Anda di halaman 1dari 70

MODUL CARA MUDAH MEMAHAMI

SYARAH IBNI AQIL


SESUAI DSKP LAM T4 2023
UNTUK

BENGKEL NAHU SYARAH IBNI AQIL

Disediakan oleh :

AHMAD IFTIKHAR ARIF BIN AZIZ


011-53595775

Hak Cipta Terpelihara 1


© Zween Global 2023
ISI KANDUNGAN

Bilangan Tajuk Muka surat

1 PENDAHULUAN 3
ْ
2 IKROB (ُ‫اإلع َراب‬
ِ ) 4
ََ
3 MUBTADAK (ُ‫)الم ْبتدأ‬ 7

4 KHOBAR (‫ب‬
َ َ
ُ ‫)الخ‬ 10
َ َََ َ َ
5 KANA DAN SAUDARA² (‫)كانُوأخ َواتها‬ 28
َ َ َ َ َّ
6 INNA DAN SAUDARA² (‫) ِإنُوأخ َواتها‬ 31
ْ ّ َْ ِ َ
7 LA ALLATI LINAFYIL JINSI (‫س‬
ُ ِ ‫ُالجن‬
ِ ‫ُالت ُِلن يف‬
‫)َل ي‬ 41
ِ
َ َ َ َ َّ َ
8 ZONNA DAN SAUDARA² (‫)ظنُوأخ َواتها‬ 54

9 HIMPUNAN HAFALAN NAHU 59

10 RINGKASAN SILIBUS TINGKATAN 4 61

11 RINGKASAN HUKUM IKROB 65

12 LATIHAN TOPIKAL SYARAH IBNI AQIL 66

Hak Cipta Terpelihara 2


© Zween Global 2023
PENDAHULUAN

APA ITU ILMU NAHU?


• Ilmu Tatabahasa Arab.
• Ilmu tentang keadaan hujung kalimah.

KENAPA BELAJAR ILMU NAHU?


1. Untuk menjaga diri kita daripada tersalah menyusun percakapan.
2. Untuk memahami al-Quran dan hadis.
3. Untuk mendalami ilmu-ilmu Islam seperti fiqh, usul fiqh, akidah, tasawuf, ulum hadis
dan lain-lain.
4. Ilmu nahu merupakan bapa bagi segala ilmu manakala ilmu sorof ialah ibunya.
َ َ ْ َّ َ
‫وهُا‬
ُ ُ‫ح ُوُُأب‬
ُ ‫الن‬
ُ ‫*ُو‬
ُ ُ‫وم‬ ُْ َّ
ُ ِ ُ‫الّصفُُأمُُالُعُل‬

SEJARAH KEMUNCULAN ILMU NAHU


• Abu Aswad al-Duali bersama anak perempuannya memandang ke langit pada waktu
malam.
َ َ
َّ ‫اُأ ْج َمل‬
• Anaknya berkata : (ُ‫ُالس َم ِاء‬ ‫ )م‬Apakah yang paling cantik di langit?

َ
Al-Duali membalas : (‫ )نجومها‬Bintang-bintang.
• Anaknya berkata : Saya ni kagum tengok langit. Bukan nak bertanya.
• Sepatutnya anaknya berkata (‫اء‬ َّ ُُ‫ ) َماُ َأ ْج َم َل‬tetapi tersalah sebut kerana belum
َُ ‫الس َم‬
menguasai ilmu nahu.
• Maka, Abu Aswad al-Duali pun menyusun ilmu nahu.

TIPS BELAJAR ILMU NAHU


1. Berdoa bersungguh-sungguh agar diberi futuh untuk memahami ilmu nahu dan sorof.
2. Belajar untuk menguasai ilmu ini bukan sekadar untuk menjawab peperiksaan.
3. Praktiskan teori nahu dengan cara membaca kitab Arab tanpa baris.

TUJUAN BELAJAR AMIL-AMAL-MAKMUL


1. Supaya kita tahu bahawa hukum ikrob (rofak, nasob, jar, jazam) mempunyai penyebab
(amil) dan tidak muncul secara tiba-tiba.
2. Perbahasan nahu dalam Syarah Ibni Aqil menuntut kita memahami konsep amil-amal-
makmul.

Hak Cipta Terpelihara 3


© Zween Global 2023
[A] IKROB (‫)اإلعراب‬
Ikrob : (Perubahan) (hujung kalimah) (disebabkan amil) sama ada (perubahan lafzi atau
taqdiri/andaian).
Ikrob/Mukrob : (Hujung kalimah) (berubah) (disebabkan amil).
Binak/Mabni : (Hujung kalimah) (tidak berubah) (disebabkan amil).
Hukum Ikrob ada 4 (rofak, nasob, jar, jazam) dan semuanya ada amil.
Hukum Ikrob tidak lepas daripada hubungan amil – amal – makmul.
1. Amil = Penyebab hukum
2. Amal = Pekerjaan yang dilakukan oleh amil
[merofakkan/menasobkan/menjarkan/menjazamkan]
3. Makmul = Objek yang terkena hukum

Hukum rofak = Amil rofak = Amal : merofakkan = makmul marfuk


Hukum nasob = Amil nasob = Amal : menasobkan = makmul mansub
Hukum jar = Amil jar = Amal : menjarkan = makmul majrur
Hukum jazam = Amil jazam = Amal : menjazamkan = makmul majzum

PERUBAHAN LAFZI (PERUBAHAN KETARA)

ROFAK NASOB JAR JAZAM


َُ ‫َج‬
‫اء زيد‬
َ
‫َرأ ْيتُ زيدا‬ ‫َم َر ْرتُ ِبزيد‬
ً َ
‫ضب زْيدُا‬ْ ‫م َأ‬َْ
ِ ُ‫ل‬ َ
َ
Amil rofak : fiilُ(ُ‫)ج َاء‬ Amil nasob َ : Amil jar : huruf jar Amil jazam : ‫لم‬
َْ
Amal fiil : fiil+fail (ُ‫َ)رأ ْيت‬ Amal huruf jar: Amal (ُ‫ )لم‬:
merofakkan fail. Amal fiil+fail : menjarkan isim menjazamkan fiil
Makmul marfuk : menasobkan maf’ul. majrur. mudorik.
َ
fail (ُ‫)زْيد‬ Makmul mansub : Makmul majrur : Makmul majzum :َ
ً َ َ ْ
maf’ul bih (‫)زْيدا‬ isim majrur (ُ‫)زْيد‬ fiil mudorik (ُ‫ض ْب‬ ِ ‫)أ‬

ُ ‫ُفاعل‬:ُ‫الموقع‬ ُ ‫ُمفعولُب ُه‬:ُ‫الموقع‬ ُ ‫ُاسمُمجرو ُر‬:ُ‫الموقع‬ ُ‫ع‬ ُ ‫ُفعلُمضار‬:ُ‫الموقع‬


ُ‫ع‬ُ ‫ُمرفو‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬ ُ ‫ُمنصو‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬
ُ‫ب‬ ُ ‫ُمجرو ُر‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬ ُ ‫ُمجزو ُم‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬
َ
ُ ‫ُفعل‬:ُ‫العامل‬ ُ ‫ُفعلُوفاعل‬:ُ‫العامل‬ ُ :ُ‫العامل‬
ُ ‫ُحرفُج ُر‬ ‫ُل ُْم‬:ُ‫العامل‬
‫ُضمةُظاهرُة‬:ُ‫العالمة‬ ‫ُفتحةُظاهرُة‬:ُ‫العالمة‬ ‫ُكرسُةُظاهرُة‬:ُ‫العالمة‬ ‫ُسكون‬:ُ‫العالمة‬

Tanda hukum Hukum ُ


Amal terkena
kelihatan pada makmul ikut
pada makmul
Ada amil
makmul amil

Hak Cipta Terpelihara 4


© Zween Global 2023
PERUBAHAN TAQDIRI (PERUBAHAN SECARA ANDAIAN) Disebabkan taazur (ُ‫ى‬/‫)ا‬

(A) DISEBABKAN TAAZUR (‫ى‬/‫)ا‬ Disebabkan siqol (‫)ي‬

ROFAK NASOB JAR


َ
َُ ‫َج‬
‫اء الفت‬ ‫َرأ ْيتُ الفت‬ ‫َم َر ْرتُ ِبالفت‬
َ
َ
Amil rofak : fiilُ(ُ‫)ج َاء‬ Amil nasob : fiil+fail (ُ‫َ)رأ ْيت‬ Amil jar : huruf jar (ُ‫)ب‬
ِ
Amal fiil : merofakkan fail. Amal fiil+fail : Amal huruf jar:
Makmul marfuk : menasobkan maf’ul bih. menjarkan isim majrur.
َ
fail (ُ‫)الف َّت‬ Makmul mansub : Makmul majrur :
َ َ
maf’ul bih (ُ‫)الف َّت‬ isim majrur (ُ‫)الف َّت‬

ُ ‫ُفاعل‬:ُ‫الموقع‬ ُ ‫ُمفعولُب ُه‬:ُ‫الموقع‬ ُ ‫ُاسمُمجرو ُر‬:ُ‫الموقع‬


ُ‫ع‬ ُ ‫ُمرفو‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬ ُ‫ب‬ ُ ‫ُمنصو‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬ ُ ‫ُمجرو ُر‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬
ُ ‫ُفعل‬:ُ‫العامل‬ ُ ‫ُفعلُوفاعل‬:ُ‫العامل‬ ُ ‫ُحرفُج ُر‬:ُ‫العامل‬
ََ ََ ََ
ُ‫مقدرةُم ُن َُع ُِم ْن‬
ُ ُ‫ُضمة‬:ُ‫العالمة‬ ُ‫مقدرةُمن َع ُِم ْن‬ ُ‫ُفتحة‬:ُ‫العالمة‬ ُ‫مقدرةُمن َع ُِم ْن‬ ُ‫ُكرسة‬:ُ‫العالمة‬
َ َّ َ َ َّ َ َّ َ
ُ‫ورهاُالتعذر‬
ِ ‫ظه‬ ُ‫ورهاُالتعذر‬
ِ ‫ظه‬ ُ‫ورهاُالت َعذر‬
ِ ‫ظه‬
َّ
*Taazur (ُ‫ = )الت َعذر‬tak mampu menanggung baris kerana alif sentiasa sukun (tiada baris).
(B) DISEBABKAN SIQOL (‫)ي‬

ROFAK NASOB JAR


‫اض‬ْ َُ ‫َج‬ ْ ‫َ َرأ ْيتُ الق‬ ْ ََْ
ِ ِ ‫اء الق‬ ‫اض‬
ِ ِ َ
‫اض‬
ِ ِ ‫مررتُ ِبالق‬
َ
Amil rofak : fiilُ(ُ‫)ج َاء‬ Amil nasob : fiil+fail (ُ‫َ)رأ ْيت‬ Amil jar : huruf jar (ُ‫)ب‬
ِ
Amal fiil : merofakkan fail. Amal fiil+fail : Amal huruf jar:
Makmul marfuk : menasobkan maf’ul bih. menjarkan isim majrur.
َ
fail (ُ‫اض‬
‫)الق ِ ي‬ Makmul mansub : Makmul majrur :
َ
َ ِ ‫)الق‬ َ
maf’ul bih (ُ‫اض‬‫ي‬ isim majrur (ُ‫اض‬
‫)الق ِ ي‬
ُ ‫ُفاعل‬:ُ‫الموقع‬ ُ ‫ُاسمُمجرو ُر‬:ُ‫الموقع‬
ُ ‫ُمفعولُب ُه‬:ُ‫الموقع‬
ُ‫ع‬ :
ُ ‫حكمُاإلعرابُ ُمرفو‬ ُ ‫ُمجرو ُر‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬
ُ ‫ُمنصو‬:ُ‫حكمُاإلعراب‬
ُ‫ب‬
ُ ‫ُفعل‬:ُ‫العامل‬ ُ ‫ُحرفُج ُر‬:ُ‫العامل‬
ُْ‫مقدرةُم َن َعُمن‬
َ ُ ‫ُفعلُوفاعل‬:ُ‫العامل‬ ْ َ َ َ
ِ ُ‫ُضمة‬:ُ‫العالمة‬ ُ‫ُكرسةُمقدرةُمنع ُِمن‬:ُ‫العالمة‬
َِ َ ‫ُفتحةُظاهرُة‬:ُ‫العالمة‬ َِ َ
ُ‫ورهاُالثقل‬
ِ ‫ظه‬ ُ‫ورهاُالثقل‬
ِ ‫ظه‬
َِ
* Siqol (ُ‫ = )الثقل‬berat diucapkan.
* Kaedah : Huruf (‫ )و‬dan (‫ )ي‬yang berada di tengah dan hujung kalimah dianggap berat
diucapkan apabila berbaris dhommah (.ُُ) dan kasroh (.ُُ). ِ
َ
ُ×ُُ)ُِ .( ُ×ُُ)َُ .( ُ × ُُ)ُ.( ُ َّ ‫الف‬
ُ ُُ‫ُالتعذر‬:ُ ‫ت‬ ُ
َ َ
ُ×ُُ)ُِ .( √ُُ)ُ.( ×ُُُ)ُ.( ُُ‫ُالثقل‬:ُ‫اض‬
‫الق ِ ي‬
Amil ada 2 jenis :
1. Amil Lafzi = Amil yang ditulis dalam ayat (98).
2. Amil Maknawi = Amil yang tidak ditulis dalam ayat (2)
i- Ibtidak (tiada amil lafzi selain zaidah / berada di awal ayat) ➔ merofakkan
mubtadak.
ii- Ketiadaan amil nasob dan amil jazam ➔ merofakkan fiil mudorik.

Hak Cipta Terpelihara 5


© Zween Global 2023
Amil Lafzi Amil Lafzi Amil Maknawi
َ ْ
‫زْيدُق ِائم‬ ‫َج َاءُزيد‬ ُ ‫بكرُ َج ِال‬
‫س‬
َ
Amil rofak : mubtadak (ُ‫)زْيد‬ َ
Amil rofak : fiilُ(ُ‫)ج َاء‬ Amil rofak : ibtidak
Amal mubtadak : Amal fiil : merofakkan fail. Amal ibtidak :
merofakkan khobar. Makmul marfuk : merofakkan mubtadak.
َ
Makmul marfuk : fail (ُ‫)زْيد‬ Makmul marfuk :
َ
khobar (ُ‫)ق ِائم‬ mubtadak (ُ‫َ)بكر‬

)ُ ‫ضب (ج‬ ْ َْ ْ ‫َأ ْنُي‬ ْ


ِ ‫لمُي‬ )ُ ‫ضب (خ‬
ِ )ُ ‫ضب (ح‬
ِ ‫ي‬
َ َ
Amil jazam : ‫لم‬ Amil nasob : ‫ن‬ ‫أ‬ Amil rofak : ketiadaan amil
َ َْ
Amal (ُ‫ )ل ْم‬: Amal (ُ‫ )أن‬: nasob dan amil jazam.
menjazamkan fiil mudorik. menasobkan fiil mudorik. Amal :
Makmul majzum : Makmul mansub : merofakkan fiil mudorik.
ْ َ ْ َ
fiil mudorik (‫ب‬ُ ْ ‫ّص‬ِ ‫)ُي‬ fiil mudorik (‫ب‬ُ َ ‫ّص‬ِ ‫)ُي‬ Makmul marfuk :
ْ َ
fiil mudorik (ُ‫ّصب‬
ِ ‫)ُي‬

Ikrob ada 2 makna:


i- Hujung kalimah berubah disebabkan amil.
ii- Analisis kalimah dalam ayat.
Hukum Ikrob ada 4 jenis : Kalimah
َ ْ َ
1. Rofak (‫ ]ُُ[ )الرفع‬: ُ‫ّصبُزْيد‬ ‫ي‬ Isim Huruf
َ ً ْ َِ َ ْ َ ْ َ Fiil
2. Nasob (‫ ]ُُ[ )النصب‬: ‫ضبُزيدا‬ ِ ‫لنُأ‬ (Mukrob) (Mabni)
3. Jar (‫]ُُ[ )الجر‬ ْ َ ْ َ َ
ِ : ‫مررت ُِبزي ُد‬
ْ ً َ ْ َ َْ Madhi
4. Jazam (‫ ]ُُ[ )الجزم‬: ‫ض ْبُزْيدا‬ ِ ‫لمُأ‬ (Mabni)
Kalimah yang menerima hukum ikrob Mudorik
(mukrob) : (Mukrob)
1. Isim : rofak, nasob, jar.
Amar
2. Fiil Mudorik : rofak, nasob, jazam.
(Mabni)

Kalimah yang tidak menerima hukum ikrob (mabni) :


1. Fiil Madhi 2. Fiil Amar 3. Huruf

TIADA MAHAL IKROB


1. Fiil madhi 2. Fiil amar 3. Huruf
▪Asalnya memang mabni ▪Tiada amil
MABNI
ADA MAHAL IKROB
1. Isim 2. Fiil mudorik
▪Asalnya mukrob ▪Ada amil

Mabni fi Mabni fi Mabni fi Mabni fi


mahal rofak mahal nasob mahal jar mahal jazam

Hak Cipta Terpelihara 6


© Zween Global 2023
===========================================================================

[B] MUBTADAK (‫ )المبتدأ‬dskp 2.1.1

Mubtadak = isim marfuk yang tiada amil lafzi (Subjek).

Mubtadak ada 2 jenis : btms 143, dskp 2.1.1


(1) Mubtadak ada khobar.
(2) Mubtadak ada fail (menempati tempat khobar).
[1] MUBTADAK ADA KHOBAR (‫ )المبتدأ له الخب‬dskp 2.1.1
Mubtadak jenis ini mestilah isim makrifah.
Isim makrifah ialah kata nama yang merujuk kepada sesuatu yang spesifik.
Terdapat 6 jenis isim makrifah :
َ َ
i- Isim ‘alam (Kata nama khas) seperti Zaid (ُ‫)زْيد‬, Fatimah (ُ‫اط َمة‬ َ َ
ِ ‫)ف‬, Malaysia (‫)م ِال ِبيا‬.
*Menjadi spesifik tanpa apa-apa bantuan.
َّ bangunan itu (ُ‫)الم ْب َت‬.
ii- Isim yang ada ‫ أل‬seperti lelaki itu (ُ‫)الرجل‬, َ
*Menjadi spesifik dengan bantuan ‫أل‬.
َ ْ
iii- Mudof (Isim yang bersandar) pada isim makrifah seperti kakak Zaid (ُ‫)أختُزْيد‬.
*Menjadi spesifik dengan bantuan mudof ilaih berbentuk isim makrifah.
ََ َ َْ
iv- Isim dhomir (Kata ganti diri) seperti saya (‫)أنا‬, kamu (ُ‫)أنت‬, mereka (ُ‫)ه ْم‬.
*Menjadi spesifik dengan bantuan marjik dhomir (tempat rujuk dhomir).
َ َ َ َ
v- Isim isyarah (Kata tunjuk) seperti ini (‫)هذا‬, itu (ُ‫)ذ ِلك‬.
*Menjadi spesifik dengan bantuan konteks, isyarat tangan dan lain-lain.
َّ َّ
vi- Isim mausul (Kata hubung pancangan relatif) seperti ‫ي‬ ُ ‫ ال ِ ّ ي‬.
ُ ‫ ال ِذ‬dan ‫ت‬
*Menjadi spesifik dengan bantuan silah.

Lawan isim makrifah ialah isim nakiroh. Isim nakiroh ialah kata nama yang merujuk kepada
sesuatu yang tidak spesifik dan boleh menerima ‫ أل‬untuk menjadi isim makrifah.

Mubtadak jenis ini ada 4 jenis, hukumnya rofak dan amil rofaknya mestilah amil maknawi
(tidak ditulis dalam ayat) iaitu ibtidak : tiada amil lafzi selain zaidah atau berada di
permulaan ayat. dskp 2.1.1
1. Mubtadak isim zohir = Isim ‘alam / Isim yang ada ‫ أل‬/ Mudof pada isim makrifah
Contoh: Fatimah, lelaki itu, telefon Zainab
Hukum: rofak
2. Mubtadak isim dhomir = Kata ganti diri
Contoh: dia, mereka, kami, kamu, saya
Hukum: mabni fi mahal rofak

Hak Cipta Terpelihara 7


© Zween Global 2023
3. Mubtadak isim isyarah = Kata tunjuk
Contoh: ini, itu
Hukum: mabni fi mahal rofak
4. Mubtadak isim mausul = Kata hubung pancangan relatif
Hukum: mabni fi mahal rofak
(1) Mubtadak berbentuk isim zohir. dskp 2.1.1
Fatimah seorang َ َ
ُ pelajar
‫اط َمةُط ِال َب ُة‬ ِ ‫ف‬ ُ )ُ 1P(ُ‫مفردُمؤنث‬
2 Fatimah itu adalah َ َ ََ َ َ
pelajar
ُ ِ ‫انُط ِال َبت‬
ُ ‫ان‬ ِ ‫اطمت‬ ِ ‫الف‬ ُ )ُ 2P(ُ ُ‫مثتُمؤنث‬ ‫ العلم‬: ‫المبتدأ‬
3 Fatimah itu adalah َ َ
pelajar
ُ ‫اط َماتُط ِال َب‬
ُ ‫ات‬ ِ ‫الف‬ ُ )3P+(ُ ُ‫جمعُمؤنث‬
َ َّ
ُ Lelaki itu tinggi ُ‫الرجلُط ِويل‬ ُ )ُ 1L(ُ ُ‫مفردُمذكر‬
2 lelaki itu adalah
ُ‫ن‬
َ َ َ َّ
ُ ِ ‫الرجَل ِنُط ِويَل‬ ُ )ُ 2L(ُ‫مثتُمذكر‬ ‫ المع َّرف‬: ‫المبتدأ‬
tinggi ‫باأللف والالم‬
3 lelaki itu adalah
ُ ُ‫ُط َوال‬ َ ِ
tinggi ِ ‫الرجال‬ ُ )ُ 3L+(ُ‫جمعُُمذكر‬
ْ َ َ
ُ ‫ُالمد َر َس ِة َُو ِس‬
Pelajar sekolah itu
ُ adalah kacak
‫يم‬ ‫ ُ) ُ ط ِالب‬1L(ُ ُ‫مفردُمذكر‬
ْ َ َ َ
2 pelajar sekolah itu ُ‫اُالمد َر َس ِة‬ ‫ط ِالب‬ ‫ المضاف‬: ‫المبتدأ‬
ُ )ُ 2L(ُ‫مثتُمذكر‬
adalah kacak ُ ِ ‫َو ِسيم‬
ُ ‫ان‬ َ ‫إىل المع ِرف ِة‬
ْ َ َ
ُ ‫وُالمد َر َس ِةُو َس َم‬
3 pelajar sekolah itu
adalah kacak
ُ ‫اء‬ ‫) ُ ط ِالب‬3L+(ُ‫جمعُمذكر‬

(2) Mubtadak berbentuk isim dhomir. dskp 2.1.1


Hanya dhomir munfasil rofak yang boleh jadi mubtadak. Dhomir munfasil ialah dhomir yang
terpisah daripada amilnya.

‫الضمب‬
‫ر‬ ُ
‫الجملة االسمية‬ ُ
‫المنفصل‬
َ
ُ ُ‫ه َُوُط ِالب‬ ُ 1L ُ ‫ه َُو‬
َ
ُ ‫ان‬ ُ ِ ‫ه َمُاُط ِال َب‬ ُ 2L ُ ‫ه َما‬ ‫الغ ِائب‬
َ َ ْ
ُ ‫ون‬ ُ ‫مُط ِالب‬ ُ‫ه‬ ُ 3L+ ُ‫م‬ ُْ ‫ه‬
َ َ َ َُ ‫ِ ي‬
ُ ُ‫هُُط ِالبة‬ ِ ُ 1P ُ‫ه‬
َ َ َ ‫َي‬ ُ ‫ه َما‬
ُ ‫ان‬ُ ِ ‫همُاُط ِالبت‬ ُ 2P ‫الغ ِائبة‬
َ
ُ ُ‫ه َّنُُط ِال َبات‬ ُ 3P+ ُ‫ن‬َُّ ‫ه‬
ِّ َ َْ َ َْ
ُ‫م‬ ُ ‫َ أنتُم َعل‬ ُ 1L ُ‫ت‬ ُ ‫أن‬
ِّ ْ َْ
ُ ِ ‫أ َنت َماُُم َعل َم‬
ُ ‫ان‬ ُ 2L ُ ‫أنت َما‬ ‫المخاطب‬
َ ِّ ْ َْ
ُ ‫ون‬ُ ‫أ َنت ْمُم َعلم‬ ُ 3L+ ُ‫م‬ُْ ‫أنت‬
ِّ ْ َْ
ُ ‫َ أن ِتُُم َعل َم ُة‬ ُ 1P ُ‫ت‬ ُ ِ ‫أن‬
َ ِّ ْ َْ
ُ ِ ‫أ َنت َماُُم َعل َمت‬
ُ ‫ان‬ ُ 2P ُ ‫أنت َما‬ ‫المخاطبة‬
ِّ َّ ّ ‫أ ْن‬ َْ
ُ ‫ات‬ُ ‫تُُم َعل َم‬ ُ 3P+ ُ‫ت‬َُّ ّ ‫أن‬
ِّ ِّ ََ ََ
ُ ‫ُُم َعل َم ُة‬/ُ‫أنُاُُم َعلم‬ ُ 1L/1P ُ ‫أنا‬ ِّ َ
َ َ
ُ ‫ُط ِال َب‬/‫ُط ِالبون‬/‫ان‬
َ ََ َ َ َ ْ َ ُ ُ‫ن ْحن‬
َ ‫المتكلم‬
ُ ‫ات‬ ِ ‫ُط ِالبت‬/‫ان‬ ِ ‫نحنُُُط ِالب‬ ُ 2L/2P/3L/3P

Hak Cipta Terpelihara 8


© Zween Global 2023
(3) Mubtadak berbentuk isim isyarah. dskp 2.1.1

)Itu( ‫بعيد‬ )Ini( ‫قريب‬ ‫ اسم اإلشارة‬: ‫المبتدأ‬


َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
‫ب‬
ُ ‫ذ ِلكُط ِال‬ ُ ‫ذ ِل‬
‫ك‬ ُ‫هذاُ َُرجل‬ ‫ُذا‬/ُ‫هذا‬ )ُ 1L(ُ ُ‫مفردُمذكر‬
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
ُ ِ ‫ذ ِانكُط ِال َب‬
‫ان‬ ‫ك‬
ُ ‫ذ ِان‬ ُ ِ ‫هذ ِان َُرجَل‬
‫ن‬ ‫ان‬
ُ ِ ‫هذ‬ )2L(ُ ُ‫مثتُمذكر‬
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
‫ون‬
ُ ‫أول ِئكُط ِالب‬ ‫ك‬
ُ ‫أول ِئ‬ ُ ‫هؤَل ِء ُُِر َج‬
‫ال‬ ‫هؤَل ُِء‬ )3L+(ُ ُ‫جمعُمذكر‬
َ َ َ َ َ َ َ
‫ِتلكُط ِال َب ُة‬ ‫ك‬
ُ ‫ِتل‬ ‫ُه ِذي ه ِذ ِهُا ُْم َُرأ ُة‬/ُ‫ه ِذ ِه‬ )1P(ُ ُ‫مفردُمؤنث‬
َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ َ
ُ ِ ‫ت ِانكُط ِال َبت‬
‫ان‬ ‫ك‬ُ ‫ت ِان‬ ُ ِ ‫انُ ْام َرأت‬
‫ان‬ ِ َ ‫هات‬ ُ ِ ‫هات‬
‫ان‬ )ُ 2P(ُ ُ‫مثتُمؤنث‬
َ َ َ َ َ َ َ َ
ُ ‫أول ِئكُط ِال َب‬
‫ات‬ ‫ك‬
ُ ‫أول ِئ‬ ُ ‫هؤَل ِء ُُِن َس‬
‫اء‬ ‫هؤَل ُِء‬ )ُ 3P+(ُ ُ‫جمعُمؤنث‬

(4) Mubtadak berbentuk isim mausul. dskp 2.1.1

Makna: yang / orang yang ُ ‫ اسم موصول‬: ‫المبتدأ‬


َ َ َ ْ َّ َّ
ُ‫يُاجت َهدُط ِالب‬ ‫ال ِذ‬ ‫ال ِذي‬ )ُ 1L(ُ ُ‫مفردُمذكر‬
َ َ َ ْ َ َّ َ َّ
ُ ِ ‫ُاجت َهداُط ِال َب‬
‫ان‬ ‫اللذ ِان‬ ‫ان‬
ُ ِ ‫اللذ‬ )2L(ُ ُ‫مثتُمذكر‬
َ َ َ ْ َ َّ َّ
ُ ‫ُُاجت َهدوُاُط ِالب‬
‫ون‬ ‫ال ِذين‬ َُ ‫ال ِذ‬
‫ين‬ )3L+(ُ ُ‫جمعُمذكر‬
َ ْ َ َ ْ ّ َّ
َ َّ
ُ‫تُط ِال َبة‬ ُ ‫ال ِ يتُُاجتهد‬ ُ ‫ال ِ ّ ي‬
‫ت‬ )1P(ُ ُ‫مفردُمؤنث‬
ََ َ َ َ ََ ْ َ َّ َ َّ
‫ان‬
ُ ِ ‫انُُاجتهدتُاُط ِالبت‬ ِ ‫اللت‬ ُ ِ ‫اللت‬
‫ان‬ )ُ 2P(ُ ُ‫مثتُمؤنث‬
َ َ ْ َ َ ْ ّ َّ َّ َّ
ُ‫نُط ِال َبات‬ ُ ‫الَل ِ يتُُاجتهد‬ ُ ‫الَل ِ ي‬/‫الَل ِ ّ يت‬
‫ت‬ )ُ 3P+(ُ ُ‫جمعُمؤنث‬

[2] MUBTADAK ADA FAIL MENEMPATI TEMPAT KHOBAR (‫)المبتدأ له الفاعل سد مسد الخب‬

Mubtadak jenis ini mesti berbentuk wasof (isim sifat) yang nakiroh. btms 143-146, dskp 2.1.1
Terdapat 4 jenis wasof :
َ َ duduk (ُ‫)جالس‬. َ
i- Isim Fail seperti berdiri (ُ‫)قا ِئم‬, berjalan (ُ‫)سار‬, ِ
ْ َ
ii- Isim Maf’ul seperti dipukul (ُ‫)مّصوب‬, dipuji (ُ‫)م ْحمود‬,
َ disukai (ُ‫)م ْحبوب‬.
َ
iii- Sifah Musyabbahah seperti baik (ُ‫)ح َسن‬, َ berani (ُ‫)ش َجاع‬, pengecut (ُ‫)ج َبان‬.
َ
َ َ َ َ َْ
iv- Isim Tafdhil seperti paling baik (ُ‫)أ ْح َسن‬, paling manis (ُ‫)أ ْحل‬, lebih bagus (ُ‫)أفضل‬.
Mubtadak jenis ini mesti didahului oleh adat istifham / nafi. Mubtadak tidak boleh jadi
musanna dan jamak kerana ia menyerupai fiil.

Fiil kekal bentuk 1 lelaki Wasof kekal bentuk 1 lelaki


َ َ َ َ
ُ ‫َُأقامُزْيدُ ُ؟‬ ُ ‫َُأق ِائمُزْيدُ؟‬
َ َّ َ َّ
ُ ‫الز ْيد ِانُ؟‬ُ‫َُأقام‬ ُ ‫الز ْيد ِانُ؟‬ ُ‫ُأقائم‬
َ ْ َّ َ ْ َّ ِ َ
‫ُأقامُالزيدونُ؟‬ ‫ُأق ِائمُالزيدونُ؟‬
Fiil kekal bentuk 1 perempuan Wasof kekal bentuk 1 perempuan
َ َ َ َ
ُ ‫اط َمةُ؟‬ ِ َ ‫َُأقامتُف‬ ُ ‫اط َمةُ؟‬ِ َ ‫َُأق ِائمةُف‬
َ ََ
ُ ‫انُ؟‬ُ ِ ‫اط َُمت‬
ِ ‫َُأقامتُال َف‬ ُ ‫انُ؟‬
ِ ‫اطمت‬ِ ‫الف‬ ُ‫َُأق ِائمة‬
َ َ َ
‫اط ُماتُُ ُ؟‬ ِ ‫ُأقامتُالف‬ ‫اطماتُ؟‬ ِ ‫ُأق ِائمةُالف‬

Hukumnya rofak dan amil rofaknya mestilah amil maknawi (tidak ditulis dalam ayat) iaitu
ibtidak : tiada amil lafzi selain zaidah atau berada di permulaan ayat.

