Anda di halaman 1dari 50

ANATOMI

EXTREMITAS SUPERIOR
OSTEOLOGI
POSISI ANATOMIS
Posisi spesifik dari tubuh untuk keperluan/ memudahkan
dilakukan deskripsi tubuh. Posisi tidur /telentang
(supine), miring atau telungkup (prone), tetap mengacu
pada posisi anatomi.
Posisi Anatomi : berdiri tegak, mata lurus ke depan,
lengan di samping, kedua telapak tangan hadap depan
dengan ibu jari mengarah ke samping badan, kaki dengan
mata kaki berhimpit, telapak kaki, ibu jari kaki ke depan.
Pada saat posisi anatomis, tidak ada bagian tulang
panjang yang menyilang, bagian kanan & kiri merujuk
pada sisi kanan dan kiri subyek yang diamati.
Istilah –istilah Anatomi
Digunakan istilah khusus (nomenklatur) untuk
menamai masing-masing bagian stuktur tubuh.
istilah dari bahasa latin dan yunani adalah
Nomenklatur Regional. Istilah anatomi untuk
bangunan utama tubuh : kepala (caput), wajah
(facies), leher (collum), badan (truncus), anggota
badan (membrum)
Bidang Gerak:
• Bidang frontal/koronal: bidang vertikal yang tegak lurus dengan bidang

median. Bidang ini terbentuk dari garis yang menghubungkan satu


telinga ke telinga yang lain dari atas kepala dan kemudian membagi
seluruh tubuh di sepanjang garis itu.
• Bidang sagital/paramedian: bidang yang sejajar dengan bidang median,

tetapi membagi tubuh menjadi bagian kanan dan kiri yang tidak sama.
• Bidang transversal: bidang horisontal tubuh, tegak lurus dengan bidang

frontal dan median.


