak serta kemudahan-kemudahan lain yang perlu
disediakan bagi pembangunan industri. Garis panduan ini meliputi aspek-
aspek: komponen kawasan perindustrian, perancangan tapak
perindustrian, pengezonan kawasan industri, keluasan dan saiz minimum
lot, anjakan bangunan, hak ketinggian bangunan, ruang untuk
pemunggahan, tempat letak kenderaan, sistem rangkaian pengangkutan,
tapak pelupusan sementara, tapak pelupusan sisa toksid, zon penampan,
asrama pekerja dan sebagainya.
Perindustrian adalah melibatkan aktiviti-aktiviti yang

menukarkan bahan-bahan mentah kepada produk-produk dan ia
melibatkan proses pengeluaran. Industri boleh dikategorikan kepada lima
(5) jenis yang utama iaitu industri ringan, industri sederhana, industri
berat, industri khas dan industri kecil dan sederhana (IKS).
9.15.1 KATEGORI INDUSTRI
a) Industri Ringan
 Industri Ringan Jenis A
Industri yang tidak menghasilkan bunyi yang kuat dari
penggunaan mesin, kipas, alat pendingin serta lain-lain peralatan
yang digunakan. Kadar bunyi yang dihasilkan adalah tidak
melebihi 65 dB(A)Leq.
9-15-2
 Industri Ringan Jenis B

Industri ini tidak menghasilkan bunyi yang kuat dari peralatan
yang digunakan. Kadar bunyi yang dihasilkan tidak melebihi 65
dB(A)Leq. Ia mungkin menghasilkan sedikit bahan buangan yang
boleh dikumbah semula sebelum dibuang dan mematuhi kelas A
dan B Kualiti Alam Sekitar.
Ia adalah boleh ditempatkan berhampiran dengan kawasan
kediaman atau kawasan pembangunan.
b) Industri Sederhana
Industri yang menghasilkan bahan buangan, bunyi, bau serta gas di
dalam proses pembuatan seharian. Di samping itu, ia juga
menggunakan bahan mentah yang dikategorikan sebagai berbahaya.
Ia perlulah ditempatkan agak jauh dari kawasan perumahan.
c) Industri Berat
Industri yang menggunakan bahan mentah dan menghasilkan bahan
buangan serta pencemaran baik di dalam bentuk pepejal, cecair dan
gas. Ia mempunyai risiko yang tinggi dari segi kebakaran, letupan,
pencemaran biologi serta risiko-risiko lain alam sekitar.
d) Industri Khas
Industri berat yang menggunakan teknologi tinggi serta canggih dan
menggunakan bahan mentah di dalam proses hariannya. Industri jenis
ini berupaya untuk mengkumbah dan mengelola semula bahan
buangannya.
 Industri Berteknologi Tinggi
 Industri Penerbangan
e) Industri Kecil Sederhana (IKS)

Industri ringan yang ditadbir di bawah Perbadanan Pembangunan
Industri Kecil dan Sederhana di setiap negeri.
9-15-3
9.15.2 GARIS PANDUAN UMUM KAWASAN PERINDUSTRIAN
Jadual 9.21: Garis Panduan Umum Kawasan Perindustrian
Peranca- 1. Perancangan tapak perlu bersesuaian dan mematuhi dasar

ngan dan garis panduan yang telah ditetapkan di dalam
Tapak mana-mana rancangan pemajuan;
2. Lokasi kawasan industri perlu sesuai dari segi perletakan
agar mudah sampai supaya kawasan sekitarnya dan
kawasan semulajadi seperti kawasan tadahan untuk
bekalan air tidak terjejas dan keselamatan terjamin tanpa
gangguan;
3. Kawasan perindustrian perlu dielakkan dari menghadap
arah kebiasaan laluan tiupan angin yang menghala ke
kawasan bandar dan khususnya ke kawasan perumahan;
4. Zon industri hendaklah mempunyai hubungan laluan yang
baik dari kawasan kediaman bagi keselesaan pergi dan balik
para pekerja;
5. Tiap industri hendaklah dizonkan mengikut jenis dan kadar
pencemaran; dan
6. Pembangunan perindustrian dibenarkan di
kawasan-kawasan seperti yang telah dikenalpasti di dalam
rancangan pemajuan. Selain daripada itu terdapat beberapa
aspek lain yang perlu diberikan pertimbangan sewajamya di
dalam memilih lokasi yang sesuai untuk pembangunan
kawasan industri.
Penge- Pengezonan bagi sesuatu kawasan perindustrian perlu

zonan bersesuaian dengan jenis industri dan kemudahan-kemudahan
yang diperlukan serta mengambilkira kriteria pemeliharaan dan
alam sekitar dan kawasan yang sensitif (seperti dalam kawasan
`water intake point' dan kawasan ùppercatchment' akan
memaksimakan gunatanah kawasan serta mengelakkan
pencemaran ke tahap minimum.
Keluasan 1. Saiz minimum sesuatu kawasan perindustrian adalah tidak

dan Saiz kurang daripada 8.0 hektar ( 20 ekar) agar ia lebih ekonomi.
Minima 2. Saiz lot perlu cukup besar bagi menyediakan anjakan
Lot bangunan, landskap, tempat letak kenderaan serta ruang
pemunggahan dan ruang penyimpan di mana yang perlu
3. Saiz lot yang disediakan perlulah terdiri daripada pelbagai
saiz agar memberi peluang kepada pemilik membuat pilihan
serta ruang pembesaran di masa akan datang dan
mengurangkan bentuk-bentuk lot yang ganjil.
4. Tatatur lot:
9-15-4
a. Lot berbentuk empat segi dengan bahagian yang kecil

menghadap jalan hendaklah diutamakan bagi
mengurangkan kos infrastruktur dan utiliti;
b. Lot yang sempit dan berbentuk ganjil perlu dielakkan untuk
memudahkan perletakan bangunan kilang; dan
c. Saiz dan bentuk industri hendaklah dipelbagaikan bagi
menampung bangunan-bangunan industri dan kilang
yang berbagai saiz dan skel dalam kelas atau jenis yang
sama.
Anjakan 1. Anjakan bangunan perlu disediakan bagi semua jenis

Bangunan industri iaitu anjakan dari jalan awam; anjakan dari
bahagian belakang dan anjakan antara bangunan.
2. Anjakan dari bangunan bersebelahan bagi pembangunan
ìnfill' adalah dikecualikan di mana pembinaan diperlukan
dari satu dinding pemisah ke dinding pemisah yang lain
dengan syarat semua keperluan pembinaan dinding pemisah
dan keselamatan kebakaran oleh Jabatan Perkhidmatan
Bomba dan Penyelamat dipatuhi; dan
3. Anjakan bangunan haruslah mengambilkira aspek topografi
untuk menjamin keselamatan ketika kebakaran, àir craft
clearance' dan keharmonian rekabentuk.
Had Ke- 1. Pembangunan di dalam kawasan penyelidikan dan

tinggian pembangunan hendaklah rendah iaitu maksimum tiga
Bangu- tingkat yang mempunyai `setting parklike', alam sekitarnya
nan berlandskap; dan
2. Bagi semua jenis industri yang menghasilkan bahan
buangan, had ketinggiannya tidak melebihi dua tingkat.
Ruang 1. Menyediakan ruang pemunggahan barang-barang

untuk berdekatan dan bersebelahan tangga serta lif kawasan
Pemung- utama pengangkutan;
gahan 2. Menyediakan ruang pemunggahan barang yang besar di
bahagian tepi bangunan untuk aktiviti pemunggahan bagi
lori muatan besar (treler); dan
3. Ruang pemunggahan tidak boleh diletakkan di tepi
jalanraya disebelah bangunan, dan jalan mati haruslah
dielakkan. Jika tiada jalan penyelesaian, panjang jalan
tersebut mestilah tidak melebihi 190 meter (632.4 kaki)
panjang dan mempunyai ruang bulatan memusing dengan
garis pusat tidak kurang dari 30.5m (100 kaki). Garis pusat
akan memberi kelegaan kepada lori termasuklah treler
panjang 14m (45 kaki) dan akan membenarkan 180 darjah
dengan mengundur ke belakang.
Tempat 1. Menyediakan kemudahan ruang meletak kenderaan

Letak mengikut keperluan dan tempat kemudahan
Kereta pekerja-pekerja kilang.
9-15-5
i. Rekabentuk tempat letak kenderaan bagi industri haruslah

mematuhi syarat-syarat berikut:
a. Kemudahsampaian ke industri berkaitan adalah selamat;
b. Tempat letak kenderaan berhampiran dengan kilang;
c. Saiz tempat letak kenderaan bersesuaian dengan jenis
kenderaan yang digunakan;
d. Penggunaan ruang yang optimum; dan
e. Laluan keluar masuk tidak melambatkan perjalanan
kenderaan lain.
Tempat 1. Menyediakan ruang depo lori dan ‘treler’ sebagai tempat

Letak untuk meletakkan lori dan ‘treler’ dan sebagai tempat berehat
Lori dan sementara setelah selesai proses pemunggahan barangan ke
‘Treler’ kilang ataupun ke dalam kontena atau lori dan treler. Ini
akan menghindarkan lori-lori dan treler dari diletakkan di
tempat-tempat yang kurang sesuai seperti di kawasan
perumahan dan di tepi-tepi jalan utama.
2. Luas minima tapak depo adalah 1.2 hektar (3 ekar) untuk
menempatkan keperluan yang minima iaitu tempat lori,
surau, kantin, sistem jalan dalaman, landskap serta
kemudahan asas yang lain; dan
3. Kedudukan yang paling sesuai ialah di tengah-tengah
kawasan industri berkaitan bagi mengelakkan kesesakan
lalulintas di jalan utama. Rajah 9.37 menunjukkan contoh
susunatur tempat letak lori dan ‘treler’.
Sistem Sistem Rangkaian Jalan Raya

Rangkai - Jalan masuk utama ke kawasan industri hendaklah tidak
an Jalan melalui kawasan kediaman
raya dan - Rangkaian jalan kawasan industri hendaklah mempunyai
Pengang sistem hierarki yang nyata dan mudah dikenalpasti oleh
-kutan pengguna;
Elakkan seberapa boleh daripada menyediakan jalan mati.
Sekiranya tidak boleh dielakkan, jalan mati tersebut tidak
melebihi 190 meter (623 kaki) panjang dan mempunyai ruang
untuk bulatan memusing dengan ukuran garis pusat 30.5
meter (100 kaki) sekurang-kurangnya sehingga ke tepi
longkang dan longkang tersebut mestilah tertutup. Ini
bertujuan bagi menyediakan lebih banyak ruang tempat letak
kenderaan terutamanya òn-street' parking dan mengikut
garis panduan kemudahan utiliti (Service protocol)
Landasan Keretapi
1. Penyediaan perkhidmatan keretapi perlulah dirujuk kepada
pihak Keretapi Tanah Melayu Berhad bagi membolehkan
kemudahan-kemudahan tertentu disediakan; dan
2. Landasan-landasan boleh disediakan ke dalam tapak
industri sahaja dengan landasan susur di tepi bangunan
dibawa landasan susur ke dalam bangunan. Jarak minimum
yang diperlukan adalah seperti berikut:
9-15-6
- Jarak minimum diantara landasan utama ke sempadan

bangunan ialah 6m (20 kaki);
- Jarak minimum di antara sempadan bangunan dengan
landasan susur ialah 3m (10 kaki);
- Jarak minimum di antara landasan utama dengan
landasan usur ialah 9m (30 kaki); dan
- Jarak minimum di antara landasan susur dengan
dinding bangunan sekiranya landasan susur dibawa ke
dalam bangunan adalah 2.7m (9 kaki).
Tapak Tapak Pelupusan Sementara Sisa Toksid.

Pelupu-
san 1. Rekabentuk
Semen- Luas tapak adalah lebih kurang 0.3 hektar.
tara
Sisa 2. Tapak Pelupusan Sisa Pepejal
Toksid & Luas tapak adalah lebih kurang 0.3 hektar.
pepejal
Kawasan
Industri
Rekreasi 1. Keluasan minima 10% daripada jumlah keseluruhan

kawasan.
2. Lokasi yang berdekatan dengan asrama pekerja dan jauh
daripada industri yang mencemarkan.
1. Zon penampan dibahagikan kepada dua kategori, iaitu

Zon
‘Physical Buffer’ dan ‘Green Buffer’, kedua-duanya tidak
Penam-
termasuk kawasan rizab jalan yang akan dilandskapkan.
pan
2. Keperluan ruang zon penampan adalah mengikut cadangan
Jabatan Alam Sekitar.
3. Tidak kurang daripada 70% dari zon penampan yang
disediakan perlulah sebagai penampan ‘green’.
4. Kawasan zon penampan perlu disediakan dengan jalur
tanaman 30m untuk industri khas dan berat, 20m untuk
industri sederhana dan 10m untuk industri ringan.
5. Pembangunan yang boleh dipertimbangkan di dalam zon
penampan fizikal tidak lebih daripada 30% kawasan zon
penampan yang disediakan adalah seperti jalan raya,
longkang dan parit, sungai dan tasik, tempat letak kereta,
kawasan lapang, industri perkhidmatan, gudang bukan
makanan dan tanaman pertanian.
6. Rizab lanskap selebar 1.5m perlulah disediakan bagi
bangunan serta tepi bangunan yang menghadap ke jalan
utama.
9-15-7
Asrama Penyediaan asrama pekerja berasaskan kepada garis panduan

Pekerja pekerja kilang.
Kedai & 1. Keluasan minima ialah 1% daripada keseluruhan kawasan.

Gerai 2. Lokasi yang berdekatan dengan asarama ataupun kawasan
lapang tetapi jauh dari kawasan industri mencemarkan.
Rajah 9.37: Pengezonan Kawasan Perindustrian
IR(A)
KL
IP IR(B) A
TL P
P
IK IB IS TP
PETUNJUK :
A ASRAMA / KEDIAMAN
IR(A) INDUSTRI RINGAN JENIS A
IR(B) INDUSTRI RINGAN JENIS B
INDUSTRI SEDERHANA
INDUSTRI PENERBANGAN
IP
IK INDUSTRI KHAS
IB INDUSTRI BERAT
TP TRANSFER POINT (PEPEJAL / TOKSID)
TLIS
TEMPAT LETAK LORI/TRELER
PERNIAGAAN
KL
KAWASAN LAPANG
9-15-8
Rajah 9.38: Contoh Susunatur Bagi Transfer Point
E D
C
B
KH
P
PETUNJUK :
A TEMPAT PENGAWAL 5’ X 5’
B PEJABAT 15’ X 27’
C KAWASAN TIMBANG 10’ X 30’
D KAWASAN BUMBUNG 22’ X 37’
E KAWASAN TERBUKA 22’ X 37’
Luas : 0.25 ekar
Rajah 9.39: Cadangan Susunatur Tapak Pelupusan Pepejal
D C B
KH
T.L.K
PETUNJUK :
A TEMPAT PENGAWAL 5’ X 5’
B PEJABAT 15’ X 25’
C KAWASAN TIMBANG 10’ X 30’
D KAWASAN TERBUKA 30’X 30’
9-15-9
Rajah 9.40: Contoh Susunatur Tempat Letak Lori
T.L.
50'
15’ 40’
T.L.
66’
PETUNJUK
PONDOK
PENGAWAL
KAWASAN HIJAU
TEMPAT LETAK LORI
9-15-10
Garis panduan khusus ditetapkan untuk tiga (3) jenis kawasan

perindustrian sahaja iaitu Taman Industri Berteknologi Tinggi, Kawasan
Industri Bertingkat, Industri Perkhidmatan dan Taman Perdagangan.
Jadual 9.22: Piawaian Kawasan Perindustrian
Had ke- Zon

Anjakan dari Ruang
Jenis Industri Saiz tinggian penam-
bangunan pemunggahan
bangunan pan
Industri ringan 22x30m 6m dari 1 - 3 tingkat - Minimum: 9x8m 50 meter

sesebuah belakang, sisi - Luas petak ‘treler’:
Jalur
sempadan & 4x18m dengan
tanaman
Industri ringan 19x30m garis sempadan tambahan 6m untuk
10m
berkembar jalan ‘maneuvering’
- Luas petak lori
kecil: 3x6m dengan
tambahan 6m untuk
‘maneuvering’
Industri ringan 1,000 - 9m minimum Tidak 30% daripada jumlah 30-50m
bertingkat meter dari garisan melebihi 6 untuk kilang dalam
Jalur
persegi sempadan rezab tingkat kompleks yang sama.
tanaman
jalan. dengan Luas petak ‘treler’:
10m
- 6m dari nisbah plot 4x15m dengan
bangunan ke 2.5 tambahan 18m untuk
bangunan dilot ‘maneuvering’
bersebelahan Luas petak lori kecil:
atau tidak 3x6m dengan
kurang dari tambahan 6m untuk
4.5m dari ‘maneuvering’
sempadan lot
bersebelahan
Industri ringan 9x24m 6m antara Tidak Pemunggahan di 30-50m

teres bangunan melebihi 4 kawasan lorong
dengan garis tingkat belakang Jalur
sempadan jalan tanaman
10m
9-15-11
Had ke- Zon

Anjakan dari Ruang
Jenis Industri Saiz tinggian penam-
bangunan pemunggahan
bangunan pan
Luas
Industri 6m minimum
200m
sederhana dari belakang
dan sisi
sempadan Jalur
tanaman
20m
- Minimum: 9x8m
Industri berat 1000 9m minimum - Luas petak ‘treler’:
meter dari belakang 4x18m dengan
persegi dan sisi tambahan 18m
sempadan untuk
9m minimum Kawasan ‘maneuvering’
Industri 20 Luas
dari rezab jalan ketumpatan
penerbangan hektar 500m
tinggi - 8
8m jarak dari
tingkat;
bahagian
Kawasan
belakang dan - Luas petak lori
ketumpatan
sisi kecil: 3x6m dengan
sederhana
tambahan 6m untuk Jalur
tinggi - 5
‘maneuvering’ tanaman
tingkat;
30m
Kawasan
ketumpatan
rendah - 3
tingkat
Industri
berteknologi
tinggi
* Anjakan dari jalan awam untuk semua jenis industri adalah:

Jalan 12m - anjakan 6m
Jalan 20m - anjakan 18.3m
9-15-12
Rajah 9.41: Zon Penampan Mengikut Jenis Industri
Zon penampan 50m
Zon penampan 200m
Zon penampan 500m
9-15-13
9.16 GARIS PANDUAN PERUMAHAN PEKERJA KILANG
Garis Panduan Perancangan Perumahan Pekerja Kilang
Bilangan JBPD 13/97
Pengubahan Tiada

1.0 Tujuan
Kandungan
2.0 Latar Belakang
3.0 Matlamat
5.0 Dasar Perancangan
6.0 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang
Dan Kemudahan-kemudahan Secara
Bersepadu
9-16-1
Kemudahan perumahan (accommodation facilities) adalah satu

keperluan asas kepada penduduk sesuatu kawasan khususnya kepada
pekerja kilang. Sejak kebelakangan ini, isu perumahan pekerja kilang
semakin ketara akibat dari pertambahan bilangan pekerja-pekerja.
Pertambahan ini telah menimbulkan beberapa masalah sosial di kalangan
masyarakat. Menyedari hakikat ini, Jabatan Perancangan Bandar dan
Desa telah menyediakan satu garis panduan yang merangkumi pelbagai
aspek perancangan seperti konsep perumahan, saiz serta keperluan
sokongannya berasaskan prinsip perancangan dan pembangunan sejagat
ke arah pembentukan Masyarakat Madani. Garis panduan ini disediakan
bagi membantu Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa perancang
tempatan dalam meluluskan permohonan pembangunan industri dari
aspek perancangan perumahan pekerja kilang. Garis panduan ini
dibahagikan kepada tiga (3) kategori iaitu:
i. Saiz minima kawasan industri untuk disyaratkan perumahan

pekerja kilang;
ii. Piawaian Perancangan perumahan pekerja kilang dan
kemudahan asasnya; dan
iii. Pelan susunatur untuk perumahan pekerja kilang.
Perumahan pekerja kilang adalah merupakan kemudahan tempat-

tempat kediaman yang disediakan khas untuk menempatkan pekerja-
pekerja kilang dan dilengkapkan dengan kemudahan-kemudahan yang
disediakan oleh pihak tuan kilang.
9-16-2
9.16.1 GARIS PANDUAN PERUMAHAN PEKERJA KILANG DAN

KEMUDAHAN-KEMUDAHAN SECARA BERSEPADU.
Empat (4) parameter dijadikan asas dalam menyediakan piawaian

bagi perumahan pekerja kilang iaitu:
a. Keperluan Asas Perumahan Pekerja Kilang
Bangunan perumahan pekerja kilang yang hendak dibina perlu

memberi kepentingan kepada keperluan asas pekerja-
pekerjanya dan rekabentuk unit-unit rumah perlulah
dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan tempat tinggal,
tempat berekreasi dan beribadat.
b. Sewa yang Rendah dan Mampu Dibayar

Semua perumahan pekerja hendaklah mempunyai piawaian
pelan susunatur yang seragam untuk dijadikan model yang
sesuai untuk dilaksanakan oleh pihak berkuasa tempatan
dengan kadar sewaan yang rendah serta mampu di bayar oleh
pekerja.
c. Konsep Masyarakat Penyayang dan Produktif

Konsep ini dijadikan asas dalam merancang perumahan pekerja
supaya kebajikan mereka terjaga pada tahap yang realistik dan
mewujudkan budaya pekerja yang murni, berjiwa tinggi dan
produktif.
d. Penyelenggaraan yang Rendah

Penyelenggaraan bangunan biasanya merupakan satu beban
kepada pemilik konsep rumah 'bedsitter'. Satu garis panduan
yang seragam bagi penyelenggaraan bangunan akan dapat
menjimatkan kos pelaksanaan projek ini.
9-16-3
9.16.2 PERANCANGAN TAPAK PERUMAHAN PEKERJA KILANG
Pertapakan
a. Perumahan pekerja kilang hendaklah di dalam zon pentadbiran kilang
dan dekat dengan pusat perkhidmatan sokongan kawasan industri;
b. Arah orientasi rumah-rumah mengambilkira peredaran angin.
c. Jarak dari zon industri hendaklah tidak kurang daripada 500 meter
dan dipisahkan dengan zon penampan (fizikal hijau); dan
d. Mudahsampai kepada perkhidmatan pengangkutan awam dan
kemudahan sosial dan pusat makanan (restoran).
Pembangunan Sekitar Tapak

a. Gunatanah di sekitar tapak hendaklah serasi dan tidak berkonflik;
b. Rangkaian jalan raya yang sesuai dan memberi sistem interaksi yang
selamat; dan
c. Kawasan tapak industri yang mempunyai ciri-ciri topografi yang
menarik hendaklah diberi keutamaan untuk zon pentadbiran,
perumahan, pengurusan dan pekerja kilang.
Pembangunan Tanah Lapang dan Rekreasi

a. Tanah lapang pelbagaiguna disediakan khusus untuk aktiviti-aktiviti
seperti padang permainan kanak-kanak dan padang bola;
b. Tanah lapang sebagai kawasan hijau disediakan untuk tujuan jaluran
penampan dan skrin ‘visual’;
c. Tanah lapang berfungsi untuk aktiviti-aktiviti riadah;
d. Kemudahan Permainan perlu mencapai hasrat berikut;
Nilai rekreasi dan pembentukan mental supaya peralatan yang
menggalakkan pertumbuhan yang sihat dan membawa keceriaan/
kebahagiaan pada pertumbuhan mental kanak-kanak supaya dapat
membentuk nilai- nilai koordinasi, integrasi, persaingan, kreativiti,
kegembiraan dan membina keyakinan diri.
e. Semua peralatan perlu mempertimbangkan aspek-aspek berikut:
9-16-4
Mengikut skala dan 'proportion' yang sesuai dengan keupayaan fizikal

dan emosi kanak-kanak pada semua peringkat umur;
Peralatan direkabentuk dan dibina dengan selamat, bebas dari
permukaan yang tajam, kukuh, mengelakkan penyalahgunaan, daya
ketahanan yang tinggi dan mempunyai alat keselamatan yang
dipasang bagi mengurangkan kemalangan.
f. Rekabentuk Taman Permainan perlu mengambilkira perkara berikut:
• Taman haruslah mudahsampai tanpa perlu banyak melintasi jalan
utama; dan
• Laluan pejalan kaki/gili-gili yang menghala ke taman.
g. Sistem Pengangkutan
• Menyediakan sistem jalanraya dan laluan utama yang dapat
melicinkan pergerakan lalulintas serta menjamin keselamatan dan
keselesaan pengguna; dan
• Menyediakan kemudahan perkhidmatan bas dan teksi.
h. Lanskap
Persekitaran kawasan perumahan pekerja kilang perlu dilandskap
bagi mewujudkan suasana yang indah, selesa dan harmoni serta
mengawal pencemaran hendaklah mengambilkira perkara berikut;
• Menanam pokok-pokok bersesuaian bagi tujuan penebatan kesan
bunyi dan pencemaran; dan
• Memilih tanaman bertekstur padat, permukaan daun berbulu dan
berair bagi penyerapan habuk dan penebatan kesan bunyi.
i. Susunatur Perumahan Pekerja Kilang
Konsep susunatur perumahan pekerja kilang adalah seperti berikut:
i. Konsep ‘Hostel’ (Domitori)

Tempat tinggal berbilik dan tidak disediakan ruang untuk kemudahan
memasak tetapi disediakan dewan makan.
9-16-5
ii. Konsep 'Bedsitter'

'Bedsitter' berfungsi sebagai tempat tinggal berbilik dan disediakan
ruang umum untuk kemudahan memasak secara berkongsi disamping
disediakan dewan makan.
iii. Konsep Kejiranan Masyarakat Pekerja-pekerja Kilang

Rumah pekerja kilang disediakan di dalam kawasan perumahan yang
merupakan sebahagian daripada konsep kejiranan kawasan
perumahan berkenaan. Konsep ini sesuai untuk pembangunan
bercampur yang terdiri daripada pembangunan industri dan
perumahan dalam satu kawasan. Perumahan pekerja kilang boleh
ditempatkan di dalam kawasan perumahan dan menjadi satu
kejiranan dan diintegrasikan bersama dengan kawasan kejiranan
yang lain.
iv. Konsep Perkampungan Industri yang Serba Lengkap

Konsep ini sesuai untuk taman industri yang besar yang mempunyai
pekerja 5,000 keatas dalam mana boleh diwujudkan satu
perkampungan untuk pekerja-pekerja kilangnya. Ciri-ciri kawasan
perkampungan ini serupa dengan ciri-ciri kejiranan perumahan yang
selesa dan lengkap dengan kemudahan yang diperlukan oleh sesuatu
kawasan kejiranan perumahan.
9-16-6
Rajah 9.42: Contoh Susunatur Rumah Pekerja

Kilang Konsep Domitori
PETUNJUK
D Domitori
KL Kawasan Lapang
BJ Bola Jaring
BT Bola Tampar
ST Sepak Takraw
Kemudahan
TLK Tempat Letak Kereta
DM Dewan Makan
S Surau
TA Tangki air
PP Pusat Pekerja/Pusat Kaunseling
PK Pondok Keselamatan
9-16-7
Jadual 9.23: Konsep Susunatur Rumah-rumah Pekerja Kilang
Konsep Konsep Konsep

Konsep Hostel
‘Bedsitter’ Kejiranan Perkampungan
(4 Hektar)
(4 Hektar) (8 Hektar) (8 Hektar)
Rumah pekerja
Domitori i. Blok Lelaki i. Blok Lelaki i. Kelamin

ii. Blok Wanita ii. Blok Wanita ii. Bujang Lelaki
iii. Blok Kelamin iii. Bujang wanita
Jenis Bangunan
Pangsa-5 Pangsa - 5
tingkat; dan tingkat; dan Bangunan
Pangsa - 5 tingkat; bercampur (Pangsa
Mematuhi dan
syarat-syarat Mematuhi dan Teres Kos
Piawaian syarat-syarat Mematuhi syarat- Rendah); dan
Perancangan Piawaian syarat Piawaian Mematuhi syarat-
yang Perancangan Perancangan yang syarat Piawaian
diterimapakai yang diterimapakai Perancangan yang
oleb Pihak diterimapakai oleh Pihak diterimapakai
Berkuasa oleh Berkuasa Negeri. oleh Pihak
Negeri. Pihakherkuasa Berkuasa Negeri.
Negeri.
Perniagaan
Gerai i. Rumah Kedai; i. Rumah Kedai; i. Rumah Kedai;

ii. Gerai; dan ii. Pasaraya ii. Pasaraya,
Koperasi / Koperasi /
Mematuhi Supermarket; Supermarket;
syarat-syarat iii. Restoran Kecil; iii. Pam Minyak;
Piawaian iv. Pam Minyak iv. Dobi / Restoran;
Perancangan V. 'Banking / v. 'Banking'
yang diterima Profesional Profesional
pakai oleh Service Centre' Service Centre';
Pihakberkuasa vi. Dobi (Laundry) vi. Pusat membeli-
Negeri vii. Gerai; dan belah; dan
Mematuhi syarat- Mematuhi syarat-

syarat Piawaian syarat Piawaian
Perancangan yang Perancangan yang
diterimapakai oleh diterimapakai oleh
Pihak Berkuasa Pihak Berkuasa
Negeri. Negeri
9-16-8
Konsep Konsep Konsep

Konsep Hostel
‘Bedsitter’ Kejiranan Perkampungan
(4 Hektar)
(4 Hektar) (8 Hektar) (8 Hektar)
Sistem Laluan
Laluan utama Laluan utama Laluan utama Laluan utama

dalam kawasan dalam kawasan dalam kawasan dalam kawasan
ialah 66 kaki, ialah 66 kaki ialah 66 kaki; dan ialah 66 kaki; dan
dan dan Sistem siarkaki Sistem siarkaki
berlanskap. berlanskap
Sistem siarkaki Sistem siarkaki
berlanskap. berlanskap
Tempat letak kereta (TLK)
1 TLK/2 1 TLK/2 1 TLK/2 unit+20% 1 TLK/2 unit+20%

unit+20% unit+20% daripada jumlah daripada jumlah
daripada jumlah daripada jumlah unit. unit.
unit. unit.
Kemudahan rekreasi
10% tanah 10% tanah 10% tanah lapang 10% tanah lapang
lapang kawasan lapang kawasan kawasan kawasan
perindustrian perindustrian perindustrian perindustrian
• Gelanggang • Gelanggang • Gelanggang  Gelanggang
Sepak Tenis; Tenis; Tenis;
Takraw; • Gelanggang • Gelanggang Bola  Gelanggang Bola
• Gelanggang Bola Tampar; Tampar; Tampar;
Bola Tampar; • Gelanggang • Gelanggang Bola  Gelanggang Bola
dan Bola Jaring; Jaring; Jaring;
• Gelanggang • Gelanggang • Gelanggang  Gelanggang
Bola Jaring; Sepak Takraw; Sepak Takraw; Sepak Takraw;
• Padang Bola;  Padang Bola;
dan dan • Dewan Rekreasi;  Padang
Mematuhi Mematuhi dan Permainan
syarat-syarat syarat-syarat Kanak-Kanak;
Piawaian Piawaian Mematuhi syarat- dan
Perancangan Perancangan syarat Piawaian
yang yang Perancangan yang
Mematuhi syarat-
diterimapakai diterimapakai diterimapakai oleh
syarat Piawaian
oleh Pihak oleh Pihak Pihak Berkuasa
Perancangan yang
Berkuasa Berkuasa Negeri.
diterimapakai oleh
Negeri. Negeri.
Pihak Berkuasa
Negeri
9-16-9
9.17 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAMAN TEMA
Garis Panduan Perancangan Pembangunan Taman Tema
Bilangan JBPD 14/97
Pengubahan Tiada
Pemakaian Semua Negeri Semenanjung
Latar Belakang

2.0 Skop Garis Panduan
3.0 Latar Belakang
4.0 Takrifan Taman Tema
5.0 Prinsip-prinsip Perancangan
6.0 Garispanduan Umum Taman Tema
6.1 Komponen Taman Tema
6.2 Pemilihan Lokasi Taman Tema
6.4 Peruntukan Tanah Lapang Dalam
Pembangunan Taman Tema
6.5 Saiz Kawasan Taman Tema
6.6 Zon Perancangan
6.7 Kawasan Pembinaan
6.8 Zon Pembangunan Bersepadu
6.9 Kawasan Berhalangan Bagi Pembangunan
Taman Tema
6.10 Perancangan dan Pembangunan Taman
Tema
7.0 Piawaian Perancangan Pembangunan Taman
Tema
9-17-1
Taman Tema ditakrifkan sebagai suatu kawasan rekreasi yang

mengandungi beberapa elemen dan aktiviti hiburan khusus berpandukan
tema-tema tertentu yang berbentuk rekreasi pasif dan aktif. Penggunaan
kemudahan-kemudahan yang disediakan adalah berasaskan bayaran
masuk secara 'flat-rate' di mana pengguna boleh menikmati semua
hiburan-hiburan bertema berkali-kali sepanjang hari dengan syarat tidak
keluar dari kawasan tersebut. Di Amerika Syarikat, keluasan minimum
sebuah Taman Tema adalah berdasarkan saiz melebihi 200 ekar
(Sumber: Roger A. Lancaster, 1987).
Takrifan Taman Tema dalam konteks tempatan, adalah suatu

kawasan rekreasi komersial samada yang mengandungi beberapa aktiviti
hiburan dan fantasi (amusement park) ataupun bersifat pendidikan,
pengetahuan, kebudayaan dan sebagainya. Taman Tema juga boleh
menggabungkan aktiviti-aktiviti tersebut dengan elemen-elemen lain
seperti pembangunan resort, padang golf, elemen perniagaan dan
kediaman. Saiz Taman Tema adalah berdasarkan keluasan minima 40
hektar (100 ekar).
Pembangunan Taman tema (Theme Park) adalah satu konsep

pembangunan kawasan rekreasi bercirikan komersial. Dari segi
perancangan ianya adalah satu kategori pembangunan komersial yang
memerlukan kemudahan awam dan utiliti yang cukup serta perancangan
infrastruktur dan lain-lain komponen yang serasi dengan tema utama
pembangunan yang dirancang. Garis Panduan Perancangan dan
Pembangunan Taman Tema (Theme Park) disediakan untuk membantu
Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa tempatan dalam menentukan
dan merancang kesesuaian lokasi tapak serta kemudahan-
kemudahannya bagi pembangunan Taman Tema semasa proses
permohonan kebenaran merancang. Garis panduan ini meliputi
penentuan perancangan fizikal kawasan Taman Tema serta penentuan
piawaian-piawaian dan syarat-syarat pembangunan yang perlu diikuti
dalam membangunkan sebuah Taman Tema.
9-17-2
A. Komponen Taman Tema
Pembangunan komponen-kompenen pembangunan dalam sebuah

Taman Tema adalah dibenarkan secara bebas berdasarkan
kepada tema-tema eksklusif yang tertentu. Bagi yang
berkonsepkan hiburan air, pembangunan elemen rekreasi adalah
berdasarkan konsep tersebut. Begitu juga dengan Taman Tema
yang berasaskan pengetahuan (contohnya, pertanian, elemen-
elemen bangunan atau rekreasi bolehlah berdasarkan konsep
tersebut). Walaubagaimanapun elemen-elemen yang dirancang
perlu mempunyai ciri-ciri kebudayaan, senibina dan imej
tempatan serta komponen berikut:
i. Keluasan minima Taman 40 hektar (100 ekar) Kawasan

Rekreasi bertema antaranya
• 'Adventure Park'
• 'Water World'
• 'Safari'
• 'Twilight Zone'
• 'Amusement Arcade'
• 'Wonderland'
• 'Disney Land'
• Taman berlandskap
• Kelab Rekreasi
B. Pemilihan Lokasi Taman Tema

Terdapat beberapa faktor yang perlu diambilkira dalam pemilihan
lokasi yang sesuai bagi pembangunan Taman Tema.
i. Jarak yang sesuai dari pusat bandar;

ii. Jarak yang sesuai dari Lebuhraya utama; dan
9-17-3
iii. Jarak yang sesuai dari pembangunan sekitar (bagi

pembangunan Taman Tema secara bersepadu).
Pemilihan lokasi perlu mengambilkira kemudahan asas dan

sokongannya serta mudahsampai. Seboleh mungkin, lokasi perlu
berdekatan dengan sistem LRT atau lain-lain Ialuan sistem
pengangkutan awam yang cekap dan mengikut 'Geometric
Standard' rangkaian jalan raya.
C. Perancangan Tapak
Keadaan asal topografi dan saliran hendaklah dikekalkan.
Tumbuh-tumbuhan dan pokok asal hendaklah dipelihara, hanya
ditebang yang mana perlu sahaja bagi memelihara eko-sistem
kawasan tersebut. Ini adalah tertakluk kepada peruntukan-
peruntukan dalam Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan)
1995 (Akta A933)
D. Peruntukan Tanah Lapang Dalam Pembangunan Taman

Tema.
i. Pembangunan Taman Tema tidak ditakrifkan sebagai
kemudahan rekreasi awam dan tidak termasuk dalam
peruntukan 10 peratus rezab kawasan lapang awam dalam
pembangunan taman perumahan. Aktiviti ini dilihat
sebagai suatu elemen pembangunan Rekreasi Komersial.
ii. Sebarang permohonan perancangan Taman Tema secara
individu, sebanyak 10 peratus daripada keluasan
pembangunan perlu direzabkan untuk kawasan lapang
awam (green area) mengikut standard prosidur yang
diluluskan oleh pihak yang berwajib.
E. Saiz Kawasan Taman Tema

