BAGI KESEHATAN
2007-2013
68.8%
remaja (13-15 78.1%
tahun) orang remaja (13-15
terpapar tahun) orang
AROL terpapar
di rumah AROL
di luar rumah
Sumber: GATS, 2011; GYTS, 2009
PEROKOK AKTIF = FIRST-
HAND SMOKE (FHS)
Asap yang dihirup oleh perokok
2 nd
1st
ENVIRONMENTAL TOBACCO SMOKE
(ETS)
• Asap hasil pembakaran produk tembakau
+ asap yang dihembuskan oleh perokok.
• Orang yang menghirup ETS disebut
involuntary smoking atau perokok pasif.
• Disebut juga Second-hand smoke (SHS)
Third-hand smoke (THS)
• Racun dari gas dan partikel yang tidak terlihat
akan menempel pada:
– rambut, kulit, dan pakaian perokok
– bantal, karpet, dinding, furnitur, tirai, langit-langit,
serta benda lain dan bertahan lama
• Racun tembakau dapat bertahan
di permukaan benda selama
berminggu-minggu bahkan
berbulan-bulan setelah uap
nikotin diserap
ASAP ROKOK
• Residu tidak bisa
hilang dengan
membuka jendela,
vacuum, kipas angin
• Risiko untuk kanker
• Anak yg tinggal
dengan perokok
lebih banyak sakit
Temperatur rokok pada bibir adalah 30
derajat C, sedangkan ujung rokok yang
terbakar bersuhu 900 derajat C.
KARAKTERISTIK ASAP ROKOK
Sebagian besar orang
↓
ROKOK
TAR
Acetanisole, Acetic Acid, Acetoin, Acetophenone, 6-Acetoxydihydrotheaspirane, 2-Acetyl-3- Ethylpyrazine, 2-Acetyl-5-Methylfuran, Acetylpyrazine, 2-
Acetylpyridine, 3-Acetylpyridine, 2-Acetylthiazole, Aconitic Acid, dl-Alanine, Alfalfa Extract, Allspice Extract, Oleoresin, And Oil,
Allyl Hexanoate, Allyl Ionone, Almond Bitter Oil, Ambergris Tincture, Ammonia, Ammonium Bicarbonate, Ammonium Hydroxide,
Ammonium Phosphate Dibasic, Ammonium Sulfide, Amyl Alcohol, Amyl Butyrate, Amyl Formate, Amyl Octanoate,
alpha-Amylcinnamaldehyde, Amyris Oil,<BR>trans-Anethole, Angelica Root Extract, Oil and Seed Oil, Anise, Anise Star, Extract
and Oils, Anisyl Acetate, Anisyl Alcohol, Anisyl Formate, Anisyl Phenylacetate, Apple Juice Concentrate, Extract, and Skins,
Apricot Extract and Juice Concentrate, 1-Arginine, Asafetida Fluid Extract And Oil, Ascorbic Acid, 1-Asparagine Monohydrate, 1-
Aspartic Acid, Balsam Peru and Oil, Basil Oil, Bay Leaf, Oil and Sweet Oil, Beeswax White, Beet Juice Concentrate, Benzaldehyde,
Benzaldehyde Glyceryl Acetal, Benzoic Acid, Benzoin, Benzoin Resin, Benzophenone, Benzyl Alcohol, Benzyl Benzoate, Benzyl
Butyrate, Benzyl Cinnamate, Benzyl Propionate, Benzyl Salicylate, Bergamot Oil, Bisabolene, Black Currant Buds Absolute,
Borneol, Bornyl Acetate, Buchu Leaf Oil, 1,3-Butanediol, 2,3-Butanedione, 1-Butanol, 2-Butanone,
4(2-Butenylidene)-3,5,5-Trimethyl-2-Cyclohexen-1-One, Butter, Butter Esters, and Butter Oil, Butyl Acetate, Butyl Butyrate, Butyl