Hak Cipta Terpelihara 9


© Zween Global 2023

btms 143-146, dskp 2.1.3, 2.1.4


َ ََ
‫أق ِائمُزْيدُ؟‬
Adakah Zaid
َ َ ُ )1L(ُ‫مفردُمذكر‬
ُ ‫ُأداة استفهام‬:ُ‫ُُم َّت‬،
َ ‫ف‬ َ ‫ُُك ْي‬، ‫أ‬ ُ berdiri?
َ َ َْ
َ Bagaimana 2 Zaid ُ‫فُق ِائم‬ ‫كي‬
ُ ‫ُمبتدأ مرفوع‬:ُ‫ق ِائم‬ ُ itu berdiri? َ ْ َّ ُ )2L(ُ‫مثتُمذكر‬ ‫أداة‬
َ ْ َّ َ َّ َ
‫ُفاعل‬:ُ‫ُُالزيدون‬،‫ُُالز ْيد ِان‬، ‫زْيد‬ ُ ‫الزيد ِانُ؟‬ ‫االستفهام‬
Bilakah 3 Zaid itu َ َّ ‫َم َّتُ َقائم‬
ُ‫ُالز ْيدون‬
ُ ‫سد مسد الخب مرفوع‬ ِ ُ‫جمعُُمذكر‬
ُ berdiri? ُ )3L+(
ُ‫؟‬
ْ َ
ُ ‫نف‬ِ ‫ُحرف‬:ُ‫َم ْا‬ َ ْ َ َ
‫ُ مبتدأ مرفوع‬:ُ‫ ُ مّصوب‬Zaid tidak dipukul.
َ
‫اُمّصوبُزْي ُد‬‫) ُ م‬1L(ُ‫مفردُمذكر‬
ُ ‫ُنائب الفاعل سد مسد الخب مرفوع‬:ُ‫زْي ُد‬
َ ‫َل ْي‬ َ
ُ ‫ُفعل ماض ناقص‬:ُ‫س‬
َ 2 Zaid itu tidak ُُ‫سُ َح َسن‬ َُ ‫ل ْي‬ ْ
‫ُ اسم ليس مرفوع‬:ُ‫َح َسن‬ ُ )2L(ُ‫مثتُمذكر‬ ‫النف‬
َ َ ْ َّ ُ baik. ُ ‫ان‬
َ َّ
ُ ِ ‫الز ْيد‬ ِ ‫أداة‬
‫ُفاعل سد مسد خب ليس‬:ُ‫الزيد ِان‬
َْ َ َ
‫ُ مبتدأ مرفوع‬:ُ‫َغب‬
3 Zaid itu bukan ُ‫ن‬َُ ‫غ ْبُأ ْح َس‬ ُ‫جمعُُمذكر‬
ُ ‫ُمخفوض باإلضافة‬:ُ‫أ ْح َس َن‬ َ َّ
َ
ُ ‫ُفاعل سد مسد خب غ رب‬:ُ‫الز ْيدون‬ َّ ُ yang paling baik. ُ ‫الز ْيد‬
ُ ‫ون‬ ُ )3L+(

TANDA ROFAK BAGI MUBTADAK DAN KHOBAR dskp 2.1.3


(1) Dhommah [ُ] sebagai Tanda Rofak :
َ َ َ
ُ ‫ُالق ِ ي‬/ُ‫الف َّت‬
i- Isim Mufrod (Makna tunggal) : ‫اض‬ ُ ُ/ُ‫زْيد‬
َْ
ii- Jamak Muannas Salim (Jamak salim yang ada ‫ )ات‬: ُ‫ال ِهندات‬
iii- Jamak Taksir (Jamak yang berubah dari bentuk mufrodnya) : ‫ُاأل َس َارى‬/ُ‫الر َجال‬
ِ

(2) Waw [‫ ]و‬sebagai Tanda Rofak :


َ َّ
i- Jamak Muzakkar Salim (Jamak Salim yang ada ‫ين‬/‫ )ون‬: ‫ون‬ ُ ‫ط ِالب‬
ُ ‫ال‬
َ َ
ii- Asma’ Khomsah : 1. ‫أب ُو‬ 2. ‫ أخو‬3. ‫ َحم ُو‬4. ‫ فو‬5. ‫ذو‬
(3) Alif [‫ ]ا‬sebagai Tanda Rofak :
َ َّ
ُ ِ ‫الز ْيد‬
i- Musanna/Isim Tasniyah : ‫ان‬

**PERINGATAN: dskp 2.1.3

Apabila ada amil lafzi yang zaidah atau serupa zaidah berada sebelum mubtadak, maka
mubtadak tersebut hanya rofak secara mahal sahaja dan tanda rofaknya tidak kelihatan.
- Amil lafzi yang zaidah : Amil yang ditulis dan beramal tetapi tiada terjemahan seperti huruf
jar (ُ‫)ب‬
ِ yang zaidah.
َ َ
Contoh ayat (ُ‫)ب َح ْس ِبك ُِد ْرهم‬
ِ yang bermaksud : Cukuplah bagimu 1 dirham.
‫ا‬ ً
Ikrob bagi lafaz (‫ )حس ِب‬: ‫ُمرفوعُمحَلُعلُاالبتداء‬،‫مجرورُلفظُا‬
ُ
- Amil lafzi yang serupa zaidah : Amil yang ditulis, beramal dan ada terjemahan seperti huruf
jar (ُ‫)ر َّب‬.
َ
Contoh ayat (ُ‫ )ر َّب َُرجلُقا ِئم‬yang bermaksud : Betapa ramai lelaki berdiri.
‫ا‬ ً
Ikrob bagi lafaz (‫ )رجل‬: ‫ُمرفوعُمحَلُعلُاالبتدا ُء‬،‫مجرورُلفظا‬
=ُ ===================================================================== ==
[C] KHOBAR (‫ )الخب‬dskp 2.1.1
Khobar = pelengkap mubtadak supaya menjadi ayat (Predikat).
Gabungan mubtadak + khobar membentuk Jumlah Ismiyyah (‫)الجملة االسمية‬.

Hak Cipta Terpelihara 10


© Zween Global 2023
Hukum khobar mestilah rofak. Amil rofaknya mestilah amil lafzi (ditulis dalam ayat) iaitu
mubtadak. dskp 2.1.3 Dalam pelajaran nahu di peringkat permulaan (Ajurumiah, Mukhtasar
Jiddan dan kitab-kitab setara dengannya), khobar terbahagi kepada 5 jenis : dskp 2.1.1
1- Khobar mufrod
2- Khobar ghoir mufrod = khobar jumlah fikliyyah
3- Khobar ghoir mufrod = khobar jumlah ismiyyah
4- Khobar ghoir mufrod = khobar syibih jumlah (jar majrur)
5- Khobar ghoir mufrod = khobar syibih jumlah (zorof)
Tetapi dalam pelajaran nahu di peringkat pertengahan (Alfiyyah Ibni Malik, Syarah Ibni Aqil
dan kitab-kitab setara dengannya), khobar terbahagi kepada 3 jenis : dskp 2.1.1
1- Khobar jumlah
2- Khobar mufrod
3- Khobar syibih jumlah (zul wajhain : memiliki 2 bentuk)

Hak Cipta Terpelihara 11


© Zween Global 2023
[1] KHOBAR JUMLAH (‫ )الخب الجملة‬dskp 2.1.1
i- Khobar jumlah fikliyyah : Khobar yang berbentuk gabungan fiil + fail/naib fail.
ُ ii- Khobar jumlah ismiyyah : Khobar yang berbentuk gabungan mubtadak + khobar.
Khobar jenis ini terbahagi kepada 2 jenis :
i- Keseluruhan khobar merupakan makna mubtadak.
ii- Keseluruhan khobar bukan merupakan makna mubtadak.
(1) KESELURUHAN KHOBAR MERUPAKAN MAKNA MUBTADAK
Khobar ini tidak memerlukan penghubung (robit) dengan mubtadak disebabkan
keseluruhan khobar merupakan makna mubtadak. Khobar ini biasanya merupakan lafaz
bagi hadis dan ucapan seseorang.
btms 149, dskp 2.1.1, 2.1.3, 2.1.4
Makna ُ‫اإلعراب‬ ‫ُالجملةُُاالسمية‬:ُ‫المبتدأُ الخب‬ ُ ‫الجملةُاالسمية‬
Ucapanku : ُ‫ن‬
ُ ‫هللاُ=ُُمبتدأُثا‬
Cukuplah Allah ُ ُ‫بُ=ُُخبُوهوُمضاف‬ ُ ِ ‫َح ْس‬ َ ‫ن ْط ّفُ هللا‬
ُ‫ُح ْس ِ يت‬ َ ‫ن ْط ّفُهللا‬
ُ‫ُح ْس ِ يت‬
bagiku ‫ِي‬ ‫ِي‬
‫الياءُ=ُمضافُإليه‬
ُ ُ ‫ُالجملةُُالفعلية‬:ُ‫الخب‬ ُ ُ
Ucapanku :
ََ
ُ ‫كفُ=ُفعلُماض‬
َ َ ْ َ َ ّ ْ
Cukuplah Allah ُ ‫الياءُ=ُمفعولُب ُه‬ ‫ُهللا‬
ُ ‫ات‬ ُ ‫نط ِ ّ ي‬
‫ف ُ كف ِ ي‬ ُ ‫ُهللا‬
ُ ‫ات‬ ‫نط ِ يفُكف ِ ي‬
bagiku
ُ ُ‫هللاُ=ُفاعل‬

(2) KESELURUHAN KHOBAR BUKAN MERUPAKAN MAKNA MUBTADAK dskp 2.1.1


Khobar ini memerlukan penghubung (robit) dengan mubtadak disebabkan keseluruhan
khobar bukan merupakan makna mubtadak. Ada 4 bentuk penghubung (robit) :
i- Ada dhomir yang kembali kepada mubtadak.
ii- Ada isim isyarah yang menunjukkan kepada mubtadak.
iii- Pengulangan lafaz mubtadak.
iv- Ada lafaz umum yang merangkumi mubtadak.
i- BENTUK ROBIT : ADA DHOMIR YANG KEMBALI KEPADA MUBTADAK

Makna ُ‫اإلعراب‬ َ ‫ُالجملةُُاالسمية‬:ُ‫الخب‬ ُ‫المبتدأ‬ ُ ‫الجملةُاالسمية‬


ُ‫ف‬ُ ‫أبوُ=ُمبتدأُثانُوهوُمضا‬
َ َ َ َ
‫ْزي ُد‬ ُ ‫زْيدُأبوهُ َج ِال‬
ُ‫الهاءُ=ُمضافُإليهُ&ُضمب‬
Ayah Zaid duduk.
ُ ‫راجعُإىلُالمبتدأ‬
ُ ‫أبوهُ َج ِال‬
‫س‬ ‫س‬
ُ‫َج ِالسُ=ُخب‬
ُ ُ ‫ُالجملةُُالفعلية‬:ُ‫الخب‬ ُ ُ
َ
ُ ‫َق َامُ=ُفعلُماض‬
َ َ َ َ َ َ
ُ ‫ق َامُأب‬ ُ ‫ْزي ُد‬ ُ ُ‫زْيدُق َامُأبوه‬
ُ‫ف‬
ُ ‫أبوُ=ُفاعلُوهوُمضا‬
Ayah Zaid berdiri.
ُ‫الهاءُ=ُمضافُإليهُ&ُضمب‬
‫وه‬
ُ ‫راجعُإىلُالمبتدأ‬
ُ ُ ‫ُالجملةُُاالسمية‬:ُ‫الخب‬ ُ ُ
2 mana (sukatan َ
َ
ُ ‫َمن َو ِانُ=ُمبتدأُثان‬ َ ْ َ ُ‫الس ْمن َُمن َو ِان‬َّ
ُ ‫الس ْمنُ ُ َمن َو ِانُ ِمنهُُ ِب ِد ْره‬
َّ
takaran spt cupak)
minyak sapi itu ُ ‫نُ=ُحرفُج ُر‬ ُْ ‫ِم‬
ُ‫م‬ َ ْ
ُ‫م‬ ُ ‫ِب ِدره‬
berharga 1 dirham.

Hak Cipta Terpelihara 12


© Zween Global 2023
ُ‫الهاءُُ=ُاسمُمجرورُُ&ُضمب‬
ُ ‫راجعُإىلُالمبتدأ‬
َ
ُ ‫ُ=ُخب‬
ُ ‫ِب ِد ْرهم‬
btms 149, dskp 2.1.1, 2.1.3, 2.1.4

ii- BENTUK ROBIT : ADA ISIM ISYARAH YANG MENUNJUKKAN KEPADA MUBTADAK

Makna ُ‫اإلعراب‬ ‫ُالجملةُُاالسمية‬:ُ‫المبتدأُ الخب‬ ُ ‫الجملةُاالسمية‬


َ َ ۡ َّ
ُ ‫ذُ⁠ٰ  ِل‬
Pakaian yang berupa ُ‫كُ=ُمبتدأُثانُ&ُاسم‬
ࣱ‫َ َ َ ۡ ر‬ َ ُُ‫َو ِل َباسُٱلتق َوى‬
taqwa itulah yang ُ ‫إشارةُراجعُإىلُالمبتدأ‬ ُ ‫خ‬
‫ب‬ ُ ُ‫ك‬ ُ ‫ِلباسُ ذُ⁠ٰ  ِل‬ ࣱ‫َ َ َ ۡ ر‬
sebaik-baiknya. ُ‫ب=ُُخب‬
ࣱ‫َ ۡ ر‬
ُ ‫خ‬ ُ ُ
‫ب‬ ‫خ‬ ُ ‫ذُ⁠ٰ  ِل‬
ُ ُ‫ك‬
ُ ُ ‫ُالجملةُُالفعلية‬:ُ‫الخب‬ ُ ُ
ْ َ َ
ُ ‫جاءتُ=ُفعلُماض‬
Perempuan itu ُ ‫الياءُ=ُمفعولُب ُه‬ َ َْ َ َْ َ َ َْ َ َْ َ
datang kepadaku. ُ‫ِتلكُ=ُفاعلُ&ُاسم‬
َ ‫ك‬
ُ ‫ل‬ ‫ُت‬
ِ ‫ت‬‫ي‬ ِ ‫ت‬ ‫اء‬‫ج‬ ُ ‫ة‬
ُ ‫أ‬
‫ر‬ ‫الم‬ ُ ُُ
‫ك‬ ‫ل‬ ‫ُت‬
ِ ‫ت‬‫المرأةُجاء ي‬
ِ ‫ت‬
ُ ‫إشارةُراجعُإىلُالمبتدأ‬
btms 149, dskp 2.1.1, 2.1.3, 2.1.4
iii- BENTUK ROBIT : PENGULANGAN LAFAZ MUBTADAK
Biasanya digunakan untuk perkara yang agung dan perlu dibesarkan.
Makna ُ‫اإلعراب‬ ‫ُالجملةُاالسمي ُة‬:ُ‫الخب‬ ُ‫المبتدأ‬ ُ ‫الجملةُاالسمية‬
Hari yang ُ‫اسمُاستفهامُف‬ ُ=ُ‫َما‬ َۡ
‫ي‬ َۡ َۡ ١ ُُ‫ٱلق ِار َعة‬
ُ ُ‫۝‬
‫ٱلق ِار َع ُة َماُُٱلق ِار َع ُة‬
menggemparkan, ّ
ُ‫ن‬ُ ‫محلُرفعُمبتدأُثا‬ َۡ
apa dia hari yang َۡ ‫َماُٱلق ِار َع ُة‬
menggemparkan itu? ُ ُ=ُُ‫ٱلق ِار َعة‬
‫خب‬

iv- BENTUK ROBIT : ADA LAFAZ UMUM YANG MERANGKUMI MUBTADAK

Makna ُ‫اإلعراب‬ ‫ُالجملةُالفعلية‬:ُ‫المبتدأُ الخب‬ ُ ‫الجملةُاالسمية‬


ُ ُ‫ِن ْع َمُ=ُفعلُماضُجام ُد‬
َ َّ ‫َزْيد ُِن ْع َم‬
‫زْي ُد‬
Zaid adalah َّ َّ ‫ِن ْع َم‬
sebaik-baik lelaki.
ُ‫الرجلُُ=ُفاعلُ&ُعموم‬ ُ‫ُالرجل‬ ُ‫ُالرجل‬
‫يدخلُتحتهُالمبتدُأ‬

[2] KHOBAR MUFROD (‫ )الخب المفرد‬dskp 2.1.1


Khobar mufrod : Selain khobar jumlah & khobar syibih jumlah.
Khobar jenis ini terbahagi kepada 2 jenis :
i- Khobar mufrod jamid (isim tidak muncul daripada masdar)
ii- Khobar mufrod musytaq (isim yang muncul daripada masdar)
(1) KHOBAR MUFROD JAMID
Khobar jenis ini tidak mengandungi dhomir yang kembali kepada mubtadak.
Biasanya khobar jenis ini adalah isim nakiroh. Hukumnya rofak.
Bentuk khobar mufrod mestilah sesuai dengan mubtadak (mufrod / musanna / jamak /
muzakkar / muannas).
Contoh-contoh Khobar Mufrod Jamid :
َ َ perempuan (ُ‫)ا ْم َ َرأة‬, َ
a- Isim jenis seperti abang (ُ‫)أخ‬, lelaki (ُ‫)رجل‬, ِ gunung (ُ‫)ج َبل‬.
b- Masdar seperti kebenaran (ُ‫)حق‬, َ kezaliman (ُ‫)ظلم‬, keadilan (ُ‫)ع ْدل‬. َ

Hak Cipta Terpelihara 13


© Zween Global 2023
(Seperti Khobar Mufrod Jamid) Khobar Mufrod Musytaq yang tidak beramal dengan amal fiil,
tidak mengandungi dhomir :
َْ َ َ ْ
ِ cermin (ُ‫)م ْرآة‬,
a- Isim alat seperti kunci (ُ‫)مفتاح‬, ِ mesin basuh (ُ‫)مغسلة‬. ِ
ً َ َ َ ْ َ ْ َ
b- Isim makan seperti tempat melontar (ُ‫)مرم‬, kedai dobi (ُ‫)مغسلة‬, kantin (ُ‫)مط َعم‬.
ْ
ْ َ
c- Isim zaman seperti waktu matahari tenggelam (ُ‫)مغ ِرب‬, waktu kelahiran (ُ‫)م ْو ِلد‬.
َ

Makna ‫الجملة االسمية‬ ‫المثال‬ ‫ مفرد جامد‬: ‫الخب‬


َ َ َ َ
Zaid ialah abang kamu. ُ ‫زْيدُأخ‬
‫وك‬ ُ‫أخ‬ ‫س‬
ُ ‫اسمُالجن‬
Ini ialah kebenaran. ‫ق‬ َ ‫َه َذ‬
ُ ‫اُح‬ ُ ‫َح‬
‫ق‬ ‫المصدر‬
Ini ialah 2 kunci. ُ ‫ان‬
ُ ِ ‫اح‬ َ ‫َه َذانُم ْف َت‬ ُ ‫اح‬
َْ
ُ ‫ِمفت‬ ُ ‫اسمُاآلل ُة‬
ِ ِ
ْ َ ََْ َ َ
Itu ialah tempat Zaid melontar. ُ ‫ذ ِلكُمرمُزي ُد‬ ُ ً ‫َم ْر‬
‫م‬ ‫اسمُالمكان‬
ْ َ َ َ ْ َ
Ini ialah waktu matahari tenggelam. ُ‫اُالمغ ِرب‬ ‫هذ‬ ُ‫المغ ِرب‬ ‫ن‬
ُ ‫اسمُالزما‬
btms 150, dskp 2.1.1, 2.1.4
Kadangkala khobar mufrod jamid mengandungi dhomir yang kembali kepada mubtadak
apabila ia ditakwil menjadi isim musytaq. dskp 2.1.1
Contoh khobar mufrod jamid yang ditakwil menjadi isim musytaq :
َ
i- Singa (ُ‫ )أ َسد‬ditakwil sebagai orang yang berani (ُ‫)ش َجاع‬
ii- Keldai (ُ‫)ح َمار‬ َ
ِ ditakwil sebagai orang yang bodoh (ُ‫َ)ب ِليد‬
iii- Laut (ُ‫ َ)ب ْحر‬ditakwil sebagai orang yang pemurah (ُ‫)ك ِريم‬.
Ketiga-tiga contoh ini merupakan isim jenis yang ditakwil sebagai isim musytaq sesuai
dengan konsep tasybih dalam ilmu balaghah.
S : Kenapa isim musytaq yang tidak beramal dengan amal fiil = tidak mengandungi dhomir
manakala isim musytaq yang beramal dengan amal fiil = mengandungi dhomir?
J : Untuk memahami perbahasan isim musytaq yang mengandungi dhomir atau tidak, kita
perlu mendalami perbahasan amil-amal-makmul antara fiil dan fail terlebih dahulu.
Pada asasnya, fiil merupakan amil yang merofakkan fail. Fail sentiasa berada setelah fiil.
َْ َ َ َ َ َ َ
َ ‫)ج‬
Ayat 1 : (ُ‫اءُزيد‬ Ayat 2 : (ُ‫)جل ْست‬ َُ ‫امُه‬
Ayat 3 : (‫و‬ ُ ‫)ع ْمروُق‬
َ
Amil rofak : fiil (ُ‫)ج َاء‬ َ ‫)ج َل‬
Amil rofak : fiil (ُ‫س‬ َ َ
Amil rofak : fiil (ُ‫)ق َام‬
Amal fiil : merofakkan fail Amal fiil : merofakkan fail Amal fiil : merofakkan fail
َ
Makmul marfuk : fail (ُ‫)زْيد‬ Makmul marfuk : fail (‫)التاء‬ Makmul marfuk : fail (ُ‫)ه َو‬
btms 150, dskp 2.1.1, 2.1.4
َْ
Dalam ayat 1, fail berbentuk isim zohir (ُ‫)زيد‬. Fail isim zohir : Fail selain bentuk dhomir.
- Ketika fail berbentuk isim zohir, maka fiil tidak boleh merofakkan dhomir. Ketika
tiada fail berbentuk isim zohir, barulah fiil tersebut merofakkan fail isim dhomir spt
ayat 2 dan ayat 3.

Dalam ayat 2, fail berbentuk isim dhomir bariz (‫)التاء‬. Dhomir bariz : Dhomir yang nampak dan
ditulis dalam ayat.
- Ketika fail berbentuk isim dhomir, maka fail wajib berbentuk dhomir muttasil rofak
(bariz & mustatir)

َُ ‫)ه‬. Dhomir mustatir: Dhomir yang


Dalam ayat 3, fail berbentuk isim dhomir mustatir (‫و‬
tersembunyi dan tidak ditulis dalam ayat.

Hak Cipta Terpelihara 14


© Zween Global 2023
Setelah faham perkara ini, kita perlu tahu bahawa isim musytaq yang beramal dengan amal
fiil juga merofakkan fail dan naib fail sepertimana fiil lakukan.

Amil rofak = Fiil Amil rofak = Isim musytaq Amil rofak = Isim musytaq
Makmul marfuk = Zohir Makmul marfuk = Dhomir Makmul marfuk = Zohir
َ َ َ َ َ َ
‫سُ ْزي ُد‬ُ ‫جل‬ ‫زْي ُدُ َج ِالسُه َُو‬ ‫وه‬ َ ‫َبكر‬
ُ ‫ُج ِالسُأخ‬
Amil rofak = Fiil Amil rofak = Isim musytaq Amil rofak = Isim musytaq
Makmul marfuk = Dhomir Makmul marfuk = Dhomir Makmul marfuk = Zohir
َ َ َ
َُ ‫َع ْمروُق‬
ُ‫امُه َو‬ ‫َع ْمروُقا ِئمُُه َُو‬ ‫َص ِالحُقا ِئمُُ َر ِفيق ُه‬

(2) KHOBAR MUFROD MUSYTAQ dskp 2.1.1


Khobar Mufrod Musytaq yang beramal dengan amal fiil, mengandungi dhomir yang kembali
kepada mubtadak dengan syarat tidak merofakkan isim zohir. Biasanya khobar jenis ini
adalah isim nakiroh. Hukumnya rofak. Bentuk khobar mufrod mestilah sesuai dengan
mubtadak (mufrod / musanna / jamak / muzakkar / muannas).
Contoh-contoh Khobar Musytaq :
َ َ yang bertolak (ُ‫)م ْن َطلق‬.
a- Isim fail seperti yang berdiri (ُ‫)قا ِئم‬, yang duduk (ُ‫)ج ِالس‬, ِ
b- Isim maf’ul seperti yang disukai (ُ‫)م ْحبوب‬, َ yang dipukul (ُ‫)م ّْصوب‬.
َ yang dipuji (ُ‫)م ْحمود‬, َ
َ َ
c- Sifah musyabbahah seperti yang dermawan (ُ‫)ك ِريم‬, yang pengecut (ُ‫)ج َبان‬.
ِ َّ َ
d- Sighoh mubalaghoh seperti yang amat jujur (ُ‫)صديق‬, ِ yang banyak ilmu (ُ‫)عَل َمة‬.
َ َ َ َ َ َ
e- Isim tafdhil seperti maha agung (ُ‫)أ ْعظم‬, lebih tahu (ُ‫)أ ْعلم‬, paling manis (ُ‫)أ ْحل‬.

Makna ‫الجملة االسمية‬ ‫المثال‬ ‫ مفرد‬: ‫الخب‬


َ َ َ َ
Kami adalah pelajar. ُ ‫ن ْحنُق ِائم‬
‫ون‬ ‫م‬
ُ ‫ق ِائ‬ ‫ل‬
ُ ‫اسمُالفاع‬
Fatimah disukai. َ ‫َفاط َمة َُم ْحب‬
‫وب ُة‬ ُ ‫َم ْحب‬
‫وب‬ ‫ل‬
ُ ‫اسمُالمفعو‬
ِ
َ َ َ ََ ْ َ َ
2 perempuan adalah dermawan. ‫ان‬
ُ ِ ‫انُك ِريمت‬ ِ ‫المرأت‬ ‫يم‬
ُ ‫ك ِر‬ ‫الصفةُالمشبه ُة‬
‫يق‬
ُ ‫ُصد‬
ِ َ َ ِ
Abu Bakar amat jujur. ِ ‫أبوُبكر‬ ‫يق‬
ُ ‫ِصد‬ ‫الصيغةُالمبالغة‬
َ َ َ َ
Allah maha agung. ُ ‫هللاُأ ْعظ‬
‫م‬ ُ ‫أ ْعظ‬
‫م‬ ‫ل‬
ُ ‫اسمُالتفضي‬
btms 150, dskp 2.1.1, 2.1.4

(2.1) KHOBAR MUFROD MUSYTAQ MENGANDUNGI DHOMIR MUSTATIR


Pada asalnya, khobar mufrod musytaq mengandungi dhomir mustatir (tersembunyi) yang
kembali kepada mubtadak apabila tidak merofakkan fail isim zohir.

‫الجملةُاالسمي ُة‬ ُ ‫الجملةُالفعلي ُة‬


َ َ
ُ‫َع ْمروُق ِائمُه َو‬ ُ‫امُ َع ْمرو‬
َُ ‫ق‬
ُ ‫َع ْمروُ=ُمبتدُأ‬ ُ ‫قامُ=ُفعل‬
َ َ
َ
ُ‫ق‬
ُ ‫خبُمفردُمشت‬ُ ُ=ُ‫ق ِائم‬ ُ ‫َع ْمروُ=ُفاع‬
ُ‫ل‬
ُّ
‫ُمستب‬ ‫ه َُوُ=ُفاعلُضمب‬
btms 150, dskp 2.1.3, 2.1.4

Hak Cipta Terpelihara 15


© Zween Global 2023
Ketika 5 jenis isim musytaq di atas merofakkan fail isim zohir, maka ia tidak mengandungi
dhomir yang kembali kepada mubtadak.

‫الجملةُاالسمي ُة‬ ُ ‫الجملةُاالسمي ُة‬


َ َ َ
ُ‫َع ْمروُق ِائمُغَل َماه‬ ُ‫َع ْمروُق ِائمُُه َو‬
ُ ‫َع ْمروُ=ُمبتدُأ‬ ُ ‫َع ْمروُ=ُمبتدُأ‬
َ َ
ُ‫ق‬ُ ‫=ُخبُمفردُمشت‬ُ ُ‫ق ُ ق ِائم‬
ُ ‫=ُخبُمفردُمشت‬
ُ ُ‫ق ِائم‬
َ
ُّ
ُ ‫ُمستب غَل َماُ=ُفاعلُظاه ُرُوهوُمضاف‬ ‫ه َُوُ=ُفاعلُضمب‬
‫الهاءُ=ُمضافُإليه‬

(2.2) DHOMIR BARIZ DAN DHOMIR MUSTATIR


Hukum semua dhomir adalah mabni ada mahal ikrob (fi mahal rofak/nasob/jar)
Dhomir Bariz : Dhomir yang nampak dan ditulis dalam ayat.
Dhomir Mustatir : Dhomir yang tersembunyi dan tak ditulis dalam ayat.
i- DHOMIR BARIZ
Dhomir Bariz terbahagi kepada 2 :
a- Dhomir Muttasil : Dhomir yang bersambung dengan amilnya.
b- Dhomir Munfasil : Dhomir yang terpisah daripada amilnya.

DHOMIR

MUNFASIL (Bariz) MUTTASIL

Rofak Nasob Bariz Mustatir (Rofak)

Rofak Nasob Jar

ii- DHOMIR MUSTATIR


Dhomir Mustatir merupakan dhomir muttasil dengan hukum rofak mahalli tetapi
menggunakan bentuk dhomir rofak munfasil.