Saiz pembangunan minima bagi Taman Tema adalah 40 hektar
(100 ekar), Pembangunan Taman Tema di kawasan perumahan
9-17-4
(pembangunan secara bersepadu) hanya dibenarkan bagi

keluasan pembangunan yang besar, contohnya 400 hektar (1,000
ekar). Ini bagi memastikan tidak terlalu banyak taman-taman
tema dibangunkan dalam sesebuah bandar.
F. Zon Perancangan
Pembangunan Taman Tema hanya dibenarkan dalam zon
pelancongan dan rekreasi.
G. Kawasan Pembinaan.
Bagi mengawal kepadatan elemen-elemen rekreasi dalam sebuah
Taman Tema, kawasan untuk struktur pembinaan / bangunan
(built up area) hendaklah tidak melebihi 40 peratus dari
keseluruhan kawasan pembangunan.
H. Zon Pembangunan Bersepadu

Pembangunan bersepadu Taman Tema adalah sebuah Taman
Tema yang dibangunkan secara menyeluruh di mana komponen
dalam perancangannya meliputi kawasan rekreasi Taman Tema
serta elemen-elemen pembangunan bercampur yang lain.
Bagi memastikan tidak berlakunya konflik gunatanah dalam
kawasan Taman Tema, pembangunan bercampur yang dibenarkan
adalah di dalam zon pembangunan yang dikenalpasti dan
komponennya adalah dihadkan kepada aktiviti-aktiviti berikut:
(Jadual 9.24)
G. Kawasan Berhalangan bagi Pembangunan Taman Tema
i. Kawasan Bukit
Pembangunan Taman Tema di kawasan bukit perlu mengikut
garis panduan pembangunan di kawasan bukit dengan syarat-
syarat berikut:
9-17-5
• Tidak dibenarkan pembinaan bangunan dalam kawasan 60

meter (200 kaki) kontor dan kecerunan 20 darjah.
• Pembinaan bangunan hendaklah mempunyai anjakan
secukupnya dari garisan lereng (bagi pembangunan dilereng
bukit).
• Bangunan bendaklah mempunyai anjakan secukupnya dari
garisan lereng (bagi pembangunan di bawah lereng bukit)
ii. Kawasan Pantai
Pembangunan Taman Tema di kawasan pantai perlu mengikut

garis panduan pembangunan di kawasan pantai dengan syarat-
syarat berikut:
• Tiada bangunan kekal dalam linkungan 20 meter (66 kaki)
dari MHWS.
• Mewujudkan laluan awam 6 meter (20 kaki) di sempadan
pantai tepi lot pemajuan.
iii. Kawasan Sungai

Pembangunan Taman Tema di kawasan sungai atau parit perlu
mengikut garis panduan pembangunan di kawasan sungai dengan
syarat-syarat berikut:
• Tiada pemajuan kekal di dalam kawasan rezab sungai kecuali
untuk taman landskap.
• Anjakan minimum bangunan kekal ialah 20 meter (66 kaki)
dari rezab sungai.
• Pembinaan bangunan mesti menghadap ke sungai.
iv. Kawasan Rezab Hutan

• Pembangunan Taman Tema adalah tidak dibenarkan di
kawasan Rezab Hutan terutama sekali di kawasan tadahan
air.
9-17-6
v. Kawasan Bekas Lombong

• Pembangunan Taman Tema di kawasan bekas lombong adalah
tertakluk kepada syarat-syarat dan garis panduan
pembangunan di kawasan bekas lombong di bawah bidang
kuasa Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS).
Perancangan dan Pembangunan Taman Tema adalah juga

tertakluk kepada tiga (3) garis panduan, umum.
i. Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang ditetapkan
– Penilaian Kesan Alam Sekeliling 1987)
ii. Garis Panduan Landskap Negara
iii. Garis panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi dalam
Perancangan dan Pembangunan Fizikal mengikut Akta
Perancangan Bandar dan Desa 1976.
Jadual 9.24: Pembangunan Bersepadu Taman Tema

Perumahan
Taman Tema Rekreasi Hotel Komersial Institusi
Sokongan
Taman Padang Golf Jenis Bangunan: Jenis 'Service Jenis
Minimum 40 i. Rumah Sewa Bangunan: Apartment' Institusi
hektar (100 ekar) Pusat ii.’Apartment’ i.Kedai i. Sekolah
Sukan: iii. Kawasan Sokongan Perumahan ii. Pusat
i.Gelanggang Perkhemahan ii.Pasar Resort Kesiha-
Kawasan Tenis dan Kawasan Mini dan tan
Rekreasi ii.Gelanggang Asrama Perumahan iii.Institut
bertema: Badminton iv.Kondominium Memenuhi tidak Pelan-
i. ‘Adventure dan 'individ- Syarat- dirancang congan
Park’ Padang Bola ual villas', syarat dalam
ii. ‘Water World’ Sepak suite citages'. Pawaian kawasan
iii. ‘Safari’ Peranca- Taman
iv. ‘Twilight Renang Kepadatan: 200- ngan yang Tema.
Zone’ 300 bilik dengan diterima-
v.’Amusement kawasan pakai oleh
Ketinggian
Arcade’ landskap yang Pihak
bangunan
vi.’Wonder-land’ menarik Kerajaan
yang rendah
Negeri
dan
vii. Disney Land Kawasan plinth
kepadatan
Bowling 40%
yang rendah.
9-17-7
Perumahan
Taman Tema Rekreasi Hotel Komersial Institusi
Sokongan
Taman
Berlandskap Circuit Pusat 30% daripada
Persidangan / kawasan
Pameran Teman Tema
Kelab Rekreasi berlanskap;
Kemudahan:
i. Restoran Memenuhi
ii. Dewan Syarat-
Konferen syarat
Serbaguna Piawaian
iii. Bilik Perumahan
Mesyuarat yang
‘banquet’ diterima
iv. Arked pakai oleh
perniagaan Pihak
v. Tennis Berkuasa
vi.Tempat letak Negeri dan
kenderaan pihak
vii.Perumahan berkuasa
pekerja dan tempatan.
Memenuhi
syarat Piawaian
Perancangan
yang
diterimapakai
oleh Pihak
Berkuasa Negeri
dan pihak
berkuasa
tempatan.
9-17-8
9.18 GARIS PANDUAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI

SEMULAJADI DALAM PERANCANGAN & PEMBANGUNAN
FIZIKAL
Garis Panduan Perancangan Pemeliharaan Topografi Semulajadi

dalam Perancangan dan Pembangunan Fizikal
Bilangan JBPD 15/97
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia. Garis

Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam
Perancangan dan Pembangunan Fizikal Mengikut
Akta Perancangan Bandar dan Desa ini adalah
pelengkap kepada garis panduan pembangunan di
kawasan bukit berkenaan dan ianya mengikut
kehendak Akta A933, Akta Perancangan Bandar dan
Desa(Pindaan) 1995.

2.0 Latar Belakang
3.0 Tafsiran
5.0 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi
Semulajadi di Kawasan Berbukit dalam
Perancangan dan Pembangunan Fizikal
5.1 Kawasan Berbukit yang Perlu
Dipelihara
5.2 Langkah Kawalan Bagi Kawasan yang
Boleh Dibangunkan
5.2.1 Topografi
5.2.2 Pembangunan
6.0 Kawalan Pemeliharaan Topografi
6.1 Kawasan Berbukit dan Tanah Tinggi
6.2 Kawasan Kerja Tanah
6.3 Kawasan Bercerun
6.4 Kawasan Aliran Sungai
6.5 Kawasan Takungan Air Seperti Tasik
dan Kolam
6.6 Susunan Bangunan dan Jalanraya
9-18-1
6.7 Landskap dan Penanaman Pokok

6.8 Kawasan Semulajadi yang Bernilai
Saintifik dan Bersejarah
6.9 Kawalan Pembalakan di Kawasan
Hutan
6.10 Kawasan Pesisiran Pantai
7.0 Piawaian
Pembangunan di kawasan berbukit memerlukan beberapa kriteria

perancangan fizikal dipatuhi supaya tidak menjejaskan kestabilan,
keseimbangan, keharmonian alam semulajadi kawasan tersebut
disamping tidak menimbulkan masalah seperti banjir kilat, tanah
runtuh, pemusnahan alam, flora dan fauna.Tujuan Garis Panduan ini
adalah untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa
tempatan dalam menyeragamkan pemeliharaan topografi semulajadi di
kawasan berbukit yang dibolehkan untuk pembangunan di kawasan yang
perlukan pemeliharaan. Garis panduan pembangunan di kawasan bukit
yang telah diterima pakai oleh Kementerian Perumahan dan Kerajaan
Tempatan mengandungi satu keperluan di mana keadaan topografi asal
tanah hendaklah dikekalkan dan pembangunan dibolehkan apabila
mengambilkira syarat mengikut garis panduan pemeliharaan topografi.
Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam Perancangan
Dan Pembangunan Fizikal Mengikut Akta Perancangan Bandar dan
Desa 1976 ini adalah pelengkap kepada garis panduan pembangunan di
kawasan bukit berkenaan dan ianya mengikut kehendak Akta A933,
Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan) 1995. Garis panduan ini
adalah diperlukan bagi mengelakkan berlakunya tanah runtuh yang kian
terjadi di kawasan berbukit seperti apa yang telah berlaku di Bukit
Antarabangsa, Pulau Pinang (1999) yang merosakkan harta benda dan
meragut nyawa penduduk.
Mengikut Akta 172, Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976,

Seksyen 21 & 21 A (1) & 21 B (1) Akta A933, Akta Perancangan Bandar
9-18-2
dan Desa (Pindaan) 1995, topografi dalam konteks garispanduan ini

akan menyentuh rupabumi tapak, dibentuk oleh tanah tinggi,
curam, sungai, sumber alur sungai, paya, pesisiran pantai,
lembangan sungai yang mempunyai nilai estetika yang tersendiri.
9.18.1 GARIS PANDUAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI

SEMULAJADI DALAM PERANCANGAN DAN
PEMBANGUNAN FIZIKAL
A. Kawasan Berbukit yang Perlu di Pelihara

Secara umumnya tiada pembangunan digalakkan untuk
dilaksanakan di kawasan berbukit yang telah dikenalpasti sebagai perlu
dipelihara seperti berikut:-
• Kawasan berbukit yang telah diisytiharkan sebagai tanah bukit di
bawah Bahagian 11, (seksyen 3 Akta Pemuliharaan Tanah 1960)
(Akta 385) (Disemak 1989);
• Kawasan berkecerunan yang mempunyai kepentingan geologi seperti
fosil atau struktur geologi yang telah dikenalpasti oleh pusat-pusat
pengajian tinggi atau Jabatan Penyiasatan Kajibumi atau
diwartakan;
• Sebagai kawasan kajian atau penyelidikan;
• Kawasan berkecerunan yang mempunyai nilai sejarah atau
mempunyai daya tarikan pelancongan seperti Gua Batu Kapur atau
ciri-ciri geomorfologi semulajadi;
• Kawasan berkecerunan yang telah dizonkan sebagai kawasan yang
mengandungi sumber-sumber ‘mineral’ perindustrian seperti granit
atau marmar yang boleh dikuari atau mengandungi sumber-sumber
‘mineral’ berlogam seperti emas dan timah yang boleh dilombong.
Sekiranya Pihak Berkuasa Negeri bercadang untuk mengeluarkan
sumber asli berkenaan maka ia hendaklah membuat pertimbangan
yang teliti dengan mengambilkira antaranya aspek pemuliharaan
tanah serta lain-lain pertimbangan ke atas alam sekitar;
9-18-3
• Kawasan yang dipelihara dan diwartakan sebagai kawasan tadahan

air; dan
• Kawasan berkecerunan yang diwartakan sebagai hutan simpanan
kekal termasuklah kawasan hutan pengeluaran atau hutan produktif
dan hutan perlindungan. Sekiranya Pihak Berkuasa Negeri
bercadang untuk mengeluarkan sesuatu kawasan hutan daripada
kategori hutan simpanan kekal maka ia hendaklah membuat
pertimbangan yang teliti dengan mengambilkira antaranya aspek
pemuliharaan tanah, kepelbagaian hayat serta lain-lain
pertimbangan ke atas alam sekitar.
B. Langkah Kawalan bagi Kawasan yang boleh Dibangunkan

Selaras dengan keputusan Jemaah Menteri pada 22 Jun 1994,
permohonan daripada pemaju untuk membangunkan kawasan
berkecerunan masih boleh dipertimbangkan dengan mengenakan syarat-
syarat yang merangkumi aspek- aspek seperti berikut:
i. Topografi
Pemaju hendaklah mengekalkan keadaan topografi asal
tanah seberapa yang boleh. Sebarang pemotongan bukit
hendaklah dilaksanakan pada kadar yang minimum dan
hanya boleh dibenarkan bagi tujuan penyediaan
infrastruktur seperti jalan dan pembinaan struktur yang
terbabit sahaja. Ini bererti bahawa tindakan pemotongan
bukit bagi tujuan meratakan permukaan keseluruhan
tapak pembangunan adalah tidak dibenarkan.
Sehubungan dengan itu penyusunan bangunan bagi sesuatu

pemajuan di kawasan berbukit hendaklah dilaksanakan seperti
berikut:-
• Mengikut kontor asal tanah termasuk tebing tasik, aliran
sungai dan sebagainya;
9-18-4
• Menyusun secara bertingkat (staggered) dengan

mengambilkira kecerunan maksimum untuk cadangan jalan
mengikut kehendak yang ditetapkan oleh agensi-agensi
teknikal berkenaan; dan
• Digalakkan mempelbagaikan penyusunan bangunan
termasuk penyusunan secara tidak berderet seperti berek.
ii. Pembangunan
Pembangunan yang akan dilaksanakan di kawasan berbukit

hendaklah mempunyai kriteria seperti berikut:-
• Kepadatan pembangunan hendaklah bercirikan kepadatan
sederhana. Kepadatan tinggi adalah tidak dibenarkan
kerana pertambahan unit memerlukan kawasan serta
kerja-kerja tanah yang lebih meluas yang menyumbang
kepada masalah hakisan tanah, kemusnahan
rupabentuk bumi, lereng bukit dan sebagainya;
• Tahap peratusan kawasan tepubina hendaklah dihadkan
kepada 25 peratus bagi semua jenis gunatanah kecuali
bangunan sesebuah banglo atau berkembar yang boleh
dihadkan kepada 30 peratus
• Nisbah plot bendaklah pada kadar 1:1.25 iaitu yang sesuai
dengan pembangunan yang berkepadatan rendah di kawasan
berbukit;
• Ketinggian maksimum sesuatu pembangunan di kawasan
bukit tidak digalakkan melebihi 5 tingkat;
• Penggunaan tanah mestilah dihadkan kepada 30 peratus
daripada pemajuan tanah sedia ada dan lima (5) peratus
dikhaskan untuk kolam pemendapan serta kolam takungan
air. Walau bagaimanapun pemaju wajib mengkhaskan satu
kawasan seluas lima (5) peratus daripada jumlah keluasan
keseluruhan untuk digunakan sebagai perangkap lumpur
9-18-5
kekal (permanent silt trap) dan kolam takungan banjir (flood

retention pond);
• Anjakan bangunan yang terletak di tepi tebing hendaklah
secara umumnya mempunyai jarak minimum seperti berikut:
a. Struktur Berhampiran Kaki Cerun

- Struktur yang dibina berhampiran kaki cerun yang
dipotong atau cerun semulajadi yang menegak atau
hampir menegak (melebihi 700 meter) di mana tidak
ada sebarang langkah kejuruteraan untuk
memperbaikinya diambil untuk menstabilkan cerun itu
atau menebat kesan-kesan gelongsoran tanah,
hendaklah tidak terletak di dalam zon sekurang-
kurangnya dua kali ganda ketinggian cerun itu.
b. Struktur di atas Rabung Cerun

- Struktur yang dibina di atas rabung cerun yang
dipotong atau cerun semulajadi yang menegak atau
hampir menegak (melebihi 700 meter) di mana tidak
ada sebarang langkah kejuruteraan bertujuan untuk
memperbaikinya diambil untuk menstabilkan cerun itu,
hendaklah tidak terletak di dalam zon sekurang-
kurangnya sekali ganda ketinggian cerun itu.
• Kegunaan Tanah (Use class Order) boleh dilihat di Jadual 9.25.
Jadual 9.25: Kegunaan Tanah (Use Class Order)
Kawasan Zon Risiko Kawasan Zon Kawasan Zon

Rendah Risiko Sederhana Risiko Tinggi
• < dari 12 darjah • Kecerunan di • Kecerunan > 25

• Sesuai untuk antara 12 darjah darjah
kegunaan – 25 darjah • Perlu dielakkan
- Rumah • Sesuai untuk dari pembangunan
- Perniagaan kegunaan • Cerun tanah
9-18-6
Kawasan Zon Risiko Kawasan Zon Kawasan Zon

Rendah Risiko Sederhana Risiko Tinggi
- Perhotelan - Rumah mempunyai
- Perlancongan - Perniagaan kemungkinan
- Rekreasi - Perhotelan (tendency) runtuh
• Tertakluk kepada - Perlancongan jika > 25 darjah
pelan perkawasan - Rekreasi • Pelan
sesuatu kawasan • Dengan syarat rekabentuknya
berkenaan pemaju perlu diserahkan
• Perlu kemuka menyediakan. sebelum
Laporan Cadangan - ‘Environment pembangunan
Pemajuan. Risk dipertimbangkan
Assessment’ • Kecerunan > 25
(ERA) dalam darjah sebarang
Laporan pembangunan
Kesan tidak digalakkan.
Penilaian
Alam Sekitar
( EIA) serta
LCP dan
‘Erosion
Sediment
Control Plan’
9.18.2 KAWALAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI
Kawalan pemeliharaan topografi Kawasan Berbukit dibahagikan

kepada lapan (9) komponen seperti berikut:
i. Kawasan berbukit dan tanah tinggi
ii. Kawasan bercerun
iii. Kawasan aliran sungai
iv. Kawasan takungan air seperti tasik dan kolam
v. Susunan bangunan dan jalanraya
vi. Landskap dan penanaman pokok
vii. Kawasan unik yang mempunyai kecantikan semulajadi dan nilai
saintifik
viii. Hutan dan pembalakan
ix. Kawasan Pesisiran pantai
9-18-7
Rajah 9.43: Rekabentuk Bangunan di Lereng Bukit yang Mengekalkan

Topografi Semulajadi
‘natural skyline’
‘ Natural skyline’
A. Bangunan di lereng bukit yang curam di B. Bangunan di lereng bukit ataupun

syorkan kerja-kerja tanah dihadkan dengan ditanah rata disyorkan bangunan diantara
mencadangkan rekabentuk bangunan, teres 3-5 tingkat sahaja. Ketinggian bangunan di
bertingkat dan ketinggian bangunan yang di sesuaikan dengan elemen persekitaran
syor antara 3 - 5 tingkat sahaja. Ketinggian bagi mewujudkan suasana yang
bangunan ini disesuaikan dengan elemen berharmoni dengan alam persekitaran.
persekitaran bagi mengekalkan “natural
skyline”.
2-3 Tingkat
bawah
aras jalan
C. Bangunan di lereng bukit yang curam di

syorkan kerja-kerja tanah dihadkan dengan REKABENTUK BANGUNAN
mencadangkan rekabentuk bangunan 2
hingga 3 tingkat atas jalan dan 2 hingga
tingkat bawah aras jalan. Ketinggian
bangunan di syorkan 5-6 tingkat. Bangunan
masih disesuaikan dengan elemen
persekitaran untuk menjamin ‘natural skyline
‘ yang indah.
9-18-8
Jadual 9.26: Garis Panduan Khusus/Piawaian bagi Perancangan

dan Pembangunan di Kawasan Berbukit
Kategori
Jenis pem- Dasar kawalan semasa sedia Sebab
tanah
bangunan ada keperluan
tinggi
Kawasan berbukit & tanah tinggi

Kurang 120 Sesuai Sesuai untuk perumahan,
untuk perniagaan, perindustrian,
pembang- institusi, perhotelan,
unan pelancongan & rekreasi.
130 - 250 & Sesuai Sesuai untuk pembangunan

ketinggian untuk dengan bersyarat:
lereng > 4m pembang-
unan - kepadatan sederhana
(zon risiko dengan
rendah) - kawasan tepu bina (plinth
bersyarat area) 25% (lain-lain
- kawasan gunatanah); 30% (bungalo /
bukit berkembar)
- reka bentuk bangunan perlu
mengikut alunan cerun untuk
kurangkan pemotongan &
kerja-kerja tanah.
- Nisbah plot tidak melebihi 1 :
1.25
- Ketinggian maksimum 5
tingkat, & maksimum 2
tingkat bagi teres, banglo,
berkembar.
250 - 300 Sensitif Hanya sesuai untuk Melibatkan
(zon risiko pembangungan berkepadatan elemen-elemen
sederhana) sederhana. Aktiviti kerja tanah.
pembangunan yang sesuai ialah
hotel, pelancongan & rekreasi.
Ketinggian, plinth area dan
nisbah plot sama seperti
kategori kecerunan 130 - 250
> 350 (zon Amat Tidak dibenarkan sebarang Hakisan &
risiko sensitif pembangunan keruntuhan
tinggi) tanah. Kritikal
9-18-9
Kategori
tanah
tinggi
untuk
keselamatan
bangunan &
tapak.
Aliran sungai
- Kelebaran minima rezab
sungai mengikut JPS
- Bergantung kepada keadaan
setempat tersebut ditentukan
mengikut kehendak reka
bentuk sungai & keluasan
minima 15 m.
Kawasan takungan air
Tasik dan 20m zon penampan antara Zon pemisah
kolam kawasan takungan dan dengan tersebut boleh
kawasan pembangunan. digunakan
untuk tujuan
rekreasi.
Susunan bangunan dan jalan raya
Frontage bangunan hendaklah Perlu diurus
berada tidak lebih 1.5m di atas dan
& di bawah dari paras jalan. dikendalikan
Jika >1.5m, kerja-kerja tanah dengan cara
perlu dilaksanakan bagi yang
mencapai paras yang sempurna.
ditetapkan.
Jika asas tapak bangunan
terletak di atas tanah bercerun,
hendaklah memastikan
perbezaan antara aras tapak
bangunan di jalan adalah 1.5m.
Hutan dan pembalakan
Zon Perlu diwujudkan di kiri kanan
penampan sungai dan aliran air di mana
aktiviti perhutanan
dilaksanakan dengan penjagaan
yang rapi. Lebar zon penampan
bergantung kepada lebar sungai
9-18-10
Kategori
tanah
tinggi
(20-100m).
Zon penampan antara kawasan
tadahan air dan kawasan
pembalakan / pembangunan
perlu diadakan. Lebarnya
antara 10km - 15km.
Pantai
Pantai - Dibenarkan di kawasan
berbatu / lereng bukit yang tidak
‘cliff’ melebihi 20 darjah & tidak
melebihi 60m kontor.
- Mengekalkan 30% kawasan
dengan tumbuhan semulajadi.
- Membangunkan 30% kawasan
dan selebihnya dibiarkan
dengan tumbuhan semulajadi
bagi kawasan pelancongan.
- Penebangan pokok hendaklah
mematuhi syarat-syarat
dalam Akta Pemuliharaan
Tanah 1960 dan Akta 172.
- Penebangan pokok hanya
dibenarkan di atas tapak
‘plinth’ bangunan.
- Digalakkan menggunakan
building ‘material’ tempatan
supaya harmoni dengan
kawasan sekitar & reka
bentuk menggambarkan
warisan negara.
- Ketinggian bangunan
hendaklah mematuhi
rancangan tempatan.
- Ketinggian bangunan tidak
lebihi 9m atau pokok yang
tertinggi dalam kawasan
pemajuan yang tidak
mempunyai rancangan
tempatan.
9-18-11
Kategori
tanah
tinggi
- Tapak pembangunan dan

sistem jalan mengikut kontor
asal kawasan.
9-18-12
Rajah 9.44: Alur Memanjang
Alur Memanjang Lebih Baik dari Alur Menegak dalam Kerja-kerja

‘Hydroseeding’.
Jangan Membentuk Alur-alur yang Menegak kerana ini akan

Mempercepatkan Berlakunya Hakisan
9-18-13
9.19 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TANAH PERKUBURAN
Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan

Islam dan Bukan Islam
Bilangan JBPD 17/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
4.0 Dasar Perlaksanaan
5.0 Garispanduan Umum
5.1 Perancangan Tanah Perkuburan Mengikut
Hierarki Petempatan
5.1.1 Kawasan Kejiranan
5.1.2 Kawasan Bandar dan Pekan
5.1.3 Separa Wilayah
5.2.1 Kepercayaan Agama dan Adat
Resam
5.2.2 Kesihatan Umum
5.2.3 Topografi dan Struktur Tanah
5.2.4 Kesesuaian Gunatanah
5.3 Keperluan Ruang
6.0 Garispanduan Khusus
6.1 Susunatur Tanah Perkuburan dan
Krematoria
6.2 Susunatur Krematoria
6.3 Susunatur dan Rekabentuk Taman
Peringatan
7.0 Piawaian
9-19-1
Tanah perkuburan adalah kawasan yang khas dirizabkan sebagai

tempat pengebumian penduduk yang telah meninggal dunia. Tanah
perkuburan diklasifikasikan kepada dua jenis iaitu tanah perkuburan
Islam dan bukan Islam.
Kemudahan tanah Perkuburan Islam dan Bukan Islam

merupakan satu kemudahan awam yang perlu diambilkira dalam
menyediakan sesuatu kawasan perumahan. Penyediaan kemudahan ini
perlu diberi perhatian agar tidak bercanggah dengan kegunaan tanah
sedia ada untuk mewujudkan suatu suasana nyaman dan tenteram. Bagi
membantu perancangan kemudahan tanah perkuburan Islam dan Bukan
Islam supaya lebih teratur serta memenuhi prinsip-prinsip perancangan
dan pembangunan sejagat. Garis Panduan Perancangan yang disediakan
ini mengemukakan komponen yang perlu ada di dalam merancang
sesuatu kawasan tanah perkuburan samada dari segi keluasan dan
kesesuaian perletakkannya. Ia juga meliputi aspek kepercayaan agama
dan adat resam, topografi dan susunatur tanah, susunatur keperluan
ruang, kesihatan umum dan kesesuaian gunatanah. Garis panduan ini
adalah untuk kegunaan semua pihak terutama sekali Pihak Berkuasa
Negeri, pihak berkuasa perancangan tempatan dan Pihak Swasta sebagai
panduan dalam merancang sesuatu kawasan kemudahan tanah
perkuburan tersebut.
9-19-2
A. PERANCANGAN TANAH PERKUBURAN MENGIKUT

HIERARKI PENEMPATAN
I. Kawasan Kejiranan
Perletakan tanah perkuburan di dalam tiap-tiap satu kawasan
kejiranan (penduduk,di antara 5,000 - 10,000 orang) memerlukan
tanah seluas satu (1) hingga dua (2) hektar.
i. Perletakan tanah perkuburan tidak digalakkan untuk
menampung kawasan kejiranan bagi mengelakkan perkara-
perkara berikut:
• Taburan tanah-tanah bersaiz kecil di merata kawasan:
• Kemerosotan harga tanah di sekeliling tanah perkuburan;
• Timbulnya kesan negatif seperti keengganan ramai
penduduk untuk tinggal berdekatan; dan
• Timbulnya masalah penjagaan dan pengawasan ke atas
tanah-tanah bersaiz kecil.
ii. Tanah perkuburan hendaklah diletakkan di antara dua (2)

atau tiga (3) kawasan kejiranan supaya lebih ekonomik dan
mudah diuruskan. Bagi tiga (3) kawasan kejiranan luas
kawasan yang diperlukan ialah dua (2) hingga enam (6)
hektar;
iii. Tanah perkuburan dan krematoria dibolehkan secara setempat
mengikut perancangan yang sesuai. Ini adalah untuk
memudahkan pengawasan dan penjagaannya;
iv. Perletakan tanah perkuburan dan krematoria bagi semua
kaum hendaklah diasingkan dengan ruang anjakan yang
mencukupi sebagai zon penampan seperti jalan-jalan, pokok-
pokok atau penampan penghijauan. Jarak dari rumah ke tanah
perkuburan ialah dua (2) hingga empat (4) kilometer; dan
9-19-3
v. Krematoria adalah tidak ekonomik ditempatkan di dalam tiap-

tiap kawasan kejiranan. Ini adalah kerana peratusan
pembakaran mayat adalah terlalu kecil untuk menampung
sesuatu krematoria di kawasan kejiranan. Di dalam kawasan
bandar besar yang ramai penduduk bukan Islam, pembakaran
mayat dilakukan di krematoria gas moden, manakala
penduduk luar bandar biasanya menggunakan cara tradisional
dan lama secara terbuka.
II. Kawasan Bandar dan Pekan

i. Bagi bandar kecil tidak kurang dari 200,000 orang, satu
krematoria gas moden boleh diletakkan di antara pekan-pekan
ini. Jarak di antara krematoria dan pekan hendaklah tidak
melebihi 20 kilometer;
ii. Bagi pekan kecil (penduduk kurang 75,000 orang), perletakan
tanah perkuburan perlu hampir dengan kawasan pekan untuk
memudahkan aktiviti pengurusan. Tanah yang diperlukan
ialah seluas 15 hektar. Jarak di antara kediaman dan tanah
perkuburan ialah 20 kilometer. Satu krematoria jenis
tradisional boleh disediakan; dan
iii. Bagi bandar besar (lebih 200,000 orang) keperluan tanah
perkuburan ialah seluas 20 hektar dan dipusatkan untuk
memudahkan pengurusan. Sekiranya keluasan tanah
perkuburan melebihi 20 hektar ia bolehlah diagihkan ke
beberapa tempat. Jarak antara kawasan kediaman dan tanah
perkuburan hendaklah tidak lebih dari 30 meter. Satu
krematoria gas moden juga perlu disediakan.
III. Separa Wilayah

Penyediaan tanah perkuburan boleh juga dirancang mengikut
konsep separa wilayah untuk menampung keperluan bagi dua (2)
hingga tiga (3) buah bandar besar dan kecil bagi menjimatkan
kegunaan tanah.
9-19-4
B. PERANCANGAN TAPAK
Perancangan tapak tanah perkuburan merupakan faktor paling

utama yang patut diberi perhatian di dalam merancang tanah
perkuburan. Di antara kriteria dalam merancang pemilihan tapak adalah
seperti berikut:
1. Kepercayaan Agama dan Adat Resam
Tanah Perkuburan Islam

• Perletakan biasanya berhampiran dengan masjid dan kawasan
perumahan untuk memudahkan pengurusan jenazah untuk
disembahyangkan dahulu sebelum dikebumikan serta
memudahkan mereka untuk menziarahi simati; dan
• Jenazah diwajibkan mengadap ke Kiblat atau Kaabah (arah
kedudukan mengadap Kiblat ialah 292030'). Bagi tujuan ini,
tanah yang rata adalah paling sesuai.
Tanah Perkuburan Cina

Penganut 'ancestor worship' mengambilkira adat ‘Feng shui’. Bagi
adat ini ‘parameter-parameter’ adalah seperti berikut:
• Bentuk mukabumi yang landai di lereng-lereng bukit, tanpa
bukit-bukit kecil, batu kecil, batu besar atau bentuk- bentuk
buatan manusia seperti empangan; dan
• Kewujudan badan-badan yang mengandungi air dihadapan
kubur-kubur melambangkan kekayaan dan kemewahan
kepada kedua-dua pihak yang hidup dan yang mati.
Tanah Perkuburan Hindu

Kaum Hindu lebih mementingkan kepada pembakaran mayat dan
tidak ada apa-apa faktor fizikal khas yang perlu dipertimbangkan
untuk perletakan tanah perkuburan mereka. Walau
9-19-5
bagaimanapun, tanah yang rata adalah sesuai untuk

memudahkan pengurusan mayat.
Tanah Perkuburan Kristian

Taburan tanah perkuburan untuk orang-orang Kristian juga tidak
menekankan kepada apa-apa kriteria khas, selain tanah yang rata
adalah sesuai untuk memudahkan pengurusan mayat.
2. Kesihatan Umum
• Kubur baru hendaklah tidak digali kurang dari enam kaki dari
kubur yang lama, dan tanah perkuburan tidak boleh
digunakan semula sebelum 30 hingga 50 tahun mengikut
keadaan tanah, selepas pengkebumian terakhir;
• Menyediakan zon pemisah di antara tanah perkuburan dan
punca-punca air untuk menjamin kesihatan umum.
• Jarak di antara tanah perkuburan dan rumah kediaman yang
terdekat ialah sekurang-kurangnya 30 meter; dan
• Jenis tanah yang paling sesuai ialah tanah terbuka jenis poros
yang akan memudahkan laluan air dan udara ke semua arah.
Tanah jenis ini membolehkan pereputan mayat dengan lebih
cepat jika dibandingkan dengan tanah-tanah yang lain;
3. Topografi dan Struktur Tanah
• Tanah perkuburan hendaklah sekurang-kurangnya berada

pada paras dua (2) meter (6 kaki 6 inci) di atas paras banjir
bagi tiap-tiap pusingan 100 tahun;
• Jenis tanah yang paling sesuai ialah tanah terbuka jenis poros
yang akan memudahkan air dan udara ke semua arah. Tanah
jenis ini membolehkan pereputan mayat dengan lebih cepat
jika dibandingkan dengan tanah-tanah yang lain
9-19-6
• Tanah perkuburan tidak sesuai diletakkan di kawasan yang

mempunyai aras mata air yang tinggi. Paras air di dalam
tanah harus melebihi 2 meter di bawah permukaan bumi;
• Tanah perkuburan tidak sesuai bagi kawasan-kawasan seperti
berikut;
i. Kawasan-kawasan banjir dan tanah runtuh;
ii. Kawasan yang kerap diancam hakisan seperti sungai dan
laut;
iii. Tanah yang bercerun; dan
iv. Tanah paya dan jenis tanah liat.
• Tanah perkuburan hendaklah jauh dari kawasan sungai,
saliran atau lain-lain punca air kerana ini akan
mengakibatkan pengaliran air dari kawasan perkuburan ke
tempat-tempat tersebut.
4. Kesesuaian Gunatanah
• Tapak untuk tanah perkuburan tidak sesuai ditempatkan di

dalam kawasan perdagangan, pentadbiran atau di pusat-pusat
bandar, di mana harga tanahnya adalah tinggi. Ianya juga
tidak sesuai jika ditempatkan di kawasan lombong kerana
tanah begini adalah jenis tanah yang mudah mendap dan
banyak mengandungi air; dan
• Tapak-tapak baru untuk tanah perkuburan sesuai jika
ditempatkan di pinggir-pinggir kawasan pembangunan,
berhampiran dengan rumah-rumah ibadat.
5. Keperluan Ruang
• Keperluan ruang tanah perkuburan untuk sesuatu kawasan

bergantung kepada saiz kubur, kadar kematian, pandangan
penduduk setempat terhadap pembakaran dan penggunaan
semula tanah perkuburan. Kubur orang-orang Islam boleh
9-19-7
digunakan semula selepas 90 tahun pengkebumian terakhir

dibuat di atas kubur itu. (Sumber: Jabatan Agama Islam,
Selangor);
• Bagi memudahkan pengiraan keperluan ruang tanah
perkuburan bagi setiap 1,000 penduduk pada masa akan
datang, berikut dirumuskan satu formula secara am bagi
tujuan tersebut;
At= Pt x Dr / 1000 x 1 – Ce/1000 x Sz di mana

t = Tahun unjuran
At = Kawasan tanah perkuburan pada masa t
Pt = Penduduk unjuran
Dr = Jarak antara kubur digunakan semula
Ce = Faktor pembakaran mayat
Sz = Purata saiz kubur
• Purata keluasan untuk satu lot kubur ialah lebih kurang 8.36
meter persegi (dengan kawasan rezab landskap).
Garis panduan khusus adalah merangkumi aspek-aspek berikut:
i) Susunatur tanah perkuburan Islam dan Bukan Islam

ii) Susunatur krematoria
iii) Susunatur dan reka bentuk taman peringatan
9-19-8
Rajah 9.45: Susunatur Krematoria Moden
9-19-9
Rajah 9.46: Pelan Konsep Tanah Perkuburan
Kawasan
Perkuburan Orang
Dewasa
Laluan Pejalan Kaki
Tempat
letak kereta
Kawasan Perkuburan
Kanak-kanak
(umur < 12tahun)
Kawasan
Perkuburan Bayi
9-19-10
9.20 GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEMUDAHAN

MASYARAKAT
Garis Panduan Perancangan Kemudahan Masyarakat
Bilangan JBPD 19/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
4.0 Peranan Kemudahan Masyaraka
5.0 Kemudahan Kesihatan
5.1.1 Perancangan Tapak
5.1.2 Keluasan dan Saiz Minimum Tapak
5.1.3 Rekabentuk dan Susunatur
5.1.4 Kemudahan Sokongan
5.2 Piawaian
5.2.1 Hospital
5.2.2 Klinik Kesihatan
5.2.3 Klinik Desa
6.0 Kemudahan Pendidikan
6.1.4 Sistem Perhubungan dan
Kemudahan Sokongan
6.2.1 Taman Didikan Kanak-Kanak
(Tadika)/Taska
6.2.2 Sekolah Rendah
6.2.3 Sekolah Menengah
6.2.4 Sekolah Sinar (Rekabentuk Sepadu)
7.0 Kemudahan Polis
9-20-1
8.0 Kemudahan Bomba dan Penyelamat