Terminologi Arah & Relasi :
Superior (cranial)
2. Inferior (caudal)
3. Anterior (ventral)
4. Posterior (dorsal)
5. Medial (menuju garis tengah)
6. Lateral (menjauhi garis tengah)
Terminologi Gerakan :
 1. Fleksi : penekukan/ pengurangan sudut; Dorsofleksi ; pleksi kaki ke arah dorsal, plantar
fleksi ; fleksi ke arah plantar
2. Ekstensi : pelurusan/penambahan sudut
3. Abduksi: gerakan menjauhi bidang median
4. Adduksi : gerakan ke arah bidang median
5. Rotasi: mengelilingi aksis panjang, khusus ekstrimitas ; endorotasi = rotasi medial dan
eksorotasi = rotasi lateral
6. Sirkumduksi: gerakan memutar dengan puncak kerucut, kombinasi fleksi, ekstensi,
abduksi adduksi
7. Eversi : gerakan telapak kaki menjauhi bidang median, gerakan waktu permukaan lat
diangkat
8. Inversi : gerakan telapak kaki ke arah bidang median
9. Supinasi: gerakan memutar lengan bawah dan tangan sehingga telapak tangan menghadap
anterior
10. Pronasi: gerakan memutar lengan bawah dan tangan sehingga telapak tangan menghadap
posterior
11. Protrusi : gerakan ke anterior
12. Retrusi: gerakan ke posterior
13. Protraksi: gerakan menggerakkan bahu ke anterior
14. Retraksi: menarik bahu ke posterior
15. Opposisi: gerakan ujung jari tangan ke ujung jari lainnya
16. Reposisi: gerakan jari tangan kembali ke posisi anatomis
17. Elevasi: gerakan mengangkat atau menaikkan bahu
18. Depresi: gerakan menurunkan atau mengerakkan bahu ke bawah
Terminologi bangunan pada tulang
dan organ :
 A. Istilah bangunan yang meninggi :
1. Tuber: tonjolan besar, bulat
2. Tuberculum : tuber yang kecil
3. Condylus: bulatan pada ujung tulang dekat sendi merupakan bagian dari
persendian
4. Epicondylus : tonjolan di atas condylus
5. Juga : tonjolan sebagai bukit
6. Spina : tonjolan seperti duri
7. Processus : tonjolan meruncing
8. Crista : rigi yg meninggi
9. Linea : rigi yang tidak meninggi berupa garis
10. Labium : peninggian yang tumpul dan melebar (bibir)
11. Pecten : rigi yang tidak begitu lebar dan tinggi
12. Eminentia : sesuatu/ daerah yang meninggi
13. Cornu : bangunan sebagai tanduk
14. Caput : bulatan yang besar
15. Capitulum : caput yang kecil
16. Torus : penebalan tulang
17. Tuberositas : permukaan tulang yang kasar, peninggian yang bervariasi
18. Hamulus : tonjolan tulang berbentuk kait
B. Istilah untuk bagian yang mendalam :
1. Fovea : cekungan spt lembah
2. Foveola : fovea yang kecil
3. Impresario : cekungan disebabkan oleh alat lain
4. Fissura : celah
5. Incisura : takik
6. Sulcus : parit
7. Fossa : daerah seperti lembah
8. Fossula : fossa yang kecil
C. Istilah untuk lubang-lubang :
1. Apertura : pintu masuk ke dalam rongga
2. Ostium : muara suatu/ saluran ke dalam rongga lain
3. Porus : lubang umumnya sebagai pintu masuk/
muara keluar saluran pada tulang foramen, lubang
pada tulang, tidak bersaluran
4. Orificium : lubang sepert porus untuk jaringan
5. Foramina : lubang kecil
D. Istilah untuk saluran-saluran :
1. Canalis : kanal, saluran berpipa pada tulang
2. Canaliculi : kanal yang kecil
3. Ductus : pipa, saluran berdinding dilapisi selaput
lender
4. Ductilus : pipa yang kecil
5. Tubus : pipa besar
6. Tubulus : pipa agak kecil
7. Meatus : liang/ gang
E. Istilah untuk rongga-rongga :
1. cavum : rongga yang besar
2. cavitas : rongga yang kecil
3. sinus : rongga tertutup berisi udara/darah/cairan
4. cellula : rongga kecil dalam tulang berisi udara
TULANG-TULANG
EXTREMITAS SUPERIOR
TERDIRI DARI:
1. Os clavicula
2. Os scapula
3. Os humerus
4. Os radius
5. Os ulna
6. Ossa carpalia
7. Ossa metacarpalia
8. Ossa phalanges
10
1
3
2
OS SCAPULA
6
4
1. Acromion
2. Tuberculum supraglenoidale
7 3. Processus coracoideus
5 4. Fossa supraspinata
8 5. Fossa infraspinata
6. Cavitas glenoidalis
7. Tuberculum infraglenoidale
8. Margo lateralis/axillaris
9. Angulus inferior
10. Facies articularis acromii

9
1 2 16 4 7 14 8 3 5
OS SCAPULA
1. Acromion
2. Angulus acromialis
3. Angulus superior
4. Incisura scapulae
5. Trigonum spina scapulae
6. Collum scapulae
6
7. Fossa supraspinata
10
8. Spina scapulae
11 9. Fossa infraspinata
9 10. Cavitas glenoidalis
12 11. Tuberculum infraglenoidale
12. Margo lateralis/axillaris
13
13. Margo medialis/vertebralis
14. Margo superior
17 15. Angulus inferior
15 16. Facies articularis acromii
17. Linea m. scapulae
3 13 10 4 12 OS SCAPULA
1. Acromion
1 2. Angulus acromialis
2 3. Angulus superior
4. Incisura scapulae
5. Processus coracoideus
5 6. Cavitas glenoidalis
15 7. Tuberculum infraglenoidale
8. Margo lateralis/axillaris
6
9. Margo medialis/vertebralis
7
10. Margo superior
8
11. Angulus inferior
9
12. Facies articularis acromii
13. Fossa subscapularis
14 14. Facies costalis
11 15. Collum scapulae
2 1 OS CLAVICULA
(kiri)
1. Extremitas acromialis
2. Extremitas sternalis
3. Facies articularis acromialis
4. Facies articularis sternalis
5. Linea trapezoidea
6. Tuberculum conoideum
7. Impressio ligamenti costoclavicu-
laris

