Anda di halaman 1dari 24

1

HATA PATUJOLO Tangan do botohon, ujungna jari-jari; Ruhut ni hata sidohonon, sai jumolo marsantabi! Santabi bolon ma tutu pinasahat jumolo tu sude Raja ni Dongan Sabutuha, Raja ni Haha-anggi, Raja ni Pamoruon dOhot Ibabere, tarlobi tu Raja ni Hula-hula, ro di sude angka Amanta Raja dohot Inanta Soripada loloan panjaha. Ia panuraton taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP on, na marojahan jala hombar do i tu haputusan ni Rapot Godang i taon 1978 Parsadaan Lumbanradja Datu Parulas Parultop dohot Boruna se-Indonesia di Jakarta, asa saut patuluson haputusan ni Pesta Kongsi Lumbanradja taon 1962 di Harian P. Samosir taringot tu na pajongjong Partanda ni Ompunta i di ingananna parpudi di Keramat Perdagangan, dohot na mambahen Tarombo dohot Sejarah na. Na nienet jala na pinatomu-tomu do Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta i sian angka tona ni Ompunta dohot angka Natua-tuanta na parjolo, marudut sian sundut na sada tu sundut na mangihut, lopus tu sundutta di tingki on. Mardomu tusi, dibahen Parsadaan Lumbanradja Datu Parulas Parultop dohot Boruna do sada tim laho manangkasi angka tona i huhut paumbukkonsa tu manang na piga-piga buku taringot tu Adat manang Tarombo ni halak Batak naung jumolo sinurathon ni angka panurat Batak jala di na hurang lobi di bagasan angka panuraton i, songon na pasingkophon manang patingkoshonsa. Ia angka ruas ni tim i, asing sian angka pande tarombo dohot angka parbinoto (cendekiawan), nipillit muse do manang na piga halak sian pomparan ni Ompunta Datu Parulas Parultop, hombar tu luat/huta harajaon ni deba sian pomparan ni Ompunta, na songon haroroannasida, i ma: - Sian luat Pahae, amanta S.G.P. Nainggolan dohot B.S.H. Nainggolan; - Sian luat Pusuk, amanta T.M. Nainggolan; - Sian luat Harian, P. Samosir, amanta M.D. Lumbanradja dohot A. ni Bona Nainggolan. Binahen do tong wawancara dohot manang na piga halak Natua-tuanta na godang umboto taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta, i ma amanta Ar. Japaet Lumbanradja, Kepala Kampung Gayus Lumbanradja dohot A. ni Firman Lumbanradja sian Harian, P. Samosir. Jinalo do nang panuraton sian amanta Pdt. M. Nainggolan taringot tu parngoluan ni Ompunta i saleleng di Pusuk. Nang pidato sambutan ni Raja ni Hula-hulanta Manurung sian Jangga jumpa Pesta Kongsi Lumbanradja di Harian, P. Samosir di taon 1962 pe, dohot gabe sumbur ni panuraton on. Ia tujuan ni panuraton on, i ma na songon dalanta laho pasangap sahalak sian angka Ompunta na parjolo, anggiat marhite i jumpang di sude pomparan ni Ompunta i songon nidok ni Patik Palimahon i: ASA MARTUA JALA LELENG MANGOLU DI TANO NA NILEHON NI DEBATA JAHOWA di hita dohot di sude pamoruon ro di angka ibaberenta pe. Tamba ni i, asa laos adong panuraton on gabe sada dalan laho patolhashon angka tona ni Ompunta na parjolo i tu sundut na umposo dohot na mangihut dope, sitambor-tamboran dohot siparrohahonon nasida. Bangkona do, sai adong na hurang lobi di hasisingkop ni sada panuraton taringot tu angka na masa di angka tingki na galia. Dibahen i, arop do roha di pangantusion dohot panganjuon ni sude loloan panjaha. Tu angka na adong tali parmudaron manang partuturan na dohot sasahalak manang sasapunguan na dohot targoar ni bagasan panuraton on, tangkas do ondolhonon dison, na so adong sangkap manang tahi laho mansoadahon/mangorui sangap ni manang ise pe na dohot targoar i. Tamba ni i, dohot hapantunon alai gomos pinangido, asa di bagasan na manimbangi angka hajadian manang pangalaho na pinatotor dison, suhat-suhat uju i jala unang suhat-suhat nuaeng on tapangke, asa marhite na songon i boi dapot hita pangarimpunan na umbuk jala toho.