8.2 Piawaian
9.0 Dewan Orang Ramai
9.2 Piawaian
9.2.1 Balai Raya
9.2.2 Dewan Orang Ramai
9.2.3 Dewan Serbaguna
10.0 Kemudahan dan Kebajikan
10.1.3 Rekabentuk dan Susuatur
10.2.1 Pusat Aktiviti Kanak-Kanak
10.2.2 Pusat Harian Wargatua
10.2.3 Pusat Pemulihan Dalam Komuniti
10.3 Piawaian
11.0 Perpustakaan Awam
11.1.1 Pearancangan Tapak
11.2 Piawaian
12.0 Kemudahan Perkhidmatan Pos
12.1.3 Susunatur dan Rekabentuk
12.2 Piawaian
13.0 Garis Panduan dan Perancangan Tempat Ibadat
Islam
(Rujuk Piawaian Perancangan Jpbd 7/97)
14.0 Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan
Islam dan Bukan Islam
15.0 Garis Panduan dan Perancangan Tanah Lapang
dan Rekreasi
16.0 Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Bukan Islam
9-20-2
Kemudahan masyarakat merupakan salah satu elemen penting di

dalam proses perancangan dan pembangunan negara. Penyediaan
kemudahan yang mencukupi dari segi kuantiti dan kualiti adalah perlu
kerana ianya bukan sahaja menggambarkan perubahan permintaan
tetapi juga sebagai petunjuk pembangunan dan taraf hidup sesuatu
masyarakat. Oleh itu penyediaan kemudahan dan perkhidmatan
masyarakat tidak harus dianggap ringan kerana penyediaan yang kurang
memuaskan boleh memberi kesan negatif kepada masyarakat secara
keseluruhannya. Di samping itu, penyediaan dan penawaran yang
memuaskan bukan sahaja dikira dari segi bilangannya berasaskan
jumlah penduduk tetapi juga dari segi tapak, taburan yang seimbang dan
kualiti perkhidmatan serta kesesuaiannya dengan masyarakat setempat.
Ini akan dapat memastikan setiap lapisan masyarakat boleh menikmati
kemudahan yang disediakan.
Maka, garis panduan ini disediakan bertujuan untuk membantu

Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan, dan agensi-agensi
pelaksana menyediakan kemudahan masyarakat yang cukup dalam
merancang sesuatu kawasan pembangunan. Garis panduan Perancangan
Kemudahan Masyarakat ini merangkumi kemudahan berikut:
kemudahan kesihatan, kemudahan pendidikan, kemudahan pos,
kemudahan polis, kemudahan perkhidmatan bomba dan penyelamat,
dewan orang ramai dan perpustakaan.
9.20.1 KEMUDAHAN KESIHATAN
Kemudahan kesihatan merangkumi Hospital, Klinik Kesihatan

dan Klinik Desa. Kemudahan ini disediakan mengikut hierarki di
peringkat negeri, daerah dan tempatan.
9-20-3
Jadual 9.27: Piawaian Kemudahan Kesihatan
Bil Jenis Jumlah Penduduk Keluasan

hektar/ekar
1 Klinik Desa 4000-5000 0.2 / 0.5
2 Klinik Kesihatan- 15000-20000 2.0 / 5.0

Jenis I, II dan III
3
Hospital: 2 katil / 1000
30.0 / 75.0
750 katil 375000
18.0 / 45.0
250 katil 375000
12.0 / 30.0
100 katil 50000
12.0 / 30.0
76 katil 38000
4 Klinik Pergigian Tiap-tiap Klinik -

Kesihatan
5 Institut ‘Telemedic’ Mengikut Keperluan -
6 Hospital Rujukan Mengikut Keperluan -

(Referral Hospital)
9.20.2 KEMUDAHAN PENDIDIKAN
Kemudahan pendidikan merangkumi Taman Didikan Kanak-

kanak (Tadika), Sekolah Rendah, Sekolah Menengah,Sekolah Vokasional,
Teknik dan Institusi Pengajian Tinggi (IPT).
9-20-4
Jadual 9.28: Keperluan Keluasan Tapak Kemudahan Pendidikan
Keluasan Tapak
Bil Jenis Sekolah Tanah Rata Berbukit Dan

Hektar / Bercerun Landai
(ekar) Hektar / (ekar)
1 Sekolah Rendah 2-3 (5-8) 3-4 ( 8-10)
2 Sekolah Menengah 3 - 4.8 (8-12) 4-6 ( 10-15)
3 Sekolah Rendah / 4-5 (10-13) 6-8 (16-20)

Menengah ( Berkongsi)
4 Sekolah Menengah 8-10 (20-25) 10-14 (25-35)

Teknik
5 Sekolah Menengah 14-16 ( 35-40) 40-48 (100-120)

Berasrama Penuh
6 Politeknik/ Maktab 32-40 (80-100) 40-48 (100-120)

Perguruan
Jadual 9.29: Piawaian Kemudahan Pendidikan
Jenis-jenis Tempat
Piawaian Keluasan Jarak/ Masa Saiz
Kemudahan Letak
Penduduk Kawasan Perjalanan Maksima
Pendidikan Kenderaan
Tadika / 2500 740 meter 0.2 km - 4.0 60 murid 1 petak / 3

Taska penduduk persegi km / tadika kakitangan
atau 8000 1/8 - 1/2 batu
kaki 5 minit 4 kelas 1 petak / 10
persegi pelajar
Sekolah 3000 2.0 - 4.0 0.4km - 0.8km 35 1 petak / 20

Rendah penduduk hektar pelajar / kakitangan
1/4 - 3/4 batu
( 12 B darjah) 6000 atau 5 -10 kelas
1 petak / 20
Sekolah penduduk ekar 10 minit
kakitangan
Rendah 7500
( 24 B darjah) penduduk
9-20-5
Jenis-jenis Tempat
Piawaian Keluasan Jarak/ Masa Saiz
Kemudahan Letak
Penduduk Kawasan Perjalanan Maksima
Pendidikan Kenderaan
Sekolah
Rendah
( 30 B darjah)
Sekolah > 9000 3.0 - 6.0 0.8km - 1.6 35 1 petak / 2
Menengah penduduk hektar km pelajar / kakitangan
Sekolah atau 5 - 10 kelas
Menengah 1 sekolah ekar 3/4 - 1 batu 1 petak / 20
Agama bagi 2 atau pelajar
3 unit 20 minit
Sekolah
kejiranan 1 petak
Menengah
motosikal /
Swasta
10 pelajar
Sekolah Peringkat 8.0 -6.0 Mempunyai 35 1 petak / 2
Menengah Daerah / hektar Pengangkut- pelajar / kakitangan
Teknik Negeri atau 20 - an Awam kelas
Sekolah 35 ekar 1 petak / 20
Menengah pelajar
Vokasional
1 petak
Sekolah
14.0 - 18.0 motosikal /
Menengah
hektar 10 pelajar
Berasrama
atau 35 -
Penuh /
45 ekar
Sekolah
Menengah
Kebangsaan
Agama
Kolej and Peringkat 8.0 - 4.0 Mempunyai 35 - 60 1 petak / 2
Institut Wilayah hektar Pengangkut- pelajar / kakitangan
pengajian Perseku- atau 20 an Awam kelas
1 petak / 20
Tinggi / tuan ekar - 100 (LRT/MRT/
pelajar
Politeknik ekar. ERL)
1 petak
30 minit - 1
motosikal / 5
jam
pelajar dan
10% dari
jumlah untuk
pelawat.
9-20-6
9.20.3 KEMUDAHAN POLIS
Kemudahan Perkhidmatan Polis merupakan salah satu dari

kemudahan keselamatan yang penting yang disalurkan melalui ibu
pejabat kontigen, ibu pejabat polis daerah, balai polis bandar dan pondok
polis.
Jadual 9.30: Piawaian Kemudahan Polis
Keluasan
Kawasan
Bil Jenis Penduduk Tadahan
(hektar / ekar)
1 Ibu Pejabat Polis Diperlukan bagi setiap 15 - 20 hektar / 6.8

Kontigen Ibu Negeri ekar
2 Ibu Pejabat Polis Diperlukan bagi setiap 4- 6 hektar / 10-15

Daerah Daerah ekar
3 Balai Polis Bandar 10000 - 15000 2-4 hektar / 5 - 10

ekar
4 Pondok Polis 5000 - 10000 0.8 hektar / 2 ekar
9.20.4 KEMUDAHAN BOMBA DAN PENYELAMAT
Penyediaan perkhidmatan bomba di peringkat negeri dan daerah

disalurkan melalui balai-balai bomba 3 ‘bay’ dan 2 ‘bay’. Perkhidmatan
yang disediakan ialah khidmat kebombaan dan penyelamat kepada
masyarakat.
9-20-7
Jadual 9.31: Piawaian Kemudahan Bomba dan Penyelamat
Kelas Risiko Kriteria Perancangan Kategori Balai
KELAS 'A' Penduduk melebihi 750,000; Satu balai 3 petak (bay),

Risiko Amat Risiko 'high rise' dan 'high dengan 6 atau lebih
Tinggi risk' / Norma masa yang keluaran jentera.
ideal tidak melebihi 7 minit.
10 buah atau lebih balai 3

petak (bay) sebagai balai
cawangan dengan keluaran
2 atau lebih jentera.
KELAS 'B' Kepadatan penduduk Satu balai 3 petak (bay),

Risiko Tinggi melebihi 500,000 orang. dengan 6 keluaran jentera.
Keluaran jentera perlu
sampai dalam masa tidak
lebih 10 minit; bandar-
bandar yang industri 5 buah atau lebih balai 2
bersaiz sederhana dan petak sebagai balai
bandar yang mempunyai cawangan dengan keluaran
industri bersaiz besar. 2 atau lebih jentera
KELAS 'C' Kepadatan penduduk Dua atau lebih balai petak,

Risiko melebihi 200,000 orang. dengan 2 keluaran jentera
Sederhana Kebanyakan bangunan 'low bagi setiap balai
rise'. Tidak melebihi 5
tingkat. Keluaran jentera
harus sampai dalam masa
tidak lebih 15 minit.
KELAS 'D' Kepadatan penduduk Sekurang-kurangnya

Risiko Amat kurang 200,000 orang. sebuah balai 2 petak
Rendah Keluaran jentera harus dengan 2 keluaran jentera.
sampai dalam masa tidak Keperluan Balai Bomba
lebih 20 minit. juga bergantung kepada
balai terdekat yang sedia
ada. Jika balai terdekat
akan mengambil masa
melebihi 20 minit, mungkin
2 atau 3 buah balai
diperlukan.
9-20-8
9.20.5 DEWAN ORANG RAMAI
Penyediaan dewan orang ramai adalah berdasarkan kepada

fungsi, kepadatan penduduk dan jarak lingkungan kemudahan ini.
Terdapat 3 jenis dewan orang ramai (umum) iaitu balai raya, dewan
orang ramai dan dewan serbaguna. Balairaya didapati di kawasan luar
bandar manakala Dewan Orang Ramai dan Dewan Serbaguna didapati di
kawasan bandar.
Jadual 9.32: Piawaian untuk Balairaya, Dewan Orang Ramai dan

Dewan Serbaguna.
Keluasan Minimum Tapak

Kawasan
Jenis
Tadahan
Saiz Lot Saiz Bangunan
Balairaya 200 - 1000 orang 0.1 hektar - 0.4 74.0 meter

(perkampungan), hektar ( 0.2 ekar - persegi (800 kaki
1000-3000 1.0 ekar) persegi)
(bandar)
Dewan 3000 - 10000 0.1 hektar - 0.6 185 - 1850 meter

Orang hektar ( 0.25 - 1.5 persegi (2000-
Ramai ekar) 20000 kaki
persegi)
Dewan Minimum 10000 0.1 hektar - 0.8 Minimum 315

Serbaguna orang hektar meter persegi
(3400 kaki
persegi)
9-20-9
9.20.6 KEMUDAHAN KEBAJIKAN
Kemudahan kebajikan bertujuan memberi penjagaan, pelindungan

dan pemulihan serta menjamin kumpulan tertentu seperti kanak-kanak,
remaja, golongan kurang upaya, wargatua dan keluarga yang
menghadapi masalah dan mangsa kegawatan sosial. Garis panduan
khusus, piawaian dan komponen garis panduan ini meliputi pusat aktiviti
kanak-kanak, pusat harian warga tua dan pusat pemulihan dalam
komuniti bagi orang kurang upaya.
Jadual 9.33: Piawaian Kemudahan Kebajikan
Ukuran
Komponen Minimum Keluasan
Keseluruhan
a. Pusat Aktiviti Kanak-kanak (PAK) 0.2 hektar

( 30 kanak-kanak)
105 meter persegi
i. Ruang Aktiviti ( 305 meter
persegi seorang)
49 meter persegi
ii. Bilik Bacaan
49 meter persegi
iii. Bilik Rehat / Riadah
49 meter persegi
iv. Pejabat ( 5 orang) dan Stor
100 meter persegi
v. Bilik Serbaguna
36 meter persegi
vi. Bilik Sembahyang
9 meter persegi
vii. Dapur
9 meter persegi
viii. Tandas(2)
100 meter persegi
ix. Padang Permainan / Riadah;
( yang
dan
bersesuaian)
x. Tempat Letak Kereta
9-20-10
Ukuran
Komponen Minimum Keluasan
Keseluruhan
b. Pusat Harian Wargatua ( 30 0.3 hektar

90 meter persegi
Wargatua) hingga 0.5
i. Ruang Aktiviti ( 30. Meter hektar
49 meter persegi
persegi seorang)
49 meter persegi
ii. Bilik Bacaan
100 meter persegi
36 meter persegi
75 meter persegi
v. Bilik Bacaan
9 meter persegi
vi. Bilik Sembahyang (2)
100 meter persegi
vii. Dapur dan Dewan Makan
(yang bersesuaian)
viii. Tandas (2)
ix. Padang Permainan / Riadah ;
c. Pusat Pemulihan Dalam Komuniti 0.25 hektar

( 30 Orang Kurang Upaya)
90 meter persegi
i. Ruang Aktiviti ( 30. Meter
persegi seorang)
49 meter persegi
ii. Bilik Bacaan
100 meter persegi
36 meter persegi
9 meter persegi
v. Bilik Bacaan
9 meter persegi
vi. Bilik Sembahyang (2)
100 meter persegi
vii. Dapor dan Dewan Makan
( yang
viii. Tandas (2)
bersesuaian)
ix. Padang Permainan / Riadah ;
9.20.7 PERPUSTAKAAN AWAM
Perancangan tapak perpustakaan awam adalah berdasarkan

kepada bilangan penduduk sesuatu kawasan, hierarki dan fungsi
perpustakaan yang akan disediakan (berdasarkan Standard Ruang lantai
Perpustakaan awam oleh Perpustakaan Negara Malaysia 1997) seperti
berikut:
9-20-11
Jadual 9.34: Piawaian Ruang Lantai Perpustakaan Awam
Model Perpustakaan Jumlah Penduduk
Perpustakaan Negeri 400 000 atas
Perpustakaan Metropolitan 200 000 - 400 000
Perpustakaan Wilayah 100 000 - 200 000
Perpustakaan Cawangan A 50 000 - 100 000
Perpustakaan Cawangan B 10 000 - 50 000
Perpustakaan Pekan A 7 000 - 10 000
Perpustakaan Pekan B 5 000 - 7 000
Perpustakaan Desa A 3 000 - 5 000
Perpustakaan Desa B 2 000 - 3000
Perpustakaan Desa C Kurang dari 2 000
9.20.8 KEMUDAHAN PERKHIDMATAN POS
Di antara perkhidmatan pos, perkhidmatan kaunter atau lebih

dikenali sebagai Pejabat Pos, adalah perkhidmatan yang berkait rapat
dengan orang ramai. Garis panduan ini akan merangkumi hanya
perkhidmatan kaunter (Pejabat Pos) Piawaian Kemudahan pejabat pos
adalah seperti di bawah:
9-20-12
Jadual 9.35: Piawaian Kemudahan Perkhidmatan Pos
Jenis / Kawasan Tadahan / Keluasan

Bil
Klasifikasi Penduduk (Ekar)
1 Pejabat Pos Besar 1 Pejabat Pos Besar bagi 1.0 hektar / 2.5
setiap negeri ekar
2 Pejabat Pos Melebihi 15 000 penduduk 0.3 hektar / 0.75

bagi setiap pusat ekar
pertumbuhan
Rajah 9.47: Jarak Perletakan Kemudahan Awam
9-20-13
9.21 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN

UTILITI
Garis Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti
Bilangan JBPD 20/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Definisi Laluan Kemudahan Utiliti
4.0 Sistem Perancangan Bandar Sedia Ada
5.0 Dasar Perancangan Laluan Kemudahan
Utiliti(Service Protocol)
7.0 Garis Panduan Perancangan dan Pelaksanaan
7.1 Jaringan dan Penempatan
7.2 Rekabentuk
7.3 Pelaksanaan, Pengawalan dan
Penyelenggaraan
9-21-1
Demi mencegah kejadian kontraktor-kontraktor jalan yang

merosakkan kemudahan-kemudahan utiliti di dalam rezab jalan, dan
memudahkan kerja-kerja pembinaan dan penyelenggaraan kemudahan
utiliti, satu sistem perancangan yang bersepadu dalam menentukan
laluan-laluan yang penting untuk menempatkan kemudahan-kemudahan
utiliti adalah diperlukan. Oleh itu, garis panduan ini disediakan bagi
membantu pihak berkuasa tempatan, Jabatan Kerja Raya, Syarikat
Telekom, pemaju dan pihak-pihak lain yang berkaitan dalam
menentukan rezab-rezab, rangkaian dan reka bentuk bagi laluan
kemudahan utiliti untuk kabel elektrik, telekom, paip-paip air, gas,
laluan perparitan, saliran, pembetungan dan penempatan talian lampu
awam, pondok-pondok telefon dan sebagainya bagi kawasan
pembangunan baru. Perlaksanaan ‘service protocol’ ini akan melibatkan
kos penguatkuasaan yang tinggi bagi pemaju pembangunan. Oleh
demikian, suatu skim pembiayaan infrastruktur perlu difokuskan
sebelum ia dapat dilaksanakan sepenuhnya.
Laluan Kemudahan Utiliti (service protocol) bermaksud ruang

untuk laluan kemudahan utiliti seperti kabel elektrik, telekom, paip-paip
air, gas, laluan perparitan, saliran, pembentungan dan petempatan bagi
talian lampu awam, pondok-pondok telefon dan sebagainya. Ruang ini
tidak termasuk ruang-ruang untuk lain-lain aktiviti seperti jaluran
landskap, laluan siarkaki, laluan motorsikal dan laluan berturap
(carriage way) untuk kenderaan. Laluan-laluan ini terletak selari antara
satu dengan lain.
9-21-2
9.21.1 SISTEM PERANCANGAN BANDAR SEDIA ADA
1. Rancangan “Manual Penyediaan Rancangan Tempatan": bahagian

Tempatan: II – Bentuk Isi Kandungan Rancangan Tempatan Para
9.7, manual ini menetapkan beberapa ‘output’ seperti:
‘Aspek-aspek Pembentukan Cadangan
Pembangunan Infrastruktur dan Utiliti’:
- Pelan cadangan pembangunan sistem
pembentungan dan rawatannya.
- Pelan rangkaian dan sistem saliran termasuk
kawasan tadahan perkhidmatan yang dicadangkan.
- Pelan cadangan sistem jaringan bekalan elektrik,
kabel perkhidmatan, dan
- Pelan cadangan jaringan jalan, heirarki jalan.
Pelan Subjek: Jaringan Utiliti:
Menunjukkan secara terperinci laluan-laluan
kemudahan utiliti dari laluan utama hingga ke tapak-
tapak pembangunan individu.
2. Garis Seksyen 8 Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976

Panduan (Pindaan 1995) (Akta A933) telah memasukkan
Penyediaan peruntukan berikut:
Laporan
Cadangan “ 21A (1) Sebagai tambahan kepada dokumen dan
Pemajuan: pelan-pelan yang dikehendaki supaya disampaikan di
bawah seksyen 21(1) untuk kebenaran merancang,
pemohon hendaklah menyampaikan suatu laporan
cadangan pemajuan.
3. Garis - ‘Planning and Design Guidelines for Urban Roads
Panduan and Paths in Pahang Tenggara- Technical Series
Sedia ada No.1’
Bagi
Kawasan - ‘A Guide on Geometric design of Roads’- Arahan
Pem- Teknik (JALAN) 8/86 oleh Cawangan Jalan,
bangunan Jabatan Kerja Raya (JKR)
Baru:
- ‘Urban Drainage Design Standards for Peninsular
Malaysia’ oleh Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS)
- Konsep Bistari/ ‘ Common Trenching’
- Konsep ‘ Common Service Tunnel’ dan ‘ Multi-Cell
Tunnel’
9-21-3
9.21.2 GARIS PANDUAN PERANCANGAN DAN PELAKSANAAN
Jaringan dan Penempatan.
1. Penempatan kemudahan utiliti hendaklah dalam dan menjadi

sebahagian dari laluan awam tetapi mempunyai hak laluan yang
khusus berasingan;
2. Mematuhi garis panduan di bawah Akta Perancangan Bandar dan
Desa 1976 (Akta 172) dan (Pindaan 1995 Akta A933) dan selaras
dengan Arahan Teknik (Jalan) 8/86 dari segi keluasan rezab dan
kedudukan kemudahan utiliti;
3. Setiap cadangan pewujudan rezab-rezab jalan, siarkaki, koridor
lanskap, zon penampan atau mana-mana rezab khas perlu
mengenepikan ruang bagi laluan kemudahan awam;
4. Penentuan jaringan atau ‘alignment’ hendaklah ekonomik, praktikal
dan memenuhi kehendak-kehendak pengekalan alam semulajadi
sama ada dari segi pengurangan pemotongan tanah, pengekalan
topografi, pengelakan pemotongan pokok-pokok;
5. Laluan bagi paip air dan pembentungan bolehlah diletakkan dalam
laluan atau di bawah laluan yang disedia untuk siarkaki, laluan
motosikal dan letak kereta;
6. Penempatan hendaklah sesuai dari segi perletakan agar mudah
diselenggara dan mengambilkira aspek-aspek geologi dan geoteknikal
kawasan.
Rekabentuk
1. Lebar minima laluan kemudahan utiliti perlu cukup dengan

kelebaran tidak kurang dari 3 meter dan selaras dengan lebar
minimum rezab jalan.
9-21-4
2. Rangkaian utiliti mengikut konsep bistari seperti kabel elektrik,

telekomunikasi, air perparitan dan paip pembetungan di mana
melalui salur di bawah tanah secara sistematik (Rajah 9.48).
3. Menempatkan kemudahan-kemudahan samada di kiri atau kanan
‘carriageway’ atau parit adalah bergantung kepada kelebaran rezab
jalan dari 20 meter hingga 60 meter (Rajah 9.49).
4. Rizab jalan bagi kawasan perumahan dalam pembangunan bersepadu
dan ‘self-contained’ adalah digalakkan supaya kelebaran minimum
jalan ialah 20 meter (66 kaki). Rezab jalan yang dimaksudkan adalah
jalan U1, U1a bagi kawasan bandar.
5. Utiliti seperti paip air dan pembentungan hendaklah diletakkan
berasingan sama ada di bawah laluan pejalan kaki. Laluan motosikal
atau mana-mana ‘path pavement’, manakala parit/longkang di tepi
bahagian siarkaki atau ruang lanskap. Saluran elektrik perlulah
diletakkan berjauhan dengan paip gas.
Pelaksanaan, Pengawalan dan Penyelenggaran
1. Perlu mematuhi Rancangan Pemajuan dan pelan susunatur yang

diperlukan dalam Laporan Cadangan Pemajuan hendaklah
mengandungi butir-butir laluan kemudahan utiliti sediada dan
cadangan serta analisis kesesuaiannya.
2. Setiap agensi hendaklah meningkatkan penggunaan teknologi
elektronik dan pengkomputeran serta menyediakan sistem pangkalan
data dan pusat pengumpulan berkomputer dalam pengurusan
perancangan, pembinaan dan penyelenggaraan kemudahan utiliti.
3. Laluan kemudahan utiliti (service protocol) ini hendaklah diletakkan
di bawah pengawasan dan pengawalan pihak berkuasa tempatan
untuk memudahkan penyelarasan sama seperti rezab-rezab jalan
kecuali laluan yang telah dikhususkan atau telah ditentukan
diletakkan di bawah sesuatu agensi pelaksana atau badan korporat.
4. Penyelenggaraan yang bersistematik perlulah diamalkan dan selalu
dikawalselia dengan tersusun, berterusan dan mengikut jadual serta
9-21-5
selaras dengan ‘Guidelines for Roadway Excavation for Service’ dan

Arahan Teknik (Jalan) 4/85 ‘Application for the Installation of Public
Utilities Services Within the Road Reserve’.
5. Apa jua bentuk bangunan tidaklah dibenarkan dibina dalam laluan
kemudahan utiliti kecuali binaan-binaan untuk kemudahan awam
tertakluk kepada kebenaran dari pihak berkuasa tempatan diperolehi.
6. Pelarasan, pengesanan dan penguatkuasaan hendaklah selalu diberi
perhatian serius oleh semua pihak yang terlibat dengan
pembangunan dan pemajuan sesuatu kawasan terutamanya pihak
berkuasa tempatan.
Rajah 9.48: Gambaran 'Common Service Tunnel'
CONCRETE SHELL
TELECOMMUNICATION LIGHTINGS
DUCT (OPTIC FIBRE,
COPPER/COAXIALS)
PARTITION
ELECTRIC POWER
INDUSTRIAL HIGH TENSION

GAS 02 N2 SUPPLY
LOW TENSION
THERMAL GAS SUPPLY
(LPG, LNG) GAS
SEWERAGE LINE
WATER SUPPLY
9-21-6
Rajah 9.49: Piawaian Jalan Kawasan Luar Bandar
R.O.W
15.0m
3.0m 1.5m 2.5m 2.5m 3.0m 3.25m
Laluan Laluan Permukaan

Kemudahan sikal Lanskap Rezab Parit Bahu Jalan Jalan
Utiliti
(Service Protokol)
2D PIAWAIAN JALAN R4
20.0m
R.O.W R.O.W
3.0m 1.5m 2.5m 3.0m 3.0m 2.5m 1.5m 3.0m
Laluan Bahu Jalan Laluan

Bahu Jalan
Kemudahan Longkang Permukaan Jalan Longkang Kemudahan
Utiliti Utiliti
(Service Protokol) (Service
/Lanskap 2E PIAWAIAN JALAN R3 Protokol)
/Lanskap
20 .0 m
R.O.W
R.O.W
3.0m 1.5m 2.0m 2.75m 2.75m 2.0m 1.5m 3.0m
Laluan Laluan
Kemudahan Permukaan Jalan Kemudahan
Rezab Bahu Rezab
Utiliti Jalan Utiliti
Parit Bahu Parit
(Service (Service
Jalan
Protokol) Protokol)
Landskap /Landskap
2F PIAWAIAN JALAN R2
9-21-7
9.22 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TANAH LAPANG DAN

REKREASI
Garis Panduan Perancangan Kawasan Lapang dan Rekreasi
Bilangan JBPD 21/97
Pengubahan Tiada

2.0 Latar Belakang
3.0 Dasar Pelaksanaan Perancangan Tanah Lapang dan
Rekreasi
5.2 Komponen Tanah Lapang dan Rekreasi
5.3 Saiz Minimum Tanah Lapang dan Rekreasi
5.4 Aktiviti dan Kemudahan Sokongan
5.5 Lanskap
5.6 Kemudahan Awam
5.7 Rangkaian Laluan Pejalan Kaki
5.8 Kiosk, Kedai dan Gerai
6.1 Lot Permainan
6.2 Padang Permainan
6.3 Padang Kejiranan
6.4 Taman Tempatan
6.5 Taman Bandaran
6.6 Taman Wilayah
6.7 Taman Nasional
6.8 Kemudahan Untuk Orang Tua dan
Golongan Kurang Upaya
9-22-1
Isu Tanah Lapang dan Rekreasi Awam sering dibangkitkan

antaranya ialah perletakannya yang tidak sesuai, saiz yang tidak
berfungsi dan dasar yang tidak konsisten. Ini berlaku kerana tiada garis
panduan dan piawaian yang lengkap untuk memandu keperluan
perancangan tanah lapang untuk tujuan rekreasi. Garis panduan yang
disediakan ini boleh membantu pihak yang terlibat di dalam merancang
dan menyediakan kemudahan rekreasi dengan menyediakan dasar yang
seragam, pelaksanaan piawaian perancangan yang lebih rasional dan
dapat mencapai matlamat penyediaan tanah lapang dan rekreasi sebagai
tempat riadah yang lebih bermakna serta mampu memberi manfaat
kepada masyarakat setempat. Garis panduan ini menyediakan panduan
yang lengkap iaitu meliputi perancangan tapak, komponen tanah lapang
dan rekreasi, saiz minima tanah lapang dan rekreasi, aktiviti dan
kemudahan sokongan, lanskap, kemudahan awam, rangkaian laluan
pejalan kaki serta ‘kiosk’, kedai dan gerai.
Tanah lapang sebagaimana yang ditakrif oleh Akta Perancangan

Bandar dan Desa (Pindaan) 1995, Akta A933 dalam Seksyen 2 (f) adalah
sebagai ‘mana-mana tanah samada yang dikepong atau tidak yang dikhas
atau direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau sebahagiannya
sebagai suatu taman bunga awam, taman awam, padang sukan dan
rekreasi awam, tempat makan angin, tempat jalan kaki awam atau
sebagai suatu tempat awam’.
Tanah lapang dan rekreasi adalah saling berkaitan. Tanah lapang

adalah merupakan suatu ruang atau tapak yang dikhaskan untuk tujuan
seperti yang telah ditetapkan oleh akta. Manakala rekreasi pula adalah
merupakan aktiviti yang dijalankan di atas mana-mana tanah lapang.
Tanah lapang dan rekreasi adalah merupakan satu kawasan awam yang
digunakan untuk tujuan riadah yang tidak dikenakan sebarang bayaran
masuk.
9-22-2
Berdasarkan kepada takrifan ini tanah lapang digunakan untuk

tujuan Taman Bunga awam, Taman Awam, Padang Sukan dan Rekreasi
Awam, Tempat Makan Angin, Tempat Jalan Kaki Awam dan Tempat
Awam.
A. Perancangan Tapak
i. Memaksimumkan kelebihan alam semulajadi seperti badan

air, bekas lombong, saliran, bukit bukau dan kehijauan
dalam merekabentuk imej kawasan taman;
ii. Memperuntukkan ruang dengan keluasan yang sesuai
dengan fungsi, mencukupi dan mampu untuk menampung
keperluan masakini dan akan datang;
iii. Membangun dan mewujudkan sistem taman dalam bandar
yang seimbang serta berkualiti;
iv. Menyediakan tanah lapang dan rekreasi dalam jarak
berjalan kaki di dalam setiap unit kejiranan.
v. Mengekalkan persekitaran serta ekologinya dalam
perancangan tapak yang merangkumi tujuh (7) hierarki
tanah lapang dan rekreasi, iaitu;
• Lot Permainan • Taman
Bandaran
• Padang Permainan • Taman Wilayah
• Padang Kejiranan • Taman Nasional
• Taman Tempatan
vi. Tapak yang dicadangkan hendaklah mempunyai sistem

saliran yang baik dan bukan kawasan yang berpaya;
vii. Tapak yang dicadangkan juga hendaklah rata dan yang
berkecerunan kurang daripada sembilan (9) darjah. Ini
adalah bagi menjimatkan kos dan memudahkan kerja
tanah kerana tapak perlu diratakan pada kecerunan
9-22-3
kurang daripada empat (4) darjah untuk tujuan aktiviti

sukan dan rekreasi;
viii. Taburan tanah lapang dan rekreasi adalah seperti berikut:
• Tidak kurang daripada 50 peratus daripada tanah
lapang dan rekreasi hendaklah dikelompokkan di tapak
yang sesuai dan strategik di tengah-tengah tapak
pembangunan. Manakala selebihnya diagih-agihkan
mengikut kepadatan penduduk dan keluasan setiap zon
dalam tapak pembangunan ; dan
• Jika 50 peratus daripada rezab tanah lapang dan
rekreasi yang dikelompokkan berkeluasan dua (2)
hektar (5.0 ekar) atau lebih, maka 20 peratus daripada
jumlah keluasan hendaklah dikhaskan untuk aktiviti
RAKAN MUDA.
B. Komponen Tanah lapang dan Rekreasi
i. Tanah lapang pelbagai guna perlu disediakan di setiap

pusat kejiranan, khususnya untuk aktiviti-aktiviti seperti
padang permainan kanak-kanak, pasar tani dan keperluan-
keperluan masyarakat yang lain;
ii. Tanah lapang sebagai kawasan hijau disediakan di lokasi
yang sesuai untuk pelbagai tujuan seperti jaluran
penampan dan skrin ‘ visual’; dan
iii. Tanah lapang yang berfungsi disediakan untuk aktiviti-
aktiviti riadah,
C. Keperluan Minimum Tanah Lapang dan Rekreasi
i. Kegunaan tanah lapang dan rekreasi yang boleh

diambilkira sebagai Perkiraan 100 peratus tanah lapang
mengikut Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan),
1995 Akta A933 ialah:
9-22-4
• Taman Bunga Awam;

• Taman Awam;
• Padang Sukan dan Rekreasi Awam; dan
• Tempat Makan Angin
ii. Perkiraan 30 peratus tanah lapang dan rekreasi dalam

suatu pembangunan adalah bagi beberapa jenis rezab atau
tanah lapang di bawah kategori berikut:
• Tempat jalan kaki awam • Zon penampan

dan laluan basikal
• Tempat awam - Rezab • Rizab rentasan elektrik
kemudahan awam dan dan rezab Tapak
sosial; Pencawang Elektrik;
Kolam oksidasi dan loji
rawatan kumbahan
• Rezab Kerajaan • Rezab tangki air; dan
• Rezab sungai, parit dan • Rezab laluan paip gas
pantai
• Simpanan kolam
takungan;
iii. Saiz minimum sesuatu tanah lapang dan rekreasi hendaklah

tidak kurang daripada 0.2 hektar (0.5 ekar). Saiz minimum ini
ditetapkan bagi membolehkan kemudahan-kemudahan berikut
disediakan;
• Kemudahan-kemudahan rekreasi untuk kanak-kanak;
• Kemudahan tempat duduk dan berehat untuk orang
dewasa; dan
• Kawasan untuk tujuan lanskap.
iv. Bentuk tanah lapang dan rekreasi ini hendaklah seboleh-

bolehnya berbentuk segi empat. Bentuk bujur dan tiga segi
tidak digalakkan.
9-22-5
D. Aktiviti dan Kemudahan Sokongan
i. Aktiviti dan kemudahan sokongan tanah lapang dan

rekreasi mestilah mengambilkira kemudahan-kemudahan
dan peluang berekreasi bagi golongan berpendapatan
rendah dan golongan kurang berupaya.
ii. Mengenalpasti dan menyediakan mekanisma yang sesuai
untuk pengawasan kawasan sensitif serta kawasan ekologi
seperti ‘wetlands’, tanah-tanah tinggi dan tanah curam;
iii. Tanah lapang dan rekreasi perlu memuatkan kemudahan
penyelidikan dan pembangunan yang komprehensif seperti
perpustakaan, pusat kajian, 'kiosk' maklumat, panduan
pembelajaran dan kesusasteraan; dan
iv. Penerapan teknologi maklumat sebagai pendekatan
pengurusan tanah lapang dan rekreasi yang cekap.
E. Lanskap
i. 50 peratus daripada keluasan tapak dalam sesuatu plot

tanah lapang dan rekreasi hendaklah merupakan lanskap
jenis lembut (soft landscape); dan
ii. 'Plinth Area' bagi sesuatu plot tanah lapang dan rekreasi
hendaklah tidak melebihi 50 peratus.
F. Kemudahan Awam
i. Pembangunan tanah lapang dan rekreasi hendaklah

menyediakan kemudahan awam untuk para
pengunjungnya seperti tempat meletak kenderaan, tandas
awam, surau dan wakaf, telefon awam, tempat perhentian
bas dan teksi; dan
9-22-6
ii. Penyediaan kemudahan awam hendaklah disediakan

mengikut tahap pembangunan masing-masing dengan
mengambil kira pembangunan persekitaran.
G. Rangkaian Laluan Pejalan Kaki
i. Pembangunan tanah lapang dan rekreasi hendaklah

menyediakan rangkaian Ialuan pejalan kaki yang
mencukupi untuk kemudahan dan keselamatan pengguna
mengikut tahap pembangunan;
ii. Rangkaian pejalan kaki hendaklah boleh menghubungkan
pengguna ke jalan raya; dan
iii. Kelebaran laluan ini hendaklah mengikut kehendak dan
‘standard’ keselamatan yang ditetapkan.
H. ‘Kiosk’, Kedai dan Gerai
Pembangunan tanah lapang dan rekreasi perlu mengambilkira

dan menyediakan tapak bagi ‘kiosk’, kedai dan gerai bagi
kemudahan pengguna mengikut tahap keperluannya.
Garis panduan khusus adalah merangkumi perkara-perkara

berikut:
i. Peruntukan tanah lapang dan rekreasi
ii. Tanggungjawab penyeliaan
iii. Eksesibiliti dan rekabentuk taman rekreasi
iv. Perancangan tapak asas
v. Lot permainan kanak-kanak
vi. Kemudahan untuk golongan kurang upaya di taman
rekreasi
9-22-7
Rajah 9.50: Perancangan Perletakan Kawasan Lapang
9-22-8
9.23 GARIS PANDUAN PERANCANGAN & PEMBANGUNAN

