08121652894. 08113337243
NnaioT T _a rvi j-ii- 5-4A /LJT5J-Sl/PTi^riLT/2031 1 Gtindel Tul. -II i n OS Agus-tus 2021
ra m Perilial P-a^n"in■-■ ~HTa :a Ta WaraiirTnhiT TATcirfcsdaop
ECulia±L I r-mn im Hukrna Perdata
ECjefnadLa.
Dr. Habib Adjie, S.H.r M.Huin.
CXCanrodi. Magister KLen.cn taria tail Um\ieTsitas ’VarnhaTna t Kjonsultan di Lq^ti shuacL C
t>n :VLL i~m sr>
CLL femp ii t
rial n m TaTicl-g peldk 3ana.an k-aaiatan ECuliah mi m- Hukuca PeTdata Pra-arani Studi Hukum Program Saija-na ZFaikTilta& Hulnjm “LUTST Veteran Jakarta
secara d.aritIE . beisama i ni dj s ampaik an pemojo bn nan t epa da Gap J»1= imtuk b a it ei im i bertie di a — e i lj adi naraMimbFr dan mjeHaGeiikan pemaparai
dpnjjn ■111 . i “Force Majeure Tang Rgj mplikasi Pada Pemmdaan Pplabm naan T"e-lj 14I lj i 1411 vTaTLjnl I illl> Pada Ma&a Pandemi Cotid - 1 9:’ H n lain, keeialan
ter^ermt yang a Iran diJal; qanakan pa-da:
tdarl ■ T anFgj I : Tv ;il H4 1_S jVgirsttrs 2021
P u k u I : 09.00s/dl3.00HTB
T--Tpdia : Zoom Meerji? iT 1 id. ilk 'll di^anajjaikaii 1-eGili 111 r lj 11 f:
Untuk infhrnna dan konfimiasi kesediaannya day n - mpn-ta-Ti■ 3B-i■ 3nni narabubuii^ kjmd : Rianda Diifcare'&lLza . (OS 19- 1111 - 1 2tkaJ .
DpaniVaan pnmnnbnnan im da v ann|iait-an ata& fcEjedu nTamj-n dmc apkan hpra ran -a V avail
Ystng Bertanda. Tangan ditaawaJh. ini Dekan Fakultas Hiikum Universitas Warotauaa Surabaya., menugaskan kepada :
NIDN
Magister Klenotariataxi
,J abatan
Uni^nersitas Narotama
[\\\Ks)
TENTANG FORCE MAJEURE YANG
BERIMPLIKASI PADA
PENUNDAAN P1"' **■
PERJANJIAN PADA MASA PAN
r \
• PEMERINTAH TELAH MENERBITKAN PERATURAN PEMERINTAH PENGGANTI
UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA NOMOR 1 TAHUN 2O2O TENTANG
KEBIJAKAN KEUANGAN NEGARA DAN STABILITAS SISTEM KEUANGAN
UNTUK PENANGANAN PANDEMI CORONA WRUS DISEASE 2019 (COVID - 19)
DAN/ATAU DALAM RANGKA MENGHADAPI ANCAMAN YANG
MEMBAHAYAKAN PEREKONOMIAN NASIONAL DAN/ATAU STABILITAS
SISTEM KEUANGAN ^ PEMERINTAH DAN LEMBAGA TERKAIT PERLU SEGERA
MENGAMBIL KEBIJAKAN DAN LANGKAH-LANGKAH LUAR BIASA DALAM
RANGKA PENYELAMATAN PEREKONOMIAN NASIONAL DAN STABILITAS
SISTEM KEUANGAN MELALUI BERBAGAI KEBIJAKAN RELAKSASI YANG
BERKAITAN DENGAN PELAKSANAAN ANGGARAN PENDAPATAN DAN
BELANJA NEGARA (APBN) KHUSUSNYA DENGAN MELAKUKAN
PENINGKATAN BELANJA UNTUK KESEHATAN, PENGELUARAN UNTUK JARING
PENGAMAN SOSIAL (SOCIAL SAFETY NET), DAN PEMULIHAN
PEREKONOMIAN, SERTA MEMPERKUAT KEWENANGAN BERBAGAI LEMBAGA
DALAM SEKTOR KEUANGAN;
V_J
r \
• PERATURAN OTORITAS JASA
KEUANGAN REPUBLIK INDONESIA NOMOR
11 /POJK.03/2020 TENTANG STIMULUS
PEREKONOMIAN NASIONAL SEBAGAI
KEBIJAKAN
COUNTERCYCLICAL DAMPAK
PENYEBARAN CORONAVIRUS DISEASE 2019
^ DALAM KONSIDERANS HURUF a, b, c DAN
d DISEBUTKAN :
a. Act of God (such as, but not limited to fires, explosions, earthquakes,
drought, tidal waves and floods);
b. War, hostilities (whether war be declared or not), invasion, act of foreign
enemies, mobilization, requisition, or embargo;
c. Rebellion, revolution, insurrection, or military or usurped power, or civil
war;
15.1 Yang dimaksud dengan Force Majeure dalam Perjanjian ini adalah setiap peristiwa atau keadaan
yang terjadi diluar kekuasaan/kemampuan Pemegang hak atas tanah maupun Penerima Hak BOT
dan dapat mengakibatkan salah satu pihak tidak dapat memenuhi kewajibannya sesuai dengan
ketentuan Perjanjian ini, tetapi tidak termasuk kejadian untuk mengakhiri Perjanjian ini. Yang
dapat digolongkan sebagai force majeure adalah terorisme, pemogokan, huru-hara, peperangan,
kebakaran, embargo, sabotase, gempa bumi, banjir dan bencana alam lainnya serta perbuatan Tuhan
(act of God) dan peraturan pemerintah di bidang moneter yang dapat secara berarti mempengaruhi
pelaksanaan Perjanjian.