4 7 6 5 3
OS HUMERUS
3 1
1. Caput humeri
4 2 2. Collum anatomicum
3. Tuberculum majus
6 4. Tuberculum minus
7 5 5. Collum chirurgicum
6. Crista tuberculi minoris
7. Crista tuberculi majoris
9 8. Tuberositas deltoidea
8
9. Sulcus nervi radialis
10 10. Facies posterior
11. Facies anterior lateralis
12. Facies anterior medialis
12 13. Margo lateralis
14. Margo medialis
11 13
15. Fossa radialis
14 16. Fossa coronoidea
17. Fossa olecrani
15 17 18. Epicondylus lateralis
18 19. Epicondylus medialis
16
20. Capitulum humeri
20 19 21. Trochlea humeri
22 22. Sulcus nervi ulnaris
21
1 OS ULNAE
2 1. Olecranon
2. Incisura trochlearis
3
4 3. Processus coronoideus
5 4. Incisura radialis
6 5. Crista supinatoris
10 6. Tuberositas ulnae
7
12 7. Foramen nutricium
8
8. Margo posterior
9
9. Margo anterior
11
10. Margo interossea
11. Facies anterior
13
12. Facies posterior
13. Kaput ulnae
14 14. Circumverentia articularis ulnae
8 9 12 11 10
15 15.Processus stiloideus
16 16. Facies medialis
1 OS RADIUS
2 1.Fovea articularis capituli radii
2. Circumverentia articularis radii
3
3. Collum radii
4
4. Tuberositas radii
5
5. Foramen nutricium
6 6. Margo interossea
7 7. Margo anterior
8 8. Facies posterior
9. Facies anterior
9
10. Processus stiloideus
10 11 11. Incisura ulnaris
12. Sulcus mm. extensorum carpi
radialium
13. Sulcus m. extensoris policis
14 longi
6 7 8 15 13 14. Sulcus mm. extensoris
digitorum et extensoris indicis
12
9 15. Margo posterior
16 16. Facies lateralis
OSSA CARPALIA
9 (kanan)

1. Os schapoideum
10 2. Os capitatum
3. Os trapezoideum
4. Os trapezium
5. Os lunatum
ventral
6. Os triguetrum
7. Os pisiforme
5 1 8. Os hamatum
6 2 9. OSSA METACARPALIA
7 10. OSSA DIGITORUM:
4
a. phalanx proximalis
8 3 b. phalanx media
c. phalanx distalis

dorsal
SISTEM ALAT GERAK
ANGGOTA BADAN ATAS
Prinsip dasar terjadinya suatu gerakan:

1. Otot harus kontraksi dan menyilangi sendi (kecuali


yang melekat pada kulit atau organ tubuh)
2. Gerakan saat kontraksi otot: insersio  origo
3. Sendi: bisa satu aksis/lebih
4. Posisi persilangan otot thd aksis  arah gerakan.
5. Otot dapat menyilangi lebih dari satu aksis sesuai
dengan jumlah aksis pada sendi yang disilanginya
6. Otot dapat menyilangi satu sendi (monoartikuler),
dan menyilangi lebih dari satu sendi (polyartikuler)
7. Bidang gerakan otot selalu tegak lurus dengan
aksisnya.
Aksis posisi otot gerakan
thd aksis
origo
Sagital medial/inferior adduksi
lateral/superior abduksi

Transversal anterior/superior fleksi/antefleksi


posterior/inferior ekstensi/dorsofl.

Arah
Longitudinal medial/anterior endorotasi gerakan
lateral/posterior eksorotasi

insertio
insertio
Ekstremitas superior
Dibedakan menjadi 2 bagian:
1. Tulang-tulang gelang bahu
a. os. Claviculae
b. os. scapulae
2. Tulang anggota badan bebas
a. os. Humerus
b. os. Radius
c. os. Ulanae
d. ossa manus
d.1. ossa carpalia (8 tulang)
d.2. ossa metacarpalia (5 tulang)
d.3. ossa digitorum manus
SENDI-SENDI ANGGOTA BDAN ATAS
Discus articularis

Lig. Sternoclav.
Lig. Costoclavic.

Lig. Interclavic.

1. ART. STERNO-CLAVICULARIS:
- Berdasar ∑ tulang  art. Simpleks: sternum-clavicula
- Berdasar ∑ aksis  art. triaksial
- Berdasar bentuk permukaan  art. Sellaris
- Scr fungsional  sendi peluru (sirkumduksi/putaran)
Lig. Acromioclavic.
Lig. Coracoclavic
Lig. Transversum scap.
Lig. Coracoacromiale

2. ART. ACROMIOCLAVICULARIS:
- Scr. Fisiologis  sendi peluru (3 aksis)
- Berdasar bentuk permukaan sendi  art. Globoidea/spheroidea
- Berdasar ∑ aksis  art. triaksial
- Berdasar ∑ tulang  art. Simpleks: acromion-clavicula
Tendo m. biceps l
iLig. Coracohumerale
Cartilago articulare
Lig. Glenohumerale:
Capsul sendi
(sup., med., inf.)