SEJAGAT
Garis Panduan Perancangan dan Pembangunan Sejagat
Bilangan JBPD 22/97(edisi pertama), JPBD 4/2000(edisi

kedua)
Tarikh Keluaran 1997 / 2000
Pengubahan Dipinda pada tahun 2000
Kandungan 1.0 Pendahuluan

1.1 Matlamat Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
1.2 Tujuan Laporan
1.3 Latar Belakang
1.3.1 Dasar-dasar Pembangunan
Negara
1.3.2 Peranan Perancangan Fizikal
1.3.3 Isu-isu Semasa Perancangan
Fizikal
1.3.4 Doktrin Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
2.0 Doktrin Perancangan dan Pembangunan
Sejagat
2.1 Konsep Doktrin Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
2.1.1 Hubungan Manusia Dengan
Pencipta
Manusia
Alam Sekitar
2.2 Falsafah Perancangan Dalam
Pelaksanaan Doktrin Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
2.2.1 Ciri-ciri Falsafah Doktrin
Perancangan dan Pembangunan
Sejagat
3.0 Prinsip-Prinsip Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
3.1 Hubungan Manusia Dengan Pencipta
9-23-1
3.1.1 Adil
3.1.2 Ihsan
3.1.3 Amanah dan Berwibawa
3.1.4 Perpaduan
3.1.5 Menghormati Ilmu dan
Mengingati Pencipta
3.2 Hubungan Manusia dengan Manusia
3.2.1 Menghormati Kesendirian dan
Pembahagian Ruang
3.2.2 Nilai Menggalakkan Pertemuan
dan Perkenalan
3.2.3 Keamanan dan Keselamatan
3.2.4 Menghindari Dari Penyakit
Orang Lain dan Menghormati
Hak Orang Lain
3.2.5 Kerjasama, Prihatin dan
Hormat-menghormati
3.2.6 Perundingan
3.3 Hubungan Manusia dengan Alam
Sekitar
3.3.1 Kebersihan dan Keindahan
3.3.2 Pemeliharaan Alam Sekitar dan
Perancangan Sumberjaya Asli
yang Berterusan
3.3.3 Tidak Membazir dan
Penggunaan Sumber yang
Cekap
3.4 Ciri-ciri Prinsip Doktrin Perancangan
dan Pembangunan Sejagat
4.0 Pembangunan Insan
4.1 Pembangunan Insan
4.2 Peranan Perancangan Fizikal
Terhadap Pembangunan Insan
4.3 Ciri-ciri Insan Berdasarkan Doktrin
Perancangan dan Pembangunan
Sejagat
5.0 Cadangan Garis Panduan
5.1 Rekabentuk Pusat Bandar dan
Kawasan Perdagangan
5.1.1 Pengenalan
5.1.2 Ciri-ciri Terbaik Pusat
Bandar/Kawasan Perdagangan
5.1.3 Prinsip Perancangan dan
Pembangunan Sejagat
5.1.4 Garis Panduan Sektor
5.1.4.1 Perancangan Pusat
Bandar dan Rekabentuk
5.1.4.2 Perancangan Aktiviti
Ekonomi
9-23-2
5.1.4.3 Perancangan Tanah

Lapang dan
Infrastruktur Bandar
5.1.4.4 Rupabentuk Bandar
(Urban Form)
5.1.4.5 Imej dan Identiti
Bandar
5.1.4.6 Senibina dan
Rekabentuk Bandar
5.2 Perumahan
5.2.1 Pengenalan
5.2.2 Ciri-ciri Terbaik Kawasan
Perumahan
Pembangunan Sejagat
5.3 Perindustrian
5.3.1 Pengenalan
5.3.2 Ciri-ciri Terbaik Kawasan
Perindustrian
Pembangunan Sejagat
5.4 Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap
5.4.1 Pengenalan
5.4.2 Ciri-ciri Terbaik Tanah Lapang,
Rekreasi dan Landskap
Pembangunan Sejagat
5.5 Tempat Ibadat
5.5.1 Tempat Ibadat
5.5.2 Tempat Ibadat Islam
5.5.3 Tempat Ibadat Bukan Islam
5.6 Pengangkutan dan Lalulintas
5.6.1 Pengenalan
5.6.2 Ciri-Ciri Terbaik Sistem
Pengangkutan dan Lalulintas
Pembangunan Sejagat
5.6.4.1 Perancangan Guna
Tanah dan Sistem
Pengangkutan
5.7 Kemudahan Masyarakat
5.7.1 Pengenalan
5.7.2 Ciri-ciri Terbaik Kemudahan
Masyarakat
9-23-3
Pembangunan Sejagat
5.7.4.1 Kemudahan Kesihatan
5.7.4.2 Kemudahan Pendidikan
5.7.4.3 Kemudahan di Pejabat
dan Tempat Bekerja
5.7.4.4 Kemudahan
Perkhidmatan
5.7.4.5 Pusat Pemulihan,
Penjagaan dan Pusat
Latihan
5.7.4.6 Dewan, Tempat
Kebudayaan, Pusat Sivik
dan Perpustakaan
5.7.4.7 Pusat Rekreasi dan
Pusat Sukan
5.7.4.8 Perkuburan
5.8 Infrastruktur Dan Utiliti
5.8.1 Pengenalan
5.8.2 Ciri-Ciri Terbaik Infrastruktur
dan Utiliti
Pembangunan Sejagat
5.8.4.1 Laluan Kemudahan
Utiliti (Service Protokol)
5.8.4.2 Bekalan Air (Loji
Takungan dan Tadahan
Air)
5.8.4.3 Tapak Pencawang
Elektrik
5.8.4.4 Tapak Sisa Toksid
5.8.4.5 Tapak Sisa Pepejal
5.9 Alam Sekitar
5.9.1 Pengenalan
5.9.2 Ciri-ciri Terbaik Alam Sekitar
Pembangunan Sejagat
6.0 Kesimpulan
9-23-4
Perancangan dan Pembangunan (P&P) haruslah berpandukan

kepada prinsip-prinsip yang berasaskan nilai-nilai murni sejagat.
Matlamat pembangunan sebenar hanya akan tercapai sekiranya manusia
memiliki sifat-sifat terpuji menerusi penghayatan nilai-nilai murni
tersebut. Ini adalah kerana pembangunan yang ingin diwujudkan ialah
"pembangunan seimbang di antara fizikal (kebendaan dan luaran),
kerohanian (dalaman) dan nilai-nilai murni manusia". Pembangunan
bukan sahaja bermaksud perubahan (dari segi sosio-ekonomi dan
peningkatan teknologi) dan pertumbuhan kuantitatif (pembangunan
fizikal dan alam sekitar) tetapi juga melibatkan aspek kualitatif dari segi
dalaman manusia iaitu kerohanian, moral dan etika individu serta
masyarakat. Ini selaras dengan Falsafah Doktrin Perancangan dan
Pembangunan Sejagat yang bersifat menyeluruh, manusia sebagai fokus
pembangunan, aktiviti pelbagai dimensi, perubahan kuantitatif dan
kualitatif serta penggunaan dan pengagihan sumber dengan saksama.
Konsep pembangunan yang berasaskan nilai-nilai murni sejagat

perlu dijadikan landasan dalam membentuk prinsip, strategi dan model
perancangan dan pembangunan bandaraya dan kawasan petempatan
pada masa akan datang. Tujuan laporan Garis Panduan Perancangan
dan Pembangunan Sejagat (GPPS) ini ialah seperti berikut:
Menyediakan garis panduan perancangan fizikal dengan

menerapkan prinsip-prinsip Perancangan dan
Pembangunan Sejagat; Membantu pihak berkuasa
tempatan, Pihak Berkuasa Negeri dan pemaju serta pihak-
pihak lain yang terlibat di dalam proses perancangan dan
pembangunan bandar dan desa; dan Sebagai panduan
kepada penyediaan Pelan-pelan Pembangunan dan semua
garis panduan perancangan.
9-23-5
9.23.1 KONSEP DOKTRIN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN

(DPPS) SEJAGAT
Teras utama DPPS ini ialah integrasi nilai kerohanian dalam

perancangan dan pembangunan. Nilai kerohanian ini pula adalah hasil
daripada jalinan tiga hubungan yang menjadi asas sesuatu masyarakat,
iaitu:
• Hubungan MANUSIA dengan PENCIPTA;
• Hubungan MANUSIA dengan MANUSIA; dan
• Hubungan MANUSIA dengan ALAM SEKITAR.
Ketiga-tiga hubungan ini yang terjalin dalam satu peradaban

kehidupan yang jitu merupakan teras kepada pembentukan Doktrin
Perancangan di Malaysia. Nilai kerohanian yang tejalin menjadi asas
kepada perancangan dan pembangunan yang berpandukan beberapa ciri
falsafah perancangan dan pembangunan sejagat (sila lihat Rajah 9.51).
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN PENCIPTA
Dalam konteks hubungan Manusia dengan Pencipta setiap insan

dalam keghairahan membangunkan persekitarannya hendaklah sentiasa
mengingati Pencipta. Perhubungan ini hendaklah dijadikan sebagai fokus
segala aktiviti kehidupan dan kemasyarakatan serta memupuk dan
memperkukuhkan sifat ketakwaan manusia kepada Pencipta. Sejarah
telah membuktikan bahawa kehancuran serta kemusnahan tamadun
terdahulu adalah kerana manusia menjadi lalai dan lupa kepada
Pencipta. Penonjolan aspek-aspek tertentu kehidupan di dalam
perancangan dan pembangunan juga harus mempunyai pengertian dan
pertalian yang sentiasa berupaya memperdekatkan manusia dengan
Pencipta.
9-23-6
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN MANUSIA
Hubungan Manusia dengan Manusia membawa pengertian

bahawa fokus setiap usaha pembangunan adalah pembangunan insan
dan pembangunan masyarakat. Citarasa manusia sememangnya sentiasa
berubah mengikut peredaran zaman dan perancangan yang berkesan
memberi perhatian kepada keperluan memenuhi pelbagai citarasa setiap
anggota masyarakat. Namun demikian, manusia tidak mampu hidup
bersendirian dan erti kehidupan itu adalah kesempurnaan hidup
bermasyarakat. Oleh yang demikian, perancangan dan pembangunan
bandar harus mampu mewujudkan persekitaran kehidupan
bermasyarakat yang serba lengkap, memupuk semangat kejiranan dan
kekeluargaan serta menggalakkan interaksi di kalangan pelbagai lapisan
masyarakat. Umpamanya, pewujudan kelompok-kelompok komuniti dan
unit-unit kejiranan yang serba lengkap serta saling berinteraksi adalah
selaras dengan konsep Masyarakat Penyayang. Usaha seumpama ini
akan memastikan persekitaran kehidupan dapat berfungsi dengan
sempurna menerusi pergerakan harian penduduk yang berkesan serta
penuh makna.
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN ALAM SEKITAR
Hubungan Manusia dengan Alam Sekitar adalah merupakan satu

manifestasi di mana manusia sebagai Pentadbir di muka bumi
dipertanggungjawabkan untuk mengolah serta memakmurkan bumi.
Manusia mempunyai peranan sebagai pembina, pengindah dan
penyelamat alam sekitar dan bukan melakukan kerosakan, kemusnahan
serta memporak-perandakannya.
Sejarah juga telah membuktikan telah banyak berlaku kerosakan

dan bala bencana akibat tindakan manusia sendiri. Kerosakan dan
kemerosotan mutu alam sekitar yang berterusan bukan sahaja
9-23-7
membahayakan manusia, malahan akan memusnahkan keseluruhan

sistem hubungan semulajadi alam semesta.
Manusia dituntut memelihara alam sekitar serta pelbagai sumber

alam yang telah disediakan Pencipta demi untuk kehidupan berterusan
manusia. Perancangan plan pembangunan yang berasaskan konsep
pembangunan mampan akan memastikan kesemua sumber alam
tersebut seperti gunung-ganang, sungai, udara, pelbagai flora dan fauna
dijaga sebaik mungkin serta berkekalan untuk dinikmati oleh generasi
akan datang.
Rajah 9.51: Doktrin Perancangan dan Pembangunan Sejagat
9-23-8
9.23.2 FALSALFAH PERANCANGAN DALAM PELAKSANAAN

DOKTRIN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN
SEJAGAT
Penterjemahan dan pelaksanaan DPPS ini ialah melalui lima ciri

falsafah berikut:
• Sifat Menyeluruh,
• Manusia Sebagai Fokus Pembangunan,
• Aktiviti Pelbagai Dimensi;
• Perubahan Kuantitatif dan Kualitatif dan
• Penggunaan dan Pengagihan Sumber dengan Saksama
Sifat Menyeluruh
Konsep perancangan dan pembangunan sejagat perlu merangkumi

aspek-aspek nilai, moral dan kerohanian di samping aspek fizikal dan
kebendaan. Aspek-aspek ini tidak boleh dipisahkan kerana matlamat
perancangan dan pembangunan sejagat adalah untuk memberi
kesejahteraan hidup yang berterusan.
Manusia Sebagai Fokus Pembangunan
Keperluan sikap, dorongan perasaan dan aspirasi manusia adalah

antara perkara-perkara terpenting untuk diambil kira dalam
penggubalan dasar serta pendekatan pembangunan yang dirangka.
Walaupun demikian, segala pertimbangan yang dibuat harus
menekankan kepada pencapaian perseimbangan antara kehendak
manusia dan keupayaan alam sekitar memenuhi dan menyokong
kehendak tersebut.
9-23-9
Aktiviti Pelbagai Dimensi
Pembangunan yang dirancang hendaklah bersifat aktiviti pelbagai

dimensi (multi dimensional). Semua aspek kehidupan manusia dan
aktiviti pembangunan yang merupakan pembolehubah (variables) perlu
diberikan pertimbangan dan dilihat sebagai satu model pembangunan
yang lengkap dan seimbang.
Perubahan Kuantitatif dan Kualitatif
Proses pembangunan akan membawa kepada perubahan dari segi

kuantitatif dan kualitatif. Perancangan dan pembangunan sejagat
memberi kepentingan kepada perseimbangan kedua-dua aspek ini di
mana setiap kemajuan dan perubahan harus membawa manusia
mensyukuri nikmat Pencipta.
Penggunaan dan Pengagihan Sumber dengan Saksama
Perancangan dan pembangunan sejagat memberi penekanan

kepada penggunaan secara optimum serta pengagihan yang saksama
segala sumber alam antara manusia berasaskan hak dan keadilan.
9.23.3 PRINSIP PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN SEJAGAT
Prinsip-prinsip Perancangan dan Pembangunan Sejagat adalah

berasaskan nilai-nilai murni sejagat mengikut ketiga-tiga hubungan.
Prinsip-prinsip ini digunakan sebagai rujukan di dalam merumus garis
panduan dalam membuat keputusan, tindakan dan melaksanakan semua
aktiviti samada oleh orang awam, ahli perancangan pembangunan atau
pun penggubal dasar.
9-23-10
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN PENCIPTA
ADIL
Nilai adil akan melahirkan prinsip seperti berikut:

a. Perletakan sesuatu elemen dan aktiviti di tempatnya yang tepat dan
bersesuaian;
b. Pembentukan dasar, keputusan perancangan dan kerja-kerja
pengawalan serta pemudahcaraan pembangunan (facilitating
development) yang adil;
c. Pengagihan pembangunan yang seimbang dan saksama; dan
d. Penyediaan kemudahan-kemudahan masyarakat serta pewujudan
tanah lapang awam dan kelengkapan peralatannya hendaklah
memenuhi sekurang-kurangnya piawaian minimum yang telah
ditetapkan.
Adil bermaksud ‘memberikan kepada yang berhak akan haknya
mengikut kadar masing-masing’. Dalam konteks perancangan, keputusan
dan tindakan yang dibuat dengan adil akan dapat diterima oleh orang
awam dengan tenang dan hati terbuka. Sebaliknya keputusan atau
tindakan yang tidak berasaskan keadilan akan menerima bantahan dan
penentangan. Adab dan keadilan juga bukan hanya kepada diri sendiri
dan sesama manusia tetapi juga kepada alam dan makhluk lain.
IHSAN
Nilai ihsan akan melahirkan prinsip seperti berikut:

a. Semua keputusan dan tindakan Perancangan dan Pembangunan
(P&P) perlu mempertimbangkan kesan tindakan kepada individu,
masyarakat dan alam sekitar;
b. Perancangan dan senibina bangunan perlu melahirkan seni dan
keindahan yang mempunyai nilai estetik yang tinggi serta
mencerminkan ciri-ciri agama dan warisan kebudayaan tempatan;
dan
9-23-11
c. Penyediaan kemudahan-kemudahan yang melebihi daripada piawaian

minima adalah digalakkan.
Ihsan adalah sifat dan sikap yang adatnya melebihi dari adil dan
ini memberi faedah dan manfaat yang lebih tinggi dari apa yang
diperlukan berasaskan adil. Ihsan merujuk kepada perasaan dalaman,
keindahan hati, roh dan jiwa yang mempengaruhi tindakan seseorang.
Orang yang mempunyai perasaan ihsan akan menganggap dan meyakini
Pencipta sentiasa melihat dan memperhadkan segala tindakannya.
Keyakinan dan kesedaran ini seterusnya akan menyebabkan setiap
aktivitinya akan dilakukan dengan seberapa sempurna yang mungkin,
cermat dan bertanggungjawab.
Kesedaran tentang kewujudan Pencipta (God Consciousness) iaitu

ihsan adalah penting untuk melahirkan perasaan bertanggungjawab
kepada diri, masyarakat dan Pencipta samada kepada mereka yang
terlibat dalam P&P atau masyarakat umum yang menerima kesan
keputusan dari tindakan tersebut. Di samping itu nilai ihsan juga
menimbulkan kepekaan kepada alam dan makhluk lain yang masing-
masing mempunyai fungsi dan peranan yang tersendiri.
AMANAH DAN BERWIBAWA
Nilai amanah dan berwibawa akan melahirkan prinsip seperti

berikut:
a. Perancangan yang dibuat haruslah berdasarkan fakta yang benar dan

telah mengambilkira semua faktor-faktor yang berkaitan;
b. Perancangan hendaklah memberi hak kepada individu tanpa

menjejaskan kepentingan masyarakat dan sebaliknya;
c. Mendengar dan menerima pendapat orang awam sekiranya membawa

kepada kebaikan dan kesejahteraan;
9-23-12
Amanah merupakan aspek terpenting kepada manusia kerana

semua tindakannya adalah berkisar di sekitar amanah yang telah
diletakkan ke atas dirinya samada dalam urusan pentadbiran dan P&P
yang mesti dipelihara dari sebarang unsur-unsur yang merosakkan
samada kepada diri individu, masyarakat, alam atau negara.
Kewibawaan ialah apabila sesuatu perkara dirujuk kepada 'ahlinya'
(perseorangan ataupun sesebuah agensi) yang layak dengan tugas dan
kepakarannya. Dalam konteks P&P, tafsiran dan tindakan yang dibuat
mestilah berdasarkan ilmu yang benar, pengalaman yang matang,
berdasarkan perundingan dan keputusan yang dibuat tersusun serta
terancang.
PERPADUAN
Nilai perpaduan akan melahirkan prinsip seperti berikut:

a. Penataan fizikal perlu menunjukkan perpaduan ummah seperti
bandar, rumah-rumah, jalan-jalan utama dan bangunan
diintegrasikan dengan tempat-tempat awam untuk meningkatkan
interaksi; dan
b. Penggunaan tulisan, sirnbol-simbol, arca dan lain-lain elemen yang
menggambarkan perpaduan, budaya tempatan, arah tuju, matlamat
dan wawasan yang sama di mana bersesuaian.
Salah satu ciri utama yang ingin diwujudkan di kalangan mana-

mana masyarakat ialah perpaduan. Bagi sebuah bandar, yang hendak
dicapai melalui nilai ini ialah bandar yang mempunyai wawasan ataupun
" city of purpose.'
“The city is to be like a human body-millions of tiny parts bond

together in one cooperative purpose. There is a civic sense of
unity in purpose but diversity in processes. "
9-23-13
MENGHORMATI ILMU DAN MENGINGATI PENCIPTA
Nilai menghormati ilmu dan mengingati Pencipta akan

melahirkan prinsip seperti berikut:
a. Perancangan pembangunan sesebuah bandar sebagai Pusat
Perkembangan Ilmu dan Tamadun;
b. Kawasan kejiranan mestilah didasarkan kepada institusi-institusi
pendidikan supaya institusi tersebut boleh menjadi elemen
kerohanian dalam bandar;
c. Pengekalan alam semulajadi dalam bentuknya yang asal (natural
manifestation) sebagai usaha ke arah mengingati dan menghargai
Pencipta;
d. Peningkatan peranan perpustakaan sebagai "pusat ilmu dan pusat
masyarakat; dan
e. Perancangan hendaklah berupaya menterjemahkan keagungan
Pencipta melalui penataan fizikal.
Alam sebagai salah satu sumber ilmu merupakan "ayat" atau

bukti dan tanda kewujudan serta kekuasaan Pencipta. Masjid, sekolah,
perpustakaan, tugu dan arca menjadi simbol kepada ilmu serta
mengingati Pencipta. Rekabentuk luaran dan hiasan dalaman binaan-
binaan juga haruslah mengajak pengunjungnya berfikir dan mengingati
Pencipta seperti di bandar-bandar klasik di zaman silam.
Hasil P & P mestilah mampu mendorong ke arah

memperkukuhkan sifat ketaqwaan manusia. Ini boleh dicapai dengan
menyediakan ruang dan peluang kepada individu dan masyarakat bandar
untuk menjadi “Insan kamil”.
9-23-14
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN MANUSIA
MENGHORMATI KESENDIRIAN DAN PEMBAHAGIAN RUANG
Nilai menghormati kesendirian dan konsep pembahagian ruang

akan melahirkan prinsip seperti berikut:
a. Pembinaan rumah-rumah kediaman mestilah selamat dari segi
pencerobohan fizikal dan pandangan seperti had bilangan tingkat bagi
rumah bersebelahan, arah dan lokasi pintu serta tingkap yang
dikawal, agihan ruang dalaman, kepelbagaian aras dan adunan
dengan persekitaran luar,
b. Aktiviti gunatanah dan pembangunan mestilah diagihkan dengan adil

dan saksama serta bersesuaian dan tidak berlaku percanggahan
kegunaan yang ketara bagi akfiviti yang berdekatan;
c. Penjimatan ruang menerusi penggabungan berbagai aktiviti di dalam

suatu ruang seperti memaksimakan penggunaan masjid sebagai
‘Pusat Pendisiplinan Ummah’ membolehkan lebih banyak ruang di
dalam sesuatu penempatan digunakan untuk aktiviti gunatanah lain;
dan
d. Pembahagian ruang-ruang untuk rumah dari segi saiz bilangan bilik

dan perletakan adalah penting untuk mewujudkan keselesaan kepada
penghuni.
Kesendirian, kerahsiaan atau "privacy" merupakan satu dasar

penting dan sangat dihargai terutamanya yang berkaitan dengan rumah
atau tempat kediaman. Ini termasuklah perlindungan dari pencerobohan
fizikal ataupun "visual". Kesendirian orang lain mesti dihormati dan
sebarang pencerobohan adalah dilarang.
Untuk menjamin kesendirian dalam tempat kediaman, beberapa

pembahagian ruang telah dikhususkan mengikut hak milik seperti
berikut:
9-23-15
• Ruang persendirian (untuk hubungan peribadi, pasangan dan

kekeluargaan);
• Ruang separa awam (untuk hubungan perjiranan); dan
• Ruang awam (untuk hubungan dengan orang ramai).
Keinginan untuk tinggal di dalam suasana aman dan harmoni

hanya boleh dicapai apabila manusia mematuhi peraturan-peraturan
yang diatur seperti menghormati kesendirian dan pembahagian ruang-
ruang tertentu untuk tujuan kesejahteraan manusia.
NILAI MENGGALAKKAN PERTEMUAN DAN PERKENALAN
Nilai menggalakkan pertemuan dan perkenalan akan melahirkan

prinsip DPPS seperti berikut:
a. Konsep kejiranan yang tidak menimbulkan pemisahan darjat,
pangkat dan status;
b. Perancangan elemen gunatanah dan kemudahan awam yang
bersesuaian dan mencukupi bertujuan untuk menggalakkan interaksi
yang positif. Bagaimana pun elemen-elemen yang berlawanan dengan
kehendak untuk mewujudkan masyarakat yang bermoral mestilah
dikawal atau tidak dibenarkan dalam perancangan sesuatu kawasan;
c. Perancangan perumahan memastikan kesendirian, interaksi
perjiranan, pertemuan dan perbincangan; dan
d. Pusat tumpuan masyarakat umpamanya masjid hendaklah sesuai,
strategik dan mudah dikunjungi.
Salah satu matlamat P&P ialah mewujudkan masyarakat yang

bersatupadu dan hidup dalam suasana bekerjasama, aman dan harmoni.
Untuk mencapai hasrat ini suasana untuk menggalakkan pertemuan dan
perkenalan di kalangan penghuni sesuatu kawasan kediaman, tempat
bekerja, kawasan pemiagaan dan kawasan rekreasi mestilah diwujudkan.
9-23-16
Di antara usaha-usaha perancangan yang telah dilaksanakan

ialah pengecilan jajaran dan rupa bentuk jalan-jalan di kawasan
kediaman yang meminimumkan penggunaan kenderaan bermotor.
KEAMANAN DAN KESELAMATAN
Nilai keamanan dan keselamatan akan melahirkan beberapa

prinsip seperti berikut :
a. Perancangan mestilah menghindarkan unsur-unsur yang
mendatangkan ancaman, kerosakan atau bahaya kepada sesuatu
kawasan supaya petempatan manusia lebih selamat, sihat, "more
liveable", saksama, berketerusan dan lebih produktif;
b. Mewujudkan keperluan infrastruktur dan keperluan manusia yang
tersusun, selesa dan selamat;
c. Perancangan, rekabentuk dan alam persekitaran hendaklah
berasaskan ciri-ciri elemen pencegahan jenayah; dan
d. Semua aktiviti yang mengakibatkan pencemaran seperti bau yang
tidak menyenangkan dan bunyi bising tidak sepatutnya diletakkan
bersebelahan atau berhampiran masjid atau tempat-tempat
penyembahan yang lain serta di kawasan kediaman.
Keamanan dan keselamatan merupakan di antara perkara utama

yang perlu diwujudkan dalam sesuatu petempatan, bandar ataupun
dalam aktiviti P&P yang dilaksanakan. Ibn Khaldun (1332 - 1406) dalam
kitabnya "Mukadimah" mengatakan″:
“Tujuan mendirikan bandar ialah supaya dijadikan kawasan
penempatan dan tempat berlindung. Dengan demikian adalah wajar ini
diambil perhatian supaya segala benda yang merbahaya dijauhkan
daripada bandar dengan cara menjaganya daripada segala yang boleh
mencelakan serta memasukkan segala sesuatu yang bermanfaat, dan
menyediakan segala kemudahan sesuai dengan kehidupan di bandar.
9-23-17
Dalam membuat pemilihan sesebuah penempatan baru, faktor

keamanan dan keselamatan dari penyakit, serangan musuh, banjir,
segala bentuk pencemaran, sistem saliran dan perparitan, pengekalan
pokok-pokok, taman dan sistem aliran udara yang baik di samping
kedudukan yang strategik haruslah dipertimbangkan.
Mewujudkan bandar yang aman, selamat dan sihat ini adalah

untuk menjaga keoemerlangan sesebuah tamadun kerana mengikut Ibn
Khaldun sesebuah tamadun akan runtuh apabila bandar pusatnya
runtuh.
MENGHINDARI DARI MENYAKITI ORANG LAIN DAN

MENGHORMATI HAK ORANG LAIN
Nilai menghindari dari menyakiti orang lain dan menghormati

hak orang lain akan melahirkan prinsip seperti berikut:
a. Peraturan perlu digubal berkenaan apa yang boleh atau tidak boleh
dilakukan di kawasan-kawasan tertentu;
b. Perancangan perlu menghormati pemilik dan hak ke atas sesuatu
hartanah supaya tindakan tidak menyebabkan merosotnya nilai
tanah dan hartanah orang lain;
c. Menghormati dan memberi kelebihan kepada kegunaan yang lebih
awal. Syarat-syarat atau had-had tertentu perlu dikenakan kepada
pihak yang memohon untuk membina bangunan lebih awal dari orang
lain; dan
d. Apa-apa kerosakan atau kecacatan yang berlaku semasa pembinaan
(rumah atau bangunan) mestilah diperbaiki dan kecacatan tersebut
tidak boleh disembunyikan apabila hartanah tersebut hendak dijual.
Seseorang itu berhak mendapatkan atau melaksanakan apa-apa

yang sememangnya menjadi haknya dengan syarat tindakan atau
keputusannya itu tidak mendatangkan kemudaratan dan ancaman
kepada orang lain dan begitu juga sebaliknya.
9-23-18
Tindakan P&P yang mendatangkan bahaya atau merugikan pihak

mestilah dielakkan atau dihalang. Bagaimanapun mana-mana tindakan
yang akan mendatangkan kemudaratan kepada phak lain tetapi
menguntungkan pihak awam dan terpaksa dilaksanakan adalah
dikecualikan dari nilai ini. Aspek saling bergantungan (interdependence)
di kalangan ahli masyarakat khususnya di antara jiran tetangga mestilah
dihormati dan diberi pertimbangan yang sewajarnya untuk mencapai
keadaan keseimbangan seperti yang dihasratkan.
KERJASAMA, PRIHATIN DAN HORMAT MENGHORMATI
Nilai kerjasama, prihatin dan hormat menghormati akan

melahirkan prinsip seperti berikut:
a. Program dan aktiviti kemasyarakatan perlu dilaksanakan untuk
mewujudkan masyarakat penyayang, bersatu padu dan berusaha
kearah pencapaian matlamat dan idealisme bersama; dan
b. Pertimbangan seharusnya adalah perlu kepada golongan
berpendapatan rendah (terutamanya penyediaan perumahan kos
rendah yang mencukupi dan selesa) termasuk golongan cacat dan
kurang upaya, golongan tua dan kanak-kanak di dalam merancang
kawasan perumahan, bangunan-bangunan awam, (people-friendly
building) pusat pemiagaan, sistem pengangkutan dan kawasan-
kawasan rekreasi.
PERUNDINGAN
Nilai perundingan akan melahirkan beberapa prinsip seperti

berikut:
a. Semua pihak yang terlibat dalam alam bina dan aktiviti P&P
mestilah mempunyai kepekaan kepada aspirasi, kehendak dan
cadangan serta penyertaan daripada orang ramai di dalam
perancangan dan pelaksanaan sesuatu projek; dan
9-23-19
b. Pendekatan untuk mendapatkan penglibatan orang awam dalam P&P

yang lebih berkesan dan rnenyeluruh haruslah digubal supaya
masalah sebenar yang dihadapi oleh sesuatu kawasan (bukan hanya
permasalahan fizikal, kemudahan dan infrastruktur) dapat
dikenalpasti dan ditangani sewajarnya.
Setiap manusia dianugerahkan dengan kebebasan berfikir yang

tersendiri dan mampu membentuk pendapat berkenaan sesuatu perkara
terutamanya yang menyentuh diri mereka. P&P haruslah mengiktiraf
ciri kemanusiaan yang berharga ini dalam membuat apa-apa keputusan
untuk pelaksanaan pembangunan. Tujuannya supaya keputusan yang
dibuat dipersetujui bersama dan mendatangkan faedah dan kebaikan
kepada individu dan masyarakat tersebut. Pendekatan secara
perundingan sebelum melakukan sesuatu pekerjaan sebenamya adalah
satu pendekatan untuk memastikan keadilan, mewujudkan kestabilan,
perpaduan dan keharmonian di kalangan masyarakat.
P&P haruslah peka kepada maklumbalas daripada penduduk,

bersedia berubah mengikut perubahan semasa tetapi tidak bertolak
ansur tentang prinsip-prinsip dan nilai-nilai asas P&P.
HUBUNGAN MANUSIA DENGAN ALAM SEKITAR
KEBERSIHAN DAN KEINDAHAN
Nilai kebersihan dan keindahan akan melahirkan beberapa

prinsip seperti berikut:
a. Kawasan penempatan dan bandar-bandar perlu dalam keadaan
bersih, indah dan teratur dengan kemudahan asas dan awam yang
mencukupi serta sistem lalulintas dan pengangkutan yang berkesan
dan selesa;
9-23-20
b. Langkah-langkah perlu diambil untuk menggalakkan orang awam

supaya menghargai kebersihan dan menanam kesedaran dalaman;
c. Integrasi ciri-ciri kebudayaan dan seni bina warisan tempatan perlu
diberi tekanan dalam rekabentuk bangunan, perabot-perabot jalan
dan sebagainya;
d. Rangkaian taman-taman bandar dan kawasan-kawasan hijau perlu
disediakan dengan lebih menyeluruh dalam bentuk:
• Konsep lingkaran hijau: kawasan hijau disekeliling bandar

berperanan untuk mengawal pembangunan bandar;
• Pewujudan sistem tanah lapang dan taman awam: dengan

mempertimbangkan identiti tersendiri dan imej yang boleh
menimbulkan kesedaran kepada kewujudan dan kebesaran
Pencipta seperti "Imej Firdaus" melalui penggunaan badan air
dalam reka bentuk; dan
• Memaksimumkan konsep keberjalanan di kawasan perumahan,

bandar dan kawasan hijau dan rekreasi.
Kebersihan dan keindahan merupakan nilai mumi yang sangat

dititikberatkan oleh semua agama, bangsa atau tamadun. Ini
termasuklah kebersihan dan keindahan dari segi fizikal, rekabentuk
bangunan, persekitaran luaran dan juga dari segi spiritual, intelektual,
kerohanian dan nilai-nilai murni yang lahir dari dalaman diri manusia.
Nilai ini melahirkan tindakan untuk menjaga alam sekitar dari segala
kemusnahan, kekotoran dan pencemaran sehingga manusia dapat hidup
dengan alam dalam persaudaraan dan kemesraan.
PEMELIHARAAN ALAM SEKITAR DAN PERANCANGAN

SUMBERJAYA ASLI YANG BERTERUSAN
Nilai pemeliharaan alam sekitar dan perancangan sumberjaya asli

yang berketerusan akan melahirkan prinsip seperti berikut:
9-23-21
a. Ilmu berkenaan sains ekologi dan analisa ambang ekologikal

(ecological threshold), dan daya tampung (carrying capacity) serta had
tara jumlah penduduk bandar adalah penting sebagai satu alat P&P;
b. Kawasan hijau dan alam semulajadi yang mempunyai kepentingan
tersendiri perlu dipelihara iaitu dalam bentuk:
• Pemeliharaan Kawasan-kawasan Hijau Semulajadi: Merupakan

satu takungan kawasan hijau semulajadi yang dikekalkan dengan
bilangan yang banyak seperti yang terdapat pada bandar-bandar
yang mempunyai kualiti alam sekitar yang baik;
• Pemeliharaan sumberjaya sekitar semulajadi untuk keperluan

umum : Kawasan yang sensitif atau menjadi kegemaran
masyarakat umum dan kawasan-kawasan yang mempunyai
peranan ekologinya seperti hutan bakau, perlu dikekalkan untuk
kepentingan umum;
• Pewujudan kehijauan umum : Berfungsi sebagai penampan

(buffer) di antara gunatanah yang tidak serasi;
• Pemeliharaan sumberjaya air semulajadi : Sumber air atau badan

air seperti tasik dan sungai boleh dijadikan kawasan rekreasi,
bekalan air dan juga sebagai pengimbang iklim mikro kawasan;
• Pemeliharaan landskap bersejarah : Kawasan dan bangunan di

mana telah berlakunya peristiwa penting harus dipelihara. Ini
termasuklah bangunan-bangunan seperti muzium, istana, masjid,
kubu, kawasan arkeologi dan sebagainya; dan
• Pemeliharaan kawasan tumbuhan dan perlindungan mergastua.

Penubuhan "al-harim" (kawasan larangan pemusnahan tumbuhan
dan haiwan) dan ‘al-hima’ atau ‘al-matrukah’ (kawasan rezab
hutan dan tanah negara) di zaman Rasulullah s.a.w.
• Pengekalan alam semulajadi bagi kawasan yang sensitif.