Hak Cipta Terpelihara 16


© Zween Global 2023
‫‪a- DHOMIR ROFAK MUTTASIL‬‬

‫ضمب الرفع‬
‫ر‬ ‫الفعل‬ ‫ضمب الرفع‬
‫ر‬ ‫الفعل‬ ‫ضمب الرفع‬
‫ر‬ ‫ضمب الرفع‬
‫ر‬
‫فعل األمر‬ ‫ْ‬
‫المتصل‬ ‫المضارع‬ ‫المتصل‬ ‫الماض‬
‫ِ‬ ‫المتصل‬ ‫المنفصل‬
‫َيفعلُُه َوُ‬
‫ْ‬
‫ه َوُ‬ ‫ََ َ َ‬
‫لُهوُ‬ ‫فع ُ‬ ‫ه َوُ‬ ‫ه َوُ‬
‫ْ َ‬ ‫َ َ‬
‫َيفعَل ِنُ‬ ‫ا‬ ‫ف َع ُ‬
‫َل‬ ‫ا‬ ‫ه َماُ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َيفعلونُ‬ ‫و‬ ‫ف َعلوُا‬ ‫و‬ ‫ه ُْ‬
‫م‬
‫َت ْفعلُُ ِ َ‬ ‫َََ ْ‬
‫هُ‬ ‫َ َ ي‬ ‫ِ ي َُ‬
‫ه‬ ‫تُ ِ َ‬
‫هُ‬‫ي‬ ‫فع ل‬ ‫ِ ي َُ‬
‫ه‬ ‫ِ ي َُ‬
‫ه‬
‫ْ‬ ‫َ َََ‬
‫تفعَل ِنُ‬ ‫ا‬ ‫فعلتا‬ ‫ا‬ ‫ه َماُ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َيفعل َُ‬
‫ن‬ ‫ُ‬
‫ن‬ ‫ف َعل َُ‬
‫ن‬ ‫ُ‬
‫ن‬ ‫ه َُّ‬
‫ن‬
‫ْ ْ َْ َ‬ ‫َْ َ‬ ‫َْ َ‬ ‫َْ‬ ‫َْ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َْ َ‬
‫ل أنتُ‬ ‫ا فع ُ‬ ‫أنتُ‬ ‫تفعلُُأنتُ‬ ‫أنتُ‬ ‫ف َعل ُ‬
‫ت‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫أنتُ‬
‫ْ َ‬ ‫َْ َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫َل‬
‫ا فع ُ‬ ‫ا‬ ‫تفعَل ِنُ‬ ‫ا‬ ‫ف َعلت َماُ‬ ‫ت َماُ‬ ‫أنت َماُ ُ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫افعلوُا‬ ‫و‬ ‫تفعلونُ‬ ‫و‬ ‫ف َعلت ُْ‬
‫م‬ ‫ت َّنُ‬ ‫أنت ْمُ ُ‬
‫ْ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫ل‬
‫ا فع ِ ي ُ‬ ‫يُ‬ ‫تفع ِل َُ‬
‫ت‬ ‫يُ‬ ‫ف َعل ِ ُ‬
‫ت‬ ‫ُِ‬
‫ت‬ ‫أن ِتُ ُ‬
‫ْ َ‬ ‫َْ َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫َل‬
‫ا فع ُ‬ ‫ا‬ ‫تفعَل ِنُ‬ ‫ا‬ ‫ف َعلت َماُ‬ ‫ت َماُ‬ ‫أنت َماُ ُ‬
‫افعل َُ‬
‫ن‬
‫ْ‬
‫ُ‬
‫ن‬
‫َ‬
‫تفعل َُ‬
‫ن‬
‫َْ‬
‫ُ‬
‫ن‬
‫َ‬
‫ف َعل ّ َُّ‬
‫ت‬
‫َ‬
‫ت َّنُ‬ ‫تُ ُ‬ ‫َأ ْن ّ َّ‬
‫ََ‬ ‫َْ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫أفعلُُأناُ‬ ‫أناُ‬ ‫ف َعلتُ‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫أناُ ُ‬
‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫نفعلُُن ْحنُ‬ ‫ن ْحنُ‬ ‫ف َعلنا‬ ‫ناُ‬ ‫ن ْحنُ ُ‬

‫‪b- DHOMIR NASOB MUTTASIL & DHOMIR JAR MUTTASIL‬‬

‫ضمب الجر‬
‫ر‬ ‫ضمب الجر‬
‫ر‬ ‫الفعل‬ ‫ضمب النصب‬
‫ر‬ ‫ضمب الرفع‬
‫ر‬
‫حرف الجر‬ ‫حرف الجر‬ ‫ْ‬
‫المتصل‬ ‫المتصل‬ ‫الماض‬
‫ِ‬ ‫المتصل‬ ‫المنفصل‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬
‫ِب ِهُ‬ ‫ِهُ‬ ‫ل ُه‬ ‫هُ‬ ‫ضبهُ‬ ‫هُ‬ ‫ه َوُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬
‫ِب ِه َماُ‬ ‫ِه َماُ‬ ‫له َماُ‬ ‫ه َماُ‬ ‫ضب ه َماُ‬ ‫ه َماُ‬ ‫ه َماُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬
‫ِب ِه ْمُ‬ ‫ِه ُْ‬
‫م‬ ‫له ْمُ‬ ‫ه ُْ‬
‫م‬ ‫ضب ه ْمُ‬ ‫ه ُْ‬
‫م‬ ‫ه ُْ‬
‫م‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َ‬
‫ِب َهاُ‬ ‫ها‬ ‫ل َهاُ‬ ‫ها‬ ‫ضب َهاُ‬ ‫ها‬ ‫ِ ي َُ‬
‫ه‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬
‫ِب ِه َماُ‬ ‫ِه َماُ‬ ‫له َماُ‬ ‫ه َماُ‬ ‫ضب ه َماُ‬ ‫ه َماُ‬ ‫ه َماُ‬
‫ِب ِه َّنُ‬ ‫ِه َُّ‬
‫ن‬ ‫له َُّ‬
‫ن‬ ‫ه َُّ‬
‫ن‬ ‫ضب ه َّنُ‬ ‫َ ََ‬ ‫ه َُّ‬
‫ن‬ ‫ه َُّ‬
‫ن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ َ‬ ‫َ‬ ‫َْ َ‬
‫ِبكُ‬ ‫ُ‬
‫ك‬ ‫ل ُ‬
‫ك‬ ‫ُ‬
‫ك‬ ‫ضبكُ‬ ‫ُ‬
‫ك‬ ‫أنتُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َْ‬
‫ِبك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫لك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫ضبك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫أنت َماُ ُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َْ‬
‫ِبك ْمُ‬ ‫ك ُْ‬
‫م‬ ‫لك ْمُ‬ ‫ك ُْ‬
‫م‬ ‫ضبك ْمُ‬ ‫ك ُْ‬
‫م‬ ‫أنت ْمُ ُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َْ‬
‫ِب ِكُ‬ ‫ُِ‬
‫ك‬ ‫ل ُِ‬
‫ك‬ ‫ُِ‬
‫ك‬ ‫ضب ِكُ‬ ‫ُِ‬
‫ك‬ ‫أن ِتُ ُ‬
‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َْ‬
‫ِبك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫لك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫ضبك َماُ‬ ‫ك َما‬ ‫أنت َماُ ُ‬
‫ِبك َّنُ‬ ‫ك َّنُ‬ ‫لك َّنُ‬
‫َ‬
‫ك َّنُ‬ ‫ضبك َّنُ‬ ‫َ ََ‬ ‫ك َّنُ‬ ‫تُ ُ‬ ‫َأ ْن ّ َّ‬
‫َ ََ‬ ‫ََ‬
‫ِ يُ‬
‫ت‬ ‫يُ‬ ‫ِ يُ‬
‫ىل‬ ‫يُ‬ ‫ضُب ِ يتُ‬ ‫يُ‬ ‫أناُ ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِبناُ‬ ‫ناُ‬ ‫لناُ‬ ‫ناُ‬ ‫ضبناُ‬ ‫ناُ‬ ‫ن ْحنُ ُ‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪17‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
c- DHOMIR ROFAK MUNFASIL & DHOMIR NASOB MUNFASIL
َ ََ َّ ّ ‫َأ ْن‬ َْ َْ َْ َْ َ َْ
ُ‫ن ْحن‬ ُ‫أنا‬ ُ‫ت‬ ُ‫أنت َما‬ ُ‫أن ِت‬ ُ‫أنت ْم‬ ُ‫أنت َما‬ ُ‫أنت‬ ُ‫ه َّن‬ ُ‫ه َما‬ َ ِ
ُ‫ه‬‫ي‬ ُ‫ه ْم‬ ُ‫ه َما‬ ُ‫ه َو‬
َ َ َ
‫ِإ َّيانا‬ ُ‫ِإ َّيا َي‬ ُ‫ِإ َّيُاك َّن‬ ‫ِإ َّيُاك َما‬ ُ‫ِإ َّيا ِك‬ ُ‫ِإ َّيُاك ْم‬ ‫ِإ َّيُاك َما‬ ُ‫ِإ َّياك‬ ُ‫ِإ َّياهُ َّن‬ ‫ِإ َّياهُ َما‬ ‫ِإ َّياها‬ ُ‫ِإ َّياهُ ْم‬ ‫ِإ َّياهُ َما‬ ُ‫ِإ َّياه‬

(2.3) KHOBAR MUFROD MUSYTAQ MENGANDUNGI DHOMIR BARIZ


Pada asalnya, khobar mufrod musytaq menjadi khobar bagi mubtadak yang dekat.
Kadangkala, ia boleh menjadi khobar bagi mubtadak yang jauh. Apabila ia menjadi khobar
bagi mubtadak yang jauh, maka khobar mufrod musytaq wajib mengandungi dhomir bariz
(nampak) yang kembali kepada mubtadak jauh.

Sebagai khobar bagi mubtadak dekat Sebagai khobar bagi mubtadak jauh
َ َ َ َ
ُ‫زْيدُ َع ْمروُض ِاربهُ ه َو‬ ‫زْي ُدُ َع ُْمروُض ِاربهُُهو‬
Amru memukul Zaid Zaid memukul Amru
َ
ُ‫ل‬ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأُأو‬ ُ ‫زيدُ=ُمبتدأ أول‬
ُ ‫عمروُ=ُمبتدأ ثان‬ ُ‫ن‬ُ ‫َع ُْمروُ=ُمبتدأُثا‬
ُ ‫الثانُوهوُمضاف‬ ْ
َ ِ ‫ض ِاربُ=ُخب للمبتدأ‬ ُ ‫ض ِاربُ=ُخب للمبتدأ األولُوهوُمضاف‬
ْ
ُ ‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُزي ُد‬ ُ ‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُ َعمر ُو‬
‫ه َُوُ=ُفاعلُ&ُضمبُراجعُإىلُعمرو‬ ‫هوُ=ُفاعلُ&ُضمبُراجعُإىلُزيد‬

Semasa ia menjadi khobar bagi mubtadak yang jauh, khobar mufrod musytaq wajib
mengandungi dhomir bariz (nampak) yang kembali kepada mubtadak jauh sama ada
menimbulkan kekeliruan atau tidak.

ُ)Ada kekeliruan(ُُ‫َماُأ ِمنُاللبس‬


ْ َّ َ َ ُ )Tiada kekeliruan(ُُ‫أ ِمنُاللبس‬
ْ َّ َ َ
َ َ َ ْ َ
‫زْي ُدُ َع ُْمروُض ِاربهُُهو‬ ‫زْي ُدُ ِهندُض ِارب َهُاُهو‬

Zaid memukul Amru Zaid memukul Hindun.


َ
ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأ أول‬ ُ ‫زيدُ=ُمبتدأ أول‬
ْ
ُ‫ن‬ُ ‫َع ُْمروُ=ُمبتدأُثا‬ ُ‫ن‬ُ ‫ِهندُ=ُمبتدأُثا‬
ُ ‫ض ِاربُ=ُخب للمبتدأ األولُوهوُمضاف‬ ُ ‫ض ِاربُ=ُخب للمبتدأ األولُوهوُمضاف‬
ْ َ
ُ ‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُ َعمر ُو‬ ُ ‫هاُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُ ِهن ُد‬
‫هوُ=ُفاعلُ&ُضمبُراجعُإىلُزيد‬ ‫هوُ=ُفاعلُ&ُضمبُراجعُإىلُزيد‬
btms 151, dskp 2.1.3, 2.1.4
S : Kenapa berlaku kekeliruan dalam ayat (‫اربهُهو‬
َ َ َْ
ِ ‫? )زيدُعمروُض‬
J : Kerana Zaid dan Amru sama-sama lelaki.
*Maklumat Tambahan : Hanya di subtopik ini sahaja ada fail berbentuk dhomir munfasil
َُ ‫ )ه‬dalam ayat di atas.
rofak seperti (‫و‬

Hak Cipta Terpelihara 18


© Zween Global 2023
[3] KHOBAR SYIBIH JUMLAH (‫ )الخب شبه الجملة‬dskp 2.1.1
Khobar ini juga dikenali sebagai zul wajhain : memiliki 2 bentuk iaitu khobar berbentuk jumlah
dan berbentuk mufrod kerana khobar menggunakan zorof dan huruf jar. Khobar ini memiliki
2 bentuk kerana zorof dan huruf jar perlu berpaut (bertaalluq) pada fiil (jumlah fikliyyah) atau
isim fail (mufrod).
Khobar jumlah dan khobar mufrod tersebut merupakan mutaallaq (tempat berpaut) yang
wajib dibuang. Mutaallaq yang wajib dibuang inilah merupakan khobar sebenar dalam
khobar syibih jumlah. Nama penuh khobar syibih jumlah ialah khobar syibih jumlah wa syibih
mufrod.
btms 152-153, dskp 2.1.1, 2.1.3, 2.1.4

Mutaallaq mahzuf: khobar mufrod Mutaallaq mahzuf : khobar jumlah


َّ َ َ َْ َ َّ َ َ َْ َ
ُ‫زْيدُ ِ يفُالد ِار‬ ُ‫زْيدُ ِعندك‬ ُ‫زْيدُ ِ يفُالد ِار‬ ُ‫زْيدُ ِعندك‬
َّ َ َْ َ َْ َ ْ َْ َّ َ َ َ َ َْ ََ ْ َْ
ُ ُ‫ار‬
ِ ‫زي ُدُك ِائنُُ ِ يفُالد‬ ُ‫ك‬
ُ ‫زي ُدُمست ِق ُرُ ِعند‬ ُ ُ‫ار‬
ِ ‫تُ ِ يفُالد‬ ُ ‫زْي ُدُث َب‬ ُ ‫زي ُدُ ِاستق َّرُ ِعند‬
ُ‫ك‬
َ َ َ َ
ُ ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬ ُ ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬ ُ ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬ ُ ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬
َّ َ َّ َ َّ َ َ َّ ََ
ُ‫ك ِائنُ=ُمتعلق‬ ُ‫م ْست ِقرُ=ُمتعلق‬ ُ‫ث َبتُ=ُمتعلق‬ ُ‫ِا ْستق َُّرُ=ُمتعلق‬
ُ ‫محذوف‬ ُ ‫محذوف‬ ُ ‫محذوف‬ ُ ‫محذوف‬
َْ َْ
ُ ‫ِ يفُ=ُحرفُج ُر‬ ُ‫ِعند=ُظرفُوهو‬ ُ ‫ِ يفُ=ُحرفُج ُر‬ ُ‫ِعن ُد=ُظرفُوهو‬
َّ َّ
ُ ‫الد ِارُ=ُاسمُمجرو ُر‬ ُ‫ف‬
ُ ‫مضا‬ ُ ‫الد ِارُ=ُاسمُمجرو ُر‬ ُ‫ف‬
ُ ‫مضا‬
َ َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ‫كُ=ُمضافُإليه‬

Untuk memahami lebih lanjut tentang hubungan mutaallaq dengan zorof dan huruf jar, kita
boleh memberikan analogi berikut:

Hak Cipta Terpelihara 19


© Zween Global 2023
Biasanya zorof dan huruf jar akan berpaut pada fiil seperti contoh berikut:
ََ َ َ َ ِّ َ َ ْ َ َ َْ َ َ َ
ُ‫َأ كتب ُِبالقل ِم‬ ُ‫ق َامُالمعلمُأمامُالفص ِل‬
ْ ُ‫المد َر َس ِة‬ُ‫ذهبُزيدُ ِإىل‬
َ َ ‫ذ َه‬ َ
ُ‫ع‬ُ ‫َأ كتبُ=ُفعلُمضار‬ ُ ‫ق َامُ=ُفعلُماض‬ ُ ‫بُ=ُفعلُماض‬
َ ِّ َ
ُّ
ُ َ ‫ُمستب‬ ‫أناُ=ُفاعلُضمب‬ ُ ُ‫َالم َعلمُ=ُفاعل‬ ُ ُ‫زْيدُ=ُفاعل‬
ِّ َ ِّ َ َ ِّ َ
ُ‫ب‬
ُ ‫امُ ِبُ=ُحرفُجرُمتعلقُبأ كت‬ َُ ‫ب ُ أمام ُ=ُظرف ُمكانُمتعلقُبق‬ ُ َ ‫ِإىلُ=ُحرفُجرُمتعلقُبذه‬
ََ ْ َ
‫مُ=ُاسمُمجرو ُر‬
ُ ِ ‫القل‬ ُ ‫وهوُمضاف‬ ‫المد َر َس ِةُ=ُاسمُمجرو ُر‬
َ
‫الف ْص ِلُ=ُمضافُإليه‬

HURUF JAR / KHOFADH


ْ َ َ َ َ َ َ َ َ
ُ‫ِم ْنُ–ُ ِإىلُ–ُ َع ْنُ–ُ َعلُ–ُُ ِ يفُ–ُر َّبُ–ُ ِبُ–ُكُ–ُ ِلُ–ُ َوُ–ُ ِبُ–ُتُ–ُ َعداُ–ُُخَلُ–ُ َحاشاُ–ُمذ‬
ْ
ُ‫–ُمنذُ–ُ َح َّّت‬
Selain fiil, zorof dan huruf jar juga boleh berpaut pada isim yang berfungsi seperti fiil. Antara
isim yang berfungsi seperti fiil iaitu menjadi mutaallaq (tempat berpaut) bagi zorof dan huruf
jar ialah :
َ َ َ ً َ ْ
a- Isim fail seperti ayat (ُ‫ُفُهذاُاأل ْم ِر‬‫ُ)كنُع ِاد ََل ي‬bermaksud: Jadilah adil dalam perkara ini.
َ َ ْ َ ْ
b- Isim maf’ul seperti ayat (‫ومهُا‬ ِ ‫ ) ِهندُُمحبوبةُ ِ يفُ ق‬bermaksud: Hindun disukai oleh
kaumnya.
َ bermaksud: Amru berani di
َ ُ‫)ع ْمروُ ش َجاعُ ف‬
c- Sifah musyabbahah seperti ayat (ُ‫الح ْر ِب‬ ‫ِي‬
medan perang.
َ َ
d- Sighoh mubalaghoh seperti ayat (ُ‫ُف ُِإ َجازة‬ ‫ )الكسول ِ ي‬bermaksud: Si pemalas itu sedang
bercuti.
َ َْ
e- Isim tafdhil seperti ayat (ُ‫نُُ َبكر‬ ُْ ‫ ) َح ِاذقُأذَكُ ِم‬bermaksud: Haziq lebih bijak daripada
Bakar.
َ ِّ
f- Masdar seperti ayat (ُ‫ َ)يرس ِ يتُ اللقاءُ َم َعه‬bermaksud: Pertemuan dengannya
membuatkanku gembira.
S : Adakah semua khobar yang ada zorof dan huruf jar mesti menjadi khobar syibih jumlah?
J : Tidak. Hanya zorof dan huruf jar dengan mutaallaq mahzuf (tempat berpaut dibuang)
sahaja yang menjadi khobar syibih jumlah.
َ َ َ َ َ ََ ََ ْ
S : Apakah terjemahan bagi mutaallaq mahzuf (ُ‫ َم ْوجود‬/ُ ُ‫ابت‬ ْ ُ ‫ُثب‬/‫? ) ِاستق َُّر‬
ِ ‫ُث‬/‫ُمست ِق ُر‬/ُ‫ُك ِائن‬/‫ُو ِج ُد‬/‫ت‬
J : Ada atau berada.

ُ ُ‫ُشبهُالجملة‬:ُ‫الخب‬ ُ ‫ُمفرد‬:ُ‫الخب‬ ُ ُ‫ُجملة‬:ُ‫الخب‬


َ َ َ ََ َ َ َ َ َْ َ َ َ َ َْ
ُ ِ ‫ك ِائنُأمامُالفص‬/ُ ‫زْيدُ ِا ْستق َُّر‬
‫ل‬ ْ ْ
ُ ِ ‫زيدُقا ِئمُُأمامُالفص‬
‫ل‬ ْ
ُ‫زيدُقامُأمامُالفص ِل‬
Zaid berada di depan kelas Zaid berdiri di depan kelas Zaid berdiri di depan kelas
َ َ َ
ُ ُ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬ ُ ُ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬ ُ ُ‫زْيدُ=ُمبتدُأ‬
َ ََ َ َ
ُ ُ‫مفرد‬/‫ُك ِائنُ=ُخبُجملة‬/‫ِا ْستق َُّر‬ ُ‫ق‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُمفردُمشت‬ ُ ‫ق َامُ=ُفعلُماض‬
ُّ
ُ ‫ُمستب‬ ‫َه َوُ=ُفاعلُضمب‬ ُّ
ُ ‫ُمستب‬ ‫َه َوُ=ُفاعلُضمب‬ ُّ
ُ ‫ُمستب‬ ‫َه َوُ=ُفاعلُضمب‬
َّ ِّ ِّ َ ِّ
ُ‫أمامُ=ُظرفُمكانُمتعلقُُبمتعلق‬ ُ‫أمام ُ=ُظرف ُمكانُمتعلقُبق َامُ أمامُ ُ=ُ ظرفُ ُمكانُ متعلق‬
َ
ُ ‫محذوفُوهوُمضاف‬ ُ ‫ُِبق ِائمُُوهوُمضاف‬ ُ ‫وهوُمضاف‬
ْ َ َ
َ
‫الف ْص ِلُ=ُمضافُإليه‬ ‫الفص ِلُ=ُمضافُإليه‬ ‫الف ْص ِلُ=ُمضافُإليه‬
btms 148-153, dskp 2.1.1, 2.1.3, 2.1.4
Hak Cipta Terpelihara 20
© Zween Global 2023
btms 158-159, dskp 2.1.2

َّ
[4] KHOBAR HARUS MUQODDAM (‫ )الخب المقدم جوازا‬dskp 2.1.2
َّ
Asalnya, mubtadak berada di awal ayat (‫ )المبتدأُ مقدم‬manakala khobar berada setelah
َّ
mubtadak (‫)الخبُ مؤخر‬. Ada kalanya khobar boleh/harus berbentuk khobar muqoddam
(khobar berada di awal ayat) apabila tiada kekeliruan berlaku.
Ada 3 keadaan yang membolehkan/mengharuskan khobar berbentuk khobar muqoddam:
i- Mubtadak berbentuk isim makrifah & khobar berbentuk isim nakiroh
ii- Mubtadak berbentuk isim makrifah & khobar berbentuk zorof atau huruf jar
iii- Marjik dhomir ada pada mubtadak & dhomir ada pada khobar

(1) MUBTADAK BERBENTUK ISIM MAKRIFAH & KHOBAR BERBENTUK ISIM NAKIROH
Asalnya, mubtadak berbentuk isim makrifah dan khobar berbentuk isim nakiroh.
َ
ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُمقد ُم‬ َ َ
‫زْيدَُ=ُمبتدأُمؤخ ُر‬
َ ُ‫ق ِائمُزْيد‬
btms 158, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
ُ ‫ِا ْم َرأةُ=ُخبُمقد ُم‬ َ َ ََ ْ
َ ُ ُ‫اطمة‬ِ ‫ِامرأةُف‬
ُ ‫اط َمةُ=ُمبتدأُمؤخ ُر‬ِ ‫ف‬

(2) MUBTADAK BERBENTUK ISIM MAKRIFAH & KHOBAR BERBENTUK ZOROF ATAU HURUF JAR
َّ
ُ ‫ِ يفُالد ِارُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبخب محذوف‬ َ َّ
َّ
‫زْيدُ=ُمبتدأ مؤخر‬
َ ُ‫ارُزْيد‬
ُِ ‫ِ يفُالد‬
َْ
ُ‫ف‬
ُ ‫ِعندُ=ُظرفُمكانُمتعلقُبخب محذوفُوهوُمضا‬
َ َ ‫ع ْن َد َك‬
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ ُ‫ُع ْمرو‬ ِ
َّ
ُ ‫ع ْمروُ=ُمبتدأ مؤخر‬
َ
btms 158, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4

(3) MARJIK DHOMIR ADA PADA MUBTADAK & DHOMIR ADA PADA KHOBAR
Secara asas, dhomir perlu kembali kepada isim zohir yang menjadi tempat rujuk dhomir
َّ َ mestilah berada sebelum dhomir. Apabila
(marjik dhomir) dan marjik dhomir (ُ‫)م ْر ِجعُالض ِم ِب‬
dhomir berada di awal ayat, maka marjik dhomir berada setelahnya sebagai mubtadak
muakhor.

Hak Cipta Terpelihara 21


© Zween Global 2023
‫َ َ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ْ‬
‫قامُأبوهُزيدُ‬ ‫ُزْيدُق َامُأبوهُ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫َق َامُ=ُفعلُماض ُ‬ ‫زْيدُ=ُمبتدأ مقدم ُ‬
‫َ‬
‫أبو=ُفاعلُوهوُمضاف‬ ‫َق َامُ=ُفعلُماض‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُزي ُد ُ‬ ‫أبو=ُفاعلُوهوُمضاف‬
‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫الجملةُمنُالفعلُوالفاعلُفُمحلُرفعُخب مقدم‬
‫ي‬ ‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُزي ُد ُ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫زْيدُ=ُمبتدأ مؤخر ُ‬ ‫الجملةُمنُالفعلُوالفاعلُفُمحلُرفعُخب‬
‫ي‬ ‫َّ‬
‫مؤخر‬
‫‪Bapa Zaid berdiri.‬‬ ‫‪Bapa Zaid berdiri.‬‬
‫‪btms 158, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4‬‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ َ‬


‫َْ‬
‫أبوهُمنط ِلقُزْيدُ‬ ‫ُزْيدُأبوهُمنط ِلقُ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫أب ُوُ=ُمبتدأُثانُوهوُمضاف‬ ‫َزْيدُ=ُمبتدأ مقدم ُ‬
‫َ‬
‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُزْي ُد ُ‬ ‫أب ُوُ=ُمبتدأُثانُوهوُمضاف‬
‫َْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫نُ‬
‫منط ِلقُ=ُخبُلمبتدأُثا ُ‬ ‫هُ=ُمضافُإليهُ&ُضمبُراجعُإىلُزي ُد ُ‬
‫َّ‬ ‫َْ‬
‫خبُ يفُمحلُرفعُخب مقدم‬ ‫الجملةُمنُالمبتدأُوال ُ‬ ‫نُ‬
‫منط ِلقُ=ُخبُلمبتدأُثا ُ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫زْيدُ=ُمبتدأ مؤخر ُ‬ ‫خبُ يفُمحلُرفعُخب‬ ‫الجملةُمنُالمبتدأُوال ُ‬
‫َّ‬
‫مؤخر‬
‫‪Bapa Zaid bertolak.‬‬ ‫‪Bapa Zaid bertolak.‬‬

‫‪Marjik dhomir (tempat rujuk dhomir) mesti mendahului dhomir melalui 3 cara :‬‬

‫‪Mendahului secara lafaz‬‬


‫‪Mendahului secara lafaz‬‬ ‫‪Mendahului secara hukum‬‬
‫‪dan hukum‬‬
‫َ‬ ‫ْ َّ‬ ‫َ‬
‫زيد أبوه ق ِائم‬ ‫احبها‬
‫ِ ِف الد ِار ص ِ‬ ‫أبوه ق ِائم زيد‬
‫‪Dhomir‬‬ ‫‪Marjik dhomir‬‬ ‫‪Dhomir‬‬ ‫‪Marjik dhomir‬‬ ‫‪Marjik dhomir‬‬ ‫‪Dhomir‬‬
‫‪Khobar‬‬ ‫‪Mubtadak‬‬ ‫‪Mubtadak‬‬ ‫‪Khobar‬‬ ‫‪Mubtadak‬‬ ‫‪Khobar‬‬

‫‪Oleh itu, dhomir dilarang mendahului marjik dhomir secara lafaz dan hukum serentak.‬‬

‫‪Dhomir mendahului secara lafaz dan hukum‬‬


‫ْ َّ‬
‫احبها ِ ِف الد ِار‬
‫ص ِ‬
‫‪Marjik dhomir‬‬ ‫‪Dhomir‬‬
‫‪Khobar‬‬ ‫‪Mubtadak‬‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪22‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
btms 160-161, dskp 2.1.2

َّ
[5] KHOBAR DILARANG MUQODDAM (‫)الخب المقدم ممنوع‬
Ada 5 keadaan yang melarang khobar berbentuk khobar muqoddam:
i- Mubtadak dan khobar sama-sama berbentuk isim makrifah atau mubtadak dan
khobar sama-sama berbentuk isim nakiroh
ii- Khobar berbentuk fiil yang merofakkan dhomir mustatir yang kembali kepada
mubtadak.
iii- Khobar dimahsur (dihadkan maknanya)
iv- Mubtadak ada (‫)الم االبتداء‬
v- Mubtadak berbentuk isim istifham

(1) MUBTADAK DAN KHOBAR SAMA-SAMA BERBENTUK ISIM MAKRIFAH


Khobar muqoddam dilarang apabila mubtadak dan khobar sama-sama berbentuk isim
makrifah dengan syarat tiada petunjuk yang membezakan mubtadak dan khobar.
َ َ َ َ َ َ
ْ
ُ‫أخوكُزيد‬ ُ‫ُزْيدُأخوك‬
َ َ
‫ف‬
ُ ‫ُأخُ ُوُ=ُمبتدأ وهوُمضا‬ ُ ‫َزْيدُ=ُمبتدأ‬
َ
ُ ُ‫كُ=ُمضافُإليه‬ُ ‫ُأخُ ُوُ=ُخبُوهوُمضاف‬
َ َ
btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4 ‫زْيدُ=ُخب‬ ُ‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ
Abang kamu Zaid. Zaid abang kamu.

Jika ada petunjuk yang membezakan mubtadak dan khobar, maka khobar muqoddam
dibolehkan/diharuskan walaupun mubtadak dan khobar sama-sama berbentuk isim
makrifah. Antara petunjuk itu ialah konsep tasybih baligh seperti dalam ilmu balaghah. Hal
ini disebabkan musyabbah bih mesti menjadi khobar dalam konsep tasybih baligh.
ََ ْ ْ ََ
َ ‫ُأشافزرولُ ِابن‬
ُ‫ِا ْبن َُم ِالكُأش ِاف ْزرول‬ ُ ُ‫ُم ِالك‬ ِ
َّ ْ ْ ََ
‫ِابنُ=ُخب مقدمُوهوُمضاف‬ ُ ‫أش ِافزرولُ =ُمبتدأ‬
ُ ‫َ َم ِالكُُ=ُمضافُإليه‬ ‫ِابنُ=ُخبُوهوُمضاف‬
ْ
َّ ْ َ
‫أش ِافزرولُ =ُمبتدأ مؤخر‬ ُ‫َم ِالكُُ=ُمضافُإليه‬
Ashafizrol seperti Ibnu Malik. Ashafizrol seperti Ibnu Malik.
btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
Hak Cipta Terpelihara 23
© Zween Global 2023
(1.1) MUBTADAK DAN KHOBAR SAMA-SAMA BERBENTUK ISIM NAKIROH
Khobar muqoddam dilarang apabila mubtadak dan khobar sama-sama berbentuk isim
nakiroh dengan syarat tiada petunjuk yang membezakan mubtadak dan khobar.
َ َ َْ َ ‫َأ ْف َضلُم ْن‬ َ ‫َأ ْف َضلُم ْن َُزْيد َُأ ْف َضلُم ْن‬
ُ‫ُع ْمرو‬
ُ‫ُع ْمروُأفضل ُِم ْنُزْيد‬ ِ ِ ِ
َ َْ َ َْ
ُ ‫مبتدأ‬ ُ=ُ ‫ل‬ ‫ض‬ ‫أف‬ ُ ‫مبتدأ‬ ُ=ُ ‫ل‬ ‫ض‬ ‫أف‬
َ َْ ِّ ْ َ ْ َ َْ ِّ ْ َ ْ
ُ ‫َ ِمنُعمر ُوُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُ ِبأفض‬
‫ل‬ ‫ل‬
ُ ‫َ ِمنُزيدُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُُِبأفض‬
َ ْ َ ْ
َ ُ ‫أفضلُ=ُخب‬ َ ُ ‫أفضلُ=ُخب‬
َ ْ ِّ َ َ ْ ِّ َ ‫م ْن‬
ُ ‫ِم ْنُزْيدُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُ ِبأفض‬
‫ل‬ ُ ‫ُع ْمر ُوُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُ ِبأفض‬
‫ل‬ ِ
Yang lebih baik daripada Amru adalah lebih Yang lebih baik daripada Zaid adalah
baik daripada Zaid. lebih baik daripada Amru.
btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
Jika ada petunjuk yang membezakan mubtadak dan khobar, maka khobar muqoddam
dibolehkan/diharuskan walaupun mubtadak dan khobar sama-sama berbentuk isim
nakiroh. Antara petunjuk itu ialah khobar berbentuk nakiroh kholisoh iaitu isim nakiroh yang
tidak diikuti oleh sifatnya, zorof atau huruf jar.
َ َ َْ َ َ َ َ َْ
ُ‫أ ك َرمُأفضل ُِم ْنُزْيد‬ ُ‫أفضل ُِم ْنُزْيدُأ ك َرم‬
َّ َ َ َْ
ُ ‫َأ ك َرمُُ=ُخب مقدم‬ ُ ‫مبتدأ‬ ُ=ُ‫ل‬ ‫ض‬ ‫أف‬
َّ َ ْ َ َْ ِّ ْ َ ْ
‫ر‬‫مؤخ‬ ‫مبتدأ‬ ُ=ُ‫ل‬ ‫ض‬ ‫أف‬ ‫ل‬
ُ ‫َ ِمنُزيدُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُ ِبأفض‬
َ َْ ِّ ْ َ ْ
‫ل‬
ُ ‫ِمنُزيدُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُ ِبأفض‬ ‫أ ك َرمُُ=ُخب‬
Yang lebih baik daripada Zaid adalah lebih Yang lebih baik daripada Zaid adalah lebih
pemurah. pemurah.
btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4

(2) KHOBAR BERBENTUK FIIL YANG MEROFAKKAN DHOMIR MUSTATIR YANG KEMBALI
KEPADA MUBTADAK
Khobar muqoddam dilarang apabila khobar berbentuk fiil yang merofakkan dhomir mustatir
yang kembali kepada mubtadak. btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
َ َ َ َ
ُ‫ق َامُزْيد‬ ُ‫زْيدُق َام‬
َ َ
‫ق َامُ=ُفعلُماض‬ ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬
َ َ
‫زْيدُ=ُفاعل ظاهر‬ ‫ق َامُ=ُفعلُماض‬
َ
ُ ‫ُمستب &ُضمبُراجعُإىلُزْي ُد‬
ُّ ‫ه َُوُ=ُفاعلُضمب‬
‫الجملةُمنُالفعلُوالفاعلُ يفُمحلُرفعُخب‬
Zaid berdiri. Zaid berdiri.

S : Bilakah khobar berbentuk fiil boleh menjadi khobar muqoddam?


J : Apabila khobar berbentuk fiil merofakkan dhomir bariz atau isim zohir.

Hak Cipta Terpelihara 24


© Zween Global 2023
ُ ‫ُظاهر‬:ُ‫ُضمبُبارز ُ المعمولُالمرفوع‬:ُ‫ُضمبُمستب ُ المعمولُالمرفوع‬:ُ‫المعمولُالمرفوع‬
َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َْ
ُ‫ُق َامُأبوهُزْيد‬/ُ‫اُالز ْيدانُ زْيدُق َامُأبوه‬
ِ ‫ُقام‬/ُ‫الزيدانُقاما‬ ‫زيدُقامُه َُو‬
ِ
Ayah Zaid berdiri. 2 orang Zaid berdiri. Zaid berdiri.
َ َ َّ َ
ُ ُ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬ ُ ُ‫الز ْيد ِانُ=ُمبتدأ‬ ُ ُ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬
َ َ َ
ُ ‫َق َامُ=ُفعلُماض‬ ُ ‫ق َامُ=ُفعلُماض‬ ُ ‫ق َامُ=ُفعلُماض‬
ُ ‫ُاُ= ُفاعلُضمبُبارزُ&ُضمبُ أب ُوُ=ُفاعلُظاهرُوهوُمضاف‬ ُّ
ُ&ُ‫ُمستب‬ ‫ه َوُ=ُفاعلُضمب‬
َ َ
ُ ‫هُ=ُمضافُإليه‬ ُ ‫راجعُإىلُ ْزي‬
ُ‫د‬ ُ ‫ضمبُراجعُإىلُزْي ُد‬
ُ‫الجملةُ منُ الفعلُ والفاعلُُ يفُ الجملةُمنُالفعلُوالفاعل ُ يفُ الجملةُ منُ الفعلُ والفاعلُ يف‬
‫محلُرفعُخب‬ ‫محلُرفعُخب‬ ‫محلُرفعُخب‬
btms 160, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
(3) KHOBAR DIMAHSUR (DIHADKAN MAKNANYA)
َّ
Khobar muqoddam dilarang apabila khobar dimahsur (dihadkan maknanya) dengan (‫ِ)إنما‬
َ dan (ُ‫)إ ََّل‬. Tujuan hasor di sini ialah mengkhususkan mubtadak hanya pada
atau susunan (‫)ما‬ ِ
khobar. Boleh letak “hanya” sebelum khobar.
َّ
ُ ‫ِإن َماُ=ُكافةُومكفوف ُة‬
َ َ َ َّ
Hanya berdiri Zaid lakukan. ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬
َ
ُ‫ِإن َماُزْيدُق ِائم‬
‫ق ِائمُ=ُخب‬
ُ ‫َماُ=ُنافي ُة‬
َ
ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬ َ َّ َ
ُ‫َماُزْيد ُِإَلُق ِائم‬
Tidaklah Zaid itu melainkan
َّ
berdiri. ُ ‫ِإَلُ=ُملغا ُة‬
َ
‫ق ِائمُ=ُخب‬
btms 161, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4

(4) MUBTADAK ADA (‫)المُاالبتداء‬


Khobar muqoddam dilarang apabila mubtadak ada (‫)الم االبتداء‬. Hal ini disebabkan (‫)المُاالبتداء‬
yang berfungsi sebagai taukid (penegasan) sentiasa berada di permulaan ayat.