dT pRls\ prL\tpo\

Tu sude naung mangalehon pangurupion marhite gogo, pikiran, tingki nasida dohot lan angka na asing dope, na mambahen gabe boi tulus saut panuraton on, laos marhite on ma pinasahat godang mauliate. Songon panimpuli ni hata, anggiat ma mantat parhorasan dohot panggabean panuraton taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP on, di ganup hita pomparanna, suang songon i nang sude Boru nang Bere pe. HORAS MA TONDI MADINGIN, PIR MA TONDI MATOGU! hors\mtno\dimdi<ni\,pri\mtno\dimtoG

Jakarta, Juli 1981 PARSADAAN LUMBANRADJA DATU PARULAS PARULTOP & BORUNA

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU I TAROMBO & POMPARON NI OMPUNTA DATU PARULAS PARULTOP 1. Tarombo ni Ompunta Datu Parulas Parultop Songon on ma partording ni Tarombo ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP:

SI RAJA LONTUNG

1-2-3

TOGA NAINGGOLAN

5-6-7

1. TOGA SIBATU

2. TOGA SIRUMAHOMBAR

1. RAJA LUMBAN NAHOR

2. TUNGKUP RAJA

3. LUMBAN SIANTAR

4. HUTA BALIAN

SINDAR NI ARI

SINDAR NI HUTA

MOGOT PINAUNGAN

1. RAJA TANJABAU

2. DATU PARULAS

Songon na dapot idaon sian na ginombarhon di ginjang i di mulana jala saleleng ngoluna, DATU PARULAS do ianggo goar ni Ompunta na sasintongna. Alai dung lam adong na mambuat goar ni Ompunta i di loan-loan ni ari, diputushon angka pomparanna ma di Pesta Kongsi Lumbanradja taon 1962 di Harian, P. Samosir, asa tambahononhon gelar PARULTOP di pudi ni goar ni Ompunta i. Asing ni hasaktion dohot hadatuonna, parultop na utusas do nang Ompunta i, i do umbaen gelar PARULTOP i dipillit angka pomparanna. Jadi, sada ciri khas manang identitas khusus do i di Ompunta na boi mambedahon Ompunta i sian angka donganna sagoar na asing. Sundut pa-7-hon ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, molo nietong sian Ompunta TOGA NAINGGOLAN, manang sundut pa-8-hon, molo sian Ompunta si RAJA LONTUNG.

dT pRls\ prL\tpo\

2. Pomparon ni Ompunta Ia godang ni anak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, songon naung tangkas tarungkap jala tarboto sahat ro di tingki on, 14 (sampulu opat) halak ma sude. Dapot do disura roha na adong dope asing sian na 14 i angka anak ni Ompunta i na so tarungkap dope. Songon na naeng patotoran dope di bagian na asing di panuraton on, tung mansai girgir do Ompunta laho marburu dohot mangebati angka luat/huta na dao, nang pe uju i mansai susa dope perhubungan. Dung i muse, jotjot do Ompunta i dipadatu di angka luat na marragam nitopotna jala leleng mian disi. Olo do gabe diparhela Raja ni luat/huta i Ompunta, ala ni pambahenanna na uli, songon palua pangisi ni luat/huta i sian hagogotan. Uju i, sada hamauliateon na so boi tarjua jala na mansai arga dope, molo gabe diparhela sasahalak hinorhon ni pambahenanna na uli. Tamba ni i, songon na naeng patorangon dope, na pande marhata jala na bisuk do Ompunta, so sundat muse tung mura do tartarik roha ni halak midasa, hinorhon ni hinatogos ni pamatangna dohot hinauli ni rupana. Songon on ma partording ni pamoparon ni Ompunta i: DATU PARULAS 1. SARMAHATA/TUAN PANALINGAN 2. DARMAHASI/MOGOT KUALU 3. GURU PANUJU/TUAN AMPIR 4. TUAN RANGGA/ANAK GAJUT 5. SIBORO 6. SITALUTUK 7. TOGA SAHATA 8. SABUNGANRAJA 9. GURU TINANDANGAN 10. GURU TINUNJUNGAN 11. TOGA DI PASIR 12. TUAN DI BARINGIN 13. RAJA TOMUAN **) 14. RAJA BONANDOLOK **)