Perubahan ke atas keadaan rupabentuk asal mestilah
diminimumkan. Keadaan topografi asal, bukit, elemen air dan ciri-
9-23-22
ciri unik alam semulajadi sesuatu kawasan haruslah

dimanfaatkan dalam rekabentuk dan orientasi bangunan serta
perancangan keseluruhan sesuatu kawasan tersebut.
Alam sekitar selain daripada mempunyai nilai fungsinya juga

mempunyai nilai-nilai kerohanian (seperti kegembiraan, ketenangan
dan kesejahteraan) kepada manusia. Manusia yang merupakan
sebahagian daripada alam sekitar mempunyai hubungan simbiotik dan
sentiasa dalam keadaan keseimbangan yang dinamik. Dengan itu alam
sekitar mestilah dipelihara daripada kemusnahan dan pencemaran. Alam
sekitar sekiranya diganggu keterlaluan, dimusnahkan dan dicemari akan
bertindak balas dalam bentuk yang mendatangkan bahaya, bencana dan
kemusnahan kepada manusia dan harta benda.
Dalam konteks ini tindakan-tindakan meratakan bukit, memotong

cerun yang curam, dan membotakkan tanah untuk pembangunan akan
mengakibatkan bencana alam sepertimana yang ditimbulkan oleh YAB.
Timbalan Perdana Menteri Dato' Seri Anwar lbrahim semasa
merasmikan Konvensyen Masyarakat Madani di UKM pada 19
September 1997:
"Such disregard of the principles of equilibrium do not fit into a civil

society we can't proclaim that these are acts of God ..... rather they are
nature's revenge-.
Pemeliharaan alam sekitar dan perancangan sumberjaya adalah

penting kerana matlamat pembangunan bukan hanya dalam jangka
pendek dan perubahan fizikal luaran sahaja tetapi juga untuk menjaga
keadaan keseimbangan di antara manusia dengan penerokaan alam
supaya generasi akan datang dapat hidup dalam keadaan aman, selesa,
selamat dan harmoni dengan alam persekitarannya.
9-23-23
TIDAK MEMBAZIR DAN PENGGUNAAN SUMBER YANG CEKAP
Nilai tidak membazir dan penggunaan sumber yang cekap akan

melahirkan beberapa prinsip seperti berikut:
a. Semua tindakan P&P perlu mempertimbangkan sumberjaya dan
halangan serta potensi kepada pembangunan sesuatu kawasan
dengan tujuan untuk mengurangkan gangguan ke tahap paling
minimum kepada manusia dan habitat sediada di samping
mengoptimumkan sumber tanah dan sumber lain dengan cekap dan
melaksanakan P&P yang lebih kreatif dan inovatif;
b. Sebarang aspek rekabentuk, pembinaan, penjagaan dan perhiasan
haruslah tidak melibatkan pembaziran bahan-bahan tetapi berkesan
dalam menampilkan keindahan persekitaran, berfungsi, teratur dan
harmoni dengan alam persekitarannya; dan
c. Pengurusan dan penggunaan alam semulajadi yang seimbang dan
memulihkan bumi yang telah rosak, tercemar dan "mati".
Penggunaan alam semulajadi bumi yang telah rosak, tercemar dan
mati perlu dipulih melalui penggunaan sumber semulajadi.
Dalam melaksanakan P&P kerapkali terdapat pembaziran

dilakukan dengan tindakan-tindakan yang meningkatkan kos bukan
sahaja dari segi wang ringgit tetapi juga kemusnahan kepada alam dan
gangguan kepada kehidupan manusia sedangkan sebahagian daripada
tindakan tersebut boleh dielakkan. Ini adalah kerana sumber-sumber
yang terdapat tidak digunakan dengan cekap samada di peringkat
perancangan atau pun pelaksanaan. Kadang-kala juga tindakan-tindakan
tersebut semata-mata untuk menunjukkan kernewahan dan kernegahan
sesuatu pihak secara fizikal.
Penggunaan sumber dengan cekap dengan sendirinya akan

mengurangkan kos, pembaziran dan perubahan yang tidak diperlukan
kepada alam dan manusia dalam satu-satu projek pembangunan. P&P
mestilah berusaha untuk memaksimumkan faedah sesuatu projek dan
9-23-24
pada masa yang sama meminimumkan kos projek tersebut samada dari
segi kewangan, sosial atau pun alam persekitaran.
Pembangunan sesebuah bandar atau penempatan berdasarkan nilai ini
boleh mengurangkan kos kerana ia sejajar dengan konsep pembangunan
berketerusan yang dicita-citakan.
9.23.4 CIRI-CIRI PRINSIP PERANCANGAN DAN

PEMBANGUNAN SEJAGAT
Kesemua 14 nilai utama Perancangan dan Pembangunan Sejagat

yang telah disenaraikan diterjemahkan kepada 77 ciri prinsip yang
seterusnya diguna pakai sebagai kriteria perancangan dan pembangunan
di dalam merumuskan garis panduan mengikut sektor-sektor
perancangan.
9.23.5 CADANGAN GARIS PANDUAN
Dalam 'Garis Panduan Perancangan dan Pembangunan Sejagat',

garis panduan yang dicadangkan adalah merangkumi sektor-sektor
berikut:
a) Rekabentuk Pusat Bandar dan Kawasan Perdagangan

b) Perumahan
c) Perindustrian
d) Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap
e) Tempat Ibadat
f) Pengangkutan dan Lalulintas
g) Kemudahan Masyarakat
h) Infrastruktur dan Utiliti
i) Alam Sekitar
9-23-25
9.23.6 PINDAAN GARIS PANDUAN - EDISI KEDUA
Pindaan dan tambahan kepada 'Garis Panduan Perancangan dan

Pembangunan Sejagat' telah diluluskan oleh Majlis Negara bagi Kerajaan
Tempatan (MNKT) ke 48. Pindahan dan tambahan yang dibuat adalah
seperti berikut:
Perumahan:
ii. Susunatur dan Rekabentuk Perumahan

Memastikan agihan rumah kos rendah dalam keseluruhan
pembangunan perumahan selaras dengan Rancangan Tempatan.
Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap:
h. Standard Prosedur Penyediaan Tanah Lapang

 Perlaksanaan tanah lapang awam hendaklah mengikut Piawaian
Perancangan Tanah Lapang dan Rekreasi JPBD bil. 21/97.
 Tanah lapang awam direzabkan dan diwartakan.
 Tanah lapang awam diserahkan semula kepada kerajaan untuk
tujuan rekreasi sebelum pecah sempadan diluluskan.
 Menerima garis panduan yang disediakan oleh pihak berwajib
memaju, merancang dan menguruskan tanah lapang awam.
 Kemudahan tanah lapang dan rekreasi hendaklah diambilkira
dalam penyediaan Rancangan Pemajuan.
 Memastikan bahawa pembangunan memenuhi standard minimum
sebelum menyerahkan tanah lapang kepada Pihak Berkuasa
Negeri iaitu merata dan membersihkan tapak, menyediakan sistem
perparitan dan jalan masuk serta menanam rumput supaya boleh
digunakan oleh awam.
9-23-26
Tempat Ibadat Islam
i. Perancangan
 Bagi perancangan kawasan baru seperti pembangunan bandar baru
atau kawasan institusi, tapak bagi keperluan masjid dan surau
handaklah dirancang dan disediakan mengikut Piawaian
Perancangan JPBD 7/97.
 Kawasan di sekitar masjid dan surau hendaklah sesuai dengan
kegunaan masjid dan surau. Manakala, aktiviti-aktiviti berunsur
maksiat tidak dibenarkan di sekitar kawasan masjid.
Tempat Ibadat Bukan Islam
Garis panduan sektor telah dipinda dan ia adalah merangkumi:
 Perancangan tempat ibadat bukan Islam

 Lokasi perletakan
 Nisbah kepadatan
 Reka bentuk
 Gunatanah persekitaran
 Reka bentuk luaran dan landskap
Pengangkutan dan Lalulintas
Garis panduan bagi 'park and ride' bagi Sektor Sistem

Pengangkuan Awam telah dipinda.
Infrastruktur dan Utiliti
Garis panduan bagi sektor ini telah ditambah dengan garis

panduan untuk 'sistem pembetungan'. Garis panduan untuk sistem
pembentungan adalah merangkumi:
i. Perancangan Tapak
ii. Kriteria tapak dan kesesuaian tanah
9-23-27
9.24 GARIS PANDUAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN
Garis Panduan Laporan Cadangan Pemajuan
Bilangan November 1998
Tarikh Keluaran 2 November 1998
Pengubahan Tiada

Dibentang dan diluluskan di peringkat Majlis
Negara Bagi Kerajaan Tempatan di mesyuaratnya
yang ke 44 pada 27 Jun 1996.
Kandungan
1.0 Pengenalan
2.0 Tujuan Laporan
3.0 Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan
4.0 Pengecualian dari Mengemukakan
Keseluruhan atau Sebahagian Laporan
Cadangan Pemajuan
5.0 Penutup
9-24-1
Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172) dipinda untuk
memasukkan seksyen 21A, yang memperuntukkan sesuatu permohonan
untuk kebenaran merancang bagi menjalankan aktiviti pemajuan
hendaklah disertakan dengan suatu Laporan Cadangan Pemajuan. Garis
panduan ini disediakan sebagai panduan kepada Pihak Berkuasa Negeri,
pihak berkuasa perancang tempatan dan semua pihak yang terlibat dalam
sektor pembangunan bagi menjamin pembangunan fizikal dijalankan
secara lebih teratur dan terkawal tanpa menjejaskan alam persekitaran.
Bagi memastikan keperluan Laporan Cadangan Pemajuan ini
dilaksanakan dengan seragam dan sempurna, satu garis panduan
mengenainya diperlukan. Garis panduan ini disediakan untuk dijadikan
panduan kepada Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa perancang
tempatan (PBPT) dan semua pihak yang terlibat dalam aktiviti
perancangan dan pembangunan fizikal. Ini adalah ke arah memastikan
pembangunan fizikal dijalankan secara lebih teratur dan terkawal dan
seterusnya menghasilkan alam persekitaran yang selesa, selamat dan
terperlihara. Garis panduan ini mengemukakan tujuan Laporan
Cadangan Pemajuan, kandungan Laporan Cadangan Pemajuan, serta
pengecualian dari mengemukakan keseluruhan atau sebahagian Laporan
Cadangan Pemajuan.
Laporan Cadangan Pemajuan (LCP) adalah merupakan satu

kenyataan bertulis yang mengandungi butiran-butiran mengenai sesuatu
cadangan pembangunan dari segi konsep, butiran hakmilik, analisis
fizikal dan cadangan yang diperlukan bagi mendapat kebenaran
merancang (KM) daripada pihak berkuasa perancangan tempatan.
9.24.1 TUJUAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN
• Untuk menentukan rasional cadangan sesuatu pembangunan.

• Untuk membolehkan pihak berkuasa yang bertanggungjawab ke atas
aktiviti perancangan fizikal membuat penilaian yang sewajarnya
9-24-2
terhadap cadangan pembangunan berasaskan kepada maklumat

terperinci yang dikemukakan.
• Untuk memastikan prinsip-prinsip perancangan dan faktor-faktor
pembangunan diberikan perhatian sepenuhnya dalam usaha untuk
menghasilkan keadaan persekitaran yang selesa dan menarik serta
menguntungkan semua pihak.
• Untuk memastikan penyediaan pelan-pelan susunatur, mengambil
pertimbangan terhadap aspek-aspek fizikal, sosio-ekonomi, alam
sekitar dan dasar-dasar rancangan pemajuan.
• Untuk menyediakan rangka penyelarasan di antara pemaju dengan
pihak berkuasa bagi memastikan sesuatu kawasan yang mempunyai
struktur fizikal dan alam sekitar yang baik.
9.24.2 KANDUNGAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN
Seksyen 21A(1) Akta A933 memperuntukan perkara-perkara yang

dikehendaki terkandung dalam sesuatu laporan cadangan pemajuan.
Huraiannya adalah seperti di Jadual 9.36. Seksyen 21B(1) pula membuat
peruntukkan mengenai pelan susunatur yang terkandung dalam laporan
cadangan pemajuan itu.
Pengecualian dari Mengemukakan Keseluruhan atau Sebahagiaan

Laporan Cadangan Pemajuan.
• Dibawah keperluan baru ini seksyen 21A(2) Akta A933
memperuntukan sesuatu permohonan kebenaran merancang bagi
menjalankan aktiviti pemajuan boleh dikecualikan dari keseluruhan
atau sebahagian laporan cadangan pemajuan.
Walaubagaimanapun pengecualian ini hanya boleh diberi oleh Pihak
Berkuasa Negeri dan hendaklah dibuat melalui kaedah-kaedah
sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen ini.
9-24-3
• Pengecualian bolehlah ditetapkan mengikut aktiviti pemajuan atau

mengikut kelas, jenis atau kategori pemajuan. Sebagai contoh aktiviti-
aktiviti yang berikut bolehlah dikecualikan.
- Pelan Susunatur yang diluluskan
Bagi kawasan yang mempunyai pelan susunatur yang telah

diluluskan dan cadangan pemohon tidak berbeza dengan pelan
susunatur tersebut kecuali diarahkan oleh pihak berkuasa untuk
kajian semula.
- Sebahagian daripada pelan induk pembangunan yang

diluluskan.
Dalam skim pembangunan yang besar, perincian bagi sebahagian

pembangunan dibuat dalam bentuk konsep umum manakala
kegunaan terperinci akan ditentukan kemudian. Pembangunan
yang terlibat di dalam kategori ini termasuklah kawasan yang
dicadangkan untuk industri bertingkat, kondominium dan
pembangunan kediaman bertingkat. Permohonan perancangan di
peringkat kedua selalunya melibatkan agihan ruang dalaman
dalam satu bangunan yang dicadangkan pada tapak yang khusus.
Adalah dicadangkan bagi kawasan khusus seperti ini yang tidak
melebihi 5 ekar dikecualikan dari mengemukakan laporan
cadangan pemajuan.
- Pembangunan “Infill”
Cadangan pembangunan atau pembangunan semula beberapa unit

rumah sesebuah, rumah teres atau rumah kedai yang terletak di
sekeliling pembangunan yang sedia ada. Cadangan pembangunan
ini tidak berbeza dengan pembangunan bersebelahan dari segi
ketinggian dan skala.
9-24-4
- Pecahan tanah yang mudah
Bagi pelan susunatur untuk pecahan tanah yang mudah, pemohon

boleh dikecualikan dari mengemukakan laporan cadangan
pemajuan. Kriteria yang digunakan untuk menentukan pecahan
tanah yang mudah adalah seperti berikut:
i. Bagi pembangunan rumah kedai tidak melebihi 4 tingkat dan
diatas yang mempunyai hakmilik persendirian
ii. Pembangunan yang tidak memerlukan penyediaan jalan masuk
selain daripada jalan-jalan yang terdapat di kawasan projek.
Sebagai contoh sekeping tanah yang dipecahkan empat lot kecil
yang semuanya berhadapan dengan jalan sedia ada merupakan
pecahan tanah yang mudah.
iii. Pembangunan yang jenis rekabentuk bangunan yang
dikemukakan adalah sama dengan yang telah diluluskan bagi
kawasan ini.
- Ubahsuai dalaman
Bagi permohonan untuk mengubah suai bahagian dalaman

bangunan dan tidak melibatkan perubahan terhadap fasad
bangunan, pengecualian bagi mengemukakan laporan cadangan
pemajuan boleh dipertimbangkan.
Jadual 9.36: Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan.
Peruntukan
Huraian Isi Kandungan
Akta
Konsep & Penerangan umum konsep dan matlamat pemajuan.

justifikasi
Peta lokasi & Keterangan sahih lokasi tapak, nama mukim, daerah,
pelan tapak pekan yang berhampiran.
Peta kunci sebaik-baiknya pada skel 1:63.300 atau
9-24-5
Peruntukan
Akta
1:25,000.
Butir-butir Butir-butir hakmilik tanah iaitu jenis dan nombor

hakmilik tanah hakmilik, luas tanah, status pemilikan, sekatan-
dan sekatan ke sekatan ke atas tanah, kawasan yang perlu
atas tanah diserahkan untuk kegunaan awam serta keterangan
lain yang berkenaan.
Perihal tanah, Laporan kajian-kajian mengenai:

termasuklah  Profail topografi - aras kontor 1-5 kaki atau
alam sekitarnya bersamaan ukuran meter terdekat.
dari segi fizikal  Jenis geologi tanah, samada pasir, gembut, tanah
topografi, liat, dll. berpandukan peta geologi Jabatan Kaji
lankskap, geologi, Bumi dan peta Klasfikasi Gunatanah Jabatan
kontor, saliran Pertanian atau yang seumpana.
air, tadahan air,  Kajian geoteknik oleh pakar yang dilantik. Kajian
dan bentuk- ini adalah mandatori bagi tapak di lereng bukit dan
bentuk kawasan yang berkecerunan lebih 20 darjah.
semulajadi di  Sistem saliran dan rangkaian sedia ada atas tapak.
atasnya yang  Ekologi dan sumber alam semulajadi di dalam
berkemungkinan tapak cadangan seperti tasik, hutan pakau, sungai-
di sentuh oleh sungai dan tumbuhan.
pemajuan itu.  Rezabnya laluan, serta akses keluar masuk. Dari
penemuan analisa bahagian ini dan bergantung
kepada saiz pemajuan, pihak berkuasa perancang
tempatan boleh mengarahkan suatu laporan
Penilaian Kesan Trafik disediakan, jika perlu.
 Gunatanah, kemudahan awam dan utiliti sekitar
tapak seperti sekolah, klinik, masjid, pusat niaga,
kawasan rekreasi dan sebagainya. Ini juga
termasuk kajian ke atas jenis dan keadaan serta
kegunaan bangunan sedia ada yang terdapat atas
tapak dan sekitarnya.
Hasil tinjauan Bagi kawasan pemajuan yang mempunyai keluasan

pokok-pokok dan tapak yang besar penerangan mengenai kelompok
semua jenis pokok mengikut klasifikasi tertentu.
tumbuh-
tumbuhan yang pihak berkuasa perancang tempatan boleh
berkemungkinan mengarahkan supaya kedudukan pokok di suatu
disentuh oleh kelompok dikenalpasti secara terperinci mengikut
pemajuan itu. jenis dan saiz.
9-24-6
Sambungan daripada Jadual 9.36
Peruntukan
Akta
Butir-butir Ciri-ciri senibina bangunan, butiran-butiran

bangunan yang kedudukan, keadaan struktur dan sejarah bangunan
berkemungkinan yang berkaitan dengan pemajuan itu.
disentuh oleh
pemajuan itu. Butiran mengenai bangunan di atas tapak pemajuan
yang tertakluk di bawah Akta Benda Purba 1976 atau
dasar-dasar di dalam Rancangan Pemajuan kawasan
tersebut.
Analisis Suatu analisis gunatanah mengikut aspek-aspek

gunatanah dan berikut:
kesannya  Zon gunatanah dalam rancangan struktur dan
terhadap tanah rancangan tempatan
yang  Ketumpatan penduduk - kenal pasti dasar-dasar
berdampingan. pembangunan nasional, strategi pembangunan
spatial dan fizikal negeri dan pihak berkuasa
perancang tempatan.
 Mengenalpasti dasar-dasar semasa kerajaan
mengenai kedudukan / arah tuju bagi status sosio-
ekonomi penduduk.
 Had ketinggian - semak dengan rancangan
tempatan dan keperluan-keperluan daripada
jabatan-jabatan teknikal yang berkaitan.
 Nisbah plot dan ‘plinth area’ bagi memastikan
keperluan maksimum aspek-aspek tersebut bagi
menentukan keupayaan tapak menampung intensiti
pemajuan berpandukan kemampuan infastruktur
asas yang sediada dan yang dijangkakan.
 Kegunaan / kemudahan awam sediada bagi
memastikan pemajuan tidak mengenepikan
keperluan rezab awam, utiliti, laluan awam, rentis
elektrik, zon penampan dan sebagainya.
Apa-apa perkara pihak berkuasa perancang tempatan boleh meminta

lain yang pemohon menyediakan apa-apa dokumen atau
ditetapkan oleh butiran yang berkaitan dengan cadangan pemajuan
pihak berkuasa itu bagi membuat pertimbangan dalam memproses
perancang permohonan kebenaran merancang.
tempatan
9-24-7
Sambungan daripada Jadual 9.36
Peruntukan
Akta
Pelan-pelan Pelan susunatur hendaklah menunjukkan pemajuan

susunatur yang yang dicadangkan dan khususnya:
mengandungi i. Jika pemajuan itu berkenaan mana-mana tanah -
butir-butir yang  Langkah-langkah bagi melindungi alam
ditentukan dalam sekitarnya dari segi fizikal
Seksyen 21B.  Langkah-langkah bagi melindungi topografi
semulajadinya.
 Langkah-langkah bagi memperelokkan
lanskapnya.
 Langkah-langkah bagi memelihara dan menanam
pokok-pokok di atasnya.
 Lokasi dan jenis pokok yang lilitannya melebihi
0.8m dan tumbuh-tumbuhan lain diatasnya.
 Pengadaan tanah lapang
 Cadangan kerja tanah
 Perihal kerja-kerja yang hendak dijalankan
ii) Jika pemajuan itu berkenaan dengan sesuatu

bangunan yang mempunyai senibina
tersendiri/kepentingan sejarah, butir-butir untuk
mengenalpasti bangunan itu termasuklah
kegunaannya dan keadaannya, serta ciri-cirinya,
rupanya, binaannya dan bentuknya yang tersendiri
dan langkah-langkah bagi melindunginya,
memeliharanya dan mengindahkannya.
iii)Jika pemajuan itu melibatkan kerja bangunan,

butir-butir mengenai ciri-ciri dan rupa bangunan-
bangunan yang terletak di kawasan sekeliling.
9-24-8
9.25 GARIS PANDUAN PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK
Garis Panduan Perintah Pemeliharaan Pokok
Bilangan November 1998
Tarikh Keluaran 2 November 1998
Pengubahan Tiada

Dibentang dan diluluskan di peringkat Majlis
Negara Bagi Kerajaan Tempatan di mesyuaratnya
yang ke 44 pada 27 Jun 1996.
Kandungan Pendahuluan
1.0 Pengenalan
2.0 Tafsiran
3.0 Perintah Pemeliharaan Pokok
4.0 Prosedur Mengeluarkan Perintah
Pemeliharaan Pokok
5.0 Penguatkuasaan Perintah Pemeliharaan
Pokok
6.0 Penanaman Semula
7.0 Larangan Am Untuk Penebangan Pokok
8.0 Penutup
9-25-1
Garis panduan ini bertujuan untuk menerangkan asas-asas bagi

melaksanakan Bahagian VA Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976
(Akta 172) yang dipinda di bawah Akta Perancangan Bandar dan Desa
(Pindaan) 1995 (Akta A933) berkenaan aktiviti memelihara pokok dalam
kawasan pihak berkuasa perancang tempatan. Dengan ini, pihak
berkuasa perancang tempatan telah dipertanggungjawabkan secara
langsung ke atas pemeliharaan dan perlindungan pokok-pokok dan
tumbuhan dalam kawasannya. Untuk tujuan ini seksyen 35A memberi
kuasa budicara kepada pihak berkuasa itu mengeluarkan suatu perintah
pemeliharaan pokok bagi mengawal penebangan pokok yang diancam
kepupusan atau yang mempunyai nilai istimewa. Garis panduan ini
meliputi tafsiran, perintah pemeliharaan pokok, prosedur mengeluarkan
perintah pemeliharaan pokok, penguatkuasaan perintah pemeliharaan
pokok, penanaman semula dan larangan am untuk penebangan pokok.
Sebagai langkah berterusan garis panduan ini akan disemak dari masa
ke semasa bagi memenuhi keperluan perancangan yang sentiasa
berubah.
Dalam garis panduan ini perkataan-perkataan di bawah diberi

maksud:
Pokok Tumbuhan individu dan tanaman kekal yang dalam

keadaan biasa tahan hidup bertahun-tahun di atas
permukaan bumi tanah dan tumbuh secara individu di
mana-mana lokasi serta mudah dikenalpasti mengikut
saiz, umur dan spesies masing-masing. Jenis-jenis pokok
adalah pokok utama, pokok palma (secara batang tunggal
atau berumpun), pokok renek, pokok menjalar, pokok
pemanjat dan pokok pepagar.
Pokok- Satu kumpulan dua atau lebih pokok dari spesies yang
pokok sama yang tumbuh berdekatan antara satu sama lain
atau di dalam bentuk berbaris dan teratur.
Kelompok Satu kumpulan pokok dari berbagai spesies yang tumbuh

pokok di satu lingkungan kawasan yang sama secara
berdekatan.
9-25-2
Merosakkan Aktiviti mengguris, mengopek, memaku, mengecat,

pokok dan menakuk, mengikat dengan dawai dan menoreh
memusnah- sepanjang lilitan pokok serta lain-lain aktiviti yang boleh
kan pokok mencedera dan mencacatkan pokok berkenaan secara
fizikal.
9.25.1 PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK
Bagi maksud melaksanakan seksyen 35A (1) Akta 172 pihak

berkuasa pihak berkuasa perancang tempatan boleh membuat satu
perintah pemeliharaan pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok
bertujuan untuk melindungi atau memelihara mana-mana pokok yang
terlibat dengan sesuatu projek pembangunan dengan menetapkan
bahawa perintah itu adalah suai manfaat bagi kepentingan alam sekitar
dan keselesaan kehidupan orang ramai.
Jadual 9.37: Kategori Pokok di bawah Perintah Pemeliharaan

Pokok
Ancaman Kepupusan
Tanaman
Nilai Tersendiri Nilai Sejarah
Kenamaan
Pemeliharaan pokok- Pemeliharaan pokok- Pokok-pokok yang

pokok yang terdiri pokok ini terdiri daripada ditanam oleh
dari spesies yang mana-mana spesis pokok pemimpin negara dan
mempunyai yang ditanam melebihi 30 orang kenamaan
keindahan tahun yang lalu dan sempena sesuatu
semulajadinya atau mempunyai kaitan upacara yang
mempunyai nilai dengan nilai sejarah mempunyai
tempatan atau kawasan tempat ianya kepentingan negara.
sumbangan estetik ditanam.
terhadap lanskap;
atau sebagai
penghadang fizikal
semulajadi terhadap
pandangan buruk
atau kawasan
pembangunan akan
datang dan nilai
sejarah.
9-25-3
POKOK-POKOK DALAM KAWASAN PERLINDUNGAN

Termasuk semua pokok yang telah ditakrifkan di dalam undang-undang
bertulis lain dan pokok-pokok yang terletak di dalam kawasan yang
diisytiharkan kawasan hutan simpan, kawasan tadahan air, kawasan
pemeliharaan bukit dan lain-lain kawasan yang seumpamanya.
‘Rare’ ‘Endemic’ ‘Endangered’
Pokok-pokok yang Pokok-pokok yang Pokok-pokok yang

disenaraikan ke disenaraikan dalam disenaraikan ke
dalam kumpulan ini kumpulan ini terdiri dalam kumpulan ini
tergolong daripada daripada spesis pokok merupakan daripada
spesis pokok yang yang HANYA didapati spesis pokok yang
jarang ditemui. tumbuh ditempat-tempat sukar ditemui serta
Walaubagaimanapun tertentu sahaja yang bilangannya sedikit
jumlahnya masih mempunyai kesesuaian sekiranya tidak
banyak lagi untuk iklim, ekologi setempat, dilindungi. Besar
dikategorikan ke keadaan mukabumi serta kemungkinan pokok-
dalam kumpulan komposisi tanah yang pokok dari spesis ini
terancam sesuai dengan pokok- akan pupus.
(endangered). pokok tersebut.
9.25.2 PROSEDUR MENGELUARKAN PERINTAH

PEMELIHARAAN POKOK
I. Sebagai langkah permulaan semua pihak berkuasa

perancang tempatan dinasihatkan membuat pemeriksaan
mengenai pokok-pokok yang terdapat di dalam kawasannya.
Hasil pemeriksaan ini, pihak berkuasa akan dapat
mengenalpasti pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok
yang perlu diperlihara. Jika pihak berkuasa perancang
tempatan berpuashati ada di antara pokok, pokok-pokok atau
kelompok pokok yang disenaraikan sebagai terpelihara itu
memerlukan perlindungan khas, maka perintah pemeliharan
pokok bolehlah dikeluarkan oleh pihak berkuasa itu.
II. pihak berkuasa perancang tempatan hendaklah

memaklumkan secara bertulis kepada pemilik tanah di
9-25-4
atasnya pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok yang

terlibat dengan perintah pemeliharaan pokok itu tumbuh.
Pada masa yang sama pihak berkuasa perancang tempatan
hendaklah mempamerkan di pejabat masing-masing
kedudukan pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok yang
terlibat
III. Jika pemilik tanah itu telah menyewakan tanahnya kepada
pihak lain, adalah menjadi tanggungjawab pemilik tanah itu
untuk memaklumkan kepada penyewa tanahnya tentang
perintah tersebut.
IV. Bagi maksud penyampaian apa-apa notis termaksuklah
perintah ini, seksyen 46(1) (c) (iii) Akta 172
memperuntukkan notis boleh dilekatkan pada bangunan
mudah lihat di tempat kediaman atau di tanah atau
bangunan jika notis tersebut tidak dapat disampaikan
kepada pemilik atau penyewa berkenaan dengan tangan atau
pos berdaftar.
V. Sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen 35A (2)
Akta A933 suatu perintah pemeliharaan pokok boleh
membuat peruntukan yang berikut:
• Melarang mana-mana pokok, pokok-pokok atau kelompok
pokok dari ditebang kecuali dengan kebenaran bertulis
pihak berkuasa perancang tempatan dan tertakluk
kepada syarat, dan
• Menghendaki mana-mana pokok, pokok-pokok atau
kelompok pokok ditanam atau diganti melalui
penanaman semula mengikut cara yang ditentukan oleh
pihak berkuasa perancang tempatan.
VI. Sebagai panduan pihak berkuasa perancang tempatan tidak
digalakkan membuat perintah pemeliharaan pokok dalam
keadaan berikut:
• Pokok tanaman komersial
• Pokok buah-buahan
9-25-5
• Utiliti (berdekatan dengan utiliti sedia ada seperti talian

elektrik atau bekalan air.
9.25.3 PENGUATKUASAAN PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK
I. Suatu perintah pemeliharaan pokok yang telah dikeluarkan

oleh pihak berkuasa tempatan ke atas mana-mana pokok,
pokok-pokok atau kelompok pokok hendaklah berkuatkuasa
sehingga perintah itu dipinda atau dibatalkan oleh pihak
berkuasa perancang tempatan di bawah seksyen 35G Akta
A933. Di bawah seksyen 35A (4) seseorang yang melanggar
peruntukan perintah itu, adalah melakukan kesalahan dan
apabila disabitkan boleh dikenakan denda sehingga RM
50,000 (Ringgit Malaysia Lima Puluh Ribu Sahaja).
II. Seseorang yang hendak melakukan penebangan pokok yang
tertakluk kepada perintah pemeliharaan pokok hendaklah
terlebih dahulu mendapat kebenaran bertulis dari pihak
berkuasa perancang tempatan. Walaubagaimanapun
kebenaran ini tidak diperlukan bagi penebangan yang
terpaksa dilakukan dalam keadaan berikut:
• Pokok yang hampir mati atau telah mati
• Bagi mencegah bahaya yang hampir benar berlaku
• Sebagai mematuhi mana-mana undang-undang bertulis
yang lain.
9.25.4 PENANAMAN SEMULA
I. Sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen 35A

(2)(b) Akta A933 suatu perintah pemeliharaan pokok boleh,
secara khusus mengadakan peruntukan bagi memastikan
pokok-pokok ditanam atau diganti melalui penanaman
9-25-6
semula mengikut cara yang ditentukan oleh pihak berkuasa

perancang tempatan. Ini bermakna seseorang yang
melakukan penebangan pokok yang tertakluk di bawah
perintah ini dan kemudiannya gagal menggantikannya
adalah melakukan kesalahan yang boleh dikenakan denda
sehingga RM 50,000 ( Ringgit Malaysia Lima Puluh Ribu
Sahaja).
II. Mengikut seksyen 35E(I) Akta A933 seseorang yang didapati
bersalah kerana menebang mana-mana pokok yang tertakluk
dibawah perintah pemeliharaan pokok adalah berkewajipan
menggantikan pokok itu dengan menanam sesuatu pokok
yang lain:
• Daripada saiz dan spesis yang sesuai
• Di tempat yang sama atau berdekatan atau tempat yang
lain.
• Dalam tempoh yang ditetapkan; dan
• Tertakluk kepada terma-terma dan syarat-syarat yang
ditentukan oleh pihak berkuasa perancang tempatan
melainkan jika pihak berkuasa perancang tempatan
mengenepikan keperluan ini atas permohonan orang itu
atau permohonan orang itu atas permohonan mana-mana
orang lain atau mengikut budi bicara pihak berkuasa
perancang tempatan itu sendiri.
9.25.5 LARANGAN AM UNTUK PENEBANGAN POKOK.
I. Bahagian VA Akta A933 membuat suatu peruntukan khas

bertujuan untuk memberi perlindungan khas kepada pokok-
pokok matang untuk memastikan pokok-pokok ini tidak
ditebang. Ini adalah kearah membantu mewujudkan suatu
ekologi tumbuhan yang seimbang bagi sesuatu kawasan
walaupun ianya mengalami proses pembangunan.
9-25-7
II. Bagi maksud ini seksyen 35H (1) Akta A933 melarang
penebangan mana-mana pokok yang lilitannya melebihi 0.8
meter yang tumbuh di dalam kawasan pihak berkuasa
perancang tempatan. Lilitan ini diukur pada paras 0.5 meter
dari bumi manakala bagi pokok yang berbanir ianya diukur
dari paras banir.
III. Seseorang yang bercadang untuk menebang mana-mana
pokok yang memiliki lilitan 0.8 meter hendaklah terlebih
dahulu mendapatkan kebenaran bertulis dari pihak berkuasa
perancang tempatan. Mengikut Akta, aktiviti penebangan
pokok termasuklah aktiviti memotong, memangkas,
mencantas, mencabut, merosakkan atau memusnahkan
pokok. Walau bagaimanapun penebangan boleh dilakukan
tanpa mendapat kebenaran dari pihak berkuasa perancang
tempatan dalam keadaan berikut:
• Jika pokok yang terlibat berada dalam keadaan hampir
mati atau telah mati
• Bagi mengelakkan sesuatu bahaya yang mengancam
nyawa atau harta benda yang pasti berlaku jika pokok
yang berkenaan tidak ditebang;
• Bagi mematuhi sesuatu kehendak undang-undang
bertulis yang lain.
IV. Seksyen 35H (3) seterusnya menetapkan bahawa mana-
mana orang yang melanggar seksyen 35H (1) adalah
melakukan kesalahan dan apabila disabitkan boleh didenda
tidak melebihi daripada RM 5,000 (Ringgit Malaysia Lima
Ribu Sahaja)
9-25-8
9.26 PIAWAIAN KEMUDAHAN GOLONGAN KURANG UPAYA
PIAWAIAN KEMUDAHAN GOLONGAN KURANG UPAYA
Bilangan JBPD 1/2000
Pengubahan Tiada
Kandungan 1.0 Pengenalan

2.0 Dasar Pelaksanaan
3.0 Konsep Perancangan Kemudahan Golongan
Orang Kurang Upaya
4.0 Piawaian dan Garis Panduan
4.1 Aksesibiliti
4.2 Reruang
4.3 Kemudahan Sokongan
9-26-1
Golongan orang kurang upaya secara umumnya terdiri daripada

mereka yang cacat anggota fizikal dan mental. Menurut tafsiran Jabatan
Kebajikan Masyarakat Malaysia (1993), orang cacat ialah orang yang
tidak berupaya menentukan sendiri bagi memperolehi sepenuhnya atau
sebahagian daripada keperluan biasa seseorang individu dan/atau tidak
dapat hidup bermasyarakat sepenuhnya disebabkan sesuatu sama ada ia
berlaku semenjak lahir atau kemudian dari itu. Selain itu, kurang upaya
juga dimaksudkan sebagai orang yang menghidap suatu batasan atau
kehilangan kegunaan bahagian anggota badan, fungsi fizikal atau mental
(ANSI, 1980). Konsep kurang upaya ini terikat dengan kebolehan fizikal
seseorang dan tidak berkait dengan kebolehan seseorang untuk berfungsi
dalam persekitaran. Konsep kecacatan yang ditafsirkan oleh ANSI
adalah merupakan kesukaran seseorang untuk berinteraksi dengan
persekitaran mereka. Menurut kajian yang dijalankan pada tahun 1958,
didapati lebih kurang satu peratus penduduk di Malaysia adalah terdiri
daripada orang cacat. Jika peratusan konservatif ini diambilkira sebagai
asas, maka orang cacat masa kini adalah dianggarkan sekurang-
kurangnya 210,000 orang. Sehingga tahun 1998, terdapat seramai 73,107
orang kurang upaya yang berdaftar dengan Jabatan Kebajikan
Masyarakat. Dengan itu, tujuan garis panduan dan piawaian ini adalah
untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan dan
agensi pelaksanaan dalam merancang dan menyediakan kemudahan-
kemudahan yang diperlukan oleh golongan orang kurang upaya yang
secukupnya dalam sesuatu kawasan pembangunan. Objektif garis
panduan termasuk memperbaiki dan menyediakan aksesibiliti yang
selamat dan cukup di kawasan kemudahan pendidikan, kesihatan dan
perumahan, pusat perniagaan, sistem pengangkutan awam, kawasan
rekreasi dan kawasan awam.
9-26-2
9.26.1 PIAWAIAN DAN GARIS PANDUAN
Komponen perancangan kemudahan golongan orang kurang upaya

meliputi aspek-aspek berikut:
i. Aksesibiliti
• Laluan terus menerus tanpa halangan dan
menghubungkan kesemua elemen aksesibiliti dan ruang ke
bangunan atau kemudahan lain
• Menghubungkan kawasan luaran dan dalaman sesebuah
bangunan tanpa halangan
ii. Reruang
• Jenis reruang yang perlu disediakan adalah berdasarkan
kategori bangunan dan keperluan.
• Keluasan dan lokasi reruang yang disediakan haruslah
mengambilkira keselamatan dan keselesaan golongan
kurang upaya.
iii. Kemudahan Sokongan