ُ ‫لُ=ُ حرفُتوكيد‬َُ َ
َ
ُ‫ُل َز ْيدُق ِائم‬
َ
Tentunya Zaid berdiri. ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأ‬
َ
‫ق ِائمُ=ُخب‬
btms 161, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4

(5) MUBTADAK BERBENTUK ISIM ISTIFHAM


Khobar muqoddam dilarang apabila mubtadak berbentuk isim istifham. Hal ini disebabkan
isim istifham sentiasa berada di permulaan ayat. Khobarnya berbentuk isim nakiroh.

ُ ‫َم ْنُ=ُ مبتدُأ‬ َ


Siapakah seorang mujtahid? َ
ُ ُ=ُ‫م ْجت ِه ُد‬
‫خب‬
ُ‫َم ْنُم ْجت ِهد؟‬
ُ ‫َُمُاُ=ُ مبتدُأ‬ َ
Apakah itu seekor kucing?
ُ ‫خب‬
ُ ُ=ُُ‫ِقط‬
ُ ُ‫اُقط؟‬
ِ ‫م‬

Hak Cipta Terpelihara 25


© Zween Global 2023
َّ btms 162, dskp 2.1.2
[6] KHOBAR WAJIB MUQODDAM (‫)الخب المقدم وجوبا‬
Ada 4 keadaan yang mewajibkan khobar berbentuk khobar muqoddam:
i- Mubtadak berbentuk isim nakiroh
ii- Dhomir ada pada mubtadak & marjik dhomir ada pada khobar
iii- Khobar berbentuk isim istifham
iv- Mubtadak dimahsur (dihadkan maknanya)

(1) MUBTADAK BERBENTUK ISIM NAKIROH


Khobar muqoddam diwajibkan apabila mubtadak berbentuk isim nakiroh dengan syarat
khobar mesti berbentuk zorof dan huruf jar. Asalnya mubtadak mesti berbentuk isim
makrifah. btms 162, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
َّ َّ
ُ‫ِ يفُالد ِار َُرجل‬ ُ‫ُفُالد ِار‬ َّ
‫ُالرجل ِ ي‬
َّ َّ
ُ ‫ِ يفُ=ُحرفُج ُر‬ ُ ‫الرجلُ=ُمبتدأ مقدم‬
َّ
ُ ُ‫الد ِارُ=ُاسمُمجرور‬ ُ ‫ِ يفُ=ُحرفُج ُر‬
َّ َّ
ُ ‫الجارُوالمجرورُخب مقدم‬ ُ.‫الد ِارُ=ُاسمُمجرور‬
َّ َّ َّ
‫الرجلُ=ُمبتدأ مؤخر‬ ‫الجارُوالمجرورُخب مؤخر‬
Di rumah itu ada seorang lelaki. Lelaki itu berada di rumah.

َ َ َْ َ َْ َّ
ُ‫ِعندُزْيدُن ِم َرة‬ ُ‫ُالن ِم َرة ُِعندُزْيد‬
َْ َّ َّ
ُ ‫ِعندُ=ُظرفُمكانُوهوُمضاف‬ ُ ‫الن ِم َرةُ=ُمبتدأ مقدم‬
َ َْ
‫زْيدُ=ُمضافُإليه‬ ُ ‫ِعندُ=ُظرفُمكانُوهوُمضاف‬
َّ َ
‫ظرفُالمكانُخب مقدم‬ ‫زْيدُ=ُمضافُإليه‬
َّ َ َّ
‫ن ِم َرةُُ=ُمبتدأ مؤخر‬ ‫ظرفُالمكانُخب مؤخر‬
Di sisi Zaid ada seekor harimau betina. Harimau betina itu ada di sisi Zaid.

Hak Cipta Terpelihara 26


© Zween Global 2023
(2) DHOMIR ADA PADA MUBTADAK & MARJIK DHOMIR ADA PADA KHOBAR
Secara asas, dhomir perlu kembali kepada isim zohir yang menjadi tempat rujuk dhomir
َّ َ mestilah berada sebelum dhomir. Apabila
(marjik dhomir) dan marjik dhomir (ُ‫)م ْر ِجعُالض ِم ِب‬
dhomir ada pada mubtadak tetapi marjik dhomir ada pada khobar, maka khobar muqoddam
diwajibkan supaya dhomir tidak mendahului marjik dhomir secara lafaz dan hukum.
َّ
ُ‫ِ يفُ الد ِارُُ=ُُجارُ ومجرورُ متعلقان‬
Di rumah itu terdapat ‫بمحذوف خب مقدم‬
ُ‫احب َها‬ َ َّ
pemiliknya.
َّ
ُ ‫احبُُ=ُمبتدأ مؤخر وهوُمضاف‬ َ
ِ ‫ص‬
ِ ‫ِ يفُالد ِارُص‬
َ
‫هاُ=ُمضافُإليه‬
btms 163, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
(3) KHOBAR BERBENTUK ISIM ISTIFHAM
Khobar muqoddam diwajibkan apabila khobar berbentuk isim istifham. Mubtadaknya
berbentuk isim makrifah.
btms 164, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
َّ
‫َماُ=ُخبُمقد ُم‬
َّ َ ْ َ
ُ ‫ُِا ْسمُُ=ُمبتدأُمؤخرُوهوُمضاف‬ ‫اُاسمك ُ؟‬‫م‬ ‫ُما‬:ُ‫اسمُاستفهام‬
َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ
َّ
‫َ َم ْنُ=ُخبُمقد ُم‬ َ َْ
َّ َ ْ ‫َم ْنُأنت ُ؟‬ ‫ُمن‬:ُ‫اسمُاستفهام‬
‫تُ=ُمبتدأُمؤخ ُر‬ ُ ‫َأن‬
ِّ
ُ ُ‫أ ْي َنُ=ُظرفُمكانُمتعلقُبمحذوف‬
‫خب‬ َ َ
َّ ْ َ ْ
ُ ‫َُم ِبلُُ=ُمبتدأُمؤخرُوهوُمضاف‬ ‫أ ْي َن َُم ِبلك ُ؟‬ ‫ُأين‬:ُ‫اسمُاستفهام‬
َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ
َّ َ
‫ك ْمُ=ُخبُمقد ُم‬
َّ
ُ ‫ِس ْعرُ=ُمبتدأُمؤخرُوهوُمضاف‬ َ ‫َك ْمُس ْعر‬
‫ُاله ِات ِف؟‬
َ
‫ُكم‬:ُ‫اسمُاستفهام‬
ِ
ُ‫فُ=ُمضافُإليه‬ َ
ُ ِ ‫اله ِات‬
‫فُ=ُخبُمقد ُم‬
َّ َ ‫َك ْي‬
َّ َ َ َ َْ َ
ُ ‫َحالُُ=ُمبتدأُمؤخرُوهوُمضاف‬ ‫ُحالك ُ؟‬‫كيف‬ ‫ُكيف‬:ُ‫اسمُاستفهام‬
َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ
(4) MUBTADAK DIMAHSUR (DIHADKAN MAKNANYA)
Khobar muqoddam diwajibkan apabila mubtadak dimahsur (dihadkan maknanya) dengan
َّ َ dan (ُ‫)إ ََّل‬. Tujuan hasor di sini ialah mengkhususkan khobar hanya pada
(‫ ِ)إنما‬atau susunan (‫)ما‬ ِ
mubtadak. Boleh letak “hanya” sebelum mubtadak. btms 164, dskp 2.1.2, 2.1.3, 2.1.4
َّ
ُ ‫ِإن َماُ=ُكافةُومكفوف ُة‬
َّ
Hanya Zaid berada di rumah ُ‫ن‬
ُ ‫ِ يفُالد ِارُ=ُجارُومجرورُمتعلقا‬ َ َّ َّ
itu. ُ ُ‫بخب محذوف‬
ُ‫ارُزْيد‬
ُِ ‫ِإن َمُاُ ِ يفُالد‬
َّ َ
‫زْيدُ=ُمبتدأ مؤخر‬
ُ ‫َماُ=ُنافي ُة‬
َّ
ُ‫ن‬
ُ ‫ِ يفُالد ِارُ=ُجارُومجرورُمتعلقا‬
َ َّ َّ
ُ‫ارُ ِإَلُزْيد‬
ُِ ‫َماُ ِ يفُالد‬
Tiada seorang pun di rumah
ُ ُ‫بخب محذوف‬
itu melainkan Zaid. َّ
ُ ‫ِإَلُ=ُملغا ُة‬
َّ َ
‫زْيدُ=ُمبتدأ مؤخر‬
Hak Cipta Terpelihara 27
© Zween Global 2023
==========================================================================
Setelah selesai perbahasan mubtadak khobar, kita beralih ke perbahasan nawasikh mubtadak
khobar. Nawasikh bermaksud pengubah hukum. Jadi, nawasikh mubtadak khobar bermaksud
amil-amil yang mengubah hukum mubtadak khobar. Ada 2 jenis nawasikh ini:
i- Fiil ii- Huruf
1. Fiil sebagai nawasikh mubtadak khobar:
a- KANA DAN SAUDARA² (‫)كانُوأخواتها‬
b- ZONNA DAN SAUDARA² (‫)ظنُوأخواتها‬
2. Huruf sebagai nawasikh mubtadak khobar:
a- INNA DAN SAUDARA² (‫)إنُوأخواتها‬
b- LA ALLATI LINAFYIL JINSI (‫ُلنفُالجنس‬ ّ
‫)الُالت ي‬
‫ي‬
==========================================================================
[D] KANA DAN SAUDARA² (‫[ )كان وأخواتها‬FIIL] َ َ َ
ُ ُ[ُ‫ان‬
ُ]ُ ُ ‫ك‬
(1) AMAL BAGI KANA DAN SAUDARA² : Merofakkan isimnya dan menasobkan khobarnya.

KANA & SAUDARA² (13)


َ َ
َ ّ ‫اُف‬
ُ–ُ‫ت‬ ‫م‬ ُ–ُ‫ك‬
َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ
‫ف‬ ‫اُان‬‫م‬ ُ–ُ‫ال‬
‫اُز‬‫م‬ ُ–ُ‫س‬ ‫ي‬‫ل‬ُ– ُ‫ار‬‫ص‬ ُ–ُ
َ َ َّ َ
‫ات‬‫ب‬ ُ–ُ‫ل‬ ‫ظ‬ ُ–ُ َ ‫انُ–ُ َأ ْم ََسُ–ُ َأ ْص َب َحُ–ُ َأ ْض‬
‫َح‬
َ َ
‫ك‬
ِ َ َ َ َ َ َ
َُ‫اُدام‬‫ماُب ِرحُ–ُوم‬
btms 184, dskp 2.2.2

btms 184-188, dskp 2.2.1, 2.2.2

Hak Cipta Terpelihara 28


© Zween Global 2023
Pada asalnya, ayat yang digunakan ialah jumlah ismiyyah (mubtadak khobar). Kemudian kana
dan saudara² (sebagai amil) datang menjajah serta mengubah mauqi’ dan hukum ikrob bagi
mubtadak dan khobar.
َ َ
‫الجملةُاالسميةُبعدُدخولُكانُوأخواتهُا‬
ُ ُ ‫الجملةُاالسمي ُة‬
َ َ َ َ َ
ُ‫كانُزْيدُط ِال ًبا‬ ُ‫زْيدُط ِالب‬
َ َ َ
ُ ‫بُخبُه‬
ُ ُ ِ ُ‫يرفعُاس ُمه‬
‫وُينص‬ ُ ُ‫كانُ=ُفعلُناقص‬ ُ
َ َ َ َ
ُ ‫زْيدُ=ُاسمُكانُمرفو‬
ُ‫ع‬ ُ‫ع‬ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأُمرفو‬
َ َ َ َ
ُ ‫ط ِال ًباُ=ُخبُكانُمنصو‬
‫ب‬ ‫ع‬
ُ ‫ط ِالبُ=ُخبُمرفو‬
Dahulu Zaid seorang pelajar. Zaid seorang pelajar.
btms 185, dskp 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3, 2.2.4

(1) MAKNA DAN CONTOH AYAT:


btms 185-186, dskp 2.2.1, 2.2.2, 2.2.4
َ َ ْ َ َ
Dahulu ada pasangan kembar di sekolah itu. [kmq] ُ ‫ُالمد َر َس ِةُت ْوأ ُم‬ ‫كانُ ِ يف‬
ْ َّ َ
Pada waktu petang, pegawai itu letih. [kmf] ‫أمسُالم َوظفُُمت َع ًبا‬
ً َ َّ َ
Pada waktu pagi, pelajar itu aktif. [kmf] ‫أصبحُالط ِالبُن ِشيطُا‬
َْ َ ََ َ َ َ
Pada waktu duha, bapa kamu ada di depan rumah. [kz] ‫ل‬ُ ِ ‫ُالم ِب‬ ‫أضحُأبوكُأمام‬
َ َ ْ َ َ َ
Pada waktu tengah hari, abang kamu membasuh kereta. [kjf] ُ‫ُس َّي َارته‬ ‫ظ َّلُأخوك َُيغ ِسل‬
َ َْ
Pada waktu malam, penghuni rumah itu tidur. [kji] ‫الب ْيتُأهلهُنا ِئ ُم‬ َ ‫بات‬
ْ َ َ َ ِّ َ َ ْ َ
Perempuan itu menjadi seorang guru sekolah. [kmf] ‫ُالمد َر َس ُِة‬ ‫صارتُالمرأةُمعلمة‬
ْ َ
Saya tiada duit. [kmq] ُ ُ‫ليسُ ِعن ِديُنقود‬
َْ
Hasan masih menunggunya. [kjf] ُ ‫ما زالُ َح َسن َُينت ِظرُه‬
َ َ ُ‫ما انف َّك‬
Kerja itu masih berterusan. [kmf] ‫الع َملُم ْست ِم ًّرُا‬
ْ َ َ
Abang saya masih di Maghribi. [ksj] ُ‫ب‬ ُ ِ ‫ُالمغ ِر‬ ‫ُف‬ ِ
‫خ ِي‬ ‫ما ف ِتُأ ِ ي‬
ِّ
َ ‫ما برحُاإل َمامُي َصلُف‬
Imam itu masih bersolat di masjid. [kjf] ُ ‫ُالم ْس ِج ُِد‬ ‫ي ِي‬ ِ ِ
ْ َ َ َ َْ َ
Saya tidak akan masuk selagi Hamid masih di luar kelas. [kz] ُ‫ل‬
ُ ِ ‫لُما دامُح ِميدُخ ِارجُالفص‬ َ َُ ‫ل ْنُأدخ‬

btms 186, dskp 2.2.2

Hak Cipta Terpelihara 29


© Zween Global 2023
(2) JENIS KHOBAR: dskp 2.2.1

Khobar bagi kana dan saudara² terbahagi kepada 6 jenis :

1- Khobar mufrod [kmf]


2- Khobar jumlah fikliyyah [kjf]
3- Khobar jumlah ismiyyah [kji]
4- Khobar syibih jumlah (jar majrur) [ksj]
5- Khobar syibih jumlah (zorof) [kz]
6- Khobar muqoddam (jar majrur & zorof) [kmq]

(2) SYARAT AMAL BAGI KANA DAN SAUDARA² :


(1) TIADA SYARAT :
َ ‫اتُ–ُ َص َارُ–ُ َل ْي‬
َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ
ُ‫س‬ ‫كانُ–ُأ ْم ََسُ–ُأ ْص َبحُ–ُأض ََحُ–ُظلُ–ُب‬
btms 185-186, dskp 2.2.2
(2) MESTI DIDAHULUI OLEH PENAFIAN/LARANGAN :
َ ّ ‫الُ–ُ ْان َف َّكُ–ُ َف‬
ُ‫تُ–ُُ َب ِر َح‬ َ ‫َز‬
ِ
Contoh penafian :
Zaid masih
‫ا‬ ‫م‬ً ‫ما برح َزْيد َُقائ‬ َ َ ِ
‫ت زْيدُق ِائ ًما‬ ً َ ْ َ َّ ً َ َْ
berdiri ِ ِ ِ ‫ما زالُزيدُق ِائمُا ما انفك زيدُق ِائما ما ف‬
Zaid akan terus
ُ ‫ا‬ ‫م‬ً ‫َل يبحُ َزْيد َُقائ‬ َ َ َ َ َ َ
‫َل يزالُزْيدُق ِائ ًمُا َل ينفكُزْيدُق ِائ ًما َل يفتأُزْيدُق ِائ ًما‬
berdiri ِ
ً ‫ُ َلم يبحُ َزْيد َُقائ‬ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ
‫لم يزلُزْيدُق ِائ ًمُا ُ لم ينفكُزْيدُق ِائ ًما ُ لم يفتأُزْيدُق ِائ ًمُا‬
Zaid masih
berdiri
ُ ‫ا‬‫م‬ ِ

btms 185-186, dskp 2.2.1, 2.2.2, 2.2.4


Contoh larangan :
Berdirilah َ َ ْ َ َّ َ
berterusan.
‫َل تبحُق ِائ ًما‬ ‫َل تفتأُق ِائ ًما‬ ‫َل تنفك ق ِائ ًما‬ ‫َل تزلُق ِائ ًمُا‬

َ
(3) MESTI DIDAHULUI OLEH (‫) َماُالمصدريةُالظرفية‬: ُ‫ُد َام‬

Memberilah selagi kamu masih َ


ُ‫اُد ْره ًما‬ ً ‫َُأ ْعطُما دمتُمص‬
‫يب‬
memperoleh dirham. ِ ِ ِ
btms 186, dskp 2.2.1, 2.2.2, 2.2.4

(3) TASRIF BAGI KANA DAN SAUDARA² :


Tasrif : Perubahan bentuk kalimah dari fiil madhi ke bentuk-bentuk lain.
(1) MEMPUNYAI TASRIF :

ُ‫اُب ِر َح‬
َ ‫تُ–ُ َم‬ َ َ
َ ّ ‫اُف‬ ‫م‬ ُ–ُ‫ك‬
َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ
‫ف‬ ‫اُان‬‫م‬ ُ–ُ ‫ال‬
‫اُز‬‫م‬ ُ–ُ‫ار‬‫ص‬ُ–ُ
َ َ َّ َ
‫ات‬‫ب‬ ُ–ُ‫ل‬ ‫ظ‬ ُ–ُ َ ‫انُ–ُ َأ ْم ََسُ–ُ َأ ْص َب َحُ–ُ َأ ْض‬
‫َح‬
َ َ
‫ك‬
ِ

Hak Cipta Terpelihara 30


© Zween Global 2023
Contoh bentuk-bentuk lain bagi kana dan saudara²

‫المصدر‬ ‫اسم الفاعل‬ ‫فعل األمر‬ ‫الفعل المضارع‬


َ
َ َ َ ََ َ َ ً َ َْ ً َ َ ُۡ‫م‬ُ ‫َُویكونُٱ َّلرسولُُ َعُل ُیك‬
ۡ
‫ي ْع ِجب ِ يتُكونكُق ِائ ًما‬ ُ ‫زْيدُك ِائنُأخ‬
ُ ‫اك‬ ‫ُح ِديدُا‬‫كونواُ ِحجارةُأو‬ َ
‫ش ُِهیدُُا‬
َ َ ًَ َ َ َ
ُ ُ ُ ‫ُسند ِاُأل ْوَل ِد ُِه‬ ‫يظلُاألب‬
َّ
ُ‫نُی ِبیتونُ ِل َر ِب ِه ۡم‬ َُ ‫َُوٱل ُِذی‬
ُ ُ
ُ ‫س َّجدا‬
ً َ ْ
ُ ُ ُ ‫البنتُش َّاب ُة‬ ِ ُ‫ت ِص رب‬
َ َ
- - - ‫َل يزالُزْيدُق ِائ ًمُا‬
َ َ
- - - ‫َل ينفكُزْيدُق ِائ ًما‬
َ َ
- - - ‫َل يفتأُزْيدُق ِائ ًما‬
َ َ
- - - ‫َل يبحُزْيدُق ِائ ًما‬
btms 187-188, dskp 2.2.1, 2.2.4

(2) TIADA TASRIF : َ َ ‫َل ْي‬


ُ‫سُ–ُُ َماُ ُد َام‬
==========================================================================
َّ
[E] INNA DAN SAUDARA² (‫[ )إن وأخواتها‬HURUF] ]َُُُ [ُ‫ن‬
ُ ‫ُِإ‬
(1) AMAL BAGI INNA DAN SAUDARA²: Menasobkan isimnya dan merofakkan khobarnya.

INNA & SAUDARA² (6)


َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ َّ
ُ‫ِإنُ–ُأنُ–ُكأنُ–ُل ِك َّنُ–ُُل َع َّلُ–ُل ْيت‬

btms 240-242, dskp


2.3.1, 2.3.2, 2.3.4

Pada asalnya, ayat yang digunakan ialah jumlah ismiyyah (mubtadak khobar). Kemudian inna
dan saudara² (sebagai amil) datang menjajah serta mengubah mauqi’ dan hukum ikrob bagi
mubtadak dan khobar.
َّ
‫الجملةُاالسميةُبعدُدخولُ ِإنُوأخواتهُا‬ ُ ‫الجملةُاالسمي ُة‬
َ ً َ َّ َ َ
ُ‫ِإنُزْي ُدُاُط ِالب‬ ُ‫زْيدُط ِالب‬
َ َّ
ُ ‫نصبُاسمهُوُترفعُخبُه‬ ِ َّ ‫ِ َإنًُ=ُحرفُت‬ ُ
َ
ُ‫ب‬ُ ‫زْيداُ=ُاسمُ ِإنُمنصو‬ ُ‫ع‬ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأُمرفو‬
َّ َ َ
ُ‫نُمرفوع‬
ُ ‫ط ِالبُُ=ُخبُ ِإ‬ ‫ع‬
ُ ‫ط ِالبُ=ُخبُمرفو‬
Sesungguhnya Zaid seorang pelajar. Zaid seorang pelajar.
btms 240, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

Hak Cipta Terpelihara 31


© Zween Global 2023
(1) MAKNA DAN CONTOH AYAT:
َ َ ْ َ َّ
Sesungguhnya ada pasangan kembar di sekolah itu. [kmq] ‫ُالمد َر َس ِةُت ْوأ ًُمُا‬ ‫ِإنُ ِ يف‬
َّ َ ْ َ
Saya tahu bahawa ilmu adalah cahaya. [kmf] ُ ‫العل َمُن‬
‫ور‬ ِ ُ‫ع ِلمتُأن‬
َّ َّ َّ َ َ
Kucing itu seolah-olah menginginkan makanan. [kjf] َُ ‫القطُي ِريدُالط َع‬
‫ام‬ ِ ‫كأ‬‫ن‬
َّ َّ َ َ َ ْ
ُ‫ُفُالف ْص ِلُل ِكنُالطَل َب‬ ‫األستاذ ِ ي‬
Guru di kelas tetapi para pelajar di padang. [ksj]
ُ ِ ‫ُالمل َع‬
ُ‫ب‬ َ ‫ف‬
‫َِ ي‬
َ َ َ َ َّ َّ
Semoga/Boleh jadi penyakit lelaki itu telah sembuh. [kji] ‫ب‬
ُ ‫لعل الرجلُمرضهُذ ِاه‬
َََ َ
Kalaulah anak itu bersama-sama ibunya. [kz] ‫الولد َُم َعُأ ِم ُِه‬ ‫ل يت‬
btms 240, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.4

(2) JENIS KHOBAR: dskp 2.3.1


Khobar bagi inna dan saudara² terbahagi kepada 6 jenis :
1- Khobar mufrod [kmf]
2- Khobar jumlah fikliyyah [kjf]
3- Khobar jumlah ismiyyah [kji]
4- Khobar syibih jumlah (jar majrur) [ksj]
5- Khobar syibih jumlah (zorof) [kz]
6- Khobar muqoddam (jar majrur & zorof) [kmq]
(2) KHOBAR MUQODDAM BAGI INNA DAN SAUDARA²
ً َ َّ
(1) KHOBAR HARUS MUQODDAM (‫مُج َوازا‬ ‫)الخبُالمقد‬
Ada 1 keadaan yang membolehkan/mengharuskan khobar inna berbentuk khobar
muqoddam:
i- Khobar berbentuk zorof atau huruf jar.
ّ َ َ
ُ ‫=ُحرفُتمن‬
ُ ُ ‫ل ْي‬
ُ‫ت‬
َ
Kalaulah di tempat itu
ُ ‫ِف َيهاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبخب ليت‬ َ َ َ َْ
َ ‫اُغ ْ َب‬
ada orang yang tidak َ َ ْ َ ُ
‫ء‬ِ ‫ي‬ ‫ذ‬
ِ ‫ُالب‬ ‫ليت ُِفيه‬
keji kata-katanya ُ ‫غبُ=ُاسم ليتُوهوُمضاف‬
‫يءُ=ُمضافُإلي ُه‬
ُِ ‫الب ِذ‬ َ
َ َ
ُّ
ُ ‫=ُحرفُتمن‬ ُ ‫ل ْي‬
ُ‫ت‬
Kalaulah di sini ada َ َ
ُ ‫هناُ=ُ=ُظرفُمكانُمتعلقُبخب ليت‬ َ َ َ َْ
َ ُ‫اُغ ْ َب‬
orang yang tidak keji َ ْ َ ُ ُ
‫يء‬
ِ ‫ذ‬
ِ ‫الب‬ ‫ليتُهن‬
kata-katanya ُ ‫غ َبُ=ُاسم ليتُوهوُمضاف‬
ُ ‫يءُ=ُمضافُإلي ُه‬
ُِ ‫الب ِذ‬ َ
btms 241, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

Hak Cipta Terpelihara 32


© Zween Global 2023
َّ
ً ‫ُالمقدمُوج‬
(2) KHOBAR WAJIB MUQODDAM (ُ‫وبا‬ ‫)الخب‬
Ada 1 keadaan yang mewajibkan khobar inna berbentuk khobar muqoddam:
i- Isim inna mengandungi dhomir yang kembali kepada sesuatu dalam khobar inna dan
khobar inna berbentuk zorof atau huruf jar.
َ َّ
Kalaulah di rumah ُ ‫جارُومجرورُمتعلقانُبخب ليت‬ ُ=ُ‫ِ يفُالد ِار‬
َ َ َّ َ َْ
itu terdapat ُ ‫احبُُ=ُاسم ليت وهوُمضاف‬ ِ ‫ص‬
َ
‫احب َها‬
ِ ‫ُفُالد ِارُص‬
‫ليت ِ ي‬
pemiliknya. َ
‫هاُ=ُمضافُإليه‬
btms 241, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4
َّ
َ ‫ُالمقد‬
(3) KHOBAR DILARANG MUQODDAM (ُ‫مُم ْمنوع‬ ‫)الخب‬
Khobar inna berbentuk khobar muqoddam adalah dilarang selain daripada 2 keadaan yang
disebutkan di atas.

*PERINGATAN :
Tidak dibenarkan mendahulukan makmul khobar inna daripada isim inna sama ada makmul
itu berbentuk zorof/huruf jar atau bukan.

btms 241-242, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4


َّ َّ
ُ ‫معمول الخب مقدم عىل االسم‬ ‫االسم مقدم عىل معمول الخب‬ ُ
ً ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ ً ْ َ َّ
ُ ُ‫اُآكل‬
ِ ‫ِإنُطعامكُزيد‬ ُ‫اُآكلُط َع َامك‬
ِ ‫ِإنُزيد‬ ُ
َّ َّ
ُ ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكي ُد‬ ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكي ُد‬ ُ
َ َّ ً َ
ُ ‫آلكلُوهوُمضاف‬
ِ ‫امُ=ُمفعول به‬ َُ ‫ط َع‬ ُ ‫زْيداُ=ُاسم ِإن‬
َ َّ
ُ ُ‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫ن‬
ُ ‫ِآكلُ=ُخب ُِإ‬
َّ ً َ َ
ُ ‫آلكلُوهوُمضاف ُ زْيداُ=ُاسم ِإن‬
ِ ‫امُ=ُمفعول به‬ َُ ‫ط َع‬
َّ َ
ُ ‫ِآكلُ=ُخب ُِإ‬
‫ن‬ ‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ
َّ َّ
ُ ‫معمول الخب مقدم عىل االسم‬ ‫االسم مقدم عىل معمول الخب‬ ُ
َ ‫إ َّنُع ْن َد َك َُزْي ًد‬
ُ‫اُج ِالس‬
َ َْ َ ‫إ َّن َُزْي ًد‬
ُ‫اُج ِالس ُِعندك‬
ُ ِ ِ ِ ُ
َّ َّ
ُ ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكي ُد‬ ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكي ُد‬ ُ
َْ َّ ً َ
ُ‫ِعن ُدُ=ُظرف مكان متعلق بج ِالسُوهو‬ ُ ‫زْيداُ=ُاسم ِإن‬
َّ
ُ‫ف‬
ُ ‫مضا‬ ُ‫ن‬ ُ ‫َج ِالسُ=ُخب ُِإ‬
َ َْ
ُ ُ‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ‫ِعن ُدُ=ُظرف مكان متعلق بج ِالس‬
َّ ً َ
ُ ‫زْيداُ=ُاسم ِإن‬ ُ ‫وهوُمضاف‬
َّ َ
ُ ‫َج ِالسُ=ُخب ُِإ‬
‫ن‬ ‫كُ=ُمضافُإليه‬

btms 242, dskp 2.3.2

Hak Cipta Terpelihara 33


© Zween Global 2023
َّ َّ َ
(3) PENENTUAN BARIS BAGI HAMZAH (‫)أن( ) ِإن‬
َّ َ
(1) WAJIB FATHAH (‫ن‬
ُ ‫)أ‬
َّ َ
Ada 1 keadaan yang mewajibkan hamzah (‫ن‬
ُ ‫ )أ‬berbaris fathah.
i- Wajib ditaqdir sebagai masdar.
َّ َ
Ada 3 keadaan anna (‫ن‬ ُ ‫ )أ‬wajib ditaqdir sebagai masdar:
a- Menjadi makmul marfuk bagi fiil (fail)
b- Menjadi makmul mansub bagi fiil (maf’ul bih)
c- Menjadi makmul majrur bagi huruf jar (isim majrur)

a- MENJADI MAKMUL MARFUK BAGI FIIL (FAIL)

‫بعد التقدير بمصدر‬ ‫قبل التقدير بمصدر‬


َ َ َ َّ َ
ُ‫ي ْع ِجب ِ يت ُِق َيامك‬ ُ‫ُي ْع ِجب ِ يتُأنكُق ِائم‬
ُ ‫تُ=ُفعل مضارعُونونُوقايةُومفعولُب ُه‬ُ ‫تُ=ُفعل مضارعُ ُونونُوقايةُومفعولُب ُه ُ ي ْع ِجب ِ ي‬ ُ ‫َي ْع ِجبُ ِ ي‬
َّ
ُ‫ف‬ُ ‫ِق َيامُُ=ُفاعلُوهوُمضا‬ ُ‫ب‬ُ ‫حرفُتوكيدُونص‬ ُ= ُ‫ن‬ ‫أ‬
َ َّ َ َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫ن‬ ُ ‫كُ=ُاسمُأ‬
َّ َ َ
َ ُ‫ن‬
ُ ‫ق ِائمُُ=ُخبُأ‬
ُ‫هاُفُمحل‬ َْ َّ
‫المصدرُالمنسبكُمنُأنُومعمولي ي‬
ِ
‫رفعُفاعل‬
Berdirinya kamu itu membuatkanku Berdirinya kamu itu membuatkanku
kagum. kagum.
btms 242, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

b- MENJADI MAKMUL MANSUB BAGI FIIL (MAF’UL BIH)

‫بعد التقدير بمصدر‬ ‫قبل التقدير بمصدر‬


ْ َ َ َّ َ ْ
َ َ َ
ُ ‫َع َرفتُ ِقي‬
ُ‫امك‬ ُ‫ُ َع َرفتُُأنكُق ِائم‬
ْ ْ
ُ ‫َع َرفتُ=ُفعلُماضُوفاعل‬ ُ ‫َ َع َرفتُ=ُفعلُماضُوفاعل‬
َّ
َُ ‫ِق َي‬
ُ ‫امُ=ُمفعول بهُوهوُمضاف‬ ُ‫ب‬
ُ ‫حرفُتوكيدُونص‬ ََّ ُ=ُ‫أن‬
َ َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫ن‬ َُ ‫كُ=ُاسمُأ‬
َّ َ
ُ ‫ن‬
ُ ‫ُأ‬ ‫=ُخب‬ ُ‫م‬
ُ ‫ائ‬
ِ ‫ق‬
َ
ْ ‫ُومعمول‬ َّ َ
ُ‫هاُفُمحل‬
‫ي‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫المصدرُالمنسبكُمنُأ‬
ِ
‫نصبُمفعول به‬
Saya telah tahu bahawa kamu berdiri. Saya telah tahu bahawa kamu berdiri.
btms 242-243, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

Hak Cipta Terpelihara 34


© Zween Global 2023
c- MENJADI MAKMUL MAJRUR BAGI HURUF JAR (ISIM MAJRUR)

‫بعد التقدير بمصدر‬ ‫قبل التقدير بمصدر‬


َ َ َّ َ
َ
ُ‫َع ِج ْبت ُِم ْن ُِق َي ِامك‬ ُ‫ُ َع ِج ْبت ُِم ْنُأنكُق ِائم‬
ُ ‫َع ِج ْبتُ=ُفعلُماضُوفاعل‬ ُ ‫َع ِج ْبتُ=ُفعلُماضُوفاعل‬
‫ِم ْنُ=ُحرفُج ُر‬ ُ ‫َ ِم ْنُ=ُحرفُج ُر‬
َّ
َُ ‫ِق َي‬
ُ ‫امُ=ُاسم مجرورُوهوُمضاف‬ ُ‫ب‬ُ ‫حرفُتوكيدُونص‬ ََّ ُ=ُ‫أن‬
َ َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫ن‬ َُ ‫كُ=ُاسمُأ‬
َّ َ
ُ ‫ن‬
ُ ‫ُأ‬ ‫=ُخب‬ ُ‫م‬
ُ ‫ائ‬
ِ ‫ق‬
َ
ْ ‫ُومعمول‬ َّ َ
ُ‫هاُفُمحل‬
‫ي‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫المصدرُالمنسبكُمنُأ‬
ِ
‫جرُاسم مجرور‬
Saya kagum kamu berdiri. Saya kagum kamu berdiri.

btms 244-245, dskp 2.3.2

َّ
(2) WAJIB KASROH (‫ُن‬
ُ ‫) ِإ‬
َّ
Ada 9 keadaan yang mewajibkan hamzah (‫ن‬
ُ ‫ )ُِإ‬berbaris kasroh.
i- Berada di permulaan ayat.
ii- Berada di permulaan ayat silah.
iii- Menjadi jawab bagi sumpah dan khobarnya ada (‫)الم االبتداء‬.
iv- Berada dalam ayat yang dihikayatkan (‫ح ُِك ّية‬ ُ ْ ‫الجملةُالم‬
َُ ) dengan lafaz “berkata” (‫)القول‬.
ّ
v- Berada dalam ayat yang menjadi hal (‫الجملةُالحالية‬
ُِ ).
vi- Berada setelah fiil qolbi yangَ dita’liq oleh (‫)الم االبتداء‬.
vii- Berada setelah (‫)أَل االستفتاحية‬.
viii- Berada setelah (‫)حيث‬.
ix- Berada dalam ayat yang menjadi khobar bagi isim ‘ain.

i- BERADA DI PERMULAAN AYAT


َّ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
َّ ً َ َ ً َ َّ
ُ‫ن‬ُ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬
َ ُ‫ِإنُزْي ُدُاُق ِائم‬
َّ
‫ن‬
ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬
btms 244, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

Hak Cipta Terpelihara 35


© Zween Global 2023
ii- BERADA DI PERMULAAN AYAT SILAH
َ ‫ج‬
ُ ‫اءُ=ُفعلُماض‬
َ
َّ
ُ ‫ال ِذيُ=ُفاعلُاسم موصول‬
َّ َ َّ َّ َ َ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
ُ‫ن‬
َّ ً َ
ُ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬
ُ‫يُإنهُق ِائم‬
ِ ِ ‫جاء‬
‫ذ‬ ‫ُال‬
َّ َ
ُ‫ن‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬
َّ
‫نُواسمهاُوخبهاُصلة الموصول‬
ُ ‫الجملةُمنُ ِإ‬

Untuk memahami konsep ayat silah, kita perlu mengenali isim mausul. Isim mausul
merupakan isim makrifah yang memerlukan silah (sambungan) berbentuk jumlah (jumlah
ismiyyah / jumlah fikliyyah). Kita boleh memberikan analogi isim mausul yang memerlukan
silah ini seperti rumah yang memerlukan anjung/awning.