Butyryl Lactate, Butyl Isovalerate, Butyl Phenylacetate, Butyl Undecylenate, 3-Butylidenephthalide, Butyric Acid, Cadinene,
Caffeine, Calcium Carbonate, Camphene, Cananga Oil, Capsicum Oleoresin, Caramel Color, Caraway Oil, Carbon Dioxide,
Cardamom Oleoresin, Extract, Seed Oil, and Powder, Carob Bean and Extract, beta-Carotene, Carrot Oil, Carvacrol, 4-
Carvomenthenol, 1-Carvone, beta-Caryophyllene, beta-Caryophyllene Oxide, Cascarilla Oil and Bark Extract, Cassia Bark Oil,
Cassie Absolute and Oil, Castoreum Extract,Tincture and Absolute,Cedar Leaf Oil, Cedarwood Oil Terpenes and Virginiana,
Cedrol, Celery Seed Extract, Solid, Oil, And Oleoresin, Cellulose Fiber, Chamomile Flower Oil And Extract, Chicory Extract,
Chocolate, Cinnamaldehyde, Cinnamic Acid, Cinnamon Leaf Oil, Bark Oil, and Extract, Cinnamyl Acetate, Cinnamyl Alcohol,
Cinnamyl Cinnamate, Cinnamyl Isovalerate, Cinnamyl Propionate, Citral, Citric Acid, Citronella Oil, dl-Citronellol, Citronellyl
Butyrate, Citronellyl Isobutyrate, Civet Absolute, Clary Oil, Clover Tops, Red Solid Extract, Cocoa, Cocoa Shells, Extract, Distillate
And Powder, Coconut Oil, Coffee, Cognac White and Green Oil, Copaiba Oil, Coriander Extract and Oil,<BR>Corn Oil, Corn Silk,
Costus Root Oil, Cubeb Oil, Cuminaldehyde, para-Cymene, 1-Cysteine, Dandelion Root Solid Extract, Davana Oil, 2-trans, 4-trans-
Decadienal, delta-Decalactone, gamma-Decalactone,
Decanal, Decanoic Acid, 1-Decanol, 2-Decenal, Dehydromenthofurolactone, Diethyl Malonate, Diethyl Sebacate, 2,3-
Diethylpyrazine,Dihydro Anethole, 5,7-Dihydro-2-Methylthieno(3,4-D) Pyrimidine, Dill Seed Oil and Extract, meta-
Dimethoxybenzene, para-Dimethoxybenzene, 2,6-Dimethoxyphenol, Dimethyl Succinate, 3,4-Dimethyl-1,2-Cyclopentanedione, 3,5-
<BR>Dimethyl-1,2-Cyclopentanedione, 3,7-Dimethyl-1,3,6-Octatriene, 4,5-Dimethyl-3-Hydroxy-2,5-Dihydrofuran-2-One, 6,10-
Dimethyl-5,9-Undecadien-2-One, 3,7-Dimethyl-6-Octenoic Acid, 2,4-Dimethylacetophenone, alpha,para-Dimethylbenzyl Alcohol,
alpha,alpha-Dimethylphenethyl Acetate, alpha,alpha Dimethylphenethyl Butyrate, 2,3-Dimethylpyrazine,2,5-Dimethylpyrazine, 2,6-
Dimethylpyrazine, Dimethyltetrahydrobenzofuranone, delta-Dodecalactone, gamma-Dodecalactone, para-Ethoxybenzaldehyde,
Ethyl 10-Undecenoate, Ethyl 2-Methylbutyrate, Ethyl Acetate, Ethyl Acetoacetate, Ethyl Alcohol, Ethyl Benzoate, Ethyl Butyrate,
Ethyl Cinnamate, Ethyl Decanoate, Ethyl Fenchol, Ethyl Furoate, Ethyl Heptanoate, Ethyl Hexanoate, Ethyl Isovalerate, Ethyl