• Menitikberatkan ciri-ciri keselamatan, keselesaan,
kesesuaian dan mesra guna (user friendly).
• Elemen-elemen penting yang boleh membantu pergerakan
golongan kurang upaya.
• Perletakan elemen-elemen halangan di persekitaran luaran
perlu dialihkan dan disesuaikan.
Garis panduan yang digubal ini (rujuk Jadual 9.38) hanya

menumpu kepada peruntukan dan penyediaan kemudahan bagi
golongan orang kurang upaya di sekitar luar bangunan sama ada
bangunan awam, bangunan perniagaan, terminal pengangkutan
awam mahupun kawasan rekreasi.
9-26-3
Jadual 9.38: Garis Panduan Perancangan Kemudahan Golongan

Kurang Upaya
Kumpulan
Sasaran
Elemen Garis Panduan
(Mengikut
Keutamaan)
A. KOMPONEN AKSESIBILITI
A1 A1.1 ‘Ramp’ perlu disediakan kesemua bangunan 1.Pengguna

‘Ramp’ awam, bangunan perniagaan, kawasan kerusi
tempat letak kereta, kawasan rekreasi, roda/ cacat
terminal pengangkutan dan kediaman anggota
bertingkat. Minima satu ‘ramp’ juga perlu
disediakan setiap deretan rumah 2.Orang buta
kedai/pejabat.
3.Orang tua
4.Perem-
Semua ‘ramp’ mestilah dihubungkan dengan puan
A1.2 laluan golongan kurang upaya dan mengan-
berterusan tanpa halangan. dung
5.Kanak-
Maksima bagi kecerunan ‘ramp’ mestilah kanak dan
A1.3
1:15 dengan kelebaran minima 1800mm orang
(SIRIM Kod MS 1331: 1993). kerdil
A1.4 ‘Ramp’ tanpa pengadang di kiri kanan perlu 1. Pengguna

disediakan ‘kerb’ tidak kurang daripada kerusi roda/
100mm tinggi bagi keselamatan pengguna cacat
kerusi roda dan pengguna bertongkat. anggota
(SIRIM Kod MS 1331:1993).
2. Orang buta
3. Orang tua
4. Perempuan
A1.5 Permukaan ‘ramp’ mesti dari bahan yang mengan-
tidak licin dan bersesuaian (SIRIM Kod MS dung
1331:1993).
5. Kanak-
kanak dan
orang
kerdil
9-26-4
A1.6 ‘Handrail’ perlu disediakan bersama ‘ramp’

1. Pengguna
di anjung masuk ke bangunan-bangunan.
kerusi roda/
Spesifikasi ukurlilit ‘handrail’ adalah 40mm
cacat
(SIRIM Kod MS 1331:1993).
anggota
2. Orang tua
3. Orang buta
4. Perempuan
mengan-
dung
5. Kanak-
kanak dan
orang
kerdil
A2 A2.1 ‘Handrail’ perlu disediakan bersama-sama 1. Pengguna

‘Handr- ‘ramp’ di anjung masuk bangunan-bangunan kerusi
ail’ dan dan kawasan pejalan kaki di mana perlu. roda/ cacat
‘Grab- anggota
bar’
2. Orang tua
A2.2 ‘Handrail’ atau ‘grab bar’ mesti mempunyai
ukutlilit/lebar dan kekuatan yang sesuai 3. Perempuan
supaya mudah digenggam dan untuk mengan-
sokongan. Spesifikasi ukurlilit 40mm dung
minima dan tidak lebih daripada 50mm
(SIRIM Kod MS 1331:1993). 4. Kanak-
kanak dan
orang
kerdil
5. Orang buta
9-26-5
A2.3 Jika ‘handrail’ atau ‘grab bar’ dibina 1. Pengguna

berhampiran dengan dinding bangunan, kerusi
ruang di antara ‘handrail’ atau ‘grab bar’ roda/ cacat
dengan dinding tersebut perlu mempunyai anggota
dengan jarak 50mm (minima) dan tidak
lebih daripada 100mm (SIRIM Kod MS 2. Orang tua
1331:1993).
3. Perempuan
mengan-
dung
A2.4 Ketinggian ‘handrail’ yang sesuai adalah 3.0
kaki (900mm) dan bagi ‘handrail’ kedua 4. Kanak-
untuk kanak-kanak dan orang kerdil kanak dan
ketinggiannya adalah 2’4” (700mm). orang
kerdil
A2.5 Tanda ‘Braille’, perlu disediakan pada
permulaan dan hujung ‘handrail’ untuk 5. Orang buta
kegunaan orang buta.
A3 A3.1 Laluan pejalan kaki secara terus dan tanpa 1. Pengguna

Laluan halangan perlu disediakan untuk kerusi roda/
Khas/ menghubungkan pergerakan ke bangunan cacat
pejalan awam, bangunan perniagaan, terminal anggota
kaki pengangkutan awam dan tempat letak
dan kereta di sesuatu kawasan. 2. Orang buta
kaki
lima 3. Orang tua
A3.2 Laluan pejalan kaki perlu disediakan di 4. Perempuan

kawasan kediaman bertingkat yang mengan-
menghubungkan kawasan tempat letak dung
kereta ke bangunan kediaman.
5. Kanak-
kanak dan
orang
A3.3 Laluan pejalan kaki yang disediakan kerdil
seharusnya boleh juga digunakan oleh orang
lain.
9-26-6
A3.4 Saiz laluan pejalan kaki mestilah sesuai 1. Pengguna

untuk pengguna kerusi roda dan golongan kerusi roda/
lain. Saiz lebar minima adalah 1500mm cacat
(SIRIM Kod MS 1331:1993). Sekiranya anggota
kurang daripada 1500mm, ruang untuk
berpusing perlu disediakan pada jarak 2. Orang buta
bersesuaian.
3. Orang tua
A3.5 Permukaan laluan pejalan kaki mestilah
dari bahan yang tidak licin dan sesuai untuk 4. Perempuan
orang buta dan pengguna kerusi roda mengan-
(SIRIM Kod MS 1331 dan MS 1184). dung
A3.6 Tekstur permukaan di pintu masuk dan 5. Kanak-

keluar hendaklah berbeza dari tektur laluan kanak dan
biasa untuk kemudahan orang buta. orang
kerdil
A3.7 Pejalan kaki yang tidak disediakan ‘kerb’,
ketinggian pejalan kaki dengan jalan tidak
lebih daripada 10mm (SIRIM Kod MS
1331:1993).
A3.8 Laluan pejalan kaki dan kaki lima tidak

boleh dikongsi bersama laluan sikal.
A4 A4.1 ‘Ramp’ dan ‘handrail’ perlu disediakan 1. Pengguna

Anjung paling hampir dengan anjung masuk ke kerusi
Masuk sesebuah bangunan. roda/ cacat
Ke anggota
Ban- A4.2 Pintu masuk ke bangunan perlu cukup lebar
gunan untuk laluan dua pengguna kerusi roda
(minima 1800mm) (SIRIM Kod MS
1331:1993, MS 1184:1991). 2. Orang buta
A4.3 Pintu masuk otomatik hendaklah disediakan

dan sekiranya tiada pintu demikian maka
perlu disediakan pintu yang boleh dibuka 3. Orang tua
dengan sebelah tangan.
A4.4 Perlu ada penggunaan ‘color contrast’ pada

ruang masuk ke bangunan serta permukaan 4. Perempuan
lantai ‘dot type block’ perlu disediakan di mengan-
anjung masuk bagi tujuan tanda amaran. dung
Simbol khas OKU atau tanda khas perlu

A4.5
disediakan untuk panduan masuk/keluar
kemudahan golongan kurang upaya. 5. Kanak-
kanak dan
9-26-7
orang
Pintu kaca hendaklah mempunyai tanda
kerdil
yang jelas di antara paras 800mm – 1500mm
A4.6 (SIRIM Kod MS 1184) dari lantai untuk
kemudahan orang kurang penglihatan
memasuki bangunan.
A5 A5.1 Permukaan laluan bertekstur yang sesuai 1. Orang buta

Permu- perlu disediakan untuk memandu arah
kaan orang buta di kawasan-kawasan pejalan
Laluan kaki dan laluan khas.
Bertek- A5.2 Dua jenis permukaan laluan
stur
1. ‘Dot-type block’ memberi tanda amaran

bertujuan menangkis halangan dan
bahaya, menunjuk arah dan amaran
sekiranya menghampiri selekoh dan
simpang (SIRIM Kod MS 1331:1993).
300mm
300mm
2. ‘Line type block’ asas kepada menunjuk

arah laluan(SIRIM Kod MS 1331:1993).
300mm
300mm
300mm
300mm
9-26-8
Tempat yang perlu disediakan permukaan

A5.3
laluan khas:
i. Berhadapan anjung masuk

bangunan, mana-mana tangga di luar
bangunan dan di hadapan
kemudahan tempat melintas.
ii. Anjung keluar/masuk terminal

pengangkutan awam.
iii. Di kaki lima menghala ke bangunan.
iv. Laluan pandu arah dari kemudahan

awam ke terminal pengangkutan
awam yang berhampiran.
v. Berhadapan laluan trafik.
A6 A6.1 Spesifikasi penyediaan tangga perlu 1. Cacat

Tangga mengikut SIRIM Kod MS 1184:1991. anggota
2. Orang buta
A6.2 Permukaan yang berbeza perlu disediakan
di awal dan akhir tangga sebagai tanda 3. Orang tua
permulaan mendaki dan mengakhiri tangga,
serta perlu ada ‘color contrast’ pada anak 4. Perempuan
tangga pertama dan akhir. mengan-
dung
A6.3 ‘Handrail’ perlu disediakan di kedua-dua 5. Kanak-

belah tangga. kanak dan
orang
kerdil
A6.4 Papan tanda khas perlu disediakan di
tangga-tangga untuk kemudahan golongan
kurang upaya.
A6.5 Mana-mana terminal pengangkutan awam,

‘escalator’ perlu disediakan.
A7 A7.1 Lintasan ‘pedestrian’ perlu disediakan: 1. Pengguna

Lintasan kerusi
‘Pedes- i. Kawasan-kawasan yang melintasi roda/ cacat
Trian’ trafik. anggota
9-26-9
ii. Berhampiran dengan pusat-pusat 2. Orang buta

kebajikan, rumah-rumah orang tua
dan orang pekak serta pusat orang 3. Orang tua
buta.
4. Perempuan
iii. Berhampiran dengan hospital- mengan-
hospital dan klinik. dung
iv. Berhampiran kawasan membeli- 5. Kanak-

belah. kanak dan
orang
v. Luar kawasan sekolah. kerdil
vi. Lampu isyarat khas (audio signal)

perlu disediakan untuk kemudahan
golongan kurang upaya melintas
khususnya bagi orang buta (SIRIM
Kod MS 1331:1991).
vii. Berhampiran kawasan ibadat.
Permukaan lintasan bertekstur perlu

A7.2 disediakan di kedua-dua arah ke ‘pelican
crossing’ (SIRIM Kod MS 1331:1993).
Pada jalan-jalan utama dimana trafik

A7.3 adalah sibuk (dimana pembahagi jalan
adalah cukup luas atau lebih 5 kaki),
‘pelican crossing’ perlu disusun atur secara
‘staggered’. (SIRIM Kod MS 1331:1993).
B. RERUANG
B1 B1.1 Tempat letak kereta khas perlu disediakan 1. Pengguna

di semua bangunan awam, bangunan kerusi
Tempat perniagaan, kawasan rekreasi, terminal roda/ cacat
Letak pengangkutan awam dan kediaman anggota
Kereta bertingkat.
Khas 2. Orang tua
(TLK) B1.2 Tempat letak kereta khas mestilah
dihubungkan dengan laluan golongan 3. Perempuan
kurang upaya dan disediakan ‘step ramp’ megandung
selebar 1000mm dimana sesuai (SIRIM Kod
MS1331:1993).
9-26-10
1.Pengguna
kerusi roda/
B1.3 cacat
anggota
Lokasi tempat letak kereta khas mestilah 2.Orang tua

disediakan paling hampir dengan laluan dan
anjung masuk ke bangunan. Keluasan
sesuatu ruang termasuk kawasan
perpindahan dari kenderaan ke kerusi roda 3.Perempuan
B1.4 mengan-
(access aisle) mestilah mengikut SIRIM Kod
MS 1331:1993. dung
Tempat letak kereta khas mestilah di

permukaan yang rata dan disertakan dengan
simbol golongan orang kurang upaya yang
B1.5 mudah dilihat di atas permukaan ruang
tempat letak kereta dan di tiang tanda
berhampiran yang disertakan simbol.
Simbol tempat letak kereta bagi golongan

kurang upaya mestilah disediakan di
kawasan letak kereta sama ada di luar atau
dalam bangunan dan dapat dilihat apabila
memasuki kawasan tempat letak kereta.
B1.6 Tanda yang menunjukkan arah ke ruang
tampat letak kereta bagi golongan kurang
upaya mesti juga disediakan (SIRIM Kod MS
1184:1991).
Jumlah ruang tenpat letak kereta bagi

sesebuah bangunan mestilah mengikut
nisbah yang ditetapkan oleh SIRIM Kod MS
1184:1991 iaitu satu ruang bagi setiap 100
9-26-11
kenderaan dan sekurang-kurangnya 2 ruang

B1.7 tempat letak kereta bagi setiap kategori
bangunan.
Tempat letak kereta khas mestilah

disediakan bagi kereta biasa dan van
mengikut keluasan ruang yang ditetapkan
oleh SIRIM Kod MS 1331:1993 iaitu 3300mm
lebar x 6600mm panjang.
B2 B2.1 Tandas bagi golongan kurang upaya 1. Pengguna

mestilah disediakan di semua bangunan kerusi
Tandas awam, bangunan perniagaan, kawasan roda /
rekreasi dan terminal pengangkutan awam. cacat
Bilangan dan rekabentuk tandas mestilah anggota
mengikut SIRIM Kod MS 1184:1991.
2. Orang
buta
3. Orang tua
B2.2 Simbol tandas lelaki/perempuan hendaklah
timbul (embossed) dan diletakkan di
4. Kanak-
pemegang pintu masuk tandas.
kanak dan
orang
kerdil
B3 B3.1 Bilik persalinan/penyusuan perlu disediakan 1.Perempuan

di tempat-tempat awam terutamanya di menyusu-
Bilik kompleks-kompleks perniagaan. kan anak
Persali-
nan/
Penyu-
suan
B4 B4.1 Unit kediaman bagi golongan kurang upaya 1. Pengguna

Perun- harus diperuntukkan di tingkat bawah kerusi roda
tukan bangunan kediaman bertingkat. 1% atau / cacat
Unit sekurang-kurangnya 1 unit daripada jumlah anggota
Kedia- keseluruhan unit kediaman.
man 2. Orang buta
3. Orang tua
B5 B5.1 Kedai runcit (corner shop) bagi kegunaan 1. Pengguna

harian untuk penduduk setempat yang boleh kerusi roda
Kedai digunakan oleh golongan orang kurang
Runcit upaya mestilah disediakan di kawasan 2. Perempuan
“Corner perumahan. Perletakannya di penjuru/blok- mengan-
Shop” blok perumahan. dung
9-26-12
3. Orang buta
B6 B6.1 Hentian bas perlu disediakan di tempat 1. Orang buta

tumpuan awam seperti pusat membeli-belah
Hentian dan riadah dan persimpangan jalan utama. 2. Pengguna
Bas kerusi roda
/ cacat
anggota
B6.2 Pencahayaan di hentian bas perlulah
sentiasa cerah dan mempunyai kerusi yang 3. Orang tua
sesuai. Nombor laluan bas hendaklah terang
timbul (emboss) dan kaca lut cahaya yang
tidak bertanda hendaklah memudahkan bas
untuk berhenti bersebelahan dengan kerb
untuk memudahkan orang kurang upaya
menaiki atau menuruni bas (SIRIM Kod MS
1331:1991).
C. KEMUDAHAN SOKONGAN
C1 C1.1 Perletakan papan-papan tanda perlulah 1. Pengguna

Papan mendatar (horizontal) dengan ketinggian kerusi
tanda efektif (boleh dibaca oleh golongan kurang roda/ cacat
kenya- upaya). Ketinggian papan tanda jalan anggota
taan, hendaklah sekurang-kurangnya 2000mm
tanda dari paras jalan. 2. Orang tua
tunjuk
arah, C1.2 Papan tanda petunjuk arah perlu 3. Orang buta
keteran menunjukkan laluan tanpa halangan ke
-gan bangunan atau ke kawasan tertentu. 4. Kanak-
bertulis kanak dan
tanda C1.3 Warna, tulisan dan saiz papan tanda mesti orang
amaran jelas dan boleh dibaca. kerdil
dan
sebagai- C1.4 Papan tanda bertulisan ‘braille’ perlu
nya disediakan untuk kemudahan golongan buta.
C1.5 Tanda amaran berbunyi/berlampu di

kawasan-kawasan bahaya serta kawasan
pembinaan perlu disediakan. Perletakan
tanda amaran tersebut mestilah di sekitar
kawasan berkenaan.
C2 C2.1 Papan tanda khas golongan kurang upaya 1. Pengguna

perlu disediakan untuk menunjukkan lokasi kerusi
Papan kemudahan golongan tersebut seperti roda/ cacat
Tanda tandas, tempat letak kereta dan lain-lain. anggota
Khas
9-26-13
2. Orang tua
3. Orang buta
C3 C3.1 Sebanyak 5% daripada bangku-bangku di 1. Pengguna

Bangku/ tempat awam dikhaskan untuk golongan kerusi
Tempat kurang upaya. Sekurang-kurangnya satu roda/ cacat
Duduk tempat duduk dikhaskan untuk golongan anggota
“fixed” kurang upaya.
atau 2. Orang buta
‘built-in’
dan 3. Orang tua
meja C3.2 Tempat-tempat tertentu seperti laluan
pejalan kaki atau gili-gili perlu menyediakan 4. Perempuan
tempat duduk/berehat. mengan-
dung
5. Kanak-
C3.3 Perletakan bangku/tempat duduk perlulah kanak dan
mudahsampai. orang
kerdil
C3.4 Rekabentuk bangku perlu menepati ciri-ciri

keselesaan, kesesuaian ketinggian dan
keselamatan. Penyandar, pemegang dan
permukaan kerusi mestilah sesuai untuk
kegunaan golongan kurang upaya.
C4 C4.1 Sekurang-kurangnya satu telefon awam 1. Pengguna

Pondok khas disediakan di tempat awam. kerusi
telefon, roda/ cacat
berba- anggota
yar dan
kemu- Ciri-ciri telefon khas yang perlu diambilkira: 2. Orang buta
C4.2
dahan
seum- • Laluan/akses tanpa halangan ke telefon 3. Orang tua
pama
• Papan tunjuk arah 4. Perempuan
mengan-
• Rekabentuk telefon yang mudah dengan dung
ketinggian tidak melebihi 200mm dari
aras bawah telefon (SIRIM Kod 5. Kanak-
MS1331:1993). kanak dan
orang
• Alat bantuan tambahan disediakan kerdil
(sekiranya perlu).
9-26-14
• Perletakan telefon tidak menghalang

laluan.
C5 Peti C5.1 Perletakan, kesesuaian, rekabentuk dan

surat / ketinggian elemen mesti mengambilkira
tong keupayaan golongan kurang upaya.
sampah
C6 C6.1 Aspek keselamatan mesti diambilkira. 1. Pengguna

Longkang kerusi
/ Parit roda/ cacat
anggota
C6.2 Penutup elemen perlu mepunyai ciri-ciri
keselamatan seperti sama rata dan tidak 2. Orang buta
berlubang-lubang terutamanya di bangunan
awam, bangunan perniagaan dan terminal 3. Perempuan
pengangkutan awam. mengan-
dung
4. Kanak-
kanak dan
orang
kerdil
C7 C7.1 Rekabentuk dan bahan binaan elemen 1. Orang tua

Pagar mestilah mempunyai ciri-ciri keselamatan
dan ketahanan.
C8 C8.1 Halangan-halangan laluan dihindarkan 1.Pengguna

Halangan- terutama di laluan pejalan kaki dan tempat kerusi
-halangan tumpuan awam. roda/ cacat
(pokok, anggota
pasu
bunga, 1. Orang buta
tiang C8.2 Perletakan tanda arah/papan tanda, tiang
lampu, lampu, pondok telefon seharusnya di tepi 2. Perempuan
papan laluan awam tanpa mengganggu pergerakan. mengan-
tanda dan dung
‘kerb’)
3. Kanak-
kanak dan
orang
kerdil
4. Orang tua
9-26-15
C9 C9.1 Perletakan tiang perlu sesuai untuk

Tiang memberi laluan tanpa halangan.
lampu
trafik
melintas
Jangkamasa lampu isyarat hijau untuk
C9.2
melintas hendaklah mengambilkira
keupayaan golongan kurang upaya.
9-26-16
9.27 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN TASIK
Garis Panduan dan Piawaian Perancangan Kawasan Tasik
Bilangan JBPD 2/2000
Pengubahan Tiada
Latar Belakang Kawasan tasik merupakan antara sumber

pembangunan yang amat bernilai dari segi estetik,
warisan negara dan juga ekonomi. Keindahannya
menuntut agar ia kelihatan sebagai aset dan
khazanah negara dalam bentuknya yang asal. Pada
masa yang sama keindahan itu harus juga dapat
dinikmati oleh orang ramai.

2.0 Objektif
3.0 Latarbelakang
4.0 Prinsip-prinsip Perancangan Pembangunan
Tasik
5.0 Dasar Perlaksanaan Perancangan Pembangunan
Kawasan Tasik
6.0 Garispanduan Umum Perancangan
Pembangunan Kawasan Tasik
6.1 Konsep Aktiviti Pembangunan Tasik
7.0 Garis Panduan Khusus Perancangan
Pembangunan Kawasan Tasik
7.1 Garis Panduan Pengurusan Tasik
7.1.1 Kawalan Kualiti Air Tasik
7.1.2 Kawalan Penurunan Dan Kenaikan
Paras Air
7.1.3 Kawasan Tumbuhan Air
7.1.4 Kawalan Penangkapan Hasil
Sumber Tasik
8.0 Piawaian
9-27-1
Garis panduan ini disediakan dengan tujuan untuk mewujudkan

dasar kawalan untuk memastikan semua bentuk pembangunan yang
akan dilaksanakan di kawasan sekitar dan berhadapan tasik
dilaksanakan dengan teratur, menarik, selesa, selamat dan mesra alam.
Dalam era pembangunan negara yang pesat, pembangunan pasaran
hartanah yang rancak, perubahan citarasa dan tumpuan masa kini
penduduk yang menghargai pembangunan depan air, telah menyebabkan
sumber hartanah berair mendapat perhatian banyak pihak untuk
dibangunkan. Langkah ini membolehkan potensi ekonomi tasik
dimanfaatkan. Tetapi, keserasian pembangunan fizikal dengan
persekitaran setempat perlu dipastikan untuk mendapat keharmonian,
kesejahteraan dan kemampanan pembangunan di kawasan tasik.
Tasik tropika tempatan secara umumnya didefinisikan sebagai

satu kawasan permukaan bumi yang ditakungi air seluas satu hektar
atau lebih dengan pelbagai kedalaman yang secara umumnya
mengandungi nutrien yang mampu membiakkan hidupan air untuk
faedah sosio-ekonomi dan rekreasi masyarakat.
• Pembangunan yang dijalankan di kawasan tasik mestilah mematuhi

garis panduan dan piawaian yang telah ditetapkan ini semaksimum
yang boleh tanpa ada sebarang pengecualian bagi pelonggaran syarat.
• Setiap pembangunan perlulah mengekalkan kawasan semulajadi dan
meminimumkan aktiviti-aktiviti yang boleh merosakkan ekosistem
persekitaran.
• Bagi jenis pembangunan yang memerlukan kelulusan EIA,
kepentingan biodiversiti, ekosistem, konflik, pengurusan dan cara
penyelesaian hendaklah dititikberatkan.
• Konsep pembangunan bersepadu dan komprehensif yang bersifat
‘environmental oriented’ dan mesra alam sangat digalakkan.
9-27-2
• Jika ada, isu atau masalah baru pembangunan di kawasan tasik yang
tidak termaktub di dalam garis panduan ini hendaklah dirujuk
kepada pihak JPBD sebelum langkah-langkah tertentu dibuat.
• Sebarang bentuk pembangunan di kawasan yang berisiko tinggi
seperti kawasan sensitif alam sekitar (KSAS) sebagaimana
dikemukakan oleh JPBD dan agensi-agensi lain adalah dilarang.
• Kemudahan awam seperti tempat rehat, tong sampah, gerai makan,
tandas awam dan tempat letak kereta hendaklah disediakan bagi
membolehkan orang ramai mengguna dan menikmati kawasan tasik
secara bersama.
• Setiap pembangunan hendaklah mengambilkira dan melibatkan
kepentingan masyarakat setempat.
• Setiap pembangunan yang dijalankan di dalam zon pembangunan
tasik mestilah mengikut kepadatan pembangunan, nisbah plot,
ketinggian bangunan, sistem jalan raya, dan anjakan bangunan yang
telah ditetapkan oleh pihak JPBD.
9.27.2 GARIS PANDUAN PEMBANGUNAN KAWASAN TASIK
Pembangunan tasik perlu mematuhi komponen-komponen berikut:

a. Gunatanah
b. Pembangunan fizikal
c. Kualiti Air
d. Biologi
e. Lanskap
f. Kemudahan awam
g. Sosio-ekonomi
h. Arkeologi
9-27-3
Jadual 9.39: Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik

Lombong
Unsur Garis Panduan
GUNA- i. Pembangunan fizikal hendaklah dirancang 20 meter

TANAH dari gigi air.
ii. Pembangunan bercampur (mixed development) seperti

pembangunan rekreasi, kawasan perdagangan, taman
tema, taman teknologi, institusi, muzium, pusat budaya
dan perumahan sangat sesuai dimajukan di zon
pembangunan tasik lombong.
iii. Terusan dan pantai buatan (artificial beach) boleh

dibina untuk tujuan pengindahan dan aktiviti rekreasi
zon litoral.
iv. Bangunan atau apa jua jenis pembangunan kekal tidak

dibenarkan berada di kawasan gigi air, sebaliknya perlu
ditempatkan jauh dari garis tasik supaya ruang
tersebut dapat akses untuk kegunaan sepunya seperti
aktiviti rekreasi yang sesuai.
v. Pembangunan di atas air seperti restoran terapung

hanya boleh dibangunkan dengan skala yang sesuai
dengan luas kawasan air dan aktiviti yang dipilih pada
kawasan itu.
vi. Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai dalam tasik

adalah seperti ternakan ikan dan udang dalam sangkar
dan perusahaan rekreasi memancing.
FIZIKAL i. Sebarang aktiviti pembangunan boleh dijalankan di

kawasan ini mengikut kesesuaian struktur tanah.
ii. Bagi kawasan tepi tasik yang tidak kukuh,

perlindungan menggunakan kaedah kejuruteraan
seperti 'revetment' dan dinding tegak (sheetpile,
cerucuk) digunakan.
iii. Rekabentuk apa jua bangunan dikawasan

pembangunan tasik mestilah boleh berfungsi dengan
baik dan menitikberatkan identiti rekabentuk
tempatan.
iv. Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari
segi ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri-
9-27-4
Unsur Garis Panduan

ciri asli alam sekitar.
v. Bangunan yang dibina hendaklah menghadap tasik.
vi. Bangunan -bangunan baru hendaklah tidak

menghalang vista pandangan bangunan sedia ada.
vii. Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan

rekabentuk sirkulasi semulajadi seperti denai perlu
diutamakan.
viii. Susunatur kawasan pembangunan hendaklah

mengambilkira aspek kesihatan dari segi peredaran
angin, pencahayaan dan orientasi matahari.
ix. Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai

kaedah piawaian seperti ‘turfing, fibromat dan
'hidroseeding' perlu dijalankan di kawasan yang
terdedah kepada hakisan dan juga kawasan yang sering
dikunjungi.
KUALITI i. Air kumbahan (efluen) yang tidak di rawat tidak boleh

AIR dilepaskan ke dalam tasik.
ii. Penyelenggaraan bot dan perkakasan bermotor tidak

boleh dibina / dijalankan berdekatan dengan air untuk
mengelakkan pencemaran minyak dan gris.
iii. Pengkitaran dan penggunaan semula air digalakkan

dalam pengendalian taman tema air bagi menjimatkan
sumber.
LANSKAP i. Penanaman pokok baru yang bertujuan menghiasi dan

memulihara kawasan pembangunan hendaklah
mengambilkira jenis spesis pokok tempatan yang sesuai
di kawasan tersebut. Ini dapat mengekalkan
kepelbagaian pokok hutan dan identiti kawasan
tersebut daripada pupus.
ii. Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan

pembangunan tasik sangat digalakkan untuk tujuan
pendidikan dan penyelidikan.
iii. Pelbagai pokok hiasan yang sesuai perlu ditanam di

kawasan tanah pamah berbukit pada ketinggian 10m
hingga 800m dari paras laut untuk penghijauan bumi
dan keindahan lanskap.
9-27-5
Unsur Garis Panduan
KEMUDA- i. Tasik mestilah boleh diakses oleh orang ramai.

HAN
AWAM ii. Kemudahan asas seperti tandas awam, tong sampah,
bangku, wakaf, surau dan lain-lain perlu disediakan.
Jadual 9.40: Garis Panduan Perancangan Pembangunan Kawasan

Tasik Empangan
Unsur Garis Panduan
GUNA-  Aktiviti pembangunan boleh dijalankan di beberapa nodus

TANAH zon pembangunan di kawasan litoral atau ekozon.
 Nodus zon pembangunan ini tidak boleh terlalu berselerak

dan hendaklah mengambilkira kawasan yang paling
hampir dengan jalan utama.
 Pembangunan yang dicadangkan hendaklah mesra alam.
 Penyelenggaraan bot dan perkakasan bermotor tidak boleh

dibina berdekatan dengan air untuk mengelakkan
pencemaran minyak dan gris.
 Kawasan pembangunan hanya dibenarkan seluas 20%

daripada jumlah keseluruhan kawasan tadahan air keliling
tasik.
FIZIKAL  Rekabentuk apa jua bangunan di kawasan pembangunan

tasik mestilah boleh berfungsi dengan baik dan
menitikberatkan identiti rekabentuk tempatan.
 Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari segi
ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri-ciri asli
alam sekitar.
 Tatatur kawasan pembangunan hendaklah mengambilkira

aspek kesihatan dari segi peredaran angin, pencahayaan
dan orientasi matahari.
 Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan

diutamakan.
 Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai

kaedah piawai seperti fibromat dan 'hidroseeding'perlu
9-27-6
Unsur Garis Panduan

dijalankan di kawasan yang terdedah kepada hakisan dan
juga kawasan yang sering dikunjungi.
 Semua jenis pembangunan fizikal mestilah tidak

menjejaskan kestabilan empangan itu.
 Aktiviti pembangunan hendaklah dijalankan mengikut

kontor bukit. Pemotongan bukit tidak dibenarkan di dalam
zon pembangunan tasik kerana ia boleh memberi kesan
negatif kepada tasik dan persekitarannya.
 Pembangunan kawasan di hulu tasik (terutama yang

melibatkan pembersihan tapak dan penebangan pokok)
hendaklah dikawal ketat. Ini penting bagi menjamin
keutuhan struktur dan fungsi empangan tidak terjejas oleb
himpunan dan hanyutan biojisim. Jaring sampah dan
'logboom' hendaklah dipasang ditempat saliran masuk ke
tasik dan dipastikan sentiasa berfungsi dengan baik.
KUALITI  Aktiviti binaan yang menggalakkan hakisan dan

AIR penambahan beban terampai hendaklah dikawal ketat
supaya larian air tidak masuk terus ke dalam tasik.
 Perangkap sedimen pelbagai lapis dan perangkap sampah

hendaklah dipasang pada saliran masuk ke tasik dan
keberkesanannya sentiasa diawasi.
 Penyelenggaraan bot, bengkel dan alat kelengkapan

bermotor tidak boleh ditempatkan berdekatan dengan air
untuk mengelakkan pencemaran minyak dan gris ke dalam
tasik.
BIOLOGI  Penebangan pokok terutama yang bersaiz ukurlilit 0.8m ke

atas di kawasan pembangunan tasik tidak dibenarkan
kecuali jika mendapat kebenaran bertulis daripada pihak
berkuasa perancangan tempatan, Pejabat Pentadbir
Daerah atau Jabatan Perhutanan atas sebab-sebab
tertentu.
 Penanaman tutup bumi serta pokok baru di kawasan

terdedah yang bertujuan memulihara dan menghiasi
kawasan pembangunan perlu dilaksanakan oleh pemaju
projek dengan mengambilkira jenis spesis pokok tempatan
yang sesuai di kawasan tersebut. Ini dapat memulihara
dan mengekalkan kepelbagaian pokok hutan dan identiti
kawasan tersebut daripada pupus.
 Syarat-syarat pemberian konsesi balak bendaklah
9-27-7
Unsur Garis Panduan

mematuhi Garis panduan Perhutanan.
 Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan

pendidikan dan penyelidikan.
 Pelbagai pokok hiasan yang sesuai perlu di tanam di

kawasan tanah pamah berbukit pada ketinggian 10m
hingga 800m dari paras laut untuk penghijauan bumi dan
keindahan lanskap.
 Penggunaan alat pencahayaan di waktu malam sebagai

salah satu elemen lanskap bagi kawasan tasik asli dan
empangan hendaklah tidak menjejaskan ekosistem
hidupan liar. Ciri-ciri rekabentuk sistem pencahayaan
yang baik perlu dititikberatkan bagi kawasan ini.
KEMUD-  Penyediaan gazebo, tempat berehat, bangku, tandas awam,

AHAN tong sampah dan surau untuk tujuan kemudahan
AWAM pengunjung dan pengindahan kawasan sebaik-baiknya
mengambilkira rekabentuk tempatan dan boleh
diselenggarakan dengan baik.
LANCONG  Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai dalam tasik adalah
TANI ternakan ikan dan udang dalam sangkar dan perusahaan
rekreasi memancing.
 Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai di darat adalah

seperti taman pertanian.
 Peraturan dan syarat yang sesuai perlu disediakan untuk

menetapkan daya pengeluaran supaya tidak melebihi daya
tampung persekitaran.
 Pembangunan yang berkaitan dengan penyediaan

penginapan hendaklah dari jenis ‘chalet’ dengan kepadatan
rendah.
ARKEO-  Jika tapak pembangunan di kawasan tasik didapati

LOGI mengandungi bekas peninggalan sejarah yang penting
kepada negara, maka pembangunan di tapak tersebut
tidak boleh dijalankan. Tapak arkeologi ini perlu
dipelihara sebagai warisan negara.
 Kerja-kerja tanah, pembinaan dan sebagainya hendaklah

diberhentikan serta merta sekiranya artifak atau atau
jumpaan yang berkaitan dengan sejarah ditemui dan
artifak atau jumpaan bersejarah itu mesti diserahkan
9-27-8
Unsur Garis Panduan

kepada Jabatan Muzium dan Antikuiti.

Tasik Terancang
Unsur Garis Panduan
FIZIKAL  Rekabentuk tasik jenis ini perlu dirancang dengan baik

bagi memenuhi fungsinya. la juga wajar bersifat moden
dan canggih serta melibatkan teknologi tinggi.
 Tasik ini wajar bertempat di kawasan pembangunan

industri ringan, perumahan mewah, institusi kerajaan,
institusi pendidikan, hotel, restoran, hospital, kawasan
'retreat' dan sebagainya.
 Kawasan tasik hendaklah memaksimumkan ‘input’

pelanskapan dengan elemen yang menarik dan biodiversiti
tinggi bagi memenuhi pelbagai fungsi (seperti tanam-
tanaman penyerap hingar dan debu, pemisah zon, estetik
dan sebagainya).
 Kualiti air hendaklah dikawal kerana pembinaan dan

pengurusan tasik ini melibatkan kos yang tinggi.
 Pengurusan dan penguatkuasaan kualiti air sewajarnya

melebihi piawaian Jabatan Alam Sekitar (JAS).
 Bangunan tidak boleh membelakangkan tasik.