‫ جملة فعلية‬: ‫صلة الموصول‬ ‫ جملة اسمية‬: ‫صلة الموصول‬


َ َ َّ َ
َ ‫يُأبوه‬ َّ
ُ‫يُي ْبت ِسم‬ ‫َج َاءُال ِذ‬ ُ‫ُع ِالم‬ ‫َج َاءُال ِذ‬
ُ ُ‫َج َاءُ=ُفعلُماض‬ ُ ُ‫َج َاءُ=ُفعلُماض‬
َّ َّ
ُ ‫ال ِذيُ=ُفاعلُاسم موصول‬ ُ ‫َال ِذيُ=ُفاعلُاسم موصول‬
َ
ُ‫ع‬ُ ‫َي ْبت ِسمُُ=ُفعلُمضار‬ ُ ‫أب ُوهُُ=ُمبتدأُوهوُمضافُ ُومضافُإليه‬
َ
ُّ
ُ ‫ُمستب‬ ‫ه َوُ=ُفاعلُضمب‬ ُ ُ‫ق ِائمُُ=ُخب‬
‫الجملةُمنُالفعلُوالفاعلُصلة الموصول‬
ِ ‫الجملةُ ِمنُالمبتدأُوالخبُصلة الموصول‬
Orang yang tersenyum itu telah datang. Orang yang bapanya alim itu telah datang.

btms 244, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

iii- MENJADI JAWAB BAGI SUMPAH DAN KHOBARNYA ADA (‫)المُاالبتداء‬


Selepas sumpah, ada ayat dipertegaskan kebenarannya yang disebut sebagai jawab sumpah.
Penggunaan ayat ini disebutkan dalam bab kalam, ilmu balaghah.

ُ ‫ُوُ=ُحرفُجر‬
َ
ُ ‫هللاُ=ُلفظُالجاللةُاسمُمجرو ُر‬ ِ
ْ
Demi Allah, ُ ‫ُأق ِس‬:ُ‫شبهُالجملةُيتعلقُبفعلُمحذوفُتقديره‬
ُ‫م‬
َّ
sesungguhnya ُ‫ب‬ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬ َ َ ً ْ َ َّ َ
َّ ً َ ُ‫اُلق ِائم‬
ُ ‫هللا ُِإنُزيد‬
ِ ‫و‬
Zaid benar-benar ُ ُ‫ن‬ُ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬
ََ
berdiri. ُ ‫َلُ=ُالالمُالم َز ْحلق ُة‬
َّ َ
ُ‫ن‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬ btms 244, dskp 2.3.1,
2.3.2, 2.3.3, 2.3.4
‫الجملةُجواب القسم‬

iv- BERADA DALAM AYAT YANG DIHIKAYATKAN (‫)الجملةُالم ْح ِك ّية‬


َ DENGAN LAFAZ “BERKATA”
(‫)القول‬
Ayat yang dihikayatkan (‫)الجملةُالم ْح ِك ّية‬
َ dengan lafaz “berkata” (‫ )القول‬merupakan perbuatan
memetik ucapan seseorang (quote one’s speech).

Hak Cipta Terpelihara 36


© Zween Global 2023
َ ‫ق‬ َ
ُ ‫الُ=ُفعلُماض‬
ّ
ُ ‫ُمستب‬
ُ ‫ه َوُ=ُُفاعلُضمب‬
َّ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬ َ ِ َ َ
Dia (Isa) berkata:
“Sesungguhnya aku ini ُ ُ‫ن‬
َّ
ُ ‫يُ=ُاسمُ ِإ‬
ِ ‫قال ُِإ يتُع ْبد‬
ُ‫ُهللا‬
َّ
hamba Allah”. ُ‫ف‬ ُ ‫َع ْبدُ=ُخبُ ِإ‬
ُ ‫نُوهوُمضا‬
ُ ‫هللاُ=ُلفظُالجاللةُمضافُإليه‬ ِ btms 245, dskp 2.3.1,
2.3.2, 2.3.3, 2.3.4
‫الجملةُمقول القول‬

v- BERADA DALAM AYAT YANG MENJADI HAL (‫)الجملةُالحال ّية‬


ِ
Ayat yang menjadi hal (‫الحال ّية‬
ِ ‫ )الجملة‬digunakan untuk menerangkan keadaan fail atau maf’ul
bih.

ُ ‫ز ْرتهُُ=ُفعلُماضُوفاعلُومفعولُب ُه‬
ُ ‫ُوُ=ُُواوُالحال‬
َ
Saya َّ
mengunjunginya ُ‫ب‬ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬ َ
َّ ِ
padahal saya orang ُ ُ‫ن‬ ُ ‫يُ=ُاسمُ ِإ‬ ُ‫ز ْرته َُو ِإ يتُذوُأ َمل‬
yang mempunyai َّ
ُ ‫نُوهوُمضاف‬ ُ ‫َذوُ=ُخبُ ِإ‬
harapan. ُ ‫أ َملُُ=ُمضافُإليه‬
َّ
‫نُومعموليهُاُحال‬ ُ ‫الجملةُمنُ ِإ‬
btms 245, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

vi- BERADA SETELAH FIIL QOLBI YANG DITA’LIQ OLEH (‫)المُاالبتداء‬


َّ
Fiil qolbi merupakan zonna dan saudara². Apabila (‫ ) ِإن‬berada setelah fiil qolbi dita’liq oleh
َّ
(‫)الم االبتداء‬, maka wajib hamzah (‫ ) ِإن‬berbaris kasroh.

ُ ‫ع ِل ْمتُ=ُفعلُماضُوفاع‬
ُ‫ل‬
َ
َّ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
َّ ً َ
Saya yakin bahawa ُ ُ‫ن‬ُ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬
ََ َ َ ً ْ َ َّ
sesungguhnya Zaid ُ ‫َلُ=ُالالمُالم َز ْحلق ُة‬
َ
ُ ‫َع ِل ْمتُ ِإنُزيد‬
ُ‫اُلق ِائم‬
berdiri. َّ
ُ‫ن‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬
ْ
‫الجملةُ ِف محل نصب سدت مسد‬
‫مفعوىل ع ِلمت‬
ِ
btms 245, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4
ََ
vii- BERADA SETELAH (‫)أَلُاالستفتاحية‬
ََ
ُ‫ح‬
ُ ‫أَلُ=ُحرفُتنبيهُواستفتا‬
Ketahuilah! َّ َ ً َ َّ َ َ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
Sesungguhnya Zaid َّ ً َ
ُ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬
ُ ُ‫ن‬
ُ‫أَل ُِإنُزْيداُق ِائم‬
berdiri. َّ َ
‫ن‬
ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬

Hak Cipta Terpelihara 37


© Zween Global 2023
َ
viii- BERADA SETELAH (ُ‫)ح ْيث‬

ُ ‫سُ=ُفعلُأم ُر‬ ْ ‫ِا ْج ِل‬


َ َْ
ُّ
ُ ‫ُمستب‬ ‫أنتُ=ُفاعلُضمب‬
ُ ‫َح ْيثُُ=ُظرفُمكا‬
ُ‫ن‬
Duduklah di tempat َّ
yang sesungguhnya
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
َّ ًَْ ‫س‬ ُ ‫ال‬ َ ُ‫ُح ْيثُإ َّن َُزْي ًدا‬
‫ج‬ َ ‫س‬ْ ‫ِا ْج ِل‬
ُ ُ‫ن‬
ُ ‫زي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ‬ ِ ِ
Zaid duduk. َّ َ
ُ‫ن‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬
َّ
‫نُومعموليهاُمضاف‬ ُ ‫الجملةُمنُ ِإ‬
‫إليه‬
btms 245, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4

ix- BERADA DALAM AYAT YANG MENJADI KHOBAR BAGI ISIM ‘AIN
Isim ‘ain/isim zat merujuk kepada kata nama bagi benda. Lawannya ialah isim makna/masdar
iaitu perbuatan tanpa masa.

ُ ‫زيدُ=ُمبتدأ‬
َْ
َّ
ُ‫ب‬
ُ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص‬
َّ َ َّ َ
ُ‫زْيد ُِإنهُق ِائم‬
Zaid sesungguhnya dia
ُ ُ‫ن‬ ُ ‫هُُ=ُاسمُ ِإ‬
berdiri. َّ َ
ُ‫ن‬ُ ‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ‬
َّ
‫نُومعموليهاُخب‬
ُ ‫الجملةُمنُ ِإ‬

btms 246-248,
dskp 2.3.2

َّ َّ َ
(3) HARUS KASROH (‫ُن‬
ُ ‫ & ) ِإ‬FATHAH (‫ُن‬
ُ ‫)أ‬
َّ
Ada 4 keadaan yang mengharuskan/membolehkan hamzah berbaris kasroh (‫ن‬
ُ ‫ )ُِإ‬dan fathah
َّ َ
(‫ن‬
ُ ‫)ُأ‬:
i- Berada setelah (‫)إذا الفج ِائية‬.
ِ
ii- Menjadi jawab bagi sumpah dan khobarnya tiada (‫)الم االبتداء‬.
iii- Berada setelah (‫)فاء الجزاء‬.
iv- Berada selepas mubtadak yang mengandungi makna “berkata”, khobar inna juga
mengandungi makna “berkata” dan orang yang berkata adalah 1 orang yang sama.

Hak Cipta Terpelihara 38


© Zween Global 2023
‫َ‬
‫ِ)إذاُالف َجا ِئية( ‪i- BERADA SETELAH‬‬
‫َ‬
‫‪)ِ : Tiba-tiba atau dan dapati.‬إذاُالف َجا ِئية( ‪Terjemahan bagi‬‬

‫َ َّ‬ ‫َّ‬
‫همزة أن‬
‫فتح َ‬ ‫كرس همزة ِإن‬
‫َ َ َّ َ ً َ‬ ‫َ‬
‫خ َر ْجتُف ِإذاُأنُزْيداُق ِائمُ ُ‬ ‫َ َ َّ َ ً َ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫خ َر ْجتُف ِإذ ِاُإنُزْيداُق ِائمُ‬
‫=ُخ َر ْجتُف ِإذُاُ ِق َيامُزْيدُ َم ْوجودُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫خ َر ْجتُ=ُفعلُماضُوفاعل ُ‬ ‫خ َر ْجتُ=ُفعلُماضُوفاعل ُ‬
‫فُ=ُحرفُعطف ُ‬ ‫َُ‬ ‫فُ=ُحرفُعطف ُ‬ ‫َُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ َإذاُ=ُحرفُمفاجأ ُة ُ‬ ‫ِإذاُ=ُحرفُمفاجأ ُة ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫بُ‬
‫ُأنُ=ُحرفُ َتوكيدُونص ُ‬ ‫بُ‬
‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬
‫َّ‬ ‫َ ً‬ ‫َّ‬ ‫َ ً‬
‫نُ‬‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ َُأ ُ‬ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ ُ‬
‫نُ ُ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ُ‬ ‫ن‬
‫ُ‬ ‫أ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬‫ُ=ُخب‬‫م‬ ‫ائ‬
‫ِ‬ ‫ق‬ ‫نُ‬‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ ُ‬
‫َ َّ‬
‫المصدرُالمؤولُمنُُأنُومعموليهاُمبتدأُوخبهُ‬
‫ِ‬
‫ود‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫محذوفُتقديرهُموج ُ‬ ‫‪btms 246, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4‬‬

‫‪Saya keluar dan dapati Zaid sedang berdiri. Saya keluar dan dapati Zaid sedang berdiri.‬‬

‫)المُاالبتداء( ‪ii- MENJADI JAWAB BAGI SUMPAH DAN KHOBARNYA TIADA‬‬


‫‪Selepas sumpah, ada ayat dipertegaskan kebenarannya yang disebut sebagai jawab sumpah.‬‬
‫‪Penggunaan ayat ini disebutkan dalam bab kalam, ilmu balaghah.‬‬

‫َ َّ‬ ‫َّ‬
‫فتح همزة أن‬
‫َ‬ ‫كرس همزة ِإن‬
‫َّ َ ً َ‬
‫هللاُُأنُزْيداُق ِائمُ ُ‬
‫و ِ‬
‫َ‬ ‫َّ َ ً َ‬
‫َ‬ ‫هللا ُِإنُزْيداُق ِائمُ‬
‫و ِ‬
‫َ‬
‫هللاُ ِق َيامُزْيدُ َم ْوجودُ‬
‫=ُ َو ُِ‬
‫ُوُ=ُحرفُجر ُ‬
‫َ‬ ‫ُوُ=ُحرفُجر ُ‬
‫َ‬
‫هللاُ=ُلفظُالجاللةُاسمُمجرو ُر ُ‬ ‫ِ‬ ‫هللاُ=ُلفظُالجاللةُاسمُمجرو ُر ُ‬ ‫ِ‬
‫شبهُالجملةُيتعلقُبفعلُمحذوفُتقديرهُ ُ‪:‬‬ ‫شبهُالجملةُيتعلقُبفعلُمحذوفُتقديرهُ ُ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫مُ‬‫َأق ِس ُ‬ ‫مُ‬
‫أق ِس ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫بُ‬‫حرفُتوكيدُونص ُ‬ ‫=ُ‬ ‫ُ‬ ‫ن‬ ‫ُأ‬ ‫بُ‬‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬
‫َ َّ‬ ‫ًَْ‬ ‫َّ‬ ‫َ ً‬
‫نُ‬‫زي ُدُاُ=ُاسمُ َُأ ُ‬ ‫زْي ُدُاُ=ُاسمُ ِإ ُ‬
‫نُ ُ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ُ‬ ‫ن‬
‫ُ‬ ‫أ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬‫ُ=ُخب‬ ‫م‬ ‫ائ‬
‫ِ‬ ‫ق‬ ‫نُ‬‫ق ِائمُ=ُخبُ ِإ ُ‬
‫َ َّ‬ ‫َّ‬
‫نُأنُومعموليهاُمبتدأُوخبهُ‬ ‫المصدرُالمؤولُم ُ‬
‫ِ‬ ‫نُومعموليهاُجواب القسم‬ ‫الجملةُ ِمنُ ِإ ُ‬
‫ود‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫محذوفُتقديرهُموج ُ‬
‫الجملةُمنُالمبتدأُوالخبُجواب القسم‬
‫‪Demi Allah, sesungguhnya Zaid berdiri.‬‬ ‫‪Demi Allah, sesungguhnya Zaid berdiri.‬‬

‫‪btms 247, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4‬‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪39‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
‫)فاءُالجزاء( ‪iii- BERADA SETELAH‬‬
‫‪) jawab syarat yang mempunyai kaitan dengan kata-kata‬الفاء( ‪) merupakan‬فاء الجزاء( ‪Huruf‬‬
‫‪sebelumnya.‬‬
‫َ َّ‬ ‫َّ‬
‫همزة أن‬
‫فتح َ‬ ‫كرس همزة ِإن‬
‫َ َّ‬
‫َم ْنُ َيأ ِت ِ يتُفأنهُمك َرمُ ُ‬ ‫َ َّ‬
‫َ‬ ‫َم ْن َُيأ ِت ِ يتُف ِإنهُمك َرمُ‬
‫=ُم ْنُ َيأ ِت ِ يتُف ِإك َرامهُ َم ْوجودُ‬
‫َ‬
‫ر‬
‫اسمُشطُمبتدُأ ُ‬ ‫َمنُ=ُ‬ ‫ْ‬ ‫ر‬
‫اسمُشطُمبتدُأ ُ‬ ‫َمنُ=ُ‬ ‫ْ‬
‫تُ=ُفعلُمضارعُونونُوقايةُومفعولُب ُه ُ‬ ‫َيأ ِت ِ ي ُ‬ ‫تُ=ُفعلُمضارعُونونُوقايةُومفعولُب ُه ُ‬ ‫َيأ ِت ِ ي ُ‬
‫ر‬
‫ُجوابُالرسط ُ‬ ‫ُ=ُواقعةُف‬ ‫ف‬ ‫َ‬ ‫ر‬
‫ُجوابُالرسط ُ‬ ‫ُ=ُواقعةُف‬ ‫ف‬ ‫َ‬
‫ي‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ي‬ ‫َّ‬
‫بُ‬
‫ُأنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬ ‫بُ‬ ‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫نُ ُ‬ ‫هُُ=ُاسمُ ِإ ُ‬ ‫نُ ُ‬ ‫هُُ=ُاسمُ ِإ ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ََّ‬ ‫مك َر ُمُ=ُخبُ ِإ ُ‬
‫نُ‬ ‫نُ‬‫مك َر ُمُ=ُخبُ ِإ ُ‬
‫َّ‬
‫نُأنُومعموليهاُمبتدأُوخبهُ‬
‫المصدرُالمؤولُم ُ‬
‫ِ‬ ‫نُومعموليهُاُ يفُمحلُجزمُجواب‬ ‫الجملةُمنُ ِإ ُ‬
‫ِ‬
‫محذوفُتقديرهُ َم ْوج ُ‬
‫ود‬ ‫ال ررسط‬
‫الجملةُمنُالمبتدأُوالخبُجواب ال ررسط‬
‫‪Barangsiapa yang datang kepadaku, maka‬‬ ‫‪Barangsiapa yang datang kepadaku, maka‬‬
‫‪dia pasti dimuliakan.‬‬ ‫‪dia pasti dimuliakan.‬‬
‫‪btms 248, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4‬‬

‫‪iv- BERADA SELEPAS MUBTADAK YANG MENGANDUNGI MAKNA “BERKATA”, KHOBAR INNA‬‬
‫‪JUGA MENGANDUNGI MAKNA “BERKATA” DAN ORANG YANG BERKATA ADALAH 1‬‬
‫‪ORANG YANG SAMA‬‬

‫َ َّ‬ ‫َّ‬
‫فتح همزة أن‬ ‫كرس همزة ِإن‬
‫َِ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫خ ْبُالق ْو ِلُأ يتُأ ْح َمدُ ُ‬ ‫ِ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ْ َ ْ َ‬ ‫خ ْبُالق ْو ِل ُِإ يتُأ ْح َمدُ‬
‫=ُخبُالقو ِلُح ْمد ِ‬
‫ُهللاُ‬
‫فُ‬
‫خبُ=ُمبتدأُوهوُمضا ُ‬ ‫َ ْ‬ ‫فُ‬
‫خبُ=ُمبتدأُوهوُمضا ُ‬ ‫َ ْ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َالق ْو ِلُ=ُمضافُإليه ُ‬ ‫الق ْو ِلُ=ُمضافُإليه ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫بُ‬‫ُأنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬ ‫بُ‬‫ِإنُ=ُحرفُتوكيدُونص ُ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫نُ ُ‬
‫َيُ=ُاسمُ ِإ ُ‬ ‫نُ ُ‬
‫َيُ=ُاسمُ ِإ ُ‬
‫عُ‬ ‫َأ ْح َم ُدُ=ُفعلُمضار ُ‬ ‫عُ‬ ‫َأ ْح َم ُدُ=ُفعلُمضار ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُّ‬
‫ُمستب ُ‬ ‫أناُ=ُفاعلُضمب‬ ‫ُّ‬
‫ُمستب ُ‬ ‫أناُ=ُفاعلُضمب‬
‫فُ‬
‫=ُلفظُالجاللةُمفعولُبهُمحذو ُ‬ ‫هللاُ‬ ‫فُ‬‫هللاُ=ُلفظُالجاللةُمفعولُبهُمحذو ُ‬
‫َ َّ‬
‫نُأنُومعموليهاُ يفُمحلُرفعُخبُ‬
‫المصدرُالمؤولُم ُ‬
‫ِ‬ ‫الجملةُمنُالفعلُوالفاعلُ يفُمحلُرفعُخب‬
‫ِ‬
‫‪Ucapanku yang paling baik:‬‬ ‫‪Ucapanku yang paling baik:‬‬
‫‪“Sesungguhnya saya memuji Allah”.‬‬ ‫‪“Sesungguhnya saya memuji Allah”.‬‬
‫‪btms 247, dskp 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4‬‬

‫=========================================================================‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪40‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
ْ
[F] LA ALLATI LINAFYIL JINSI (‫لنف الجنس‬ ِ ‫[ )ال‬HURUF]
ِ ‫الت‬
Pada asalnya, ayat yang digunakan ialah jumlah ismiyyah (mubtadak khobar). Kemudian la
allati linafyil jinsi (sebagai amil) datang menjajah serta mengubah mauqi’ dan hukum ikrob
bagi mubtadak dan khobar.
(1) AMAL BAGI LA ALLATI LINAFYIL JINSI : Menasobkan isimnya dan merofakkan khobarnya
seperti inna dan saudara² .
btms 270, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

‫ُلنفُالجنس‬ ّ ُ‫الجملةُاالسميةُبعدُدخول‬
‫الُالت ي‬
‫ي‬ ُ ‫الجملةُاالسمي ُة‬
َ ‫َلُغ ََل َم َُرجل‬ ُ‫اض‬ َ ‫غ ََلم َُرجل‬
‫ُح‬
ُ‫اض‬
ِ ‫ُح‬ ِ
َ َ
ُ ‫نصبُاسمهُاُوُترفعُخبهُا‬
ِ ‫نافيةُللجنسُُت‬ ُ=ُ‫َل‬ ُ ُ
َ َ َ
ُ ‫َلُمنصوبُوهوُمضاف‬ ُ ُ‫غَل َُمُ=ُاسم‬ ُ ‫غَلمُ=ُمبتدأُمرفوعُوهوُمضاف‬
ُ ‫َرجلُُ=ُمضافُإليه‬ ُ ‫َرجلُُ=ُمضافُإليه‬
َ
‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬
ُ ُ‫=ُخب‬
ُ ُ ِ ‫َح‬
ُ‫اض‬ ‫ع‬ ُ ِ ‫َح‬
ُ ‫اضُ=ُخبُمرفو‬

btms 270-273, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4

(1) PENJELASAN TENTANG AMAL LA ALLATI LINAFYIL JINSI


i- La allati linafyil jinsi secara nas (jelas) menafikan jenis isimnya. Penafian jenis ini bermaksud
jenis isimnya dinafikan secara menyeluruh merangkumi bilangan 1, 2, 3 sehingga infiniti (∞).

Tiada seorang pun lelaki tinggal di rumah


‫ار‬
َّ
ُِ ‫ُفُالد‬ ‫ن‬‫اك‬ َ ‫ََل َُرج َل‬
‫ُس‬
itu. / Tiada jenis lelaki tinggal di rumah itu. ‫ِي‬ ِ
btms 270, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4

ii- Hukum isim La allati linafyil jinsi mestilah nasob atau mabni fi mahal nasob. Jika ada (‫)َل‬
diikuti oleh isim marfuk, maka (‫ )َل‬tersebut mempunyai 2 kemungkinan iaitu:

a- Menafikan jenis isim


b- Menafikan isim yang mempunyai bilangan 1.

Hak Cipta Terpelihara 41


© Zween Global 2023
btms 270, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4
Menafikan jenis isim Tiada seorang pun lelaki berdiri.
ً ‫ََل َُرجل‬
ُ‫ُقائما‬
Menafikan isim yang
Tiada seorang lelaki berdiri.
mempunyai bilangan 1

2 kemungkinan ini boleh berlaku pada (‫ )َل‬yang diikuti oleh isim marfuk disebabkan (‫ )َل‬ini
tidak menafikan jenis secara nas (jelas).

4 JENIS HURUF ‫َل‬


َ َ
‫س‬
ِ ‫للجن‬
ِ ‫النافية‬
ِ ‫َل‬ ‫َل الع ِاملة عمل ليس‬
َّ َ
Beramal seperti ‫ن‬ُ ‫ِإ‬ َُ ‫ل ْي‬
Beramal seperti ‫س‬
- Menasobkan isimnya dan - Merofakkan isimnya dan Menafikan
merofakkan khobarnya menasobkan khobarnya jenis isim
Menafikan Secara nas (jelas) : Secara kemungkinan :
jenis isim 1. menafikan jenis isim 1. menafikan jenis isim
2. menafikan bilangan 1 Menafikan
ُ ‫اض‬ َ ‫َلُغ ََل َم َُرجل‬
ُ ِ ‫ُح‬ َ ‫َلُغ ََلم َُرجل‬
ً ِ ‫ُح‬
‫اضُا‬
bilangan 1
َ َ َ َ
‫غَل َمُ=ُاسمَُلُمنصوب‬ ُ‫ع‬
ُ ‫غَلمُ=ُاسمَُلُمرفو‬
َ َ َ ً ِ ‫َح‬
‫ع‬
ُ ‫اضُ=ُخبَُلُمرفو‬ِ ‫ح‬ ‫ب‬
ُ ‫اضاُ=ُخبَُلُمنصو‬
- Tiada seorang pun pelayan mana2 lelaki
- Tiada seorang pun pelayan mana2 lelaki
hadir. ATAU
hadir.
- Tiada seorang pelayan mana2 lelaki hadir.
َ َ
‫َل المهملة‬ ‫َل المهملة الز ِائدة‬
Ada terjemahan, tiada amal Tiada terjemahan, tiada amal
Menafikan - tidak merofakkan & tidak - tidak merofakkan & tidak Menafikan
jenis isim menasobkan menasobkan jenis isim
Secara kemungkinan :
1. menafikan jenis isim Tidak menafikan apa pun
Menafikan 2. menafikan bilangan 1 Menafikan
bilangan 1
‫اض‬ َ ‫َلُغ ََلم َُرجل‬
ُ ِ ‫ُح‬
ً َ ‫ََل‬
َُ ‫ُح ْو َل‬
‫ُوَل ق َّو ُة‬
bilangan 1
َ َ
‫ع‬
ُ ‫ُفُمحلُنصب ُ غَلمُ=ُمبتدأُمرفو‬ ‫ي‬ ‫ُمبت‬
‫ي‬ ‫َح ْو َلُ=ُاسمَُل‬
َ َ َ
‫ع‬
ُ ‫اضُ=ُخبُمرفو‬ ِ ‫ح‬ ‫ُ=ُمعطوفُعلُح ْو َلُمنصوب‬ ‫ق َّوة‬
- Tiada seorang pun pelayan mana2 lelaki
hadir. ATAU - Tiada daya dan upaya.
- Tiada seorang pelayan mana2 lelaki hadir.

َ
ً ‫ )َل َُرجل‬sebagai menafikan jenis isim, maka tidak boleh
Ketika kita taqdir/anggap ayat (‫ُقائما‬
َ
ً ُ‫ )َلُ َرجل‬yang bermaksud: “Tiada seorang pun lelaki berdiri
membuat ayat (‫قائمُاُُبل رجَل ِن‬
tetapi ada 2 orang lelaki berdiri.”
َ
ً ُ‫ )َلُ َرجل‬sebagai menafikan isim yang mempunyai
Ketika kita taqdir/anggap ayat (‫قائما‬
َ
ً ُ‫ )َلُ َرجل‬yang bermaksud: “Tiada
bilangan 1, maka boleh membuat ayat (‫قائمُاُُبل رجَل ِن‬
seorang lelaki berdiri tetapi ada 2 orang lelaki berdiri.”

Hak Cipta Terpelihara 42


© Zween Global 2023
َ َ
Kesimpulannya, tidak boleh membuat ayat (‫ائم ُبل رجَل ِن‬ ُ ‫َل َُرج َل‬
ُِ ‫ُق‬ ُ ) yang bermaksud: “Tiada
seorang pun lelaki berdiri tetapi ada 2 orang lelaki berdiri” disebabkan la allati linafyil jinsi
secara nas (jelas) menafikan jenis isimnya.
iii- La allati linafyil jinsi tetap beramal (menasobkan isimnya dan merofakkan khobarnya)
dalam 2 keadaan berikut:

a- Ketika La mufrodah (tidak berulang): (ُ‫)َلُغَلم َُرجلُقائم‬


َ َ
َّ َ َ َ
b- Ketika La mukarroroh (berulang): (‫الل‬ ُ ‫ُوَلُق َُّوة‬
ُِ ‫ُإَل ُُِب‬ ُ ‫)َلُح ْو َل‬.

(2) SYARAT BAGI AMAL LA ALLATI LINAFYIL JINSI


i- Isim dan khobarnya mestilah isim nakiroh atau isim makrifah ditakwil sebagai nakiroh.