Lactate, Ethyl Laurate, Ethyl Levulinate, Ethyl Maltol,Ethyl Methyl Phenylglycidate, Ethyl Myristate, Ethyl Nonanoate, Ethyl
Octadecanoate, Ethyl Octanoate, Ethyl Oleate, Ethyl Palmitate, Ethyl Phenylacetate, Ethyl Propionate, Ethyl Salicylate, Ethyl trans-
2-Butenoate, Ethyl Valerate, Ethyl Vanillin, 2-Ethyl (or Methyl)-(3,5 and 6)-Methoxypyrazine, 2-Ethyl-1-Hexanol,<BR>3-Ethyl -2 -
Hydroxy-2-Cyclopenten-1-One, 2-Ethyl-3, (5 or 6)-Dimethylpyrazine, 5-Ethyl-3-Hydroxy-4-Methyl-2(5H)-Furanone, 2-Ethyl-3-
Methylpyrazine,
4-Ethylbenzaldehyde, 4-Ethylguaiacol,<BR>para-Ethylphenol, 3-Ethylpyridine, Eucalyptol, Farnesol, D-Fenchone, Fennel Sweet
Oil, Fenugreek, Extract, Resin, and Absolute, Fig Juice Concentrate, Food Starch Modified, Furfuryl Mercaptan, 4-(2-Furyl)-3-
Buten-2-One, Galbanum Oil, Genet Absolute, Gentian Root Extract, Geraniol, Geranium Rose Oil, Geranyl Acetate, Geranyl
Butyrate, Geranyl Formate, Geranyl<BR>Isovalerate, Geranyl Phenylacetate, Ginger Oil and Oleoresin, 1-Glutamic Acid, 1-
Glutamine, Glycerol, Glycyrrhizin Ammoniated, Grape Juice Concentrate, Guaiac Wood Oil, Guaiacol, Guar Gum, 2,4-
Heptadienal, gamma-Heptalactone, Heptanoic Acid, 2-Heptanone, 3-Hepten-2-One,<BR>2-Hepten-4-One, 4-Heptenal, trans -2-
Heptenal, Heptyl Acetate, omega-6-Hexadecenlactone, gamma-Hexalactone, Hexanal, Hexanoic Acid, 2-Hexen-1-Ol, 3-Hexen-1-Ol,
cis-3-Hexen-1-Yl Acetate, 2-Hexenal, 3-Hexenoic Acid, trans-2-Hexenoic Acid, cis-3-Hexenyl Formate, Hexyl 2-Methylbutyrate,
Hexyl Acetate, Hexyl Alcohol, Hexyl Phenylacetate, 1-Histidine, Honey, Hops<BR>Oil, Hydrolyzed Milk Solids, Hydrolyzed Plant
Proteins, 5-Hydroxy-2,4-Decadienoic Acid delta- Lactone, 4-Hydroxy-2,5-Dimethyl-3(2H)-Furanone,
2-Hydroxy-3,5,5-Trimethyl-2-Cyclohexen-1-One, 4-Hydroxy -3-Pentenoic Acid Lactone, 2-Hydroxy-4-Methylbenzaldehyde, 4-
Hydroxybutanoic Acid Lactone, Hydroxycitronellal, 6-Hydroxydihydrotheaspirane,
4-(para-Hydroxyphenyl)-2-Butanone, Hyssop Oil, Immortelle Absolute and Extract, alpha-Ionone, beta-Ionone, alpha-Irone,
Isoamyl Acetate, Isoamyl Benzoate, Isoamyl Butyrate, Isoamyl Cinnamate,Isoamyl Formate, Isoamyl<BR>Hexanoate, Isoamyl
Isovalerate, Isoamyl Octanoate, Isoamyl Phenylacetate, Isobornyl Acetate, Isobutyl Acetate, Isobutyl Alcohol, Isobutyl Cinnamate,
Isobutyl Phenylacetate, Isobutyl Salicylate, 2-Isobutyl-3-Methoxypyrazine, alpha-Isobutylphenethyl Alcohol, Isobutyraldehyde,
Isobutyric Acid,<BR>d,l-Isoleucine, alpha-
KANDUNGAN ROKOK DAN EFEKNYA
• Nikotin Adiksi/ketagihan
Gangguan pembuluh darah
• TAR
Karsionogen penyebab kanker
HASIL:
Asap rokok memiliki dampak yang lebih berbahaya
dibandingkan dengan asap kendaraan.