Tasik Asli
Unsur Garis Panduan
GUNA-  Aktiviti pembangunan tasik asli yang dijalankan di dalam

TANAH zon litoral dan ekozon tidak boleh melebihi 10% daripada
keluasan keseluruhan kawasan tasik.
 Kawasan pembangunan mestilah mempunyai anjak undur

500m.
 Perletakan zon pembangunan ini mestilah mengambilkira

kawasan yang paling hampir dengan jalan utama yang
9-27-9
Unsur Garis Panduan

sedia ada.
 Pembangunan hendaklah berkepadatan rendah dan

terkawal hanya pembangunan jenis ‘chalet’ dan
seumpamanya sahaja yang dibenarkan yang berkaitan
dengan rekreasi pasif dan eko-lancong.
 Bangunan tidak membelakangkan tasik dan pemandangan

dapat dinikmati oleh semua orang.
 Bangunan di sebelah tasik tidak boleh tinggi sehingga

menyekat vista dan pandangan awam ke tasik. Turutan
bangunan perlulah terendah paling hampir dengan tasik
dan tertinggi ke arah darat. Bangunan harus sesuai
dengan jenis tanah dan geologi tapak, dan sebaik-baiknya
tidak melebihi pokok-pokok semulajadi yang tertinggi.
 Bangunan atau apa jua jenis pembangunan tidak

dibenarkan berada di kawasan berhampiran atau tepi
tasik, sebaliknya ditempatkan jauh dari garis tasik supaya
ruang tersebut dapat diperuntukkan kepada akses orang
ramai mendekati tasik.
 Bilangan jalan masuk atau akses utama ke tasik

hendaklah dihadkan dan dikawal bagi menjamin daya
tampung zon litoral tasik tidak dilampaui, dan untuk
melindungi ekosistem tasik, kemampanan identiti serta
fungsinya.
FIZIKAL  Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari segi
ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri-ciri asli
alam sekitar.
 Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan

diutamakan.
 Aktiviti pembangunan hendaklah dijalankan mengikut

kontor bukit. Pemotongan bukit tidak boleh dilakukan di
dalam zon pembangunan tasik kerana ia boleh memberi
kesan negatif kepada tasik dan persekitarannya.
 Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan kaedah

seperti ‘turfing’, ‘fibromat’, 'hidroseeding' dan sebagainya
perlu dijalankan di kawasan yang terdedah kepada
hakisan dan juga kawasan yang sering dikunjungi.
9-27-10
Unsur Garis Panduan
 Rekabentuk papan tanda, jalan masuk dan apa jua

bangunan di kawasan pembangunan tasik mestilah boleh
berfungsi dengan baik dan menitikberatkan identiti
rekabentuk tempatan.
 Pembangunan pelancongan secara besar-besaran tidak

dibenarkan sama sekali.
KUALITI  Pengurusan dan penguatkuasaan kualiti air hendaklah

AIR dikawal ketat (mematuhi piawaian JAS).
 Aktiviti binaan yang menggalakkan hakisan dan

penambahan beban terampai hendaklah dikawal supaya
air larian tidak masuk terus ke dalam tasik.

keberkesanannya hendaklah sentiasa diawasi.
 Pelepasan ‘efluen’ tidak dibenarkan.
BIOLOGI  Tiada pembangunan dibenarkan dalam kawasan tasik

yang berada dalam santuari hidupan liar.
 Elemen lanskap semulajadi di semua kawasan

pembangunan tasik perlu dikekalkan semaksimum yang
boleh. Langkah-langkah pengekalan pokok seperti
penggunaan kabel pengikat pokok (contoh di Tasik Bera)
perlu diberi perhatian oleh setiap pemaju.
 Penebangan pokok terutama yang bersaiz ukurlilit 0.8m ke

atas di kawasan pembangunan tasik tidak dibenarkan
kecuali jika mendapat kebenaran bertulis daripada pihak
berkuasa perancangan tempatan atas sebab-sebab
tertentu.
 Penanaman pokok baru yang bertujuan menghiasi

kawasan pembangunan hendaklah mengambilkira jenis
spesis pokok tempatan di kawasan tersebut. Ini dapat
mengekalkan kepelbagaian pokok hutan dan identiti
kawasan tersebut daripada pupus.
 Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan

pendidikan dan penyelidikan
 Penggunaan alat pencahayaan di waktu malam sebagai
9-27-11
Unsur Garis Panduan

salah satu elemen lanskap bagi kawasan tasik empangan
bendaklah tidak menjejaskan ekosistem hidupan liar. Ciri-
ciri rekabentuk sistem pencahayaan yang baik perlu
dititikberatkan bagi kedua-dua kawasan ini.
EKO-  Pembangunan berdensiti rendah sahaja dibenarkan untuk

LANCONG menjaga atau mengekalkan keaslian persekitaran sedia
ada.
 Pembangunan yang berkaitan dengan penyediaan

penginapan hendaklah dari jenis ‘chalet’ dengan kepadatan
rendah.
 Jenis eko-lancong yang sesuai adalah seperti berkayak,

memancing, ‘jogging’, ‘tracking’, sukan air, pemerhatian
flora dan fauna, melawat perkampungan Orang Asli,
penyelidikan (ilmiah) dan rekreasi rimba dan rekreasi
pasif lain yang tidak merosakkan alam sekitar atau
mencemarkan air.
 Kemudahan yang disediakan hendaklah berbentuk

semulajadi seperti berkayak dan bersampan tanpa
melibatkan penggunaan alat berjentera.
 Ciri semulajadi dalam zon eko-lancong seperti gua dan air

terjun hendaklah dikekalkan.
ARKEO-  Jika tapak pembangunan di kawasan tasik didapati

LOGI mengandungi bekas peninggalan sejarah yang penting
kepada negara, maka pembangunan di tapak tersebut
tidak boleh dijalankan. Tapak arkeologi ini perlu
dipelihara untuk warisan negara.
 Kerja-kerja tanah, pembinaan dan sebagainya hendaklah

diberhentikan serta merta sekiranya artifak atau jumpaan
yang berkaitan dengan sejarah ditemui dan artifak atau
jumpaan bersejarah itu mesti diserahkan kepada Jabatan
Muzium dan Antikuiti.
9-27-12
Jadual 9.43: Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik Ladam
Unsur Garis Panduan
GUNA-  Pembangunan yang dibenarkan di kawasan tasik ini

TANAH adalah merupakan sebahagian pembangunan kawasan
lembangan sungai berkenaan. Kegunaan utama adalah
untuk rekreasi pasif seperti memancing, fotografi,
mencerap flora dan fauna, dan sebagainya.
KUALITI  Garis panduan bagi kualiti air dan persekitaran di tasik

AIR ladam yang bertujuan mengekalkan indentiti tasik
tersebut adalah sama seperti tasik empangan.
Jadual 9.44: Garis Panduan Pembangunan Tasik Ladam
Unsur Garis Panduan
GUNA-  Pembangunan yang dibenarkan di kawasan tasik ini

TANAH adalah merupakan sebahagian pembangunan kawasan
pesisiran pantai jenis berpasir.
 Pembangunan perumahan dan komersial tidak dibenarkan

kerana kapasiti tasik terlalu kecil dan tidak berupaya
menampung pembangunan sedemikian.
 Pembangunan ‘chalet’ dan berapa tingkat hotel

dibenarkan.
 Kegunaan utama adalah untuk rekreasi pasif dan kecil-

kecilan seperti berkelah, bermain pantai, fotografi,
mencerap flora dan fauna, dan sebagainya.
KUALITI  Aktiviti binaan yang menggalakkan hakisan dan

AIR penambahan beban terampai hendaklah dikawal ketat
supaya larian air tidak masuk terus ke dalam tasik.

keberkesanannya mestilah sentiasa diawasi.
 Penyelenggaraan bot, bengkel dan alat kelengkapan

bermotor tidak boleh ditempatkan berdekatan dengan air
untuk mengelakkan pencemaran minyak dan gris ke dalam
tasik.
9-27-13
9.28 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC
Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super

Corridor (MSC)
Volume Volume One
Date of Issue 1997
Review No
Adoption Multi Media Super Corridor
Background Prepared by Federal Department of Town and Country

Planning
Contents 1.0 Guidelines Objectives

2.0 Planning Areas
3.0 Basic Planning Principles of the Msc
4.0 Existing Guidelines
4.1 Guidelines on the Total Planning Doctrine,
Jpbd 1996
4.2 Environmental Quality (Prescribed Activities)
(Eia) Order 1987, Doe
4.3 Guidelines on Natural Topography
Preservation In Physical Planning and
Development, Jpbd/Kpkt 1996
4.4 Guidelines for the Preparation of the
Development Proposal Report, Jpbd 1996
4.5 National Landscape Guidelines, Jpbd 1995
5.0 General Sectoral Guidelines
5.1 Urban/Civic Design
5.2 Housing
5.3 Environment
5.4 Commercial
5.5 Open Space/Recreation
5.6 Enterprise
5.7 Landscape
5.8 Community Facilities
5.9 Development of Malay Reserves
6.0 Transportation Guidelines
6.1 Roads
6.2 Pedestrian Walkways
6.3 Public Transport
6.4 Car Parking
6.5 Road Reserves
6.6 Traffic Management
9-28-1
6.7 Road Furniture

7.0 Infrastructure and Utility Guidelines
7.1 Integrated Utility Tunnels
7.2 Drainage
7.3 Sewerage
7.4 Water Supply
7.5 Solid Waste Management
7.6 Telecommunications
7.7 Electric Supply
7.8 Flood Prevention and Management
8.0 Landscape Guidelines
8.1 Multimedia Theme Park
8.2 Natural Park
8.3 Sports and Related Activities
8.4 Industrial Zones
8.5 Residential Zones
8.6 Institutional Zones
8.7 Town Center and Commercial Zone
8.8 Research and Development Zone
8.9 Pedestrian and Cycle Network
8.10 Promenade
8.11 Boulevard
8.12 Infrastructure Related Landscape
8.13 Buffer
8.14 Local Parks and Playing Fields
8.15 Regional Linkages
The Multimedia Super Corridor (MSC) will be the main

development hub of the nation in the 21st century, whereby the major
industries will be the multimedia industries and information technology
operating within an environment specially designed to facilitate the
mutual enrichment of leading edge companies and countries seeking to
locate here and rap the rewards of the Information Age. The Federal Town
and Country Planning Department is entrusted with the task of preparing
the Physical Development Plan for the MSC and Cyberjaya. To facilitate
the implementation of this development plan, the Department has drawn
up this series of IT Planning Guidelines for seven zones within the MSC.
The overall objective of these guidelines is to create a world class business
and living environment through provision of the state of art multimedia
infrastructure; efficient transportation system; top quality business;
housing, leisure, education, health and security facilities, green

environment with protection of ecology an topography and promotion of
clean and efficient energy supply; and human-friendly urban design.
9.28.1 GUIDELINES OBJECTIVE
This guideline is prepared to facilitate local authorities and

developers in the planning and development of the Multimedia Super
Corridor (MSC). This is in line with the vision of the Government to
propel Malaysia into the 21st. century of the Information Age towards
achieving the desired environment for multimedia and IT development.
9.28.2 PLANNING AREA
As defined in the MSC development plan, there are seven planning

areas within the MSC where this set of guidelines will be applicable. The
seven planning areas are (Figure 9.52):
1. Putrajaya
2. Airport City
3. Cyberjaya
4. Cyber Village
5. Tele-Suburb
6. Research and Development (R&D) Centre
7. High-Tech Park
9.28.3 GENERAL GUIDELINES PLANNING PRINCIPLE
9-28-3
The general guiding planning principles of the MSC are defined as

follows:
1. Physical planning of all seven zones should take into account the
concept and strategy of the MSC as the hub of information
technological advancement and future economic growth in promoting
new industrial sectors.
2. The achievement of sustainable and balanced physical planning in
relation to resource utilization and conservation based on the elements
of the Total Planning Doctrine
3. The provision of various forms of state-of-the-art facilities that need to
be created within the seven zone with different functions towards
achieving the National Policy of creating Bumiputera entrepreneurs.
Integration of physical planning with resource development where
every asset in the MSC is to be developed to produce optimum results
and for the prevention of disasters.
4. Planning for settlement takes recognition of the basic needs for
healthy and progressive living based on the Total Planning Doctrine.
5. Planning for better watershed management in the MSC area.
6. The prohibition of new manufacturing activities that does not comply
with the MSC status designated activities.
7. The physical planning of the MSC shall take recognition and translate
into physical terms, the importance of human resource development
and education system for the wide-scale building of the future IT
literate population.
8. Creating a place for work, stay and leisure in a conducive beautiful
green environment.
9. All Malay Reserve areas shall be given opportunities, wherever
suitable, for enterprise, residential and commercial development.
10. Deveploment guidelines within the MSC is formulated on the basis of
performance variable and not merely on economic criteria.
9.28.4 CYBERJAYA
1. As a leading-edge multimedia centre that will attract world-class

multimedia/ IT companies
2. IT based landuses with emphasis on automation and sophisticated IT
systems.
3. Low density development, well landscaped features and
environmentally- friendly.
4. Sophisticated and efficient transportation system with emphasis on
public transportation.
5. Development emphasis on free standing buildings.
6. Less mobility through use of latest technology.
7. Energy saving, clean and pollutant free activities.
8. Low density housing development with high-tech infrastructure and
social facilities for a superb living environment.
9.28.5 OTHER PLANNING AREAS WITHIN THE MSC
1. Generally, IT and IT-supporting based landuses.

2. The development of Putrajaya as the new electronic government,
administrative centre and intelligent garden city.
3. Development of small and medium scale enterprises in Cyber Village
to support IT development in Cyberjaya.
4. The development of housing and smart learning systems in Tele-
Suburb areas with sophisticated IT and electronic facilities.
5. High-tech, clean and non-polluting industries with low labour input in
High- Tech Park.
6. High speed transportation network and quality urban amenities in
High- Tech Park.
7. Collaborative clusters of research institutions concentrating on IT
research and learning in the R&D Centre.
9-28-5
The development of Airport City as a service centre with emphasis on

transportation, aeronautical services, electronics and IT to support the
development of the Kuala Lumpur International Airport (KLIA).
Figure 9.52: Planning Areas in Multimedia Super Corridor (MSC)

9.29 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC –

PUTRAJAYA

Corridor (MSC)
Volume Volume Two - Putrajaya
Date of Issue 1997
Review No
Adoption Multimedia Super Corridor

Planning
Contents 1.0 Introduction

2.0 Urban Design
3.0 Housing
3.1 Specific Guidelines
3.2 Use Class Order
4.0 Commercial
4.2 Use Class Order
4.3 Planning Standards
5.0 Open Space and Recreation
5.2 Use Class Order
5.3 Specific Design Guidelines
9-29-1
Putrajaya, in the Centre of MSC, is Malaysia's new electronic

Government Administrative centre, which will be developed as an
intelligent garden city. The major landuse zones will be:
• Administrative zone
• Commercial zone
• Residential zone
• Greenery and open space zone
9.29.1 URBAN DESIGN
Putrajaya will portray a 'garden city' image. Design and

development of this new intelligent Federal Administration Capital city
will be of high design standards and suitability without limiting
architectural creativity or new ideas. The proposed urban design
guidelines are:
• Encourage environment design which suits the equatorial climate
such as providing shelter from sun by using deeper eaves, louvered
windows and veranda, air circulation between buildings and building
interior, pitch roof to facilitate air circulation.
• Encourage shelter from sun and create green atmosphere surrounding
buildings with the introduction of landscaping inside and outside of
buildings such as the provision of roof top garden, courtyards and
plant boxes at various floors.
• Make use of pedestrian mall, arcade or covered shopping area to link
public or commercial buildings as one of the community facilities
during sunny and rainy days.
• There should be control on billboards, advertisement, lamps, etc.
(including building renovations) to ensure good visual quality.
• Encourage provision of courtyards as an internal community facility,
natural lighting in the building and permit proper internal air
circulation.
9-29-2
• Consider orientation and design of building which optimises views,

water bodies and parks, respect and consider privacy and design art of
the adjacent buildings.
• Maintain visual convenience through the use of suitable weather-proof
materials, paint and external treatment.
• Create suitable building design to maintain urban aesthetic. This
includes covering pipes, conduits, drains, condenser, and other utilities
as well as appropriate designs or integration of grills and other
declarations.
• Provide community facilities and building designs, which emphasis on
the needs of the disabled and elderly groups.
9.29.2 HOUSING
• Neighbourhood design based on cluster development concept to

encourage interaction between neighbours should be adopted.
• Creation of active outdoor spaces and meeting area by providing
adequate public amenities.
• Promote healthy living and good quality of life through the
introduction of an attractive pedestrian circulation and jogging
system.
• Housing layout shall be open and without defined fencing lines.
• Open spaces shall be inward oriented where a few clusters may share
the same public amenities such as children playground and
community centres.
• The residential development shall contain a mix of house types and
styles of which a minimum of 20% is of low cost type, 10% of low
medium cost and 10% of medium cost.
• Water bodies should be taken advantage of by the provision of water-
front housing.
• The intensity of housing development will be based on 15 units per
hectare for low density, 30 units per hectare for medium density and
9-29-3
37 to 100 units per hectare for high density. The density for homestead
housing is two (2) units per hectare.
Table 9.45: Use Class Order for Residential
Major Non Permitted Conditional

Permitted Use
Landuse Use Use
Residential Housing type:

 Bungalow
 Semi detached
 Multiple storey
housing (low
density)
 Cluster
 Town house
 Homestead
9.29.3 COMMERCIAL
• Commercial facilities shall be developed within the precincts (Core

Area) and the Neighbourhood Centre with distinctive identity and
taking full advantage of the water bodies and natural features.
• The Core Area shall be the core commercial activities and each
precinct shall showcase different types of commercial activities to
accommodate the needs of the residents, workers and visitors.
• The Neighbourhood Centre shall provide low order goods and services
to cater for the needs of the local residents and shall be within
walking distance from all residential units.
• The commercial activities within the Core Area in particular shall
create a lively environment not only during the day but also during the
night.
• Public transport modes including LRT and tram shall make shopping
within the Core Area an enjoyable and delightful experience.
9-29-4
Table 9.46: Use Class Order for Commercial
Major Non Permitted

Permitted Use
Landuse Use
Government  Government office complex  Corporate
precinct  Hotel office
 VIP rest house  Shop office
 Shopping outlets  Shop house
 Restaurant  Food stalls
 Food court  Other than
 Recreational club permitted uses.
Ancillary use:
 Community facilities
Commercial  Government office complex  Other than

precinct  Shopping centre permitted uses
 Shopping outlets
 Bank
 Financial institution / credit /
insurance
 Restaurant
 Food court
 Condotel
 Service apartment
 Amusement centre
 Recreational club
 Medical centre
 Clinic
 Pharmacy
 Boutique
 Hair and beauty salon
Ancillary uses:
 Civic/cultural centre
 Community facilities
Mixed  Hotel  Other than
development  Shopping plaza permitted uses
precinct  Shopping bazaar
 Convention centre
 Restaurant
 Food court
 Shop office
 Shop house
 Amusement centre
 Convenient store (24 hours)
Sports and  Hotel  Other than

recreational  Condotel permitted uses
precinct  Service apartment
9-29-5
 Club house
 Marina
 Chalet
 Exhibition centre
Neighbourhood  Supermarket, Mini market  Other than

centre  Convenient store (24 hours) permitted uses
 Professional office
 Restaurant / café
 Clinic, Pharmacy
 Shop house
 Tailor
 Hair and beauty salon
 Photo studio
 Bakery
 Florist
 Pet shop
 Laundry shop
 Nursery
 Ancillary uses: Community
facilities
Table 9.47: Planning Standards
Plot ratio  Government precinct 1:2.0

(maximum)  Commercial precinct 1:6.0
 Mixed development precinct 1:6.0
 Sports and recreational precinct 1:4.0
Plinth area  Free standing buildings - 60%

(maximum)  Terrace / link buildings - 100%
Building  Free standing buildings, front - 12m, side - 6m,

setback back - 6m.
(minimum)  Terrace / link buildings setback not required, only
2m veranda required.
Site area  Core area - 1 hectare

(minimum)  Neighbourhood centre - 0.2 hectare
Pedestrian  9m wide
malls
(minimum)
9-29-6
9.29.4 OPEN SPACES AND RECREATION
• Conserve and well balanced reserve of "green lungs" as sources of

pollution filters and buffers for the sustenance of the overall
development and environment.
• Design appropriate open spaces, meeting places, eating areas or place
settings such as plazas, squares, promenades, boulevards and open
theatres.
• Design to encourage participative, healthy, socio-cultural activities.
• Encourage local arts and culture in the open space activities by way of
promotion, appropriation of adequate development funds.
• Design for the disabled with the provision of appropriate public
amenities such as ramps, public toilets, security, guard rails, safety
shelters and areas.
• Provide accessible public parks amenities and recreational facilities
for the general public, especially the under privileged.
• Creating wilderness parks, providing pedestrians tracks for outdoor
and wilderness activities to promote a healthier lifestyle of living with
nature and instilling a communal eco-cultural sensitivity.
• Integrating and linking hill spurs and natural hillocks as part of the
wildlife sanctuary and open space network to allow the distribution of
"green lungs" throughout the residential neighbourhoods outside the
core areas.
• Design and provide for designated diplomatic route(s) and access to
the Government Precinct and various dignitary destinations.
• Selection of appropriate garden design and place settings such as
courtyards, formation of village cluster layouts in the definition of
space and ceremonial rituals, etc.
• Recreation of historical events, cultural shows, place setting with or
without the assistance of multi-media technology to enhance the
landscaped park, outdoor museums and displays as part of the
educational and tourism programme.
9-29-7
• An integrated open space network should be provided as pedestrian

linkages, visual and recreational relief to all precincts, residential
neighbourhoods and parklands.
• Design themes to be introduced for each planning zone to create a
variety of recreational activities and place settings for all age groups
and community interest.
• Safe and convenient pedestrian access ways and linkways to and from
work places, residential areas, shopping, public amenities and parks.
• Provide appropriate and attractive tourist facilities and amenities.
• Ensure the comprehensive management of non-polluting waterfront
activities, landuses, landmarks and water features and other scenic
attractions.
Table 9.48: Use Class Order for Open Spaces and Recreation
Major Non Permitted
Permitted Use
Landuse Use
Nature zone  Parks

 Dataran putra
Promenades  covered walkway / pergolas  other than

 shelter permitted use
 terraces
 viewing terrace
 balustrade / railing
 sculptures
 water feature
 plaza
Concourses  landing plaza

 water features
 plaza
Taman  formal central plaza and

wawasan concourses
 water fountain
 open space
 informal foot path
 water body
Plaza  artwork forms

kebudayaan  furniture
9-29-8
Botanical  lake
garden  main conservatory
 formal garden
 interpretative centres
 rare species area
 fragrant species area
 bamboo species area
 pine species area
 wetland area
 cascading waterfall
 scenic viewpoint
Ancillary Uses
 administration building
 souvenir centre
 parking
 staff quarters
 transit terminal
 food kiosk
 open fields
 play area
Taman warisan  warisan getah

pertanian  sub areas will have
interpretative centre
 administration building
 souvenir shop
 museum taman warisan
Ancillary uses
 rest room
 signages
Golf course  18 hole golf course

 tennis court
 swimming pool
 equestrian park
 clubhouse
 buggy track
 lakes
Foreshore  River walk

areas  Community park
 Filtration devices
9-29-9
Taman rimba  nature trails / hiking

alam  bicycle track
 waterfall/cascade
 picnic area
 lake and pool
 elevated walls / suspension
 rain shelters
 boardwalk
 desks
 oil palm remnants
 parking
 food kiosks / stops
Taman putra  Densely forested periphery to

perdana hinder undesirable public
penetration
 foot paths for public use at the
periphery to link with Jaluran
Hijau.
 Rain shelter
 Guard house
 Entry way
 Retreat
 Trails
 Entry point
Marine park  Chalets

 Campsites with facilities
 Mobile home / cabins site
 Picnic sites
 Fishing facilities
 Recreational sport shoppe
 Ration square / souvenir
 Food and drink kiosk
 Scenic look out points
 Butterfly park
 Bird park
 Group gathering area
Ancillary uses
 Parking
 Pedestrian passageway to upper
dam
 Site park amenities
Local parks  Children's playground

and playing  Sport facilities (tennis,
fields badminton, squash, community
9-29-10
centre).
 Jogging path
 Handicapped accessible play
areas
 Provision of areas / seats for
adult to supervise.
Ancillary uses:
 Site amenities
 Seating and lighting
 Drinking fountains
9.29.5 COMMUNITY FACILITIES
• Intelligent mosque will be located within the area and shall be the
main central focus of community and religious activity e.g. Rakan
Muda activities.
• Other social facilities such as libraries, shall be integrated within the
development of the intelligent mosque and within accessible distance.
• Development area within the mosque should be equipped with
electricity and telecommunication facilities for a ready link up to IT
facilities.
• Smart schools will be the main education system with IT
infrastructure to enhance IT literacy.
• 100% uninterrupted electricity and communication facilities to be
provided within schools for ready link up to IT facilities.
• High-tech facilities be made available to all police station and one out
of every four police beats.
• Modernised civil service through electronic government and IT
infrastructure and electronic data such as tele-medicine services.
• To provide adequate community facilities in accordance to planning
standards and compliance to the requirements of the local planning
authority.
9-29-11
9.30 Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super

Corridor (MSC)
Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super Corridor

(MSC)
Volume Volume Three - Airport City
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 Commercial Area and Town Centre
2.2 Industrial Areas
2.4 Road and Pedestrian Space Network
2.5 Infrastructure and Utility
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.2 Use Class Order
9-30-1
9.30 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC -

AIRPORT CITY
Airport City incorporating Salak Tinggi New Town (Selangor) and

Nilai New Town (Negeri Sembilan) will be built as a service centre to
support the KLIA development. It will portray the image of Sepang
District Administrative Centre and Aeronautical Service Centre for the
national and international level. The major landuse zones will be:
- Airport Administration Centre
- Aeronautical based industrial zone
- Research and Development and Institution zone
- Residential zone
- Greenery and open space zone
9.30.1 URBAN DESIGN
The proposed urban design guidelines with respect to major land

uses are:
1. Create an image/identity of smart homes, smart school and smart
neighbourhood planning and urban design approach.
2. Provide harmonised, attractive and healthy residential environment,
3. Provide facilities for pedestrians, cyclist, elderly and disabled persons
in the neighbourhoods.
4. Provide ecology-friendly residential areas by taking into consideration
the provision of network of parks, green areas and water bodies.
5. Types and design of housing should take into consideration the
demography, affordability, socio-cultural and physical characteristics
of the area.
9-30-2
6. Height of the buildings should be in proportion to human scale and in

harmony with surrounding buildings.
7. Orientation of buildings should not obstruct good views or vistas and
accessibility to water bodies such as lakes, rivers and parks.
8. Layouts of houses fronting major transport routes or heavy traffic
should be avoided.
9. Each neighbourhood should project its own unique design and
environmental image in order to promote 'sense of place', 'sense of
belonging' and 'spirit of unity'
10. Areas of high intensity use are limited to selected locations as defined
in the policies and to density limitations.
COMMERCIAL AREA AND TOWN CENTRE
1. Commercial buildings/complexes should be low rise (with the exception

of 'landmark' buildings subject to the plot ratio and other development
controls).
2. Building design should emphasize quality finishes and quality
landscaping
3. Building design should have a strong sense of character and identity
4. 'Box-like or slab- shaped 'building design should be avoided
5. Promote and encourage innovative building design which consist of
unique and attractive urban design elements such as internal
courtyard/garden, arches, pergolas, squares, modern sculptures, etc.
6. Where a large building type needs to be provided, suitable site and
location should be selected by considering the following factors:
- The proposed buildings will not obstruct views of the adjacent
properties.
- Slab-shaped building forms should be avoided.
- Thin or narrow tall buildings with adequate space for views are
strongly recommended to minimize visual impact of large/bulky
buildings.
9-30-3
- Buildings or groups of buildings having unique and attractive

designs should be located in major development areas. They could
be arranged to give a special image for a city, by forming a
landmark.
7. Long views and vistas should be considered during the preparation of

detail proposal. A sensitively landscaped proposal is to be incorporated
to enhance spaces between buildings and the urban edge.
8. Central open areas are to be provided with adequate shading,
including areas adjacent to it. Junctions and crossings should be
provided with shaded squares and courtyards.
9. Central open areas are to be provided with adequate shading,
provided with shaded squares and courtyards.
10. Major pedestrian concentration areas such as transport terminals and
shopping centres should be provided with pedestrian shelters in the
form of building or canopies to provide protection against heavy rain,
hot sun and high humidity.
11. To project the standard of development and in keeping with other
high-tech industrial development internationally, proper sign posting
throughout the Airport City especially in enterprise, commercial and
government use areas are required.
12. Signages and billboards should not obstruct views of the surrounding
buildings or areas with outstanding beauty and should cultivate
positive and good values.
13. City Centre arrangement should avoid the conflicts between
pedestrian and vehicular movements especially at busy areas of the
city centre.
14. A proper arranged linkage should be provided between the Public
Transport Terminal and key development spots where the public
frequent. Linkages should be evenly distributed throughout the area
with good network of roads.
9-30-4
15. Informal sectors and retailing such as hawkers centre will be provided
in strategic locations with proper design and adequate facilities such
as car parks, public toilets, telephone booths with quality landscaping,
garden furniture, etc.
INDUSTRIAL AREAS
1. Image of industrial areas should be clean and compatible in scale and

traffic generation with residential uses (in case of neighbourhood
Industrial Park).
2. Industrial Estate will be designed to accommodate airport-related
industries with various sizes of industrial lots to cater for varying
demands.
3. Industrial Enterprise Office Park will have a modern environment
reflective of the Airport City concept, with low site coverage, quality
landscaping, height and mass limitations, set back and fencing line
restrictions.
4. Adequate, comfortable, accessible and safe parking facilities for the
employees and visitors will be provided according to planning
standards.
5. 'Box-like' or 'slab-shaped' building designs should be avoided.
COMMUNITIES FACILITIES
1. Provide not only adequate community facilities to meet Malaysian

Planning Standards but also some value-added functions and services
by taking advantage of the advanced international infrastructure of
Airport City.
2. Provide community facilities that can further enhance interaction and
communication among people with different socio-cultural background.
(International 'Smart' school, public libraries, mosques, residents
association centre, neighbourhood park, etc).
9-30-5
3. Preserve large areas of open space sufficient to meet the long-range

needs of Airport City
4. Develop and maintain a balanced citywide system of high quality
public open spaces.
5. Provide continuous public open space within walking distance in each
neighbourhood unit. It should be properly landscaped, maintained and
equipped with green garden furniture, playing equipment and safe
from vandalism.
6. Salak Tinggi New Town will be an administrative centre for Sepang
District. District Land Office and Council Office should be the key
landmark institutional buildings in the Airport City.
7. Town square enclosed by uniquely designed landmark buildings
should be provided to enhance image of the city centre.
ROAD AND PEDESTRIAN SPACE NETWORK
1. Differentiate roads with their uses and provide road system according
to these uses.
2. Provide adequate, accessible, safe and attractive (in terms of layout)
car parking spaces. There should be proper and adequate parking
space for heavy vehicles especially tour buses, trucks and lorries.
3. Provide adequate traffic information within in Airport City
4. There should be fewer segregation of space by road.
5. Design urban space in a way that considers views from the road or
highway. Good view points or vistas of the city centre or a particular
building/landmark should be considered.
6. Provide comfortable walking and cycling environment that can
enhance more human-scale communication and interaction.
7. The use of natural resources in designing pedestrian and cycling space
to create and better micro-climate and articulating 'sense of place' and
'sense of belonging'.
9-30-6
8. Provide road environment where people and motorised vehicles can co-
exist.
9. Pedestrian and cycling spaces should be properly landscaped with
shady trees and equipped with garden furniture such as benches or
resting places, dustbins, telephone booth, etc.
INFRASTRUCTURE AND UTILITY
1. Infrastructure facilities such as drains and man-holes in the city

centre need to be covered to promote and image of healthy, tidy and
attractive urban environment.
9.30.2 ENTERPRISE
1. All industrial activities will be located in the industrial estates,

industrial park and industrial enterprise office park.
2. The industrial estate is designed to accommodate air port and aircraft
related activities. The industrial park is meant to cater for
neighbourhood industry (SMI within residential district) with the
main objective to spread employment opportunities within residential
district. Whilst industrial enterprise office park is intended to be an
extension of the business district.
3. Small and medium enterprise or industrial establishment planned
within the industrial park should be clean and compatible in scale and
traffic generation with residential uses.
4. A maximum of 10 hectares to be allocated for small and medium type
neighbourhood industries in each residential district.
5. The small and medium scale neighbourhood industries are permitted
in link and semi-detached factory buildings.
6. The minimum lot size for each establishment within the industrial
estate is 2 hectares. A suitable large area of land is needed for each
establishment to allow meaningful landscaping in creating a park-like
9-30-7
environment. This will ensure a high environmental quality is

maintained.
7. Only low intensity development is permitted for industrial estate with
an individual permitted gross plot ratios of 0.6 with plinth area of
35%.
8. Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for industrial
estate.
9. A minimum of 30% of the individual lot size area should be landscaped
and 10% of the overall industrial estate be set aside as green area.
10. Informal sector facilities be provided on the basis of 1 stall per 500
workers.
11. Building setback is to be provided between buildings and road besides
providing a green buffer and landscaping for each lot. The setback for
each individual lot should be at least 12m.
12. For industrial enterprise office park the maximum site plot ratio
permitted is 0.7, maximum plinth area of 35% and minimum
landscape area per site of 30%.
Table 9.49: Use Class Order
Major Permitted use Non Conditional

landuse permitted use
use
Industrial  Research and  Commer- Ancillary

estates development related cial uses:
to aerospace industry  Housing  Hostel
 Incubator  Canteen /
Airport and aircraft cafeteria
related industries in such  Surau
activities as below:  Library
 Manufacturing  Child
 Warehousing care
 Production centre
 Assembly
 Services
 Storage
 Packaging
9-30-8
Neighbour-  Corporate office  Heavy As above

hood  Footloose industries industries
industry  Small and medium  Polluted
scale industries industries
 Service industries  Resource
based
industries
 Flatted
factory
Industrial  Research centre As above As above

office park  IT incubator
 IT high technology
industries
 Software development
institute
 IT development
consultancy
 Resource centre
 Enterprise office
 Techno-centre
9.30.3 HOUSING
1. The housing development will be based on a neighbourhood principle.