Tiada seorang pun kanak- َ ْ ََ ِ َ


kanak yang terlibat dalam ُ‫ُطف َلُل َها‬
ِ ‫ق ِضيةُوَل‬
keputusan kes itu.
Tiada seorang pun bernama َ ‫اسم‬ْ ‫َقض ِية َُو ََلُم َس اًّمُب‬ َ َ ‫َقض ِية َُو ََل‬
Aba Hasan yang terlibat
ُ‫ُأبا‬ ِ ِ َ
َُ‫َح َسنُلها‬
ِ ُ‫اُح َسنُل َها‬
َ ‫ُأب‬
ِ
dalam keputusan kes itu.
btms 270, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4

ii- La allati linafyil jinsi dan isimnya mesti bersebelahan. Jika 2 perkara ini dipisahkan oleh
َ ْ
sesuatu, maka La allati linafyil jinsi tidak beramal (‫)مه َملة‬.
َ َ
ُ ‫َلُ=ُنافيةُم ْه َمل ُة‬
ُ
Ia tidak mengandungi
ُ‫ِف َيهاُ=ُجارُومجرورُمتعلقان‬ َ َ َ
sesuatu yang
ُ ‫بمحذوفُخبُمقدم‬
ُ‫يهاُغول‬
ُ ‫َل ُِف‬
membahayakan. َ
‫غولُ=ُمبتدأُمؤخر‬
btms 270, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

iii- La allati linafyil jinsi mestilah tidak dimasuki/didahului oleh huruf jar.

(2) KEADAAN ISIM BAGI LA ALLATI LINAFYIL JINSI :


َ
Isim (‫َل‬
ُ ) ada 3 keadaan :
i- Menjadi mudof. Hukumnya nasob.
ii- Menjadi mudorik/musyabbah bil mudof. Hukumnya nasob .
iii- Menjadi mufrod (bukan mudof dan musyabbah bil mudof). Hukumnya mabni fi
mahal nasob.

Hak Cipta Terpelihara 43


© Zween Global 2023
i- ISIM LA MENJADI MUDOF
Mudof sentiasa datang berpasangan dengan mudof ilaih. Hukum mudof di sini ialah nasob .
Hukum mudof ilaih sentiasa jar.
َ
ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
Tiada seorang pun pelayan
ُ ‫غَل َمُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمضاف‬ َ َ َ َ َ
milik mana-mana lelaki
ُ ‫َرجلُ=ُمضافُإليهُمجرو ُر‬
ُ‫اض‬
ِ ‫َلُغَلمُرجلُح‬
hadir َ َ
‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬
ُ ُ‫اضُ=ُخب‬ ِ ‫ح‬
btms 271, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
ii- ISIM LA MENJADI MUDORIK/MUSYABBAH BIL MUDOF
Mudorik/musyabbah bermaksud menyerupai atau serupa. Musyabbah bil mudof bermaksud
isim yang menyerupai mudof kerana datang berpasangan dengan lafaz setelahnya. Ada 2
jenis hubungan musyabbah bil mudof dengan lafaz setelahnya:
a- Hubungan amil-amal-makmul
b- Hubungan atof-maktuf-maktuf alaih
a- HUBUNGAN AMIL-AMAL-MAKMUL
Sebelum kita bahas perkara ini, kita ulangkaji tentang isim yang beramal seperti fiil. Fiil
mempunyai 3 amal iaitu:
َْ َ
َ ‫ّصُع ْمرو( )ج‬
i- Merofakkan fail atau naib fail seperti (ُ‫اءُزيد‬ َ ِ ‫)ن‬. َ

ii- Menasobkan maf’ul bih seperti (‫ضبُزيدُع ْم ًرا‬


َ
َ ). َْ َ َ
َ َ َ
َ ‫)ق َام َُبكر‬. َ
iii- Menjadi mutaallaq bagi zorof dan huruf jar seperti (‫س‬ ُ ‫ف ْو‬/ُ ‫ل‬
ُِ ‫قُالك ْر ِ ي‬ ُ ‫ُع‬
Oleh itu, 6 isim yang beramal seperti fiil juga boleh melakukan 3 amal ini iaitu Isim fail, Isim
maf’ul, Sifah musyabbahah, Sighoh mubalaghoh, Isim tafdhil dan Masdar. Sila rujuk
perbahasan Khobar Syibih Jumlah untuk mendapatkan contoh bagi 6 isim ini.
Kita kembali semula ke perbahasan hubungan amal antara musyabbah bil mudof dengan
lafaz setelahnya. Musyabbah bil mudof menjadi amil (penyebab hukum) bagi lafaz
setelahnya.
َ
ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
Tiada seorang pun
ُ ‫ط ِال ًعاُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمشبه بالمضاف‬ َ ًَ َ ً َ َ
pendaki gunung ًَ َ ُ‫اهر‬
ِ ‫َلُط ِالعاُجبَلُظ‬
kelihatan. ُ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ال‬
ِ ‫ط‬‫ب‬ ُ ‫منصوب‬ ُ‫مفعولُبه‬ ُ=ُ‫َل‬ ‫جب‬
َ َ
‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬
ُ ُ‫اهرُُ=ُخب‬ ِ ‫َظ‬
Zaid yang tidak ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ َ ْ َ َ
mempunyai ُ ‫خ ْ ًباُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمشبه بالمضاف‬ ُ‫اُم ْنُزيد َُر ِاكب‬
ِ ‫َلُخ ًب‬
ِّ َ
sebarang kebaikan, ُ ‫ِم ْنُزيدُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبخ ربا‬
َ
menunggang. ‫ع‬ ُ ُ‫َر ِاكبُُ=ُخب‬
ُ ‫َلُمرفو‬
btms 271, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

َ ْ
Ayat (ُ‫اُمنُزيد َُر ِاكب‬
ْ َ َ
ِ ‫ )َلُخ ًب‬dapat difahami dengan baik jika anda mempelajari bab kinayah
dalam ilmu balaghah.

Hak Cipta Terpelihara 44


© Zween Global 2023
b- HUBUNGAN ATOF-MAKTUF-MAKTUF ALAIH
Atof ialah gabungan hukum 2 kalimah menggunakan huruf atof. Kalimah sebelum huruf
atof ialah maktuf alaih. Kalimah selepas huruf atof disebut sebagai maktuf.

HURUF ATOF
َ َ َ َ َ
ُُ‫فُ–ُُأ ْمُ–َُلُ–ُُث َّمُ–ُ َب ْلُ–ُ َح َّّتُ–ُُل ِك ْن‬ُ–ُ‫َوُ–ُأ ْو‬
btms 272, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4
َ
ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ ًَ ََ
ُ ‫ثَلثةُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمشبه بالمضاف‬
Tiada 33 orang ُ ‫َ َ َ َ ً َ َ َ َ ْ َ َ َوُ=ُحرفُعطف‬
ًَ ََ َ َ ‫دُنُا‬
ُ ‫تُ ُِع ُن‬
ُ ‫َلُِث‬
ُ ‫َل ُُثَلُث ُةُ ُوُث‬
di sekitar kami. ُ ُ‫ت=ُمعطوفُعلُ ُ(ثَلث ُة)ُمنصوب‬ َُ ‫ثَل ِث‬
َ َْ
ُ ‫َلُوهوُمضاف‬
ُ ُ‫ِعندُ=ُظرفُمتعلقُبمحذوفُخب‬
َ
‫نُاُ=ُمضافُإليه‬
btms 272, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

iii- MENJADI MUFROD (BUKAN MUDOF DAN MUSYABBAH BIL MUDOF)


Ada 2 jenis mufrod yang mana ia ditentukan oleh lawannya.

Mudof Mufrod Mufrod VS Mudof

‫اض‬ َ ‫ََلُغ ََل َم َُزْيد‬


ُ ِ ‫ُح‬ ‫اض‬ َ ‫ََلُغ ََل َم‬
ُ ِ ‫ُح‬ Fokus : Jenis Isim ‫َل‬
ُ
َ

Jamak & Musanna Mufrod Mufrod VS Musanna,Jamak

ُ‫ان‬ َ َ
َِ ‫( ط ِالب‬2) َ
ُ‫( ط ِالب‬1) Fokus : Bilangan
َ
ُ‫( ط ِالبون‬3)
َ
Bagi jenis isim ‫َل‬
ُ mufrod (bukan mudof dan musyabbah bil mudof), ia merangkumi bilangan
1, 2, 3 dan ke atas. Hukumnya mabni fi mahal nasob. Walaupun hukumnya mabni, isimnya
tetap menggunakan tanda nasob.
َ
Tiada daya dan upaya ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ Bilangan : 1 (Mufrod)
ْ َ َ ْ َ
melainkan dengan pertolongan ‫مبتُعىل‬ ِ ُ‫َل‬ ُ ُ‫لُ=ُاسم‬ ُ ‫حو‬ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ
Allah semata-mata ‫ب‬
ُ ‫الفتحُ يفُمحلُنص‬ ُ
‫الل‬
ِ ‫ُب‬
ِ ‫َلُحولُوَلُقوة ُِإ‬
‫َل‬
َ
ُ‫س‬ ُ ‫ َلُ=ُنافيةُللجن‬Bilangan : 2 (Musanna)[AINI]
ْ َ َ ْ
Tiada 2 lelaki muslim bagimu ُ‫مبت‬
ِ ُ ‫َل‬
ُ ُ‫تُ=ُاسم‬ ِ ‫مس ِلم‬ َ َ َ ْ َ
‫ب‬
ُ ‫عىل الياءُ يفُمحلُنص‬ ُ‫ك‬ ‫تُل‬ِ ‫َلُمس ِلم‬
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ Bilangan : 3L (Jamak
َ
ْ ُ ُ‫م ْس ِلمتُ=ُاسم‬ َ Muzakkar Salim) [INA]
Tiada 3 lelaki muslim bagimu ُ‫مبت‬ ِ ُ‫َل‬ ِ َ
َ َ َ
‫ب‬
ُ ‫عىل الياءُ يفُمحلُنص‬ ُ‫تُلك‬ ‫َلُم ْس ِل ِم‬
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ Bilangan : 3P (Jamak
Tiada 3 perempuan muslimah َ
ْ ُ ُ‫لماتُ=ُاسم‬ َ ‫م ْس‬ Muannas Salim)
ُ‫مبت‬
ِ ُ‫َل‬ َ
َ َ
ُ ِ ‫َلُم ْسُِل َم‬
bagimu
‫ب‬
ُ ‫عىل الكرسُ يفُمحلُنص‬ ُ‫اتُلك‬
btms 271, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
Hak Cipta Terpelihara 45
© Zween Global 2023
btms 273-275, dskp
2.4.1, 2.4.2, 2.4.4

(3) HUKUM MAKTUF BAGI ISIM (‫ )َل‬BERULANG


َ
(1) HUKUM MAKTUF MUFROD BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUFROD
َ
Apabila ada isim kedua (maktuf) dan huruf (‫ )َل‬berulang setelah isim (ُ‫ )َل‬nakiroh mufrod,
maka isim kedua (maktuf) ini boleh diberikan 3 hukum:
i- MABNI dengan fathah. Isim kedua juga menjadi mabni kerana menjadi makmul (‫)َل‬
َّ
kedua yang beramal seperti (ُ‫)إن‬.
ِ
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ
‫ب‬
ُ ‫ُمبتُعلُالفتحُ يفُمحلُنص‬ ‫ي‬ ‫َل‬ َُ ‫َح ْو‬
ُ‫لُ=ُاسم‬ ُ‫الل‬
ِ ‫َلُحولُوَلُقوةُ ِإَل ُِب‬
ُ ‫َوُ=ُحرفُعطف‬
َّ َ
ُ )ُ ‫َلُ=ُنافية للجنس ُ(عاملة عمل ِإن‬
‫ب‬
ُ ‫مبتُعىل الفتحُ يفُمحلُنص‬ ْ ُ َ ُ‫ق َّو َُةُ=ُاسم‬
ِ ُ‫َل‬ btms 273, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

ii- NASOB. Isim kedua menjadi maktuf pada mahal nasob isim pertama.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
ْ َ
‫ُمبتُعلُالفتحُ ِف محل نصب‬ ‫ي‬ ‫َل‬ َُ ‫َح ْو‬
ُ‫لُ=ُاسم‬ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ
ُ ‫َوُ=ُحرفُعطف‬ ُ‫الل‬
ِ ِ ‫َلُحولُوَلُقوةُ ِإ‬
‫ُب‬‫َل‬
َ َ
ُ ‫َلُ=ُمهملةُزائدة‬
ً
‫لُمنصوب‬ َُ ‫ق َّو ُةُ=ُمعطوف عىل محلُ َح ْو‬

iii- ROFAK. Ada 3 bentuk ikrob:


َ
a- Isim kedua menjadi maktuf pada mahal rofak (ُ‫ )َل‬pertama dan isimnya.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ
‫ب‬
ُ ‫الفتحُفُمحلُنص‬
‫ي‬ ُ‫ُعل‬‫ُمبت‬
‫ي‬ ‫َل‬ َُ ‫َح ْو‬
ُ‫لُ=ُاسم‬ ُ‫الل‬
ِ ‫َلُحولُوَلُقوةُ ِإَل ُِب‬
ُ ‫َوُ=ُحرفُعطف‬
َ َ
ُ ‫َلُ=ُمهملةُزائدة‬
َ
ُ ُ‫ق َّوةُُ=ُمعطوف عىل محل‬
‫َلُواسمهاُمرفوع‬ btms 273, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

Hak Cipta Terpelihara 46


© Zween Global 2023
‫َ‬
‫‪).‬ليس( ‪َ) kedua yang beramal seperti‬ل( ‪b- Isim kedua menjadi makmul‬‬
‫َ‬
‫سُ‬ ‫َلُ=ُنافيةُللجن ُ‬
‫َ‬
‫ب‬
‫الفتحُفُمحلُنص ُ‬
‫ي‬ ‫ُعلُ‬‫ُمبت‬
‫ي‬ ‫َل‬ ‫َح ْو َُ‬
‫لُ=ُاسمُ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َّ َّ‬
‫َوُ=ُحرفُعطف ُ‬ ‫اللُ‬
‫َلُحولُوَلُقوةُ ِإَل ُِب ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َلُ=ُعاملة عمل ليس ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ق َّوةُُ=ُاسمَُلُالعاملة عمل ليسُمرفوع‬
‫‪btms 273, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4‬‬
‫‪c- Isim kedua menjadi mubtadak.‬‬
‫َ‬
‫سُ‬‫َلُ=ُنافيةُللجن ُ‬
‫َ‬
‫ب‬
‫الفتحُفُمحلُنص ُ‬
‫ي‬ ‫ُمبتُعلُ‬
‫لُ=ُاسمَُل ي‬ ‫َح ْو َُ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َّ َّ‬
‫َوُ=ُحرفُعطف ُ‬ ‫اللُ‬
‫َلُحولُوَلُقوةُ ِإَل ُِب ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َلُ=ُمهملةُزائدة ُ‬
‫ق َّوةُُ=ُمبتدأ مرفوعُوخبهُمحذوفُتقديرهُموجو ُد‬
‫َ‬
‫‪َ) MUDOF/MUSYABBAH BIL MUDOF‬لُ( ‪(2) HUKUM MAKTUF MUFROD BAGI ISIM‬‬
‫َ‬
‫‪َ) nakiroh‬لُ( ‪َ) berulang setelah isim‬ل( ‪Apabila ada isim kedua (maktuf) dan huruf‬‬
‫‪mudof/musyabbah bil mudof, maka isim kedua (maktuf) ini boleh diberikan 3 hukum:‬‬
‫)َل( ‪i- MABNI dengan fathah. Isim kedua juga menjadi mabni kerana menjadi makmul‬‬
‫َّ‬
‫‪).‬إنُ( ‪kedua yang beramal seperti‬‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫سُ‬ ‫َلُ=ُنافيةُللجن ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫فُ‬‫غَل َمُ=ُاسمَُلُ ُمنص ُوبُألنهُمضا ُ‬
‫َرجلُ=ُمضافُإليه‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬
‫َلُامرأة‬ ‫َلُغَل َم َُرجل ُ‬
‫ُو ُ‬
‫َوُ=ُحرفُعطف ُ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫ُ=ُنافية للجنس ُ(عاملة عمل ِإن ُ) ُ‬ ‫َل‬
‫َلُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ َََ‬ ‫‪btms 274, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4‬‬
‫ب‬
‫مبتُعىل الفتحُ يفُمحلُنص ُ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫=ُاسمُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ة‬ ‫امرأ‬
‫‪ii- NASOB. Isim kedua menjadi maktuf pada hukum nasob isim pertama.‬‬
‫َ‬
‫سُ‬‫َلُ=ُنافيةُللجن ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫غَل َمُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمضا ُ‬
‫فُ‬
‫َرجلُ=ُمضافُإليه‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬
‫َلُامرأة‬ ‫َلُغَل َم َُرجل ُ‬
‫ُو ُ‬
‫َوُ=ُحرفُعطف ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ=ُمهملةُزائدة ُ‬ ‫َل‬
‫َ‬ ‫ًَ‬
‫ْام َرأ ُةُ=ُمعطوف عىل غَل َمُمنصوب‬ ‫‪btms 274, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4‬‬

‫َ‬
‫‪َ) pertama dan isimnya.‬لُ( ‪iii- ROFAK. Isim kedua menjadi maktuf pada mahal rofak‬‬
‫َ‬
‫سُ‬‫َلُ=ُنافيةُللجن ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫فُ‬‫غَل َمُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمضا ُ‬
‫َرجلُ=ُمضافُإليه‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬
‫َوُ=ُحرفُعطف ُ‬
‫َلُامرأة‬ ‫َلُغَل َم َُرجل ُ‬
‫ُو ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ=ُمهملةُزائدة ُ‬
‫َ‬ ‫َل‬
‫َ‬
‫ْام َرأةُُ=ُمعطوف عىل محلُ ُ‬
‫َلُواسمهاُمرفوع‬ ‫‪btms 273, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4‬‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪47‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
َ
(3) HUKUM MAKTUF MUFROD BAGI MUBTADAK SELEPAS (ُ‫)َل‬
Apabila ada isim kedua (maktuf) dan huruf (‫ )َل‬berulang setelah mubtadak [mufrod & mudof]
yang berada setelah (‫)َل‬, maka isim kedua (maktuf) ini boleh diberikan 2 hukum:
i- MABNI dengan fathah. Isim kedua juga menjadi mabni kerana menjadi makmul (‫)َل‬
َّ
kedua yang beramal seperti (ُ‫)إن‬.
ِ btms 274, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ َ
ُ ‫َلُ=ُم ْه َملة‬
َ َ
‫ُُغَلمُُ=ُمبتدأُمرفوعُوخبهُمحذوفُتقديرهُموجو ُد‬/ُُ‫َرجل‬ ََ َ ُ‫ََل‬
‫ة‬ ‫أ‬ ‫ر‬‫ام‬ ُ ‫َل‬
ُ ‫ُو‬
ُ ‫ل‬ ‫ج‬‫ر‬
ُ ‫َوُ=ُحرفُعطف‬ َ ََ َ َ
َّ
ُ )ُ ‫ُ=ُنافية للجنس ُ(عاملة عمل ِإن‬ ‫َل‬
َ ‫َلُامرأة‬ ُ ‫َلُغَلم َُرجل‬
ُ ‫ُو‬
ْ ُ‫َل‬َ َََ ْ
‫ب‬
ُ ‫مبتُعىل الفتحُ يفُمحلُنص‬ ِ ُ ُ‫=ُاسم‬ ُ ُ
‫ة‬ ‫امرأ‬

ii- ROFAK. Isim kedua menjadi mubtadak.


َ btms 275, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ُ ‫َلُ=ُم ْه َملة‬
َ َ
‫ُُغَلمُُ=ُمبتدأُمرفوعُوخبهُمحذوفُتقديرهُموجو ُد‬/ُُ‫َرجل‬ ََ َ ُ‫ََل‬
‫ة‬ ‫أ‬ ‫ر‬‫ام‬ ُ ‫َل‬
ُ ‫ُو‬
ُ ‫ل‬ ‫ج‬‫ر‬
ُ ُ‫َوُ=ُحرفُعطف‬ َ ََ َ َ
َ
ُ‫ُ=ُمهملة‬ ‫َل‬
َ ‫َلُامرأة‬ ُ ‫َلُغَلم َُرجل‬
ُ ‫ُو‬
َ
‫ْام َرأةُُ=ُمبتدأ مرفوعُوخبهُمحذوفُتقديرهُموجو ُد‬

btms 275-277, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4


Hak Cipta Terpelihara 48
© Zween Global 2023
(4) HUKUM NAAT BAGI ISIM (‫)َل‬
َ
(1) HUKUM NAAT MUFROD BERSEBELAHAN BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUFROD
َ
Apabila isim (ُ‫ )َل‬mufrod mempunyai naat mufrod yang bersebelahan dengannya (tidak
dipisah), maka naat mufrod ini boleh diberikan 3 hukum:
i- MABNI dengan fathah. Naat bergabung dengan man’utnya yang mabni.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
‫ب‬
ُ ‫الفتحُفُمحلُنص‬
‫ي‬ ُ‫مبتُعل‬ ْ
ِ ُ‫لُ َ=ُاسمَُل‬ َُ ‫َرج‬ َ ‫ُظر‬َ َ َ َ
ُ‫مبتُعلُالفتحُلبكيبه مع منعوته‬ ْ ُ‫يفُ=ُنعت‬ ُ ‫ر‬ ‫ظ‬
َ ُ‫يف‬ ِ ‫َلُرجل‬
ِ َ ِ
ُ َ ‫تركيبُخمسة ر‬
‫ُعرس‬
btms 275, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

ii- NASOB. Naat menjadi nasob kerana mengikuti mahal nasob isim La.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ
ْ ُ‫لُ=ُاسمُ ََل‬ ً َ
ُ‫َلُ َرج َلُظ ِريفا‬
ْ
‫مبتُعلُالفتحُ ِف محل نصب‬
ِ َُ ‫َرج‬
ً َ
‫يفاُ=ُنعت منصوب‬ ُ ‫ظ ِر‬

َ
iii- ROFAK. Naat mengikuti mahal rofak (ُ‫ )َل‬dan isimnya.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ
َ َ
‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬
‫ي‬ ‫مبت‬
‫ي‬ ُ‫َل‬ َُ ‫َرج‬
ُ‫لُ=ُاسم‬
َ
ُ‫َلُ َرج َلُظ ِريف‬
‫يفُ=ُنعت مرفوع‬ ُ ‫ظ ِر‬
btms 275, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
(2) HUKUM NAAT MUFROD TIDAK BERSEBELAHAN BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUFROD
َ
Apabila isim (ُ‫ )َل‬mufrod mempunyai naat mufrod yang tidak bersebelahan dengannya
(dipisah), maka naat mufrod ini boleh diberikan 2 hukum:
i- NASOB. Naat menjadi nasob kerana mengikuti mahal nasob isim La.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
ْ
‫مبتُعلُالفتحُ ِف محل نصب‬ْ ُ‫لُ=ُاسمُ ََل‬
َُ ‫َرج‬ ً َ َ
َ ِ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
َُ ‫َلُ َرج‬
ُ‫لُ ِفيهاُظ ِريفا‬
ً َ
‫يفاُ=ُنعت منصوب‬ ُ ‫ظ ِر‬
btms 276, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ii- ROFAK. Naat mengikuti mahal rofak (ُ‫ )َل‬dan isimnya.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
ُ‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬ ‫مبت‬ ُ‫َل‬ َُ ‫َرج‬
ُ‫لُ=ُاسم‬ َ َ
َ ‫ي‬ ‫ي‬
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
َُ ‫َلُ َرج‬
ُ‫لُ ِفيهاُظ ِريف‬
َ
‫يفُ=ُنعت مرفوع‬ ُ ‫ظ ِر‬

Hak Cipta Terpelihara 49


© Zween Global 2023
َ
(3) HUKUM NAAT MUFROD BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUDOF
َ
Apabila isim (ُ‫ )َل‬mudof mempunyai naat mufrod yang bersebelahan (tidak dipisah) & tidak
bersebelahan (dipisah) dengannya, maka naat mufrod ini boleh diberikan 2 hukum:
i- NASOB. Naat menjadi nasob kerana mengikuti hukum nasob isim La.
َ
ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
ُ ‫ط ِال ًعاُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمشبه بالمضاف‬ َ ً َ ً َ َ
ً ُ ‫اُج َبَلُظ ِريفا‬ ‫َلُطالع‬
َ
ُ ‫َج َب‬
ُ ‫َلُ=ُمفعولُبهُمنُط ِال ًعُاُمنصو‬
‫ب‬ ً َ ًَ َ ًِ َ َ
َ ‫َلُ ِفيهاُظ ِريفا‬
ُ ‫َلُط ِالعاُجب‬
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
ً َ
‫يفاُ=ُنعت منصوب‬ ُ ‫ظ ِر‬
btms 276, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

َ
ii- ROFAK. Naat mengikuti mahal rofak (ُ‫ )َل‬dan isimnya.
َ
ُ‫س‬
ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
ُ ‫ط ِال ًعاُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمشبهُبالمضاف‬ َ ً َ ً َ َ
ً ُ ‫اُج َبَلُظ ِريف‬ ‫َلُطالع‬
َ
َ
ُ ‫َلُ=ُمفعولُبهُمنُط ِال ًعُاُمنصو‬
‫ب‬ ُ ‫َج َب‬ َ ًَ َ ًِ َ َ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬ ُ‫َلُط ِالعاُجبَلُ ِفيهاُظ ِريف‬
َ
‫يفُ=ُنعت مرفوع‬
ُ ‫ظ ِر‬

َ
(4) HUKUM NAAT MUDOF BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUFROD
َ
Apabila isim (ُ‫ )َل‬mufrod mempunyai naat mudof yang bersebelahan (tidak dipisah) & tidak
bersebelahan (dipisah) dengannya, maka naat mudof ini boleh diberikan 2 hukum:
i- NASOB. Naat menjadi nasob kerana mengikuti mahal nasob isim La.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
ْ ْ
ُ ‫مبتُعلُالفتحُ ِف محل نصب‬ َ َ
ِ ُ‫َرجلُ َ=ُاسمَُل‬ ُ ُ‫احبُ ِبر ُِف َيها‬ ‫ص‬ ُ ُ
‫ل‬ َ ‫ََلُ َرج‬
ِ
ُ ‫احبُ=ُنعتُمنصوبُوهوُمضاف‬ ِ ‫ص‬ ُ‫بُ ِبر‬ َ
ُ ‫اح‬ َ َ َ َ
ِ ‫َلُرجلُ ِفيهاُص‬
‫ِب ُرُ=ُمضافُإليه‬
َ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
btms 276, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ii- ROFAK. Naat mengikuti mahal rofak (ُ‫ )َل‬dan isimnya.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
ُ‫َرج َلُ=ُاسم‬ َ َ َ
ُ ُ‫احبُ ِبر ُِف َيها‬
ُ‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬
‫ي‬ ‫مبت‬
‫ي‬ ُ‫َل‬
ُ ‫احبُُ=ُنعتُمرفوعُوهوُمضاف‬ َ ِ ‫ََلُرجلُص‬
ِ ‫ص‬ َ َ َ
‫ِب ُرُ=ُمضافُإليه‬ ُ‫احبُُ ِبر‬ ِ ‫َلُرجلُ ِفيهاُص‬
َ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
َ
(5) HUKUM NAAT MUDOF BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUDOF
َ
Apabila isim (ُ‫ )َل‬mudof mempunyai naat mudof yang bersebelahan (tidak dipisah) & tidak
bersebelahan (dipisah) dengannya, maka naat mudof ini boleh diberikan 2 hukum:

Hak Cipta Terpelihara 50


© Zween Global 2023
i- NASOB. Naat menjadi nasob kerana mengikuti hukum nasob isim La.
َ
ُ‫س‬
ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
ُ ‫مُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمضاف‬َُ ‫غَل‬
ُ ‫َرجلُُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫احبُ ِبر ُِف َيها‬ َ َ َ َُ
ِ ‫َلُغ ََل ُمُرجلُص‬َ
ُ ‫بُ=ُنعتُمنصوبُوهوُمضاف‬ َ ‫َصاح‬
ُ‫بُ ِبر‬ُ َ ‫اح‬ َ َ َ
ِ ِ ‫َلُغَل ُمُرجلُ ِفيهاُص‬
‫ِب ُرُ=ُمضافُإليه‬
َ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
btms 276, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ii- ROFAK. Naat mengikuti mahal rofak (ُ‫ )َل‬dan isimnya.
َ
ُ‫س‬
ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ َ
ُ‫ف‬ُ ‫غَل َُمُ=ُاسمَُلُمنصوبُألنهُمضا‬
ُ ‫َرجلُُ=ُمضافُإليه‬ ُ ُ‫احبُ ِبر ُِف َيها‬ َ َ َ َ
ِ ‫ََلُغ ََل ُمُرجلُص‬
ُ ‫احبُُ=ُنعتُمرفوعُوهوُمضاف‬ ِ ‫ص‬
َ
ُ‫احبُُ ِبر‬ َ َ َ
ِ ‫َلُغَل ُمُرجلُ ِفيهاُص‬
‫ِب ُرُ=ُمضافُإليه‬
َ
ُ ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬
‫َل‬
btms 276, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

(5) HUKUM MAKTUF BAGI ISIM (‫ )َل‬TIDAK BERULANG


َ
(1) HUKUM MAKTUF BAGI ISIM (ُ‫ )َل‬MUFROD
Apabila ada isim kedua (maktuf) mufrod & mudof dan huruf (‫ )َل‬tidak berulang setelah isim
َ
(ُ‫ )َل‬nakiroh mufrod, maka isim kedua (maktuf) ini boleh diberikan 2 hukum:
i- NASOB. Isim kedua menjadi maktuf pada mahal nasob isim pertama.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ َ َ َ َ
ْ ْ ُ‫َرج َلُ=ُاسمُ ََل‬
‫مبتُعلُالفتحُ ِف محل نصب‬
ِ َ َ ْ ‫ُوامر‬
‫ة‬ ‫أ‬ ُ ‫َلُرجل‬
َ
ُ ‫َوُ َ=ُحرفُعطف‬
َ ً ُ‫َلُ َرج َل َُوُغَلمُامرأة‬
‫ُغَل َُمُ=ُمعطوف عىل محلُ َرج َلُمنصوب‬/ُ‫ْام َرأ ُة‬
btms 277, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ii- ROFAK. Isim kedua menjadi maktuf pada mahal rofak (ُ‫ )َل‬pertama dan isimnya.
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ َ َ َ َ
َ
‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬
‫ي‬ ‫ُمبت‬
‫ي‬ ‫َل‬ ُ‫َرج َلُ=ُاسم‬ َ َ ‫ُوامرأ ْة‬
ُ ‫َلُرجل‬
َ
َ
ُ ‫َوُ َ=ُحرفُعطف‬
َ ُ‫َلُ َرج َل َُوُغَلمُامرأة‬
ُ ُ‫ُغَل ُمُ=ُمعطوف عىل محل‬/ُُ‫ْام َرأة‬
‫َلُواسمهاُمرفوع‬

(6) HUKUM MAKTUF MAKRIFAH BAGI ISIM (‫)َل‬


Apabila ada isim kedua (maktuf) makrifah dan huruf (‫ )َل‬berulang & tidak berulang setelah
َ
isim (ُ‫ )َل‬nakiroh mufrod, maka isim kedua (maktuf) ini hanya diberikan 1 hukum:

Hak Cipta Terpelihara 51


© Zween Global 2023
i- ROFAK. Isim kedua menjadi mubtadak.
btms 277, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4
َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬‫ُمبت‬ ‫َل‬ ُ‫َرج َلُ=ُاسم‬
‫ي‬ ‫ي‬ َ َ َ
ُ ‫َوُ=ُحرفُعطف‬ ُ‫َلُ َرج َل َُوَلُزْيد ُِف َيها‬
َ َ َ
ُ ‫َلُ=ُمهملة‬
َ ‫َلُ َرج َل َُوزْيد ُِف َيها‬
ُ ‫زْيدُ=ُمبتدأُمرفوع‬
ُ‫ِف َيهُاُ=ُجارُومجرورُمتعلقانُبمحذوفُخب‬

(7) LA ALLATI LINAFYIL JINSI DIMASUKI HAMZAH ISTIFHAM


Apabila La allati linafyil jinsi dimasuki hamzah istifham, maka semua hukum (‫ )َل‬yang telah
َ
disebutkan sebelum ini tetap berlaku. Hukum maktuf dan sifat bagi isim (ُ‫ )َل‬tetap sama
َ
selepas (ُ‫ )َل‬dimasuki hamzah istifham.