FAKTA:
3 batang rokok yang dibakar menghasilkan 10 kali lebih
banyak partikel berbahaya dibandingkan dengan
kendaraan yang sedang ‘dipanaskan’.
APA YANG TERJADI KETIKA MEROKOK ?
Nucleus
Accumbens
VTA
LUNGS
25
Perokok regular memicu
peningkatan jumlah reseptor α4β2
ADIKSI NIKOTIN sebanyak 300%
26
Efek Nikotin di OTAK
1. KANKER PARU
2 . PENYAKIT JANTUNG ISKEMIK
3. PENYAKIT PARU OBSTRUKSI KRONIK (PPOK)
Cancer
Respiratory
Lung Leukemia
COPD
Laryngeal (AML, ALL, CLL)2-4
Pneumonia
Oral cavity/pharynx Esophageal
Poor asthma control
Stomach Pancreatic
Kidney Bladder Reproductive
Cervical Low-birth weight
Pregnancy complications
Cardiovascular Reduced fertility
Ischemic heart disease Sudden Infant Death Syndrome
Stroke – Vascular dementia5 Other
Peripheral vascular disease6 Adverse surgical outcomes/wound
Abdominal aortic aneurysm healing
Hip fractures
Low-bone density
Cataract
Peptic ulcer disease†
1. Surgeon General’s Report. The Health Consequences of Smoking. 2004; 2. Sandler DP et al.
J Natl Cancer Inst. 1993;85:1994-2003; 3. Crane MM et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 1996;5:639-644; 4. Miligi L et
al. Am J Ind Med. 1999;36(1):60-69; 5. Roman GC. Cerebrovasc Dis. 2005;20(Suppl 2):91-100; 6. Willigendael EM et al.28J
Vasc Surg. 2004;40:1158-1165. 28
PROPORSI PENYAKIT AKIBAT
TEMBAKAU DI INDONESIA TAHUN 2010
1. Kanker
Proporsi
2. PPOK
100
3. Stroke
80
60 4. Jantung
Persen
koroner
40
20
0 Tumor paru, bronkus, Tumor Mulut dan Penyakit Paru Obstruktif Stroke Penyakit Jantung
trakea tenggorokan kronik (PPOK) Koroner
Penyakit
AKIBAT MEROKOK
PADA KESEHATAN
MANUSIA
PENYAKIT
AKIBAT
ROKOK
3 Penyebab kematian
teratas di AS – akibat rokok:
1. KANKER PARU
2 .PENYAKIT JANTUNG ISKEMIK
3. PENYAKIT PARU OBSTRUKSI
KRONIK (PPOK)
KANKER
• Kanker mulut, laring, oro dan hipofaring,
esofagus, lambung, pankreas, hati, usus besar,
ginjal, kandung kemih, testis, serviks dan
leukemia.
• Bahan karsinogen menginduksi terjadinya kanker
organ-specific-carcinogen. Konstituen aktif rokok
atau hasil metabolitnya berperan pada kanker organ
yang letaknya jauh dari asap rokok
Menghambat sekresi
bikarbonat pankreas
Menurunkan tekanan
esofageal dan sfingter pirolus
Menghambat kerja obat pada
sistem cerna
Meningkatkan risiko ulkus
peptikum, dan dapat
memperberat keadaan
penderita
Rokok
disfungsi ereksi (impotensi)
Merokok : ↑ risiko
infeksi saluran napas dan
paru termasuk TB
Risiko terkena TB
Perokok aktif/ bekas
perokok lebih tinggi
dibanding bukan
perokok
http://www.searo.who.int/en/Section10/Section2097/Section2106_10682.htm
PPOK (PENYAKIT PARU OBSTRUKTIF KRONIK)
Penyempitan saluran
napas kronik
Gejala :
• Napas sesak/berat
• Batuk kronik
produktif/berdahak
• Aktivitas terbatas
MEROKOK DAN RISIKO
COVID-19 ??