3. ART. HUMERI:
- Berdasar bentuk permukaan  art. Globoidea/spheroidea
- Berdasar ∑ aksis  triaksial
- Berdasar ∑ tulang yang bersendi  simpleks
- Keistimewaan: ada tendo yang melewati ruang sendi
- Selain ligamentum, juga diperkuat oleh otot: m supraspinatus, m
infraspinatus, m teres minor, m subscapularis, m deltoideus.
- Luxatio ???
Lig. Collaterale ulnae anterior
Lig. Collaterale ulnae posterior
Lig. Collaterale radiale
Lig. Anulare radii

4. ART. CUBITI (SENDI SIKU):


- Berdasar ∑ tlg yang bersendi  art. Composita
- Ada 3 bagian : (1) art. Humeroulnaris; (2) art. Humeroradialis;
(3)art. Radioulnaris proksimalis
HUBUNGAN ANTARA RADIUS-ULNA:
1. DIASTHROSIS:
Art. Radioulnaris proksimalis & distalis

2. SYNARTHROSIS: Chorda obliqua


- Berupa syndesmosis radioulnaris Membr. Interossea
(membrana interossea antebrachii)
- Arah serabut miring dari radial atas ke ulna
bawah  Fx: melanjutkan gaya dari radius
- Serabut yang lain berlawanan arah: “chorda
obliqua”
5. ART. RADIOCARPEA:
- Sendi antara lengan bawah – pergelangan tangan
- Merupakan art. Elipsoidea (2 aksis): transversal & sagital