Adakah tiada seorang pun lelaki َ َ ََ


berdiri?
Isim (ُ‫ )َل‬: mufrod ‫أَل َُرج َلُق ِائمُُ؟‬
َ َ َ ََ
‫أَلُغَل َم َُرجلُق ِائمُُ ُ؟‬
Adakah tiada seorang pelayan
Isim (ُ‫ )َل‬: mudof
mana-mana lelaki pun berdiri?
َ
Adakah tiada seorang pun Isim (ُ‫ )َل‬: musyabbah bil َ ً َ َ ً َ ََ
pendaki gunung kelihatan? mudof
‫اه ُرُ؟‬ِ ‫أَلُط ِالعاُجبَلُظ‬
btms 277, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3,2.4.4

Hamzah istifham mempunyai 3 fungsi iaitu:


i- Untuk mencela (‫)التوبيخ‬.
ii- Untuk menanyakan tentang penafian (ُ‫)االستفهامُعنُالنف‬.
‫ي‬
ّ
iii- Untuk harapan yang mustahil/sukar terjadi (ُ‫)التمت‬.
‫ي‬
i- UNTUK MENCELA (‫)التوبيخ‬
Hamzah istifham didatangkan untuk mencela.
َ
Patutkah kamu ُ ُ‫الهمزةُلالستفهامُالتوبيَح‬
‫ي‬ ُ=ُ‫أ‬
َ
tidak bertaubat ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ ْ َْ َ َ ََ
َ َ ُ‫ُشبتُ؟‬
ِ ‫أَلُرجوعُوقد‬
sedangkan kamu ‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬ ‫ُمبت‬
‫ي‬ ‫َر ْجوعُ=ُاسمُ َ ي‬
‫َل‬
telah beruban? ‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬
ُ ُ‫ودُ=ُخب‬
ُ ‫موج‬
btms 278, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

ii- UNTUK MENANYAKAN TENTANG PENAFIAN (ُ‫)االستفهامُعنُالنف‬


‫ي‬
Hamzah istifham didatangkan untuk menanyakan tentang penafian.
َ
ُ ُ‫أُ=ُالهمزةُلالستفهام‬
Adakah tiada َ
ُ‫س‬ ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬ َ ََ
seorang pun lelaki
‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬ ‫ُمبت‬ ‫َل‬
َ
ُ‫َرج َلُ=ُاسم‬
ُ‫أَل َُرج َلُق ِائمُ؟‬
berdiri? ‫ي‬ ‫ي‬ َ َ
‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬
ُ ُ‫ق ِائمُُ=ُخب‬

Hak Cipta Terpelihara 52


© Zween Global 2023
ّ
iii- UNTUK HARAPAN YANG MUSTAHIL/SUKAR TERJADI (ُ‫)التمت‬
‫ي‬
Hamzah istifham didatangkan untuk makna harapan yang mustahil/sukar terjadi.
َ
ُ ُ‫أُ=ُالهمزةُلالستفهام‬
َ
ُ‫س‬ُ ‫َلُ=ُنافيةُللجن‬
َ
‫ب‬
ُ ‫ُعلُالفتحُفُمحلُنص‬ ‫ُمبت‬ ‫َل‬ ُ‫َم َاءُ=ُاسم‬ ً َ َ َ َ ََ
ُ‫اءُ َب ِاردُاُ؟‬
Adakah tiada air ‫ي‬ ‫ي‬
yang sejuk? ُ‫مبتُعلُالفتحُ ّلبكيبه‬ َُ ‫اءُ=ُنعتُل َم‬ َُ ‫َم‬
ُ ‫أَلُماءُم‬
‫اءُاألولُ ي‬
ُ ‫معُمنعوت ُه‬
ً
‫ب‬
ُ ‫الثاتُمنصو‬
‫اءُ ي‬ ُ ‫َب ِارداُ=ُنعتُلم‬
َ َ
btms 279, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

btms 280, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4

(8) PEMBUANGAN KHOBAR BAGI LA ALLATI LINAFYIL JINSI


َ
Apabila ada dalil tentang khobar (ُ‫ )َل‬iaitu khobar (‫ )َل‬sudah diketahui, maka biasanya
َ
khobarnya dibuang menurut Ahli Hijaz. Mereka menyatakan bahawa khobar (ُ‫ )َل‬harus/boleh
dibuang (‫ )الحذف‬atau dikekalkan (‫ )اإلثبات‬apabila khobarnya sudah diketahui.
َ
Menurut Bani Tamim dan Bani Toyyik, khobar (ُ‫ )َل‬wajib dibuang (‫ )الحذف‬apabila khobarnya
sudah diketahui.
َ َ
Hukum pembuangan khobar (ُ‫ )َل‬ini sama sahaja sama ada khobar (ُ‫ )َل‬berbentuk jumlah,
mufrod, zorof atau jar majrur.
btms 279-280, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.4
َ َ
ُ‫َلُ َرج َلُ َج َاء‬ ُ‫ه ْل ُِم ْن َُرجلُجاءُ؟‬
َ
khobar (ُ‫ )َل‬: jumlah
َ َ َ
ُ‫ه ْل ُِم ْن َُرجلُق ِائمُ؟‬
َ
khobar (ُ‫ )َل‬: mufrod ُ‫َلُ َرج َلُق ِائم‬
ْ َ
َ
khobar (ُ‫ )َل‬: zorof ‫َلُ َرج َلُ ِعن ُِدي‬ ُ‫ه ْلُ ِعندكُ َرجلُ؟‬
َ
َّ َ َّ ْ َ
ُ‫َلُ َرج َلُ ِ يفُالد ِار‬ ُ ُ‫ه ْلُ ِ ِف الد ِارُ َرجلُ؟‬
َ
khobar (ُ‫ )َل‬: jar majrur

َ
Jika khobar (ُ‫ )َل‬belum diketahui, maka wajib dikekalkan menurut semua pihak.

Tiada seorang pun yang lebih َ


ُ‫س‬ ُ ‫ََلُ=ُنافيةُللجن‬ َ َ ََ َ
ghairah (cemburu) daripada َ َ َ
ُ‫ُمبتُعلُالفتح‬
‫ي‬ ‫َل‬ ُ‫َأ َحدُ=ُاسم‬ ُ‫ُهللا‬
ِ ‫َلُأحدُأغ ربُ ِمن‬
Allah (iaitu murka terhadap َ ْ
melakukan perkara haram) ‫ع‬
ُ ‫َلُمرفو‬ُ ُ‫أغ َبُ=ُخب‬
btms 280, dskp 2.4.1, 2.4.2, 2.4.3, 2.4.4

Hak Cipta Terpelihara 53


© Zween Global 2023
=========================================================================

[G] ZONNA DAN SAUDARA² (‫[ )ظن وأخواتها‬FIIL] َ َ َّ َ



ُُُ [ُ‫ن‬
ُ‫ظ‬
(1) AMAL BAGI ZONNA DAN SAUDARA² : Menasobkan mubtadak dan khobar sebagai 2
maf’ulnya.
btms 287, dskp 2.5.1
ZONNA DAN SAUDARA² (21)
َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ
ُ‫مُ–ُع ُد‬َ
ُ ‫الُ–ُزع‬
ُ ‫لُ–ُخ‬ُ ‫بُ–ُ َحجُاُ–ُجع‬ ُ َ ‫فُ–ُُ َو َج ُدُ–ُظنُ–ُ َح ِس‬ ُ ‫مُ–ُأل‬ُ ‫مُ–ُُد َرىُ–ُُتعل‬
ُ ‫َرأىُ–ُع ِل‬
َ ‫كُ–ُ َّات َخ َُذُ–ُ َتخ َذُ–ُ َج َع َلُ–ُ َر َّدُ–ُ َو َه‬
ُ‫ب‬
َ َ
ُ ‫بُ–ُص رَّبُ–ُت َر‬
َ
ُ ْ ‫–ُه‬
ِ
Pada asalnya, ayat yang digunakan ialah jumlah ismiyyah (mubtadak khobar). Kemudian
zonna dan saudara² (sebagai amil) datang menjajah serta mengubah mauqi’ dan hukum ikrob
bagi mubtadak dan khobar.
btms 289, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.4
‫الجملةُاالسميةُبعدُدخولُظنُوأخواتهُا‬ ُ ‫الجملةُاالسمي ُة‬
َ َ ًَْ َْ َ َ َ َْ
ُ‫اح َبك‬
ِ ‫ظننتُزيداُص‬ ُ‫احبك‬
ِ ‫زيدُص‬
َْ َ
ُ‫ل‬
ُ ‫ظننتُُ=ُفعلُوفاع‬ ُ
ًَْ َْ
ُ ُ‫زيداُ=ُمفعول أول منصوب‬ ُ ُ‫زيدُ=ُمبتدأ مرفوع‬
ُ ُ‫بُ=ُمفعول ثان منصوبُوهوُمضاف‬ُ َ ‫اح‬ َ َ
ِ ‫ص‬ ُ ُ‫احبُُ=ُخب مرفوعُوهوُمضاف‬ ِ ‫ص‬
َ َ
‫كُ=ُمضافُإليه‬ ُ‫كُ=ُمضافُإليه‬

btms 287-292, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.4


(2) PEMBAHAGIAN ZONNA DAN SAUDARA²
Zonna dan saudara² dibahagikan kepada 2 jenis :
1. Af’al Qulub (Makna yakin/sangka)
2. Af’al Tahwil (Makna menjadikan)

Hak Cipta Terpelihara 54


© Zween Global 2023
btms 287, dskp 2.5.2

(1) AF’AL QULUB (MAKNA YAKIN/SANGKA)


Af’al Qulub terbahagi kepada 2 jenis :
i- Makna yakin (100%)
ii- Makna sangkaan kuat (51% - 99%)

i- MAKNA YAKIN (100%)


َ َ َ َّ َ َ َ َ
ُ ‫) َرأىُ–ُع ِل َمُ–ُد َرىُ–ُت َعل ْمُ–ُوج‬.
Ada 5 fiil dengan makna “yakin” iaitu (‫د‬

MAKNA DAN CONTOH AYAT: btms 287-289, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.3, 2.5.4
َ
ُ ‫َرأ ْيتُُ=ُفعلُوفاعل‬ َ َ
ْ َ‫هللاُأ ك َ َبُك ِل ر‬
َ
ُ‫ُسء‬ ُ‫ت‬ ‫ي‬ ‫أ‬ ‫ر‬
َُ َ
Saya yakin Allah Maha Besar upaya- ‫ي‬
Nya atas segala sesuatu.
ُ‫ل‬ ُ ‫هللاُ=ُمفعولُأو‬ ًََ َ
ُ ‫محاول ُة‬
ُ‫ن‬ ُ ‫بُ=ُمفعولُثا‬ َُ َ ‫أ ك‬
ُ‫ل‬ُ ‫َع ِل ْمتُُ=ُفعلُوفاع‬
ً َ َ ََ ً َ
Saya yakin Zaid abang kamu. ُ‫ل‬ ُ ‫َزْيداُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫ع ِلمت زْيداُأخ‬
‫اك‬
َ َ
ُ‫ن‬ُ ‫اكُ=ُمفعولُثا‬ُ ‫أخ‬
َۡ
Dan Kami tidak mendapati ُ‫ل‬ُ ‫َ َو َجدنُاُ=ُفعلُوفاع‬
َۡ ََ ََۡ ۡ ْ
kebanyakan mereka melainkan ُ‫ل‬ُ ‫أ ك َ َبه ۡمُ=ُمفعولُأو‬ ‫ت‬ ُ ‫َو ِإ‬
َُ ‫نُوجدناُأ ك َ َبه ۡمُلفـ ِس ُِق‬
َ
orang-orang yang fasik. ُ‫ن‬
ُ ‫تُ=ُمفعولُثا‬ َُ ‫فـ ِس ُِق‬
َ
ُ‫ل‬ُ ‫يتُ=ُفعلُونائبُالفاع‬ ُ ‫د ِر‬ َ َ َّ َ
ُ‫الع ْهد‬
Kamu telah diyakini sebagai orang
yang selalu menunaikan janjinya. َّ ‫الو‬ َ ُ‫ف‬
ُ ‫د ِريتُالو ِ ي‬
‫ل‬
ُ ‫فُ=ُمفعولُأو‬ ‫َ َّ ِ ي‬
ُّ
ُ ‫ُ=ُفعلُوفاعلُمستب‬ ‫ت َعل ْم‬ َ ْ َّ َ َ َّ
َ ُ‫سُق ْه َر‬ ‫ف‬ ‫ُالن‬‫اء‬‫ف‬‫ش‬ِ ُ‫م‬ ‫ل‬ ‫تع‬
ُ ‫ِشف َاءُ=ُمفعولُأو‬
Ketahuilah bahawa penawar hati ِ
ُ‫ل‬ َ ِ َ
ialah dapat mengalahkan musuh. َ ‫عدوها‬
ُ ‫ق ْه َرُ=ُمفعولُثا‬
‫ن‬

َ
Kadangkala fiil (‫ )رأى‬menggunakan makna “sangkaan kuat” seperti ayat berikut:
َ
Sesungguhnya mereka ُ ‫ن =ُفعلُوفاعل‬ ُ ‫َُی َر ۡو‬
َّ
menyangka azab itu jauh ُ‫ل‬ ُ ‫هُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫ِإنه ۡمُیر ۡونهُۥُ َب ُِع ُیدُُا‬
(daripada berlaku). ُ ‫َب ُِعیدُُاُ=ُمفعولُثا‬
ُ‫ن‬
btms 288, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.3, 2.5.4

Hak Cipta Terpelihara 55


© Zween Global 2023
ii- MAKNA SANGKAAN KUAT (51% - 99%)
Ada 8 fiil dengan makna “sangkaan kuat” iaitu
(‫ب‬
ْ َ َّ َ َ َ َ َ
ُ َ ‫الُ–ُزع‬
ُ ‫مُ–ُع ُدُ–ُه‬ ُ ‫لُ–ُخ‬ َ َ
ُ ‫بُ–ُحجُاُ–ُج َع‬ َ َ
ُ ‫نُ–ُح ِس‬
ُ ‫)ظ‬. َ َ َّ َ

MAKNA DAN CONTOH AYAT:


btms 289-291, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.3, 2.5.4
ُ‫ل‬ ُ ‫ِخلتُُ=ُفعلُوفاع‬
ً َ َ ََ ً َ ْ
Saya agak Zaid abang kamu. ُ‫ل‬ ُ ‫َزْيداُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫ِخلتُزْيداُأخ‬
‫اك‬
َ َ
ُ‫ن‬ ُ ‫اكُ=ُمفعولُثا‬ ُ ‫أخ‬
َْ َ
ُ ‫ظننتُ=ُفعلُوفاعل‬
ً َ َ َ ًَْ َ
Saya agak Zaid kawan kamu. ُ‫ل‬ ُ ‫زْيداُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫اح َب‬
‫ك‬ ِ ‫ظننتُزيداُص‬
َ َ
ُ‫ن‬ ُ ‫كُ=ُمفعولُثا‬ ُ ‫اح َب‬ ِ ‫ص‬
ُ‫ل‬ ُ ‫َح ِس ْبتُُ=ُفعلُوفاع‬
ً َ َ َ ًَْ
Saya kira Zaid kawan kamu. ُ‫ل‬ ُ ‫زْيداُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫اح َب‬
‫ك‬ ِ ‫ح ِسبتُزيداُص‬
َ َ
ُ‫ن‬ ُ ‫كُ=ُمفعولُثا‬ ُ ‫اح َب‬ ِ ‫ص‬
ْ َ
ُّ
ُ ‫ُ=ُفعلُوفاعلُمستب‬ ‫ز َع َمت‬
ً َ
ُْ
Dia menyangka saya ini
seorang lelaki tua.
ُ‫ل‬ُ ‫يُ=ُمفعولُأو‬ ‫زعمت ِ ْ ِتُش ْيخُا‬
ً َ
ُ ‫ش ْيخاُ=ُمفعولُثا‬
‫ن‬
َ
Jangan kamu menganggap ُّ
ُ ‫=ُفعلُوفاعلُمستب‬ ُ‫ت ْعد ِد‬ َ َ َ‫َ ْ َ ر‬ ََ
orang yang menolongmu َْ َ ُ‫ُف‬
‫ِي‬ ‫ك‬ ‫يك‬ ‫ُش‬
ِ ‫ىل‬ ‫و‬ ‫الم‬ ُ ‫د‬ِ ‫د‬ ‫ع‬ ‫ت‬ ُ ‫َل‬ ‫ف‬
ُ‫ل‬ ُ ‫الموىلُ=ُمفعولُأو‬ َ
semasa kamu kaya sebagai َ َ َ‫ر‬ ُ ‫الغ‬
‫ت‬ ِ
teman. ‫ن‬
ُ ‫شيككُ=ُمفعولُثا‬ ِ َ
ُّ
ُ ‫وُ=ُفعلُوفاعلُمستب‬ ‫َأ ْحج‬
Sesungguhnya dahulu aku
ُ‫ل‬ُ ‫َ َ َ ْ َ ً َ ً َأ َباُ=ُمفعولُأو‬ َ ْ َْ
menduga Abu Amru kawan ً ُ ‫اُثق ُة‬ ِ ‫خ‬ ‫وُأ‬‫ر‬ ‫م‬ ‫اُع‬ ‫ب‬‫أ‬ ُ‫و‬ ‫ج‬ ‫ح‬ ‫أ‬ ُ‫قدُكنت‬
yang boleh dipercayai. ُ‫ن‬ُ ‫أخاُ=ُمفعولُثا‬
ً َ
ُ‫ت‬
ُ ‫ِثقةُ=ُنع‬
Dan mereka pula menyifatkan ُ ‫واُ=ُفعلُوفاعل‬ ُ ‫َج َعل‬
َ َ ٰۤ َ ۡ َّ َ َ ٰۤ َ ۡ
malaikat - yang juga menjadi ُ ‫نُه ۡم ُِع َبـدُ ٱل َملـ ِٕىك ُةُ=ُمفعولُأول‬ َُ ‫وجعلواُٱل َملـ ِٕىك ُةُٱل ُِذی‬
َّ ًࣱ َ
hamba-hamba Allah Yang Maha ُ‫ت‬ُ ‫نُ=ُنع‬ َُ ‫ٱل ُِذی‬ ُ ‫نُ ِإنـثُا‬ ُ ِ ‫ٱ َّلر ۡح َمـ‬
Pemurah itu - jenis perempuan. ًࣱ َ
ُ‫ن‬ُ ‫ِإنـثُاُ=ُمفعولُثا‬
ّ
ُ ‫ُ=ُفعلُوفاعلُمستب‬
ُ ‫ب‬ ْ ‫َه‬
ً َ ً
ُ ‫ْي ًُ=ُمفعولُأو‬ ُ ‫فهب ْ ِتُ ْام َرأُه ِالكا‬
Maka anggaplah aku sebagai
orang yang pasti binasa.
ُ‫ل‬
ُ‫ن‬ُ ‫ْام َرأُ=ُمفعولُثا‬

َّ َ
Kadangkala fiil (‫ )ح ِسبُ–ُظنُ–ُخال‬menggunakan makna “yakin” seperti ayat berikut:

ُ‫ل‬
ُ ‫ِخلتُ =ُفعلُوفاع‬
Aku yakin bahawa aku
ُ‫ل‬
ُ ‫يُ=ُمفعولُأو‬ُْ ُ‫م‬ ْ ‫خ ْلت ْتُىل‬
ُ ‫ُاس‬
mempunyai nama. ْ ‫جملةُىل‬ ‫ِ ِ ِ ِي‬
ُ‫ن‬ُ ‫ُاسمُُ=ُمفعولُثا‬ ‫َ ِي‬
Mereka yakin bahawa tidak ada ُ ‫َوظنوُاُ=ُفعلُوفاعل‬ َ ۡ َّ َ َ
tempat untuk mereka lari dari ُ‫المصدرُالمؤولُمنُأنُوماُبعدهُا‬ ُ‫وظن ۤواُأنَُل َُمل َجأ ُِم َن‬
َ ٰۤ َّ َّ
(kemurkaan) Allah melainkan
ُ‫ن‬ُ ‫سدُمسدُمفعوىلُظ‬ ُ= ُ ‫ّللُ ِإَّل ُِإُل ُۡی ُِه‬
ُِ ‫ٱ‬
(kembali bertaubat) kepadaNya ‫ي‬
btms 289, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.3, 2.5.4

Hak Cipta Terpelihara 56


© Zween Global 2023
Saya yakin bahawa taqwa dan ُ ُ‫َح ِس ْبتُُ=ُفعلُوفاعل‬ َ َ
sifat pemurah merupakan َ
ُ ‫الت ّفُ=ُمفعولُأو‬
ُ‫ل‬ ُ‫ح ِسبتُالت ّف َُوالجود‬
َ ً ‫َخ ْ َبُت َج َارة َُرَب‬
perniagaan yang paling
ُ ‫خ ْ َبُ=ُمفعولُثا‬
‫ن‬ ُ ‫احُا‬ ِ
menguntungkan.

Sebenarnya Af’al Qulub merupakan pekerjaan yang dilakukan oleh hati. Terdapat 3 jenis
Af’al Qulub :
i- Fiil lazim : Fiil yang tiada maf’ul bih.
Contoh ayat : (ُ‫بُزيد‬
ْ َ ْ ‫ )ج‬bermaksud Zaid pengecut.

ii- Fiil mutaaddi kepada 1 maf’ul.


ًَْ َ
Contoh ayat : (‫ )ك ِرهتُزيدا‬bermaksud saya benci Zaid.

iii- Fiil mutaaddi kepada 2 maf’ul iaitu 13 fiil yang disebutkan di atas.
َ َ ًَْ َ
Contoh ayat : (‫ك‬ُ ‫اح َب‬
ِ ‫ )ظننتُزيداُص‬bermaksud saya sangka Zaid kawan kamu.

(2) AF’AL TAHWIL (MAKNA MENJADIKAN)


Af’al Tahwil boleh diterjemahkan dengan makna “menjadikan, mengambil dan
membiarkan.”
َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ
ُ ‫كُ–ُاتخ ُذُ–ُت ِخذُ–ُج َعلُ–ُردُ–ُوه‬
Af’al Tahwil ada 7 fiil iaitu (‫ب‬ َُ ‫)ص‬.
ُ ‫بُ–ُت َر‬

MAKNA DAN CONTOH AYAT:


btms 291-292, dskp 2.5.1, 2.5.2, 2.5.3, 2.5.4
ُ ‫َص َّ ْبتُ =ُفعلُوفاعل‬
ِ ً َ َ ِ
َ ‫الط‬ ‫تُخ َزفا‬ ‫ص رَّبت الط‬
Saya menjadikan tanah liat
ُ‫ل‬ ُ ‫تُ=ُمفعولُأو‬
sebagai seramik. ً َ
ُ‫ن‬ُ ‫خ َزفُاُ=ُمفعولُثا‬
َ َ
Lalu Kami jadikan dia ُ ‫ج َُعلُ ُنُاُ=ُفعلُوفاعل‬ ُ
(terbuang) sebagai debu yang ُ‫ل‬ُ ‫هُُ=ُمفعولُأو‬ ً ‫فجع ۡلن ٰـه َه َباء َُّمنث‬
‫ورُا‬
َ
berterbangan. ُ‫ن‬ُ ‫ه َباءُ=ُمفعولُثا‬
َ
ُ ُ‫ب =ُفعل‬ ُ َ ‫َوه‬
Allah telah menjadikan aku ُ ‫هللاُ=ُفاعل‬ َ َ
ُ ‫وهب ِ ْ ِت هللا ُِفد‬
‫اك‬
sebagai tebusanmu. ُ‫ل‬ُ ‫يُ=ُمفعولُأو‬ ُْ
َ َ
‫ن‬
ُ ‫ِفداكُ=ُمفعولُثا‬
ْ َ
ُ ُ‫ت ِخذتُ =ُفعلُوفاعل‬
ً ً َ ً َّ َ
ُ ‫م َح َّمداُ=ُمفعولُأو‬
Saya mengambil Muhammad
sebagai kawan.
ُ‫ل‬ ‫اُص ِديقُا‬‫ت ِخذت محمد‬
ً
‫ن‬ُ ‫َص ِديقُاُ=ُمفعولُثا‬
َ َ َّ
Dan (kerana itulah) Allah ُ ُ‫ٱتخ ُذُ=ُفعل‬
َ َ َ ۡ َّ َّ
menjadikan Nabi Ibrahim ُ‫ل‬ُ ‫مُ=ُمفعولُأو‬ ُ َ ‫هی‬ ُِ  ٰ⁠ُ‫ِإ ۡب َر‬ ‫َل‬
ُ ‫مُخ ُِلی‬ ُِ  ٰ⁠ُ‫ّللُ ِإبر‬
ُ ‫هی‬ ُ ‫وٱتخذُٱ‬
kesayanganNya. َ
‫ن‬
ُ ‫َلُ=ُمفعولُثا‬ ُ ‫خ ُِلی‬
َۡ َ َ ۡ
Dan Kami biarkan mereka pada ُ ُ‫ت َركنُاُ=ُفعلُوفاعل‬ ُ ِ ُُ‫وتركناُ َب ۡعضه ۡمَُُی ۡو َم ِٕى ُذَُُیموج‬
ُ‫ف‬
َ
hari itu (keluar beramai-ramai) ُ‫ل‬ُ ‫َب ۡعضه ۡمُ=ُمفعولُأو‬ ُ‫ض‬ ُ ‫َب ۡع‬

Hak Cipta Terpelihara 57


© Zween Global 2023
bercampur-baur antara satu ُ=ُُ‫فُ َب ۡعض‬
ُ ِ ُُ‫جملةَُُیموج‬
dengan yang lain.
ُ‫ن‬ ُ ‫مفعولُثا‬
ّ َّ
ُ ‫مستب‬
ُ ُ‫َرُدُ=ُفعلُوفاعل‬
Maka masa telah mengubah
ُ‫ل‬ُ ‫وره َّنُ=ُمفعولُأو‬ َ ‫شع‬ ً َ َ ‫فر َّد شع‬
rambut mereka yang hitam َ ُ ‫وره َّنُالسود ُِبيضا‬
menjadi putih. ُ ‫السودُ=ُنعت‬
ً
ُ‫ن‬ُ ‫ِبيضاُ=ُمفعولُثا‬

Hak Cipta Terpelihara 58


© Zween Global 2023
HIMPUNAN HAFALAN NAHU

AMIL NASOB BAGI FIIL MUDORIK


َ َّ َ َ َ َ
‫ود – حت – فاء ال َّسب ِب – أو – واو الم ِع َّي ِة‬
ِ ‫ح‬‫الج‬ ‫م‬‫َل‬ – ‫ک‬
ِ ‫م‬ ‫َل‬ – ‫ک‬
ِ – ‫ن‬ ‫ذ‬ ‫إ‬ِ – ‫ن‬ ‫ل‬ – ‫ن‬ ‫أ‬

AMIL JAZAM BAGI FIIL MUDORIK


َ َّ َ َ َّ ‫َلم – َل‬
– ‫اه – َلم األم ِر – ِإ َن – ما – من – مهما – ِإذ ما – أ ٌّي – مت – أيان – أين‬
ِِ ‫ن‬ ‫َل‬ – ‫ا‬ ‫م‬
َ َّْ
‫أن – حيثما – كيفما‬

HURUF JAR / KHOFADH


َّ ْ َ َ
– ‫ِمن – ِإىل – عن – عىل – ِ ِف – رب – ِب – ك – ِل – و – ِب – ت – عدا – خَل – حاشا‬
َّ
‫مذ – منذ – حت‬

HURUF ATOF
َ َّ َّ َ َ
‫و – أو – ف – أم – َل – ثم – بل – حت – ل ِكن‬

ISIM MARFUK
Fail – Naib Fail – Mubtadak – Khobar – Isim Kana – Khobar Inna –
Tabik(Naat,Atof,Taukid,Badal)

ISIM MANSUB
Maf’ul Bihi – Maf’ul Mutlaq – Zorof – Hal – Tamyiz – Mustasna – Munada –
Isim La – Maf’ul Min Ajlih - Maf’ul Ma’ah – Isim Inna – Khobar Kana – Tabik
Isim Mansub

NAWASIKH
َّ َ َ َّ
]ُُ[ ‫ِإن [ُُ] – كان [ُُ] – ظن‬

KANA & SAUDARA2


َ َ َ
ِ ِ ‫َكان – أمس – أصبح – أضح – َظ َّل – بات – صار – َليس – ما زال – ما انف َّك – ما ف‬
–‫ت‬
‫ما ب ِرح – وما دام‬

INNA & SAUDARA2


َ َ َّ َ َّ َ َ َّ َ َّ
‫ِإن – أن – كأن – ل ِكن – لع َّل – ليت‬

ZONNA & SAUDARA2


َّ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ
ُ‫مُ–ُ َع ُد‬
ُ َ ‫الُ–ُز َع‬
ُ ‫لُ–ُخ‬ُ ‫بُ–ُ َح َجُاُ–ُجع‬ ُ َ ‫فُ–ُُ َو َج ُدُ–ُظنُ–ُ َح ِس‬ ُ ‫مُ–ُأل‬ُ ‫مُ–ُُد َرىُ–ُتعل‬
ُ ‫رأىُ–ُع ِل‬
َ ‫كُ–ُ َّات َخ َُذُ–ُ َتخ َذُ–ُ َج َع َلُ–ُ َر َّدُ–ُ َو َه‬
ُ‫ب‬
َ َ
ُ ‫بُ–ُص رَّبُ–ُت َر‬
َ
ُ ْ ‫–ُه‬
ِ

Hak Cipta Terpelihara 59


© Zween Global 2023
‫‪ISIM ISYARAH‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫ب – ِتلك – ذ ِلك – أول ِئك – ث َّم – هؤَل ِء –‬
‫ان – ت ر ْ‬
‫ِ‬ ‫ذا – هذا – ِذ ِه – ه ِذ ِه – ذ ِان – ذي ِن – ت ِ‬
‫هنا – هناك‬

‫‪ISIM MAUSUL‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫اللت ر ْ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ب – األىل – الَل ِ ِن – ما – من –‬‫ِ‬ ‫–‬ ‫ان‬
‫ِ‬ ‫ت‬‫الل‬ ‫–‬
‫ِ َ‬‫ت‬‫ِ‬ ‫ال‬ ‫–‬ ‫ين‬ ‫ذ‬
‫ِ‬ ‫ال‬ ‫–‬ ‫ن‬
‫ِ‬ ‫ي‬ ‫ذ‬‫الل‬ ‫–‬ ‫ان‬
‫ِ‬ ‫ذ‬‫الل‬ ‫–‬ ‫ي‬ ‫ذ‬
‫ِ‬ ‫ال‬
‫أ ٌّي‬

‫‪TAUKID MAKNAWI‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ب – ِكَل – ِك ِىل – ِكلتا – ِكل ِتَ – ک ٌّل – ج ِميع – أجمع – أبتع – أبصع‬
‫نفس – ع ر ْ‬
‫ْ‬
‫– أ كتع‬

‫’‪ADAT ISTISNA‬‬
‫َّ‬
‫ِإَل – غ رب – ِسوى – خَل – عدا – حاشا‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪60‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
Hak Cipta Terpelihara 61
© Zween Global 2023
Hak Cipta Terpelihara 62
© Zween Global 2023
Hak Cipta Terpelihara 63
© Zween Global 2023
Hak Cipta Terpelihara 64
© Zween Global 2023
‫َ َ‬
‫االسمُالمفردُ=ُج َاءُزْي ُد‬ ‫▪‬
‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫المؤنثُالسالمُ=ُج َاءتُالط ِال َب ُ‬
‫ات‬ ‫▪جمعُ‬
‫َّ‬ ‫▪جمعُالتكسب َ‬
‫ُ=ُج َاءُالطَل ُ‬
‫ب‬ ‫الضمة (ُ)‬
‫ر‬
‫عُالذيُلمُيتصلُبآخرهُسءُ‬ ‫▪الفعلُالمضار‬
‫ي‬ ‫َ‬
‫=ُزْيد َُي ْج ِل ُ‬
‫س‬

‫َ‬ ‫َ َ َّ‬
‫اءُالط ِالبونُ ُ‬
‫▪جمعُالمذكرُالسالمُ=ُج ُ‬
‫َ َ َ‬ ‫الواو (و)‬ ‫الرفع‬
‫األسماءُالخمسةُ=ُج َاءُأب ُ‬
‫وك‬ ‫▪‬

‫َّ‬ ‫▪المثت َ‬
‫ُ=ُج َاءُالط ِال َب ِانُ‬ ‫األلف (ا)‬

‫َ‬ ‫َّ‬
‫▪األفعالُالخمسةُ=ُالطَلبُُ َي ْج ِلسونُُُُُُ‬ ‫النون (ن)‬
‫َ ً‬ ‫ََ‬
‫االسمُالمفردُ=ُرأ َ ْيتُزْيدُا ُ‬ ‫▪‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫بُ‬
‫▪جمعُالتكسبُ=ُرأيتُالطَل ُ‬ ‫الفتحة (ُ)‬
‫ر‬
‫عُالذيُلمُيتصلُبآخرهُسءُ‬ ‫▪الفعلُالمضار‬
‫ي‬ ‫َ َ‬
‫=ُزْيدُل ْن َُي ْج ِل َُ‬
‫س‬

‫َ َ‬ ‫ََ‬
‫األسماءُالخمسةُ=ُرأ ْيتُأ َب ُ‬
‫اك‬ ‫▪‬ ‫األلف (ا)‬
‫النصب‬
‫َّ َ‬ ‫َ َْ‬
‫اتُ‬
‫▪جمعُالمؤنثُالسالمُ=ُرأيتُُالط ِالب ِ‬ ‫الكرسة ( ُِ)‬

‫َّ‬ ‫ََ‬
‫ُ=ُرأ ْيتُالط ِال َب ْ ِ ُ‬

‫اإلعراب‬
‫َ‬ ‫ت‬ ‫▪المثت‬
‫َّ‬
‫ُالطالب َ‬ ‫جمعُالمذكرُالسالمُ=ُرأ ْ‬
‫َ‬ ‫الياء (ي)‬
‫تُ ُُ‬ ‫ِِ‬ ‫ت‬‫ي‬ ‫▪‬

‫َ‬ ‫َّ‬
‫▪األفعالُالخمسةُ=ُالطَلبُل ْن َُي ْج ِلسوُا ُُُُُُُ‬ ‫حذف النون (ن‪)ꭕ‬‬