• Studi epidemiologi menunjukkan merokok
meningkatkan risiko infeksi virus.
• Merokok meningkatkan risiko infeksi COVID-19?
Penderita COVID-19 (laki-
• Penelitian di China : 58% penderita COVID-
laki)2
19 adalah laki-laki ( Rata-rata merokok laki-
laki 20x daripada perempuan).1 Data dalam
• Indonesia : proporsi perokok laki-laki Covid- %
19 lebih banyak .2
Merokok meningkatkan
Terjadi gangguan sistem
imunitas saluran napas
regulasi reseptor
dan paru akibat asap angiotensin-converting
rokok enzyme-2 (ACE2)
http://www.emro.who.int/tfi/know-the-truth/tobacco-
and-waterpipe-users-are-at-increased-risk-of-covid-19-
infection.html
Merokok menyebabkan gangguan
imunitas saluran napas dan paru
• Merokok :
ASAP ROKOK
Meningkatkan risiko infeksi saluran
napas dan paru termasuk virus
GANGGUAN
BERSIHAN
MUKOSILIER
• Risiko terkena Infeksi Perokok aktif/
bekas perokok lebih tinggi dibanding
bukan perokok MUKUS DAN
RACUN TERTAHAN
INFEKSI
I K
O N
TR
K
E LE
O K
K
RO
APA YANG DIMAKSUD ROKOK
ELEKTRONIK
• Rokok Elektronik adalah alat yang berfungsi mengubah zat-zat kimia
menjadi bentuk uap dan mengalirkannya ke paru dengan menggunakan
tenaga listrik.1
• WHO mengistilahkannya sebagai Electronic Nicotine Delivery System
(ENDS)
• WHO menyebutkan belum cukup bukti ilmiah yang menunjukkan manfaat
vape.
• Konsep awal rokok elektronik ada sejak tahun 1965 melalui paten yang
didaftarkan oleh Herbert A Gilbert namun produksi secara massal adalah
berdasarkan paten oleh Hon Lik di Cina tahun 2003 dan mulai beredar
secara internasional tahun 2004.2
3 BAGIAN UMUM
ROKOK ELEKTRIK
KANDUNGAN UAP
ROKOK ELEKTRIK
PERSAMAAN
ROKOK KONVENSIONAL & ROKOK ELEKTRIK
58
DUKUNGAN KEBIJAKAN ROKOK
ELEKTRONIK DI INDONESIA
Konferensi pers dari 13 organisasi profesi kedokteran dan lembaga
masyarakat.
(IDI, PDPI, IDAI, PDGI, PAPDI, PERKI, PDSKJI, PPTI, IAKMI, IMAN,
Yayasan Jantung Indonesia, Yayasan Kanker Indonesia, Komnas
Pengendalian Tembakau) pada tanggal 14 Mei 2019 yang mendesak
pemerintah Indonesia untuk menerbitkan peraturan pelarangan atas
dasar prinsip kehati-hatian terhadap rokok elektronik.
CARA BERHENTI MEROKOK
Cara 1:
BERHENTI SEKETIKA
Hari ini anda masih merokok, besok
anda berhenti sama sekali. Untuk
kebanyakan orang, cara ini yang paling
berhasil. Untuk perokok berat,
mungkin dibutuhkan bantuan medis
untuk mengatasi efek ketagihan
Cara 2: PENUNDAAN
Sakit Kepala Kadar CO ↓ dan kadar 1-2 Minggu Analgesik, Minum Air
O2 ↑
Nafsu Makan yang Indera Pengecap Beberapa Minggu Minum Air, Makan
Meningkat kembali berfungsi cemilan rendah kalori
“Berhenti merokok hanya bisa
dilakukan dengan niat dari dalam diri
perokok sendiri. Tidak ada satupun
obat yang dapat menghentikan
kebiasaan merokok“
67