15.2 Dalam hal terjadi Force Majeure maka Pihak yang mengalami Force Majeure wajib
memberitahukan secara tertulis kepada Pihak lainnya dalam Perjanjian selambat-lambatnya 14
(empat belas) hari setelah terjadinya Force Majeure, dan Pihak yang mengalami Force Majeure
tersebut tidak dapat dituntut untuk mempertanggungjawabkan keterlambatan atau kegagalan
apapun dalam pemenuhan kewajibannya apabila Pihak ini telah benar-benar berusaha untuk
mengambil tindakan yang diperlukan untuk mengurangi atau meniadakan akibatnya.
15.3 Dalam hal Penerima Hak BOT memperbaiki atau membangun kembali Bangunan Dan Fasilitas
Penunjang akibat Force Majeure, maka jangka waktu perbaikan akan diperhitungkan sebagai
perpanjangan JangkaWaktu Pengelolaan.
INDONESIA NOTARY COMMUNITY (INC)
FORCE MAEUJRE - DALAM SEWA-MENYEWA
12.1. Masing-masing pihak dibebaskan dari tanggung jawab atas keterlambatan atau kegagalan dalam
memenuhi kewajiban yang tercantum dalam Perjanjian ini, yang disebabkan atau diakibatkan oleh
kejadian di luar kekuasaan masing-masing pihak yang dapat digolongkan sebagai Force Majeure.
12.2. Peristiwa yang dapat digolongan Force Majeure adalah antara lain sebagai berikut: adanya
bencana alam seperti gempa bumi, taufan, banjir atau hujan terus menerus, wabah penyakit,
adanya perang, peledakan, sabotase, revolusi, pemberontakan, huru hara, adanya tindakan
pemerintahan dalam bidang ekonomi dan moneter yang secara nyata berpengaruh terhadap
pelaksanaan Perjanjian ini.
12.3. Apabila terjadi Force Majeure maka pihak yang lebih dahulu mengetahui wajib memberitahukan
kepada pihak lainnya selambat-lambatnya dalam waktu 14 (empat belas hari) setelah terjadinya
Force Majeure.
12.4. Keadaan Kahar/force Majeure sebagaimana dimaksud pasal 12 Perjanjian ini tidak menghapuskan
atau mengakhiri masa sewa. Setelah keadaan Kahar/Force Majeure berakhir dan kondisi Obyek
Sewa masih dapat dipergunakan oleh PIHAK KEDUA maka PARA PIHAK akan melanjutkan sewa
menyewa sesuai dengan ketentuan-ketentuan yang diatur dalam Perjanjian ini.
(PK).
^3 INDONESIA NOTARY COMMUNITY (INC)
(\
MAJELIS HAKIM PK MENYATAKAN ALASAN-ALASAN YANG
DISAMPAIKAN PEMOHON PK (TERGUGAT) TIDAK
BERALASAN KARENA TERGUGAT MENGAKUI
KETERLAMBATAN PENGIRIMAN BATUBARA; HANYA SEKALI
MENGIRIM KE FILIPINA, DAN TIDAK MENGIRIM SAMA
SEKALI KE THAILAND. ADAPUN TENTANG ARGUMENTASI
FORCE MAJEURE AKIBAT BANJIR, MAJELIS PK
BERPENDAPAT: “BAHWA ALASAN ADA BANJIR YANG
DIKATEGOR1KAN SEBAGAI FORCE MAJEURE TIDAK PAPA!
DIBENARKAN KARENA JUDEX JURIS TELAH MEMPERTIMBANGKAN
ADANYA BANJIR TERSEBUT BUKAN SEBAGAI FORCE MAJEUR:
BAHWA PERBEDAAN PERSEPSI MENGENAI KEADAAN BANJIR
TERMASUK FORCE MAJEURE ATAU TIDAK, BUKAN MERUPAKAN
ALASAN UNTUK PERMOHONAN PENINJAUAN KEMBALT .
’
a. IMPOSSIBILITY
(KETIDAKMUNGKINAN) ^ SUATU
KEADAAN SESEORANG (SUBJEK HUUM)
SUDAH TIDAK MUNGKIN LAGI
MELAKSANAKAN KONTRAKNYA
KARENA KEJADIAN DILUAR TAN GGUN
GJ AWABN YA, MISALNYA BENCANA
ALAM.
INDONESIA NOTARY COMMUNITY (INC)
r \
b. IMPRACTICABILITY (KETIDAKPRAKTISAN) ^ SUATU
PERISITWATERJADI TAPA KESALAHAN DARI PARA
PIHAK. BAHWA DENGAN TERJADINYA PERISTIWA
TERSEBUT (SECARA TEORITIS) PARA PIHAK MASIH BISA
MELAKSANAKAN KONTRAK/PERJANJIAN TERSEBUT, TAPI
JIKA DILAKSAAKAN AKAN MEMERLUKAN BIAYA YANG
BESAR DAN WAKTU YANG LAMA/PANJANG ATAU
PENGORBANAN LAINNYA. DARI PARA PIHAK. ARTINYA
KONTRAK MASIH BISA DILAKSANAKAN TAPI SUDAH
TIDAK PRAKTIS LAGI.