6. ART. METACARPO-PHALNGEAE
7. ART. INTERPHALANGEAE
OTOT BAHU
1. M levator scapulae 5. M trapezius
o: tub. Post VC1-4 I. pars ascendent
III
i: angulus med scap o: proc spin VT 3-12
II f: mengangkat/men i: bag med spin scap
I atik scap ke medial f: menarik scap kebwh
4 2. M rhomboideus minor II. Parstransversa
o: proc spin VC 6-7 o: proc spin VC 7 VT1-3
i: margo vert scap+ basis i: bag lat spin scap
spin scap f: menarik scap ke med
f: menarik scap ke med III. Pars descenden
3. M rhomboideus major o: protub occ ex l n sup,
o: proc spin VT 1-4 lig nuchae
1
i: margo vert scap i: 1/3 lat clavicula
2 f: menarik scap ke med f: menarik scap ke atas
3 4. M latisimus dorsi
4 o: proc spin VT 7-12
VL1-5, cr iliaca
i: cr tub min humeri
f: dorsofl, add, endorot
lengan
1. M deltoideus 5. M subscapularis
A. Pars clavicularis o: fossa scapularis
1B
o: bag lateral clavicula i: tuberculum minus
1C f: antefleksi lengan atas f: endorot &add LA
6 B. Pars acromialis 6. M teres major
7 o: acromion o: ang inf + m axill scap
f: abduksi lengan atas I : crista tub minoris
C. Pars spinalis f: add, endorot, dorsofl LA
1A o: spina scapulae 7. M. triceps brachii
f: dorsofleksi lengan atas A. Cap longum
i: tuberositas deltoidea o: tub infraglenoidalis
2. M biceps brachii cap f: add & dorsofl LA
breve B. Cap laterale
5
o: procesus coracoideus o: dorsal hum prox sulc n r
f: antefl & add lengan atas C. Cap mediale
6 3. M biceps brachii cap long. o: dorsal hum distal sul n r
o: tub supra glenoidales i: olecranon
f: antefl & abd lengan atas F: ekstensi LB
2
i: tuberositas radii, fascia 8. M anconeus
3 antebrachii o: epicondylus lat hum
7A 4. M coracobrachialis i: marg dors ulna bag prox
o: proc coracoideus f: extensio LB
7B
i: pertengahan humerus bag
7C
medial
8 f: antefl & add lengan atas
1. M supraspinatus 8. M serratus anterior
1 o: fossa supraspinata o: costa 1-9
i: tuberculum majus i: ang med scap, margo
2
f: abd LA vert scap, angulus inf
3 2. M infraspinatus scap
4 o: fossa infraspinata f: menarik margo verteb
ke muka lateral
5 i: tuberculum majus
9. M pectoralis minor
f: exorot & add LA
6 o: costa 3-5
3. M triceps br cap long
i: proc coracoideus scap
4. M triceps br cap lat
10 f: menarik proc
5. M teres major coracoideus ke muka
7A 6. M teres minor bwh
7B o: margo axill scap 10. M deltoideus
7C i: tuberculum majus 11. M intercostalis
f: exorot & add LA 12 m. obliquus ext abd
12
7. M pectoralis major 13. M rectus abdominis
13 A. Pars clavicularis
o: 2/3 med clav
f: add,antefl, endorot LA
B. Pars sternocostalis
9
o: sternum+costa 1-6
11 f: add, endorot LA
8 C. Pars abdominalis
o: vag m recti abd
f: add LA
i: crista tub majoris hum
1. M brachialis i: os pisiforme
1 o: pertengahan bwh f: fleks, abd ulnar tgn
2 dataran ventral hum 6. M fleksor digitorum sup
i: tuberositas ulnae o: cap hum uln: epic med
4
f: fleksi LB hum, proc coronoideus ;
3 2. M brachiradialis cap rad: dat ventral rad
5 o: margo lat hum prox i: sisi2 phalanx media
epic lat hum f: fleksLB, fleks phalanx,
6 fleks tgn, abd ulnar tgn
i: proc stiloideus radii
f: fleksi, supinasi LB 7. M pronator teres
3. M fleksor carpi radialis o: cap hum: epic med hum
cap ulnare: proc coron
o: epic med hum, proc
coronoideus i: pertnghn ventral rad
I : basis ossis metacarpalis f: fleks, pronasi LB
3 II & III 8. M fleksor pollicis longus
f: fleks& pron LB, fleks & o: dataran ventral rad
abd rad tangan i: phalanx dist jari I
4
4. M palmaris longus f: fleks phal, opposisi jr I,
o: epic med hum, proc flek tgn, abd rad tgn
7 coronoideus ulnae 9. M fleksor digitorum
i: aponeurosis palmaris profundus
6
f: fleks, pron LB, flek tgn 0: dat ventral ulnae
5. M fleksor carpi ulnaris i: phalanx dist jari II-V
8 o: capit hum, epic med f: fleks phal, fleks tgn, abd
hum, cap & margo ulnar tgn
dorsale ulnae
9
1 1. M brachioradialis 7. M extensor carp ulnaris
2 2. M anconeus o: cap hum: epic lat hum,
3. M extensor carpi rad long cap ulnare: margo dors
3 ulnae
o: marg lat hum, prox epic
4 lat humeri i: basis ossis metacarp V
i: basis ossis metacarp II f: ext LB, ext tgn, abd ulnar
5
tgn
f: ext & sup LB, ext tgn,
6 8. M supinator
abd rad tgn
7 4. M ext carp rad brevis o: epic lat hum, crista m
o: epic lat humeri supinatoris ulnae
i: dataran ventr rad sebelah
i: basis ossis metacarp III
distal tuberositas radii
f: ext & supin LB, ext tgn,
abd rad tgn f: supinasi LB
1 9. M ext pollicis brevis
5. M abd pollicis longus
o: dat dorsal ulnae&radius, o: margo dors uln, dat dors
3 rad, membr interossea
membr interossea
2 i: basis phlx prox jr I
i: basis ossis metacarp I
6 f: sup LB, abd jr I abd rad f: ext phlx prox jr I, ext tgn,
abd rad tgn sup LB
4 tgn
10. M ext pollicis longus
6. M extensor digitorum
8 o: margo dors ulnae
o: epic lat humeri
5 10 i: phalanx med & distalis ji i: basis phlx dist jr I
II-V f: ext phalx, ext tgn, abd
11
f: ext LB, ext tgn, ext rad tgn, supinasi LB
9 phalanx 11. M extensor indicis
10

Anda mungkin juga menyukai