‫االسمُالمفردُ=ُم َر ْرت ُِب َز ْي ُد ُ‬


‫َ‬ ‫▪‬
‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫بُ‬ ‫▪جمعُالتكسبُ=ُمررت ُِبالطَل ِ ُ‬ ‫الكرسة ( ُِ)‬
‫َّ‬
‫تُ ِبالط ِال َب ِ ُ‬
‫ات‬ ‫▪جمعُالمؤنثُالسالمُ=ُ َم َر ْر ُ‬

‫َ َ‬
‫يك ُ‬‫األسماءُالخمسةُ=ُم َر ْرت ُِبأ ِب ُ‬
‫َ‬ ‫▪‬
‫ْ‬ ‫َّ‬
‫تُ‬ ‫▪المثتُُ=ُ َم َر ْرتُُُِبالط ِالب ِ ُ‬
‫َ‬ ‫الياء (ي)‬ ‫الجر‬
‫َّ‬
‫تُُِبالط ِال ِب َُ‬
‫ت‬ ‫▪جمعُالمذكرُالسال ُمُ=ُ َم َر ْر ُ‬

‫َ َ‬
‫ُالمنّصفُ=ُم َر ْرت ُِب َعا ِئشةُُُُ‬
‫َ‬ ‫▪االسمُغب‬ ‫الفتحة (ُ)‬

‫▪الفعلُالمضارعُالصحيحُاآلخ ُر ُ‬
‫َ َ‬ ‫السكون (ُ)‬
‫س‬‫مُ َي ْج ِل ُْ‬
‫ُ=ُزْي ُدُل ُْ‬

‫▪الفعلُالمضارعُالمعتلُاآلخ ُر ُ‬ ‫حذف حرف العلة‬


‫َ‬ ‫َْ َ ْ َْ َ َ ْ ْ‬
‫مَُُيغزُ‪ُ/‬ل ْم َُي ْ ِر ُم‬
‫مُيرضُ‪ُ/‬ل ُ‬
‫ُ=ُزي ُدُل ُ‬ ‫(ا‪/ꭕ‬و‪/ꭕ‬ي‪)ꭕ‬‬
‫الجزم‬

‫َ‬ ‫َّ‬
‫▪األفعالُالخمسةُ=ُالطَلبُُل ُْمُ َي ْج ِلس ُوُا‬ ‫حذف النون (ن‪)ꭕ‬‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪65‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
LATIHAN TOPIKAL SYARAH IBNI AQIL
Tajuk Ikrob
Sila nyatakan amil – amal – makmul (rofak/nasob/jar/jazam) berdasarkan ayat berikut :
ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ
ُ .ُُ‫ُالمد َر َس ِة‬ ‫ُف‬‫ُلمُيقرأُزيدُالمجلة ِ ي‬.1
َ ‫ُالق َدمُف‬ َ َ َّ
ُ .ُُ‫ُالمل َع ِب‬ ‫ِي‬ ِ ‫ َُيل َعب َُبكرُكرة‬.2
َ َ َ
.ُُ‫ُع ِائ َشةُالم َب َاراة َُم َعُأ ْص ِد ُقا ِئ َها‬ َ ‫ُت َشاهد‬.3
ِ
َ ْ َ َ َ ‫ُيل َت ّفُم ْص َط َف‬، َ َ ‫ َُن‬.4
ُ .ُُ‫ُسل َوىُأ َم َامُالم ْستشف‬ َ ُ َ ‫وسُع‬
‫يَسُ ِ ي‬ ِ
َ ‫ّصُم‬
ً َ ْ َ ًّ َ ْ َ
‫ى‬
ُ ‫وُإىلُهد‬ ِ ‫ُكنُفتُيدع‬،ُ‫ام‬ َُ ‫اضُالم َح ِ ي‬ ‫ي‬ ِ ‫الق‬ُ‫ُ َي َرى‬.5
Tajuk Mubtadak
Sila nyatakan jenis mubtadak (ada khobar/ada fail) dan bentuknya (zohir/dhomir/ isim isyarah/ isim
mausul / isim fail/isim maf’ul/ sifah musyabbahah/isim tafdhil) berdasarkan ayat berikut :

ُ .ُُ‫ير‬ َ ‫ُالذ‬،ُُ‫ُ َه َذاُم ْف َتاح‬،ُُ‫ُالم ْ َرأةُم َع ِّل َمة‬،ُ


ُ ‫يُج َاءُم ِد‬ َ ُ‫ َُزْيد َُطالب‬.1
ِ ِ ِ
َ َ ْ َ ّ َ َ َ
َ ‫ُ َهذان‬،ُُ‫اُفق َبة‬ َ َ َ َْ َ
ُ .ُُُ‫ُج َاءتُط َّباخة‬ ‫الت‬ ُ ِ ‫ُالب َاب‬
‫ُ ِ ي‬،ُ‫ان‬ ِ ِ ‫ُأن‬،ُ‫ُح ِارسُالمدرس ِةُو ِسيم‬.2
َ
َ َ َ َ َ َ َ ْ ‫ َُأ َجالس‬.3
ُ .ُُُ‫ُماُق ِائ َمة َُو ْردة‬،ُ ‫ُأ َج ِال َسةُزْينبُ؟ُُ َماُن ِائمُم َح َّمد‬،ُ‫ُع ْمروُ؟‬ ِ
Tajuk Khobar Jumlah
Sila nyatakan khobar jumlah (ada robit atau tidak). Jika tiada, kenapa? Jika ada, apakah jenis robit
(dhomir/isim isyarah/ pengulangan mubtadak/lafaz umum) berdasarkan ayat berikut :
َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ
ُ .ُُ‫ُالمد َر َس ُة‬‫ُنط ِ ّ يفُأ ِحب‬،ُ‫ُالمد َر َسةُك ِب َبة‬ ‫ُنط ِ ّ يف‬.1
َ َ َ َ َ َ ْ
َُ ‫ُزْيدُق‬،ُ‫ُخ ِالد َُماتُأبوه‬،ُ‫ُابنهُط ِبيب‬
ُ ُ.ُ‫ام‬ ‫ َُبكر‬.2
ُ ‫اُالق َي َامةُ ُ؟‬ َ َ َ َ َْ َ َ َ ‫ ُِل َباس‬.3
ِ ‫ُالقيامةُم‬،ُ
ِ ‫ُالرج ِلُذ ِلكُأحسن‬
َ َ َ َّ َ َ َ
ُِ ‫ُالط ِالب َُي ْحتاج ُُِإىلُاأل ْست‬،ُ‫ُالم ْرأة‬
.ُُ‫اذ‬ ‫اط َمة ُِن ْع َم ِت‬ ِ ‫ُف‬.4
Tajuk Khobar Mufrod
Sila nyatakan jenis khobar mufrod (jamid/musytaq) dan ada (dhomir atau tidak) berdasarkan ayat
berikut :
َ ْ َ َ َ َْ َ َ َ َ َ َ
ُ .ُُُ‫ُه ِذ ِه ُِم ْرآة‬،ُ‫اُالمغ ِرب‬ ‫ُهذ‬،ُ‫اُعدل‬ ‫ُهذ‬،ُ‫ُمصطفُأخوك‬.1
َ َ َ ْ َ َ ََ َ
ُ َ ‫ُهللاُأ ك‬،ُ‫هُق ِائ َمة‬
ُ .ُ ُ‫ب‬ ِ‫ُ ي‬،ُ‫ُبخ ِاريُبح ُر‬،ُ‫ُعمرُأسد‬.2
َ َ ‫ُ َزْيد‬،ُُ‫ُصد َيقاه‬ َ َ َْ َ ْ َ
ُ.ُ‫ُع ُْمروُض ِاربهُه َُو‬ ِ ‫ُزيدُق ِائم‬،ُ‫ُعمروُق ِائم‬.3

Hak Cipta Terpelihara 66


© Zween Global 2023
‫‪Tajuk Khobar Syibih Jumlah‬‬
‫‪Sila nyatakan khobar syibih jumlah berikut menggunakan (huruf jar/zorof) dan mutaallaq yang sesuai‬‬
‫‪(jumlah/mufrod) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫ْ ََ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫استق َّ ُر ُ) ُ‬ ‫الم ْس ِج ُِدُ ُ(‬
‫تُ َ‬‫‪ُ،‬اإل َمامُ َي ِم َُ‬ ‫َ َ ْ‬
‫‪ُ.1‬زيد ُِمنُالمس ِج ُِدُ ُ(ك ِائنُ ُ)ُ ِ‬
‫َ َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ َ ََ َ َ‬
‫ُالمن َّص ُِةُ ُ(ث َب ُت ُ‬
‫ت ُ) ُ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ُع‬‫ة‬ ‫ب‬ ‫‪ُ،‬الطال‬
‫ِ‬ ‫ُ‬‫)‬
‫ُ‬ ‫ة‬
‫ُ‬‫ر‬ ‫َّ‬ ‫ق‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫(‬
‫ُ‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ص‬‫ُالف ْ‬ ‫‪ُ.2‬ع ِائشةُأمام‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪َُ .3‬ن ْحنُفُآخ ُرُ َّ‬
‫ون ُ)ُ‪ُ،‬األ ْستاذ َُم َعُأ ْص َح ِاب ُِهُ ُ( َم ْوجودُ ُ) ُ‬ ‫انُ ُ(ث ِاب ُت ُ‬ ‫الز َم ِ ُ‬ ‫ِي ِ ِ‬
‫‪Tajuk Khobar Muqoddam‬‬
‫‪Sila nyatakan jenis khobar muqoddam (harus/dilarang/wajib) dan sebab berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫ْ َْ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫اط َم ُة ُ‬ ‫‪ُ.1‬ن ِائمُبكرُ‪ُ،‬مستي ِقظةُف ِ‬
‫َ ْ َ َ ََ َ َ َ َ َ َْ َ‬
‫تُ‬‫اع ِةُأن ُ‬ ‫ُفُالمدرس ِةُأناُ‪ُ،‬أمامُالق‬ ‫‪ ِ .2‬ي‬
‫ْ َ َ‬
‫ُج ِميلةُالم ِديرُ ُ‬ ‫ُ‪ُ،‬بنته‬ ‫ان‬‫ر‬‫‪َُ .3‬ق َام َُأخوه ُِع ْم َ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُالم ْ َرأةُأ ْخت َك ْ‬
‫ُ‪ُ،‬ابن َُم ِالكُأش ِاف ْزر ُ‬
‫ول ُ‬ ‫‪َ .4‬‬
‫َ َ‬
‫ُص ِالحُ‪ُ،‬ق َامُزْي ُد ُ‬ ‫‪َُ .5‬أ ك ََب َُرجل َ‬
‫َ َ َ َّ َ‬ ‫َّ َ َ َ َ‬
‫اهلُ ُ‬ ‫اهلُ‪ُ،‬ماُأن ِاُإَلُج ِ‬ ‫‪ُِ .6‬إنماُأناُج ِ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ‪ُ،‬ماُكلبُ؟ ُ‬ ‫‪ُ.7‬ل َز ْيدُك ِريم‬
‫احب َها ُ‬ ‫َّ َ‬ ‫َْ َ ْ َ َ َََ‬
‫ُ‪ُ،‬فُالد ِارُص ِ‬ ‫‪ُِ .8‬عندُرحمةُبقرة ِ ي‬
‫َْ َ َ َ‬ ‫َْ َ‬
‫ُحالكُ؟‬ ‫‪َُ .9‬م ْنُأنتُ؟ُ‪ُ،‬كيف‬
‫‪Tajuk Kana wa Akhowatuha‬‬
‫ْ َ َّ‬ ‫َ َ َْ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ْ‬ ‫َ َ َ‬
‫الُ ُ–ُ َماُانفكُ–ُ َماُ( ‪1. Sila nyatakan fiil yang digunakan‬‬ ‫اُز َ‬ ‫كانُ ُ–ُأ ْم ََسُ ُ–ُأ ْص َبحُ–ُأض ََحُ ُ–ُظ َّلُ ُ–ُ َباتُ–ُصارُ–ُليسُ ُ–ُم‬
‫َ‬
‫اُب ِر َحُ–ُ َو َماُد َُ‬
‫ام‬ ‫‪َ ) dan jenis khobar (mufrod/ jumlah fikliyyah/ jumlah ismiyyah/ jar majrur/ zorof /‬ف ّ َ‬
‫تُ–ُ َم َ‬
‫ِ‬
‫‪muqoddam) berdasarkan ayat berikut :‬‬

‫‪2. Sila nyatakan fiil yang digunakan (mutasorrif/tidak mutasorrif) dan syarat beramal (tiada syarat /‬‬
‫‪َ berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫)ماُالمصدريةُالظرفية ‪didahului penafian,larangan / didahului‬‬
‫َ ً‬ ‫ْ َ ًّ َ ْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫اُ‪ُ،‬سمب َ‬ ‫اضُ َفق ًب َ‬ ‫ْ‬
‫وُإىلُهدىُُ‪ُ .‬‬ ‫ُفتُيدع ِ‬ ‫ُس َيكون َُم َعك ْمُالل ْيلةُ‪ُ،‬كن ُ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫‪ُ.1‬كنتُُ ِ يفُالم ِ ي ُ ِ‬
‫َّ َ َ َ َ َ‬ ‫َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ َ َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫‪ْ َ َْ.‬‬
‫ُالم ْصن ِعُُ‪ُ .‬‬ ‫ُش ْع ًراُ‪ُ،‬أض َح ْواُالعمالُأمام‬ ‫ُفُالد ِارُ‪ُ،‬أصبحُالط ِالبُين ِشد ِ‬ ‫ِي‬ ‫ة‬‫ف‬ ‫ظ‬ ‫و‬ ‫ُالم‬ ‫ت‬ ‫‪ ُ 2‬أ مس‬
‫َ ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ًَ َ‬
‫اُأل ْو ََلدهُ‪َُ ُ،‬وٱ َّل ُذی َ‬ ‫َ َ‬
‫ُالب ْنتُش َّابةُُ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ص‬ ‫ِ‬ ‫‪ُ،‬ت‬‫ُ‬ ‫ا‬
‫ُ‬‫د‬‫ج‬ ‫ونُل َر ِب ه ۡمُس َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫ُ‬
‫ب‬
‫ِ‬
‫نُ َ‬
‫ُ‬
‫ی‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫د‬ ‫ن‬ ‫ُس‬ ‫ب‬‫ُاأل‬ ‫ل‬ ‫ظ‬ ‫‪ُ.3‬ي‬
‫َ َ ْ َ َّ‬ ‫َ َْ‬ ‫َ ً َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫يُالمد َر َس ُِةُأ ْستاذاُ‪ُ،‬ل ْم َُي َز ْلُزْيد َُينت ِظر ِكُ‪َُ،‬لُتنفك ُِب َح َماسُُُ‪ُ .‬‬ ‫ُفُه ِذ‬ ‫‪ُ.4‬لست ِ ي‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َْ َ ً َ ْ َْ َ َ َ‬ ‫َ َْ َ‬
‫ُح ِميدُخ ِار َجُالف ْص ِلُُ‪ُ .‬‬ ‫اُد َام َ‬ ‫بُ‪ُ،‬ماُب ِرحُزيدُق ِائماُ‪ُ،‬لنُأدخلُم‬ ‫‪َُ.5‬ل َُيفتأُزْيدُ َي ْص ِ ُ‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪67‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
‫‪Tajuk Inna wa Akhowatuha‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َّ َ َ َّ َ‬
‫ت( ‪Sila nyatakan huruf yang digunakan‬‬ ‫‪ِ ) dan jenis khobar (mufrod/ jumlah‬إن ُ– ُأن ُ–ُكأن ُ– ُل ِك َّن ُ– ُل َع َّل ُ–ُل ْي ُ‬
‫‪fikliyyah/ jumlah ismiyyah/ jar majrur/ zorof / muqoddam) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫َ ْ َ َ َ ْ َ ً َّ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ْ ً َ َ َ َ َ‬
‫كُٱلك ۡوث َُرُ‪ُ ُ.‬‬ ‫ط ُینـ ُ‬
‫نُ ِ يفُالمدرس ِةُتوأمُاُ‪ِ ُ،‬إناُأع ُ‬ ‫‪ُ،‬إ ُ‬‫‪ِ ُ.1‬إنُزيداُأمامُالقاع ُِةُ ِ‬
‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ َّ َ َ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫‪ُ،‬ع َرفتُأنناُأ ْص ِدقاءُمنذُز َمانُط ِويلُُ‪ُ .‬‬ ‫‪َ ُ.2‬ع ِج ْبت ُِم ْنُأنكُق ِائمُُ‬
‫اك َُك َأ َّنه َ‬
‫ُج ِائعُُ‪ُ .‬‬
‫َّ َ َ َ ْ َ َ َ‬
‫ُعلُالس ِفين ِةُ‪ُ،‬رأيتُأخ‬
‫ََ‬ ‫ََِ َ‬
‫‪ُ.3‬كأ يتُأ ِقف‬
‫ْ َ َ َّ َ ً َ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ‬ ‫َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ‬
‫ُهذاُُ‪.‬‬ ‫ُفُالغرف ِةُ‪ُ،‬ل ِكنُس ِمباُلمُيخبُعن‬ ‫ُالبنتُتنام ِ ي‬ ‫ُفُالمطب ِخُل ِكن ِ‬ ‫‪ُ.4‬األم ِ ي‬
‫َ َّ َ َّ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ َ‬
‫ُص ِديقكُث ْوبه َُي ِابسُ‪ُ،‬ل َعلك ْمُتتقونُُ‪ُ .‬‬ ‫‪ُ.5‬لعل‬
‫َ ْ َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ ْ َ َّ‬ ‫َ َ‬
‫يب‬
‫ُالم ِش ُ‬ ‫اُف َع َل َ‬ ‫اب َُيعود َُي ْو ًماُ‪ُ#‬فأخ ِبه ُِبم‬ ‫ُالش َب َ‬ ‫تُكنتُترُ⁠ٰ بُُاُ‪ُ،‬فياُليت‬ ‫‪َُُ.6‬یـ ُل ُۡیت ِ ُ‬
‫َ َّ َّ‬
‫)أن( ) ِإن( ‪Tajuk Baris Bagi Hamzah‬‬
‫‪Sila nyatakan baris hamzah (wajib fathah/wajib kasroh/harus fathah,kasroh) dan sebab berdasarkan‬‬
‫‪ayat berikut :‬‬
‫َ َ‬ ‫ُ‪ُ،‬ب َل َغت َُأ َّن َ‬
‫ُس ِم ًباُم ِديرُث َّمةُُ‪ُ .‬‬ ‫اُأ ْصد َقاءُم ْنذ َُز َمان َُطويل َ‬ ‫َ َ ْ َ َّ َ َ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ُأ‬‫ت‬ ‫ف‬‫ر‬‫‪ُ،‬ع‬ ‫ُ‬ ‫م‬
‫ُ‬ ‫ائ‬
‫ْ َ َّ َ َ‬
‫‪َ ُ.1‬ع ِج ْبت ُِمنُأن ُ‬
‫ِي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ك ِ‬
‫ُق‬
‫َّ َ ً َ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َّ ۡ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ َ َ َّ‬
‫هللا ُِإنُزْيداُلق ِائمُُُ‪ُ .‬‬ ‫َ‬
‫يُإنهُق ِائمُُ‪ُ،‬و ِ‬ ‫ِ‬ ‫ذ‬ ‫ِ‬ ‫ُال‬ ‫‪ِ ُ.2‬إنُٱلبق ُرُتشـبهُع ُل ُینُاُ‪ُ،‬جاء‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َّ َّ ْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ً َ‬
‫سُط ِال َعةُ‪َ ُ،‬ع ِل ْمت ُِإنُ َبك ًرُاُُل َج ِالسُُ‪ُ .‬‬ ‫‪ُ.3‬قلت ُِإنُزْيداُق ِائمُ‪ُ،‬ق ِد ْمتُهناُو ِإنُالشم‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُسل ًَّمُق ِائ َمةُ‪ُ،‬خ ِالد ُِإنه َُر ِاكبُُ‪ُ .‬‬ ‫ُح ْيثُإ َّن َ‬ ‫‪َ ُ.4‬أ َ َّٰۤلُإ َّنه ۡمُهمُٱلس َف َهاءُُ‪ُ،‬ق ْم َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َّ ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪َ ُ.5‬خ َر ْجتُفإذاُُأ َّنُزْي ًداُقائ ُ َ‬
‫هللا ُِإنُزْيداُق ِائمُُ‪َ ُ،‬م ْن َُيأ ِت ِ يتُفأنهُمك َرمُُ‪ُ .‬‬ ‫مُ‪ُ،‬و ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪ُ.6‬خ ْبُالق ْو ِل ُِإ يتُأ ْح َم ُدُ‪ُ،‬ق ْو ِ يىل ُِإن ِ يتُم َح َّمدُُ‪.‬‬

‫ال ‪Tajuk Amal‬‬


‫ال ‪) dan amal‬النافيةُ للجنس‪/‬العاملةُعملُ ليس‪/‬المهملة( ُ‬
‫ال ‪Sila nyatakan jenis‬‬ ‫‪ُ (menasobkan isim merofakkan‬‬
‫‪khobar / merofakkan isim menasobkan khobar / tidak beramal) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫ب َ‬ ‫اُ‪َُ،‬ل َُطال َ‬ ‫َ َ‬ ‫ص َ‬ ‫َ َ‬
‫ُش ْخ َ‬
‫ُج ِالسُُ‪ُ .‬‬ ‫ِ‬ ‫ُس ِاكنُهن‬ ‫‪َُ.1‬ل‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫اش ًياُ‪َُ،‬لُن ِمر َُر ِاك ًعاُ ُ‪ُ .‬‬ ‫َ‬
‫‪َُ.2‬لُط ِالبُم ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪َُ.3‬ل َُرجلُق ِائمُ‪َُ،‬ل ُِف َيهاُغ ْولُ‪ُ.‬‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪68‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
‫ال ‪Tajuk Isim‬‬
‫ال ‪Sila nyatakan keadaan isim‬‬
‫‪ُ (mudof/musyabbah bil mudof/mufrod) dan hukum (nasob / mabni fi‬‬
‫‪mahal nasob) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫ت َُرجل َ‬
‫ُس ِاف َرُة ُ‬
‫َ ْ َ‬ ‫َ ََْ ْ َ َ‬
‫اضُ‪َُ،‬ل ُِبن‬ ‫‪َُ.1‬لُعبدُام َرأةُح ِ‬
‫ً َ‬ ‫َ َ‬ ‫ْ‬ ‫‪ً َ َ.‬‬
‫ُح َسناُالخلقُ َمذمومُ‪َُ،‬لَُل ِع ًباُك َّرةُف ِقبُُ‪ُ .‬‬ ‫‪َُ 2‬ل‬
‫ت َ‬
‫ُج ِان َبهُُ‪ُ .‬‬ ‫ُ‪َُ،‬لُس َّت ًة َُو َأ ْرَبع َ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ُع ْمروُف ِارس‬‫‪ََُ .3‬ل َُم ْج ًداُف َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِي‬
‫َ‬ ‫ص َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُجالسُ‪َُ،‬لُشخ َ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫ُس ِاكنُهنا ُ‬ ‫‪َُ.4‬لُط ِالب ِ‬
‫ال ‪Tajuk Maktuf bagi Isim‬‬
‫‪ (mufrod/mudof/musyabbah bil mudof/mubtadak) dan hukum maktuf‬ال ‪Sila nyatakan keadaan isim‬‬
‫‪(mabni dengan fathah/nasob/rofak) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫ََ ْ ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َّ َ َّ‬
‫ُام َرأةُ‪ُ ُُ.‬‬ ‫اللُ‪َُ،‬لُغَل َم َُرجلُوَل‬ ‫‪َُ.1‬لُحولُوَلُقوة ُِإَل ُِب ِ‬
‫ََ ْ ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ً َ ً َ َ‬
‫ُام َرأةُُ‪.‬‬ ‫اُج َبَل َُوَلُن ِاز َلُ‪َُ،‬لُ َرجلُوَل‬ ‫‪َُ.2‬لُط ِالع‬
‫ََ ْ ًَ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َّ ً َّ‬
‫ُام َرأةُ‪ُ ُُ.‬‬ ‫اللُ‪َُ،‬لُغَل َم َُرجلُوَل‬ ‫‪َُ.3‬لُحولُوَلُقوة ُِإَل ُِب ِ‬
‫َ ْ ََ‬ ‫‪ً ْ َ َ ً َ ََ ًَ َ ً َ َ.‬‬
‫وُوَل ُِك ْ ًباُُ‪ُ .‬‬ ‫اُفُعمر‬ ‫‪َُ 4‬لُط ِالعاُجبَلُوَلُن ِازَلُ‪َُ،‬لُمج ِ ي‬
‫د‬
‫ََ ْ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َّ َّ‬
‫ُام َرأةُ‪ُ ُ.‬‬ ‫ُوَل‬‫اللُ‪َُ،‬لُغَل َم َُرجل ُ‬ ‫‪َُ.5‬لُحولُوَلُقوة ُِإَل ُِب ِ‬
‫ََ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ً َ ً َ َ‬
‫ُام َرأةُُ‪ُ .‬‬ ‫اُج َبَل َُوَلُن ِازلُ‪َُ،‬ل َُرجلُوَل‬ ‫‪َُ.6‬لُط ِالع‬
‫َ‬ ‫ًَ َ‬ ‫َ‬
‫‪َُ.7‬ل َُرج َل َُو ْام َرأةُ‪َُ،‬ل َُرج َل َُو ْام َرأةُ ُ‪ُ ُ.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫‪َُ.8‬ل َُرج َل َُوَلُزْيد ُِف َيهاُ‪َُ،‬ل َُرج َل َُوزْيد ُِف َيهُاُ‪ُ ُ.‬‬
‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َْ‬ ‫ََ‬
‫تُ؟ُُأَل َُرج َلُق ُِائمُ ُ؟ ُ‬ ‫ُش ْب ُ‬ ‫‪ُ.9‬أَلُرجوعُوقد ِ‬
‫ال ‪Tajuk Naat bagi Isim‬‬
‫‪ (bersebelahan/tidak) dan hukum naat (mabni dengan‬ال ‪Sila nyatakan keadaan naat dengan isim‬‬
‫‪fathah/nasob/rofak) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫َ َ َ َ َ َ ْ َََ َ َ َ َ َ َ َ ً َ َ ً َ ً َ ً‬
‫اُج َبَلُظ ِريفاُُ‪.‬‬ ‫‪َُ.1‬لُرجلُظ ِريفُ‪َُ،‬لُامرأةُظ ِريفةُ‪َُ،‬لُرجلُظ ِريفاُ‪َُ،‬لُط ِالع‬
‫ب ُِبر ُِف َيهاُ‪ُ ُ.‬‬ ‫ُصاح َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫ُص َ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫احب ُِبر ُِفيهاُ‪َُ،‬لُغَلمُرجل ِ‬ ‫‪َُ.2‬لُرجل ِ‬
‫َ َ ً َ ً َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اُج َبَلُظ ِريفُُ‪ُ .‬‬ ‫‪َُُ.3‬ل َُرج َلُظ ِريفُ‪َُ،‬لُط ِالع‬
‫احب ُِبر ُِف َيهاُ ُ‪ُ .‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫‪َُ.4‬ل َُرج َل َ ُ‬
‫احب ُِبر ُِفيهاُ‪َُ،‬لُغَلمُرجلُص ِ‬ ‫ُص ِ‬
‫َ ً‬ ‫َ َ َ َ َ ً َ َ ً َ ً‬
‫اُج َبَل ُِف َيهاُظ ِريفاُُ‪ُ .‬‬ ‫‪َُ.5‬لُرجل ُِفيهاُظ ِريفاُ‪َُ،‬لُط ِالع‬
‫ً‬ ‫ََ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ‬
‫احب ُِبرُ‪ُ،‬أَل َُم َاء َُم َاء َُب ِارداُ؟‬ ‫احب ُِبرُ‪َُ،‬لُغَلمُرجل ُِفيهاُص ِ‬ ‫‪َُ.6‬لُرجل ُِفيهاُص ِ‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪69‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬
‫‪Tajuk Zonna wa Akhowatuha‬‬
‫الُ–ُ( ‪1. Sila nyatakan fiil yang digunakan‬‬ ‫بُ–ُ َح َجاُ–ُ َج َع َلُ–ُ َخ َ‬ ‫َ َرأىُ–ُ َعل َمُ–ُ َد َرىُ–ُ َت َع َّل ْمُ–ُ َأل َفُ ُ–ُ َو َج َدُ–ُ َظ َّنُ ُ–ُ َحس َ‬
‫َّ َ َ َ َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫‪َ ) dan tentukan (maf’ul 1 / maf’ul 2) berdasarkan‬ز َع َمُ–ُ َع َّدُ–ُ َه ْ‬
‫بُ ُ–ُص رَّبُ ُ–ُت َركُ–ُاتخذُ–ُت ِخذُ–ُ َج َع َلُ–ُ َردُ–ُ َوه َ ُ‬
‫ب‬
‫‪ayat berikut :‬‬

‫‪2. Sila nyatakan jenis fiil qolbi (af’al qulub / af’al tahwil) dan makna fiil (yakin / sangkaan kuat /‬‬
‫‪menjadikan) berdasarkan ayat berikut :‬‬
‫َّ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫‪َ ُ.1‬و َن َراه َُقر ًُ َ ْ َ َ َ َ ْ‬
‫احُق ِر ًيباُُ‪ُ .‬‬ ‫وفُ‪ُ،‬د َرْيتُالنج‬ ‫يباُ‪ُ،‬ع ِلمتكُالب ِاذلُالم ُعر ِ‬ ‫ِ‬
‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َۡ ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َْ َ َ َ‬ ‫َ َ َّ ْ َ َ َّ ْ‬
‫تُُ‪ُ .‬‬ ‫ُعد ِوهُاُ‪َ ُ،‬و ِإن َُو َجدناُأ ك َ َبه ۡمُلفـ ِس ُِق َُ‬ ‫سُقهر‬ ‫ُشفاءُالنف ِ‬ ‫‪ُ.2‬تعلم ِ‬
‫َ ًّ َ َ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َْ ًَْ َ‬
‫خاُزْيدُ ُ‪ُ .‬‬ ‫كُ‪ُ،‬كنتُأ ْحج ُوُع ِليُاُُأ ُ‬ ‫كُ‪َ ُ،‬ح ِس ْبتُُ َع ْم ًرُاُأخا ُ‬ ‫اح َب ُ‬ ‫‪ُ.3‬ظننتُزيداُص ِ‬
‫َ ً ََ َ‬ ‫َ ًࣱ‬ ‫ۡ َ ٰۤ َ َ َّ‬
‫اكُُ‪ُ .‬‬‫نُ ِإنـثُاُ‪ِ ُ،‬خلتُزْيداُأخ ُ‬ ‫نُه ۡم ُِع َبـدُٱ َّلر ۡح َمـ ِ ُ‬ ‫‪َ ُ.4‬و َج َعلواُٱل َملـ ِٕىك ُةُٱل ُِذی َُ‬
‫َ ََ ْ ْ ً َ ً‬ ‫َ ْ َ رَ َ َ‬ ‫ُش ْي ًخُاُ‪َ ُ،‬ف ََل َُت ْ‬ ‫َ َ َْ َ‬
‫ُام َرأُه ِالكُاُ ُ‪ُ .‬‬ ‫تُ‪ُ،‬فهب يت‬ ‫ُالغ ُ‬‫ُف ِ‬ ‫ِي‬ ‫ك‬ ‫يك‬ ‫ُش‬‫ِ‬ ‫ىل‬ ‫و‬ ‫ُالم‬‫د‬‫ِ‬ ‫د‬ ‫ع‬ ‫‪ُ.5‬زعمت ِ يت‬
‫ِ َ َ ًَ َََ َۡ َ َ‬
‫فُ َب ۡعضُُُ‪ُ .‬‬ ‫اُب ۡعضه ۡمَُُی ۡو َم ِٕى ُذَُُیموجُُ ِ ُ‬ ‫‪َ ُ.6‬ص َّ ْبتُالطتُخزفُاُ‪ُ،‬وتركن‬
‫َ َّ ً َ ً‬ ‫َ ْ‬ ‫َ َّ َ َ َّ ۡ َ َ َ‬
‫اُص ِديقُاُُ‪ُ .‬‬ ‫َلُ‪ُ،‬ت ِخذتُمحمد‬ ‫مُخ ُِلی ُ‬ ‫هی ُ‬ ‫ّللُ ِإبرُ⁠ٰ  ُِ‬
‫‪ُ ُ.7‬وٱتخ ُذُٱ ُ‬
‫اكُُ‪ُ .‬‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ً‬
‫وره َّنُالسود ُِبيضُاُ‪َ ُ،‬وه َب ِ يتُهللا ُِفد ُ‬ ‫ورُاُ‪َ ُ،‬ف َر َّدُشع َ‬ ‫ُه َباء َُّمنث ً‬ ‫‪َ َۡ َ َ َ .‬‬
‫‪ُ 8‬فجعلنـه‬

‫ُ‬
‫ُ‬

‫‪Hak Cipta Terpelihara‬‬ ‫‪70‬‬


‫‪© Zween Global 2023‬‬

Anda mungkin juga menyukai