2. Each residential district will be self-sufficient in terms of provision of
amenities, open spaces and retail activities.
3. Each residential district should contain a mix of house types of which
a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and 10%
medium cost.
4. The low cost housing will comprise of a variety of types ranging from
detached, terrace, town house, cluster landed units to walk up flats.
5. High rise low cost accommodation is not desirable.
6. Areas of higher intensity of development will be limited to locations
which meet the following criteria:
- within 250m of employment centres
- 250m of a district or local shopping centre
9-30-9
- not more than 100m from a district park

- not more than 100m from a community centre
- apartment buildings or flats above 3 storey should not constitute
more than 20% of the stock of units in any district.
- all high rise buildings must be below 10 storeys. Setback from all
boundaries for high rise residential tower building should be half
the height of the building.
7. The intensity of housing development will be based on 15 units per
37 to 100 units per hectare for high density. The density for low cost
house is 150 units per hectare.
8. Multiple storey housing is permissible in high density housing zone
and the minimum site area is 0.8 hectare.
Major Permitted use Non permitted Conditional

landuse use use
Residential  Detached
 Semi-detached
 Cluster
 Town house
 Walk up flats
 Multiple storey
housing (low
density)
9-30-10

CYBERJAYA

Corridor (MSC)
Volume Volume Four - Cyberjaya
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 Neighborhood and Residential Area
2.2 Enterprise Area
2.3 Commercial Area
2.4 Open Space
2.5 Pedestrian Space
2.6 Road and Highway
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.2 Use Class Order
9-31-1
Cyberjaya will become a leading-edge multimedia development

centre that will attract world-class multimedia/IT companies,
professionals and students. It will project an image of high quality
business facilities, multimedia infrastructure, superb living environment
and convenient transportation network. The development of Cyberjaya
will be initiated by the Flagship Zone.
Cyberjaya will consist of the following major landuse, zones:

• Housing zone
• Enterprise zone
• Open space, greenery and Institution zone
• Commerce and business zone
9.31.1 URBAN DESIGN
Neighbourhood or Residential Area

• Provide harmonised, attractive, safe and healthy residential
environment.
• Provide facilities for pedestrian, cyclists, disabled and elderly persons
• Provide ecology-friendly residential areas by taking into consideration
• Types and design of housing should take into consideration the
of the area.
• Height of buildings should be in proportion to human scale,
considering fire control and in harmony with surrounding buildings.
• Orientation of buildings should not obstruct good views or vistas and
accessibility to water bodies or open spaces. It should also consider
sunlight, wind and aesthetics.
• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes,
river and parks.
9-31-2
• Layout of houses fronting major transport routes or heavy traffic

should be avoided.
• 'Barrack type' housing layouts should be avoided.
• Each neighbourhood should project its own unique design and
environmental image in order to promote 'sense of place', 'sense of
belonging' and 'spirit of unity'.
Enterprise Area
• The Enterprise Zone will be designed on the concept of a technology
park with emphasis on innovative building design, quality
environment and attractive landscape.
• Where a large building type needs to be provided, suitable site and
location should be selected by considering the following factors :
o The proposed buildings will not obstruct views of adjacent
properties.
o 'Slab-shaped' building forms should be avoided.
o Thin or narrow tall buildings with adequate space for views
are strongly recommended, to reduce. impact of large
building scale.
o Buildings or groups of buildings having unique and
attractive designs should be located in major development
areas. They could be arranged to give a special image for a
city, by forming a landmark.
• Create world-class science park to attract high technology
informational companies from countries world wide.
• Provide supporting facilities and services for business in Enterprise
Area.
• Provide reliable infrastructure and public services.
• Provide good access to regional transportation system.
• Create environmentally conscious area for business and research.
9-31-3
Commercial Area
• The main street in the city centre is the symbol of Cyberjaya. It is also
a place with creative and innovative design opportunities and
commercial potential.
• Commercial space in neighbourhood units should function not only as
a place to shop and dine but also as a semi-public space such as
pedestrian malls, squares, nodes, etc.
• The design of street and garden furniture such as water fountains,
planter boxes, 'sculptures billboards', etc. should promote sense of
beauty, creativity and respect for Islam, the official religion of the
country.
• Provide adequate facilities for the disabled and elderly.
• Provide residential facilities in the city centre to make it lively, safe
and economically feasible (in term of optimising the use of commercial
space).
• Central open areas are to be provided with adequate shading,
provided with shade squares and courts.
• Adequate, comfortable, accessible and safe car parking facilities for
residents and visitors should be provided according to planning
standards.
• Commercial buildings/complexes should be low rise (with exception of
'landmark' buildings subject to the plot ratio, and other site
development control).
• Building designs should emphasize on quality finishes and quality
landscaping.
• Building designs should have a strong sense of character and identity.
• 'Box-like or slab-shaped' building design should be avoided.
• Promote and encourage innovative building designs which consist of
• Major pedestrian concentration areas such as transport terminal and
shopping centre should be provided with pedestrian shelters in the
9-31-4
form of building or canopies as protection against heavy rain, hot sun

and high humidity.
• To project the standard of development and in pace with other High-
Tech industrial development internationally, proper sign posting
throughout Cyberjaya especially in enterprise, commercial and
government use areas are required.
• Standard for the signages should reflect the image of Cyberjaya.
• Signages and billboards should harmoniously blend with the
environment and should not obstruct views of the surrounding
buildings or areas with outstanding beauty.
• Signages and billboards should cultivate positive and good values.
• City Centre arrangement should avoid the conflicts between
pedestrian and vehicular movements especially at busy areas of the
city centre.
• A properly arranged linkage should be provided between the Public
Transport Terminal and key development spots where the public
frequent. Linkages should be evenly distributed throughout the area
with good network of roads.
• Innovative designs of shopping areas in the city centre should take
into account of accessibility of invalids and the disabled users.
Location of lifts and ramps should be mandatory in building plans.
Open Space
• Preserve large areas of open space sufficient to meet long-range needs
of Cyberjaya.
• Develop and maintain a balanced city-wide system of high quality
public open spaces.
• Provide public open spaces within walking distance in each
neighbourhood unit. It should be properly landscaped, maintained and
equipped with green garden furnitures, playing equipment and safe
from vandalism.
• Provide a continuous natural open space network within Cyberjaya
and the surrounding region. The open space network would connect
9-31-5
indigenous natural environment on the west, the city centre of

Cyberjaya and the hilly areas on the west side of Putrajaya.
• Long views and vistas should be considered during the preparation of
detail proposals. A sensitively landscaped proposal is to be
incorporated to enhance spaces between buildings and the urban edge.
Pedestrian Space
• Provide comfortable walking and cycling environment that can
enhance more human-scale communication and interaction.
• The use of natural resources in designing pedestrian and cycling space
to create a better micro-climate and articulating 'sense of place' and
'sense of belonging'.
• Provide road environment where people and motorised vehicles can co-
exist.
• Provide bicycle networks within Cyberjaya especially for streets with
heavy traffic.
9.31.2 ENTREPRISE
• Designated for enterprises and business that engage in high

technology, research and development, high value added and
knowledge and technology intensive activities particularly related to
Information Technology. These applications specific enterprises among
others will pursue in activities such as:
- Development and Manufacturing of Multipurpose cards
- Smart Schools Application
- Research and Development activities as a test-bed for innovation
and magnet for R&D activities.
- Electronic Government
- Worldwide Manufacturing Web
- Borderless Marketing
- Telemedicine
9-31-6
• Enterprises should be developers or heavy users of multimedia /

information technology products and services and employ substantial
number of knowledge workers. As such these establishments are
either provider of multimedia services or products and/or provider of
its support services or products.
• A suitably large area of land is needed for each establishment. This
will ensure a high environmental quality is maintained. The average
lot size for each establishment within the enterprise area is 0.5
hectare.
• Preserving and promoting a park-like environment and as such
reserved for development of low intensity with the maximum gross
plot ratio permitted for each enterprise lot is 1: 0.5 and maximum net
plot ratio of 1A.
• Maximum building height permitted is 4 storeys only. This height
control is to ensure a park-like environment be maintained.
• Plinth area or site average for each enterprise lot is 60%. A minimum
of 30% of the lot site area should be landscaped and be set aside as
green area inclusive of setbacks.
• The purpose of building setback is to provide space between buildings
and road besides providing a green buffer, landscaping and to ensure
privacy for each lot. Building setback will also provide safety distance
between building against fire hazard. To attain this objective, the front
setback for each individual lot should be at least 9m while a minimum
of 6m for all side setbacks.
• All enterprise development within Cyberjaya should conform to the
overall development plan of Cyberjaya.
9-31-7
Non
Major
Permitted Use permitted Conditional Use
Landuse
use
Enter-  Industrial  Warehouse  Does not use or store

prise enterprises/  Assembly significant qualities
businesses plant of chemicals
producing high  Retail  Does not use
technology IT / business machinery &
multimedia products  Test processes which
and services. laboratory require pollution
 Test laboratories for food and control equipment to
 Research and animal abate pollution
development feed, food  Does not use solid or
 Product design and additives, liquid fuel burning
development & bio-tech, equipment
prototype pharma-  Any one or more of
production. ceutical, the main activities
 Computer software textile within the permitted
development  Aerospace uses must be the
 Industrial skill industry dominant use and
training centre should occupy at
 Computer and data least 60% of the
processing centre gross floor area.
 Multimedia studio  Ancillary use:
for motion pictures corporate office,
post production, recreational
animation & visual facilities, cafeteria,
simulation. security facilities,
 Broadcasting centre surau, library, clinic,
child care centre,
family club.
Incubator  Incubator related to  As above  As above

IT industry
 Ancillary use: IT
 Incubator catering
office, Enterprise
for SMI, software
office, Cafeteria /
development,
canteen, Surau,
multimedia
Service shop, Child
industries, high-tech
care centre,
industries.
exhibition hall,
 Laboratory recreational club,
conference hall
Training  Skill training centre As above  As above.
centre  Vocational centre  Ancillary use: hostel,
9-31-8
 College enterprise office,

 Junior college service shop,
 Business college cafeteria, surau,
 Skill institute library, recreational
 Industrial college club, incubator.
9.31.3 HOUSING
• Housing design should promote a high level of privacy whilst

conveying a strong sense of community and integration with the
overall development (Figure 9.53).
• Residential neighbourhoods shall be based on a residential park
concept with the provision of at least 30 percent open space (Figure
9.54).
• Residential development shall be designed based on the cluster design
to allow for utilisation of the best building sites while preserving
environmentally sensitive areas. Monotonous barrack-like layout is
not desirable. (Figure 9.55 and 9.56).
• Residential development shall be in harmony with site conditions,
conforming to the natural contours of land and adapted to the
surrounding terrain.
• Housing development shall be designed to accommodate disabled
residents, particularly incorporating facilities and features suited to
their needs.
• Residential streets should be designed to eliminate through traffic and
to create a safe and comprehensive pedestrian and cycle path network.
• Enterprise residential shall provide a variety of up-market housing
types such as waterfront housing, homestead housing and enterprise
housing equipped with eco-friendly features.
• Residential environment will be developed to meet high-class
international standards, catering for the needs of top management and
executives.
9-31-9
• Designs must be based on smart home features which are

environment- friendly.
• To build intellectual housing area by creating a local centre of learning
consisting of a mosque or other religious centre, library and residential
dormitories for students to encourage and nurture the culture of
thinking, love of knowledge and sharing of ideas for the community.
• Each residential development shall be self-sufficient in terms of
provision of amenities, open spaces and major activities.
• The intensity of housing development will be based on 15 units per
37 to 100 units per hectare for high density. The density for homestead
housing is 2 units per hectare.
• Encourage the university and institutions to build apartments to meet
the student population.
• Multiple storey housing is permissible in high density housing zone
and the minimum lot size is 0.8 hectare.
Figure 9.53:
Pedestrian circulation between parking areas and housing clusters
is arranged to maximise opportunities for casual contact among
residents.
9-31-10
Vehicular Entrance Public Street Vehicular Entrance
Figure 9.54: The 'U' shaped arrangement of dwelling pattern and

enclosed green space.
Figure 9.55:
Bungalow development of cluster type.
9-31-11
Figure 9.56:
Multiple storey housing development of cluster type.
Major Non permitted

Permitted use
Landuse use
Neighbourhood Housing type: Other than

residential  Bungalow permitted use
 Semi-detached
 Cluster
 Neighbourhood centre (commercial
uses)
Enterprise Housing type: Other than

residential  Bungalow permitted use
 Semi-detached
 Multiple storey (low density)
 Cluster
 Homestead
 Town house
 Neighbourhood centre (commercial
uses)
 Public facilities
9-31-12
9.31.4 COMMERCIAL
• Commercial activities within the centre of Cyberjaya (Flagship

Zone) shall realise their full potential as the economic hub and
shall be accessible from all directions. These activities include the
Business Office, Shopping Street, Business Residential, Hotel and
Convention, Financial Centre, Multimedia Business Centre and
Shopping Complex.
• Public transport modes such as LRT and Tram shall pass through
the commercial centre with limited access by private vehicles.
• Pedestrian walkways shall be given emphasis within the centre
and pedestrian shopping malls shall be an important feature of the
Shopping Street.
• Only free standing buildings with limited underground car park
shall be allowed within the centre.
• All commercial building within the centre shall be of low rise and
shall be designed on a theme of elegance and distinction and with
interesting landscape features. However, landmark buildings shall
be allowed to be high rise to create an interesting urban image and
to create an environment according to human scale. Nevertheless,
any proposal for high rise buildings needs to be justified in terms of
their functions and practicality to ensure that such proposal is in
line with the overall MSC's development strategies.
• The Community Centre and the Neighbourhood Centre shall
provide high and low order goods respective with easy access for
the local residents and supported by other community facilities.
9-31-13
• The development elements of Cyberjaya are interconnected by the

overall green network, such as the Regional Park which should act as
the green synergy that should provide the base for the overall green
network.
• Continuos natural open space network should be provided within
Cyberjaya and the surrounding region. These network would connect
indigenous natural environment on the west, the city centre of
Cyberjaya and the hilly areas on the west side of Cyberjaya.
• Develop and maintain a balanced city-wide system of high quality
public open space.
• Gazetted protected areas such as remaining forest reserves,
designated water courses, water bodies and parklands are essential
'green lungs' or eco-systems against incompatible activities or future
development.
• Wilderness parks should be created, where pedestrian tracks for
outdoor and wilderness activities be treated as part of a programme to
promote a healthier lifestyle of living with nature and instilling a
communal eco-cultural sensitivity.
• Appropriate open spaces shall be designed such as meeting places,
plaza squares, promenade, boulevards, open theatres and the like to
cater for day to day activities or for festive events cultural procession
or activities.
• Open space to be well-lit to discourage unhealthy activities such as
mugging and vandalism.
• Guidelines for wetlands are as follows.
• Location of wetlands need to be identified for suitability, control points
need to be established to control water level (Weir); different habitual
requirements need to be satisfied.
• Adequate signage required.
• Safety features required such as emergency phones.
9-31-14

CYBER VILLAGE

(MSC)
Volume Volume Five - Cyber Village
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 Enterprise And Enterprise/Residential
Area
2.2 Neighbourhood And Residential Area
2.3 Commercial And Town Centre
2.5 Infrastructure And Utility
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.0 Open Space And Recreation
6.2 Use Class Order
9-32-1
CyberVillage is planned as the development nucleus for local small

and medium scale enterprises, operating in the form of cluster. The
development of Cyber Village will be according to the following major
landuse zones:
• Town Centre
• Small and medium scale enterprise, Research and Development zone
and Residential zone
9.32.1 URBAN DESIGN
Enterprise and Enterprise/Residential Area
• Overall development should reflect an image of local centre for Small

and Medium Scale Enterprises (SME).
• The Enterprise area will be designed on the concept of a technology
park with emphasis on innovative building design, quality environment
and attractive landscape.
• Where a large building type needs to be provided, suitable site and
location should be selected by considering the following factors:
I. The proposed buildings will not obstruct views of the
adjacent properties.
II. 'Slab-shaped or box-like' building forms should be avoided.
III. Buildings or groups of buildings having unique and
attractive designs should be located in major development
area. They could be arranged to give a special image to the
city, by forming a landmark.
• Long views and vistas should be considered during the preparation of
detail proposal. A sensitively landscaped proposal is to be incorporated
to enhance spaces between buildings and the urban edge.
• Overall development should be 'low density' with low building height,
network of green areas, water bodies, pedestrian and cycle paths.
9-32-2
Neighbourhood and Residential Area

environment.
• Existing Malay Traditional Villages should be conserved and their
infrastructure and community facilities improved by taking advantage
of the advanced infrastructure of the MSC.
• Provide facilities for pedestrian, cyclist, disabled and elderly in the
neighbourhoods.
demography, affordability, socio-cultural and physical characteristics of
the area.
• Height of buildings should be in proportion to human scale and in
harmony with surrounding buildings. It is recommended that the
building height should not exceed 10 storeys.
accessibility to water bodies or open spaces.
• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes,
rivers and parks.
• Houses fronting major transport routes or heavy traffic should be
avoided.
• 'Barrack type' housing layouts should be avoided.
environmental image in order to promote sense of place 'sense of
belonging', and 'spirit of unity'.
Commercial and Town Centre
• Commercial spaces in neighbourhood units should function not only as

places to shop and dine but also as semi-public spaces with pedestrian
malls, squares, courtyards, etc.
9-32-3
• The design of street and garden furnitures such as water fountains,

planter boxes, sculptures, billboards, etc. should promote sense of
beauty creativity and respect for the noble and positive values as spelt
out in the Total Planning Doctrine.
• Provide adequate facilities for the disabled and elderly.
• Provide residential facilities in the city centre in order to make it lively,
safe and economically feasible (in terms of optimising the use of
commercial space).
• Central open areas are to be provided with adequate shading.
Junctions and crossings should be provided with shaded squares and
courts.
residents and visitors should be provided according to planning
standards.
• Building designs should emphasise on quality finishes and quality
landscaping.
• Building designs emanate a strong sense of character and identity
• 'Box-like or slab-shaped' building designs should be avoided.
• Historical, cultural and unique architectural buildings (if any) should
be conserved.
• Hawker centres should be properly planned, designed and equipped
with adequate facilities such as car parking, seating, landscaping,
garden furniture, etc.
• Every shopping or commercial complex should provide a proper food
court or hawkers centre.
courtyard/garden, arches, pergolas, squares, modern sculptures,
abstract monuments, etc.
9-32-4
• Major pedestrian concentration areas such as transport terminals and

shopping centres should be provided with pedestrian shelters in the
form of buildings or canopies for protection against heavy rainfall, hot
sun and high humidity.
• Signages and billboards need to be controlled to harmoniously blend
with the surrounding environment.
Community Facilities
• Mosque and its related buildings/activities should be strategically and

conveniently located and properly designed as a landmark and focal
point in the town centre and neighbourhood centres.
• Provide community facilities that can further enhance interaction and
communication among people with different socio-cultural background.
(such as international 'smart' schools, public libraries, mosques,
residents association centres, theme parks, square, etc.)
• Provide community facilities and building designs that emphasise on
the needs of the disabled and elderly groups.
• Create suitable and innovative building designs that maintain urban
aesthetics. This includes covering pipes, conduits, drains, condenser
and other utilities as well as appropriate designs or integration of grills
and other decorations.
Infrastructure Facilities
• Create suitable and innovative building designs that maintain urban

aesthetics. This includes covering pipes, conduits, drains, condenser
and other utilities as well as appropriate designs or integration of grills
and other decorations.
9-32-5
9.32.2 ENTERPRISE
• Cyber Villages is planned as the development nucleus for local small

and medium scale enterprises (SMEs) which will gain from technology
transfer and development of applications by the larger enterprises
within Cyberjaya.
• Enterprises planned within the Cyber Village should be clustered as an
enterprise village. By operating in clusters, SMEs can draw on a
common information network and knowledge workers pool as well form
strategic alliances which serve to diffuse new knowledge and skills
rapidly through the cluster.
• Each enterprise village will be designed on the concept of a technology
park comprising of R&D centres, small and medium enterprise
establishments and incubators.
• Sites areas should be allocated for small and medium type
neighbourhood industries in each residential neighbourhood. These
neighbourhood enterprises should be provided with the main objective
to providing and spreading employment opportunities within
residential areas.
• Minimum lot size for small and medium scale enterprise: Detached
SMEs= 1000 sq metres; Semi-detached SME= 560 sq metres
• Only low and medium intensity development with an overall gross plot
ratios (GPR) permitted as below:
- Low Intensity area with maximum GPR of 1:0.8
- Medium intensity area with maximum GPR of 1:1
• Maximum number of storey permissible is 4 storeys for low intensity
area and five (5) storeys for medium intensity area.
• Building setback is to be provided between buildings and roads to
provide a green buffer and landscaping within each lot. The front
setback for each individual lot should be at least nine (9) meters while
a minimum of 6m for all side setback.
• A minimum of 30% of the individual development lot should be
landscaped and be set aside as green area.
9-32-6

setback for each individual lot should be at least nine (9) meters while
a minimum of 6m for all side setback.
9.32.3 HOUSING
• Residential development shall take advantage of and be harmonious

with the existing village community and the existing housing areas.
• Each residential area shall contain a mix of house types and density of
which a minimum of 20% is for low cost, 10% for low medium cost, and
10% medium cost.
• High rise low cost accommodation is not desirable.
• The residential development shall be self-sufficient in terms of
provision of community facilities, retail and open spaces.
• The housing development shall create a living environment close to an
ecological lifestyle and adaptable to the surrounding terrain.
• Residential streets shall be designed to eliminate through traffic and to
create safe pedestrian and cycling system.
• The housing layout shall promote an adequate degree of individuality,
privacy and a strong sense of community and integration with the
overall development.
• The development of orchard, green park and traditional villages should
be encouraged to promote village environment.
• The housing design should be mixed, well integrated and harmonies
with the surrounding.
• The intensity of housing shall be based on 15 units per hectare for low
density, 30 units per hectare for medium density and 37 to 100 units
per hectare for high density. The density of low cost housing is 150
units per hectare.
9-32-7
9.32.4 COMMERCIAL
• Commercial activities shall be developed in a two tier hierarchy -

District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC).
• The DSC shall accommodate the needs for low and high order goods
and services and shall be the main area for commercial activities.
• The LSC shall provide low order goods and services to cater for the
needs of local residents and shall be within walking distance from all
residential units.
• The central area shall also be developed as a Business Service Centre
and the building shall from one of the landmarks for the area.
• Public transport shall be the main mode of transport within the central
area and pedestrian malls shall be an important feature.
• The open spaces in neighbourhood and recreational areas shall have

play areas, games courts and playing fields.
• Accessibility to the play areas from the neighbourhood shall not cross
any major roads.
• Each neighbourhood shall be provided with its own facilities to provide
fitness activities as a lifestyle and also to include play fields including
football fields.
main centre/focus of community and religious activity, example Rakan
Muda activities.
9-32-8
• The development area within the mosque should be equipped with

facilities.
• Smart schools will be the main education system with IT infrastructure
to enhance IT literacy.
• 100% electricity and telecommunication facilities be provided within
schools for ready link up to IT facilities.
• High Tech facilities be made available to all police stations and one out
• To provide adequate community facilities in accordance with planning
standards and compliance to the requirements of the Local Planning
Authorities.
9-32-9

TELE-SUBURB

(MSC)
Volume Volume Six - Tele-Suburb
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 Residential
2.2 Commercial
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.2 Use Class Order
9-33-1
The development of Tele-Suburbs will consist of the following major

landuse zones:
• Town centre zone
• Institution zone
• Research and Development zone
• Residential zone
9.33.1 URBAN DESIGN
Tele-Suburb which are predominantly residential zones should

comprise of smart homes, smart schools and smart neighbourhood local
centres. Homes and school will be linked to a high-speed data network
which will permit worldwide data exchange, electronic mail, on-line chat,
home shopping, home entertainment, tele-medicine, banking, etc
Residential
• Create an image and identity of smart homes, smart schools and smart
neighbourhood local centres through dynamic and innovative
environment.
• Provide facilities for pedestrian, cyclist and disabled persons in the
neighbourhoods.
the provision of networks of parks, green areas and water bodies.
the area.
• Heights of buildings should be proportionate to the human scale and in
9-33-2

• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes
and rivers.
• Layout of houses fronting the major transport routes or heavy traffic
should be avoided.
• 'Barrack type' housing layout should be avoided
environmental image in order to promote 'sense of place' and 'sense of
belonging'.
Commercial

• Building designs should emphasize quality finishes and quality
landscaping.
• 'Box-like or slab-shaped' building designs should be avoided.
9.33.2 ENTERPRISE
• Enterprises or industrial establishments planned within the tele-

suburb zone should be clustered as an enterprise or industrial village
• Each enterprise area will comprise of R&D centres, small and medium
industrial establishment and incubators.
• Site areas should be allocated for small and medium type enterprises in
tele-suburb residential neighbourhood. These SMEs should be provided
to increase employment opportunities within residential districts.
9-33-3
• Small and medium scale enterprises will be allowed to operate within

the industrial village cluster with flexible and varied lot sizes. The
minimum lot size for small and medium scale industries vary with the
type of buildings as below:
- Semi-detached SME : 560 sq metres
- Semi-detached SMME: 560 sq metres
• Only low and medium intensity development with an overall gross plot
ratios (GPR) are permitted as below :
- Low intensity area with maximum GPR of 1 : 0.5
- Medium intensity area with maximum GPR of 1 : 1
• Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for low intensity
area and 5 storeys for the medium intensity area.
• A minimum of 30% of the individual development lot should be
landscaped and be set aside as green area.
setback for each individual lot should be at least gm while a minimum
of 6m for all side setback.
9.33.3 HOUSING
• Residential development shall be based on future smart which will be

linked to a high speed telecommunication network.
• Housing layouts shall be of cluster type to reduce the total length of
roads and the extend of corresponding infrastructure.
• Each residential development shall be self sufficient in terms of
• The residential development shall be in harmony with the site
conditions and adapted to the surrounding terrain.
• Residential streets should be designed to eliminate through traffic and
to create a safe and comprehensive pedestrian and cycling system.
9-33-4
• The residential development shall contain a mix of house types of

which a minimum of 20% is for low cost types, 1 0% of low medium cost
types and of 10% medium cost types
density, 30 units per hectare for medium density and 37 to 1 00 units
per hectare for high density. The density of low cost housing is 150
units per hectare.
9.33.4 COMMERCIAL
Commercial activities shall be developed in a three-tier hierarchy -

Central Business District (CBD), District Shopping Centre (DSC) and
Local Shopping Centre (LSC).
• The CBD shall be the core commercial activities with retail activities,
offices, hotels and service apartments, banking, finance and insurance
activities, institutional uses and civic and culture centres.
• The DSC shall provide low and high order goods and services to cater
for the needs of the local residents, workers and visitors.
• The LSC shall provide low order goods and services to accommodate
the needs of the local residents and shall be within walking distance
from all residential units.
• Home-shopping and home -banking and investing facilities shall be
made available to all the local residents as an alternative to
conventional shopping.
• New town development shall be emulated based on a concept of Bio-
Techno-City and which shall aid the setting up of a Bumiputera
Entrepreneurial Centre.
• Tele-Suburbs shall also be the Business Informative Centres and shall
provide the latest update or information on commercial activities with
state- of-the-art communication system.
9-33-5
9.33.5 OPEN SPACE AND RECREATION
• Active outdoor spaces, meeting areas and providing adequate public

amenities.
• Healthy living should be promoted through the introduction of covered
walkway pedestrian system to encourage walking.
• Central green space for the surrounding community should include
• Children's playground and tot's lots with integrated play structures
such as swings and slides.
• Neighbourhood community centre for social activities
• Exercise station and pedestrian track. This multi-use track can be
turned into jogging track.
• Besides the Neighbourhood Park small pockets of children's play areas
should be provided in all over residential areas. The objective is to treat
the whole residential zone as recreational and play areas.
Muda activities.
facilities.
• Smart school will be the main education system with IT infrastructure
• 100% electricity and communication facilities be provided within
schools for ready link up to IT facilities.
• High tech facilities to be made available to all police stations and one
out of every four for police beats.
9-33-6

authorities.
9-33-7
9.34 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC - R &

D CENTRE
PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC
Volume Volume Seven - R & D Centre
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 Institution Zone
2.3 Residential
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.2 Use Class Order
7.2 Planning Standard
9-34-1
The development of the R&D Centre will consist of the following

major landuse zones :
• Institution Zone
• Research and Development Zone
9.34.1 URBAN DESIGN
The R&D Centre will be a collaborative cluster of academic

institutions which offer courses on IT and corporate R&D Centres which
would create a dynamic IT research society. Therefore, the R&D Centre
should project an appropriate design and environment image for IT-based
R&D activities.
Institution Zone
• The built-up areas of Universiti Putra Malaysia (UPM) and its related
agricultural research and training uses will be retained.
• The existing lush green environment and its natural features should
be maintained and conserved.
• Uniquely designed street and garden furniture along the major
motorised and pedestrian routes should be provided.
• Design of development should create a living environment which is
conducive for IT-based R&D, residential and business activities.
• Design of development should portray image and identity of IT-based
R&D where building designs and forms are able to project certain
prestige or corporate status with strategic and prominent location as
well quality landscaping.
• Attractive interior and exterior environment should be provided.
employees and visitors should be provided according to planning
standards.
9-34-2
• Site and building layouts and design should be flexible to the present
and future needs of R&D, residential and business activities.
• Low density development with low building height, network of green
areas, water bodies, pedestrian and cycle paths should be taken into
consideration.
Community Facilities
• Design of development should take into consideration for the provision

of mosques, smart schools, post offices, health clinics, sports and
recreation centres, libraries, etc. These facilities could function as
nodes for promoting interaction and communication among the
residents.
Residential
• Create an image/identity of smart homes, smart schools and smart

neighbourhood/local centres through dynamic and innovative
environment.
• Provide facilities for pedestrian, cyclist, elderly and disabled persons
of the area.
• Height of buildings should be in proportion to human scale and in
9-34-3

and rivers.
should be avoided.
• 'Barrack type' housing layout should be avoided.
belonging'.
9.34.2 ENTERPRISE
• The Research and Development Zone will be a collaborative cluster of

research and development oriented enterprises and academic and
research institutions.
• Enterprises or industrial establishment planned within the R&D
should be clustered as an enterprise village.
• Each enterprise village will comprise of R&D centres, enterprise
establishments and incubators with a ratio of 1:1:3.
• The minimum lot size for each establishment within the R&D area is
0.5 hectare. A suitably large area of land is needed for each
establishment to allow meaningful landscaping in creating a park-like
environment. This will ensure a high environmental quality is
maintained.
• Preserving and promoting a park like environment and as such
reserved for development of low intensity with the maximum overall
gross plot ratio is 0.5 and maximum net plot ratio of 1.1.
• To ensure a park-like environment is maintained, the maximum
number of storeys permissible is 4 storeys.
• A minimum of 30% of the individual lot site area should be landscaped
and be set aside as green area.
• Building setback is to be provided between buildings and road besides
providing a green buffer and landscaping for each lot. The front
9-34-4
setback for each individual lot should be at least 9m while a minimum

of 6m for all side setbacks.
9.34.3 HOUSING
• Each residential development shall contain a mix of house types of

which a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and
10% medium cost.
• Building an intellectual housing area to encourage and nurture the
culture of thinking, love of knowledge and the sharing of ideas for the
well being of the people.
• To sustain a good quality of life and comfort by establishing an
attractive pedestrian circulation system.
• Each residential development shall be self sufficient in terms of
• Encourage the provision of university apartments to meet the student
population.
per hectare for high density.
9.34.4 COMMERCIAL
• Commercial activities shall be developed in a two tier hierarchy -

District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC).
• The DSC shall be the centre for major commercial activities including
retail activities, offices, hotel, banking and finance.
• The LSC shall provide low order goods and services and shall be
within walking distance from surrounding residential units.
• Commercial development shall generally be low rise except for main
commercial buildings such as hotels and office buildings.
9-34-5
National Park
• Parkland to incorporate both conservation and biological as well as

recreational functions. Plants of botanical and landscape significant
and collection of interesting bird life species are among the attraction
being planned for the park.
• Parkland to act as major green area that can serve as an ecological
showcase of the natural environment.
• Parkland to provide both passive and active activities within a natural
setting.
• Parkland to provide educational knowledge on ecology, botany,
wildlife, and natural vegetation to all park users and visitors.
• Administration buildings and parking areas will also accommodate
other facilities like refreshment kiosk, information centre and
camping centre store to provide rentals of camping equipment.
• Circulation include hiking trail, jogging and bicycle track. Bicycle
track should be looping on the more gentle slope areas to enable
cyclists to visit various site of the national park.
• Jogging track should loop through and slope gradient of not more than
10%. It will also link through the major sites of the park.
Muda activities.
development of the intelligent mosque.
electricity and telecommunication facilities for a ready, link up to IT
facilities.
9-34-6
• Smart school will be the main education system with IT infrastructure

• 100% uninterrupted electricity and communication facilities be
provided within schools for ready link up to IT facilities.
• High tech facilities be made available to all police stations and one out
authorities.
9-34-7
9.35 Physical Planning Guidelines for The MSC - HIGH-TECH

PARK

(MSC)
Volume Volume Eight - High-Teck Park
Date of Issue 1997
Review No

Planning

2.0 Urban Design
2.1 High-Tech Industry
2.2 Neigbourhood/Residential Area
2.3 Commercial/Local Centre
3.0 Enterprise
3.2 Use Class Order
4.0 Housing
4.2 Use Class Order
5.0 Commercial
5.2 Use Class Order
6.2 Use Class Order
9-35-1
The development of the High-Tech Park will consist of the following

major landuse zones :
• High-tech industry zone

• Institution zone
• Research and development zone
9.35.1 URBAN DESIGN
High-Tech Industry
• Image of development should be 'high technology' where every building

will be able to project a certain prestige or corporate status with
strategic and prominent location as well as quality landscaping.
• Attractive interior and exterior environment should be created to
attract middle management group and highly skilled and knowledge
workers.
• Flexible space layout should be provided.
• Provision of large column-free space exceeding 3,000 square metres
should be given priority.
• Space for future expansion of high-tech industrial activities should be
considered.
• Adequate, comfortable, accessible and safe parking facilities for the
employees and visitors should be provided according to planning
standards.
Neighbourhood/Residential Area
9-35-2

environment,
• Provide facilities for pedestrian, cyclist and disabled persons in the
neighbourhoods.
• Types and design of building should take into consideration the
the area.
• Accessibility to water bodies or open spaces.
and rivers.
belonging'.
should be avoided.
Commercial/Local Centre
• Commercial buildings/complexes should not exceed 5 storeys (with the

exception of 'landmark' buildings, subject to the plot ratio and other
site development control).
• Building designs should emphasize quality finishes and quality
landscaping.
• Building design should have a strong sense of character and identity.
• 'Box-like' or 'slab shaped' building designs should be avoided.
• Promote and encourage innovative building designs which consists of
unique and attractive urban designs elements such as internal
9-35-3
9.35.2 ENTERPRISE
• The Minimum Area to be considered for planning approval within the

high technology park area (conversion, sub-division or layout approval)
is 20 hectares.
• Enterprises or industries planned within the high technology park
should be clustered as an enterprise village. Each enterprise village
will comprise of at least 40 establishments.
• The minimum lot size for each establishment within the high
technology area is 0.5 hectare. A suitably large area of land is needed
for each establishment to allow meaningful landscaping in creating a
park-like environment. This will ensure a high environmental quality
is maintained.
• 3 intensity types in terms of overall gross plot ratios (GPR): Low
intensity area with maximum GPR of 0.5; Medium intensity area with
maximum GPR of 0.8; High intensity area with maximum GPR of 1.5.
• Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for low intensity
area, and 5 storeys for medium and high intensity area.
• A minimum of 30% of the individual lot site area should be landscaped
and be set aside as green area.
• Building setback is to be provided between buildings and road besides
providing a green buffer and landscaping for each lot. The front setback
for each individual lot should be at least 9m while a minimum of 6m for
all side setbacks.
9.35.3 HOUSING
9-35-4
• Each residential development shall contain a mix of house types of

which a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and 10%
medium cost.
• The residential development will be developed to cater the needs of top
management and workers.
• To sustain a good quality of life and comfort by establishing an
attractive pedestrian circulation system.
• Each residential development shall be self-sufficient in terms of
• The intensity of housing will be based on 15 units per hectare for low
per hectare for high density.
• Multiple storey housing is permissible in high density housing zone
and the minimum site area is 0.8 hectare.
9.35.4 COMMERCIAL
• District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC) shall
be the commercial centres for the High-Tech Park.
• The main commercial centre shall be the DSC which shall provide low
and high order goods and services. The DSC shall be supported by the
LSC which shall provide low order goods and services for the local
residents. The LSC shall be within walking distance from all
residential units and shall be supported by lower order community
facilities.
• Commercial buildings within the centre shall be of modern and
futuristic design to reflect the area's image of High-Tech Park.
• All buildings shall be low rise and attractively landscaped to reflect the
area's park-like environment.
• The centre shall also be developed as a Business Industrial Centre and
supported by an Exhibition Centre and a Wholesale Centre. Corporate
9-35-5
Offices shall be allowed in the centre which shall serve all the business
industrial needs within the area.
9.35.5 OPEN SPACE AND RECREATION
• Open space area at the highest spot, constitute natural environment

within forest area and natural slope. This area can be utilised as
outdoor open space for picnicking and camping.
• The central park should be designed with urban plaza and water
features with seating areas and flower gardens, can be utilized as
community spots for relaxation in urban setting.
• Industrial zones should be planted with rows of screen shade trees to
provide separation between industrial zones and other neighbouring
landuse activities. The buffer area should be designed with mounds
and interplay between plants and landform.
main centre/focus of community and religious activity e.g. Rakan
Muda activities.
electricity and telecommunication facilities for a ready, link up to IT
facilities.
• Smart schools will be the main education system with IT infrastructure
9-35-6
• 100% uninterrupted electricity and communication facilities be

provided within the school for ready link up to IT facilities.
• High-tech facilities be made available to all police stations and one out
• Modernised civil services through electronic government and IT
• To provide adequate community facilities in accordance with planning
authorities.
9-35-7

Bab 9 - JPBD

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Bab 9 - JPBD

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Ensiklopedia Prosedur Dan Undang-Undang Perancangan Bandar Dan Desa.

BAB 9. : GARIS PANDUAN PERANCANGAN.

9.1 Pengenalan 9-01-1

9.2 Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau 9-02-1

9.3 Penyediaan Kemudahan Asas Dan Fizikal Berkaitan Program 9-03-1

9.3.1 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Asas Dan Fizikal 9-03-2

9.4 Guidelines & Geometric Standards On Road Network System. 9-04-1

9.4.3 General Guidelines 9-04-5

9.5 Piawaian Perancangan Pembangunan Taman Atas Bumbung 9-05-1

9.6 Garis Panduan Perancangan Perusahaan Ternakan Khinzir. 9-06-1

9.7 Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan Sebagai 9-07-1

9.8 Piawaian Perancangan Dan Pembangunan Padang Golf. 9-08-1

9.9 Garis Panduan Perancangan Pembangunan Di Kawasan

9.10 Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam

9.11 Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Toksid

9.12 Piawaian Perancangan Tapak Pencawang Elektrik

9.13 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator

9.14 Piawaian Perancangan Kawasan Perdagangan 9-14-1

9.15 Piawaian Perancangan Kawasan Perindustrian 9-15-1

9.16 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang 9-16-1

9.17 Garis Panduan Perancangan Taman Tema 9-17-1

9.18 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 9-18-1

9.19 Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan 9-19-1

9.20 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Masyarakat 9-20-1

9.20.6 Kemudahan Kebajikan 9-20-10

9.21 Garis Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti 9-21-1

9.22 Garis Panduan Perancangan Tanah Lapang Dan Rekreasi 9-22-1

9.23 Garis Panduan Perancangan & Pembangunan Sejagat 9-23-1

9.24 Garis Panduan Laporan Cadangan Pemajuan 9-24-1

9.25 Garis Panduan Perintah Pemeliharaan Pokok 9-25-1

9.26 Piawaian Kemudahan Golongan Kurang Upaya 9-26-1

9.27 Piawaian Perancangan Kawasan Tasik 9-27-1

9.28 Physical Planning Guidelines For The Msc 9-28-1

9.29 Physical Planning Guidelines For The Msc – Putrajaya 9-29-1

9.31 Physical Planning Guidelines For The Msc – Cyberjaya 9-31-1

9.33 Physical Planning Guidelines For The Msc - Tele-Suburb 9-33-1

9.1.1 KANDUNGAN GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN

Garis panduan perancangan menggariskan panduan

9.1.2 FUNGSI GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN

Garis panduan perancangan meliputi pelbagai

Sehingga tahun 2000, Jabatan Perancangan Bandar dan

(a) Memudahkan proses permohonan dan pertimbangan

(b) Mewujudkan satu penyelarasan dan keseragaman

(c) Memastikan perancangan yang dilaksanakan

(d) Merancang penggunaan sumber secara lebih

9.1.3 PROSES PENYEDIAAN GARIS PANDUAN DAN

Penyediaan garis panduan dan piawaian

Struktur Organisasi Kajian melibatkan tiga (3)

(e) Membuat pindaan dan tambahan untuk

Rajah 9.1: Proses Penyediaan Garis Panduan dan Piawaian

Dibentangkan ke J/K Penyelaras

Dibentangkan ke J/K Pakar untuk

Dibentangkan di Majlis Negara

Kelulusan J/K Perancang Negeri

(m) Pegawai Perancang Majlis Bandaraya Johor

d. Jawatankuasa Garis Panduan Piawaian

(k) Ketua Penolong Pengarah, Bahagian Perancang

9.2 PIAWAIAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN FIZIKAL

Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau

Bilangan JBPD 1/96

Tarikh Keluaran 1996

Pemakaian Semua Negeri Semenanjung Kecuali Negeri Perlis

Latar Belakang Jemaah Menteri telah memutuskan supaya