**) Mangihuthon Tarombo ni surathon ni amanta Sutan Badiaradja Nainggolan. Sahat ro di tingki on, hira 18 (sampulu ualu) ma sundut ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Molo 25 taon ma rata-rata leleng ni sasundut, gabe hira 450 taon naung salpu manang di hira partongaan ni abad pa-16-hon ma ngolu ni Ompunta i. Ndang apala godang dope pangisi ni Tano Batak hatiha i jala hamajuon pe tung mansai dao dope hatinggalan sian na tatanda nuaeng on. Dibahen i, ndang pola dihalongangkon roha molo pe hira ganup halak di tingki i, sahat ro di tingki na umpudion pe tahe, tung sai marsintahon hagabeon di riris ni anak dohot torop ni boru. Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, lumobi muse ala mulai sian Ompunta TUNGKUP RAJA, marudut jojor sahat tu Ompunta SINDAR NI HUTA, sai maranak sasada sambing. Dung pe Ompunta MOGOT PINAUNGAN asa gabean di dua anak, i ma Ompunta TANJABAU dohot DATU PARULAS PARULTOP. Tutu, ndada holan sian sahalak sambing Ompunta-boru dapot Ompunta hagabeon i. Adong do manang na piga Ompunta-boru, jala deba sian i, i ma: i. Boru TINAMBUNAN-SIMBOLON sian si Onomhudon, i ma na marsinuan beu di angka Ompunta SARMAHATA/TUAN PANALINGAN, DARMAHASI/MOGOT KUALU, GURU PANUJU/TUAN AMPIR dohot dua halak Namborunta, i ma si BORU SUMANGGE dohot si BORU NAHUNIK. Marhuta di Pusuk, Parlilitan dohot deba sian luat na humaliangsa do pomparan ni Ompunta na tolu dohot Namborunta na dua i. ii. Boru SIMBOLON, parsinuan beu di Ompunta TUAN RANGGA, na jotjot digoari ANAK GAJUT. Marhuta di Siarsam-arsam, Sibisa ma di laon-laon ni ari pomparan ni Ompunta.

dT pRls\ prL\tpo\

iii. Boru SAGALA sian luat Sagala ma parsinuan beu di Ompunta SIBORO na marhuta di pudian ni ari di RIA NI ATE, SAGALA dohot na asing. iv. Boru MANURUNG parjolo sian Jangga, Uluan, jala na margoar Boru PARMUDAAN ma parsinuan beu di angka Ompunta SITALUTUK, TOGA SAHATA dohot SABUNGANRAJA jala angka pomparan nasida marhuta di Harian, Nainggolan, P. Samosir. v. Boru MANURUNG paduahon, na margoar si Boru PURA NIENET-PURA HAOMASAN, sian Jangga ma parsinuan beu di angka Ompunta GURU TINANDANGAN, GURU TINUNJUNGAN, TOGA DIPASIR dohot TUAN DI BARINGIN. Pomparan ni Ompunta GURU TINANDANGAN, i ma GURU PAMOSIK parjolo laho ma jumolo marhuta tu aek Imbo, Pintu Bosi, jala laos sian i ma deba borhat marhuta tu Pahae. Pomparan ni Ompunta GURU TINUNJUNGAN dohot TOGA DI PASIR, marhuta ma nasida di Sihotang dohot di Pusuk, jala pomparan ni Ompunta TUAN DI BARINGIN marhuta ma di Nainggolan, mangingani tano parbagian ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na sian Ompunta MOGOT PINAUNGAN. vi. Ianggo Ompunta-boru na marsinuan beu di Ompunta RAJA TOMUAN dohot RAJA BONANDOLOK, hurang tangkas dope binoto margana. Porlu do dihilala roha ondolhon dison, ndang haurahon uju i godang pardihuta ni sasahalak, gariada tahe gabe songon sada hasangapon do i, tanda ni haboion. Dung pe di hira bona ni abad pa-20-hon, dung jolo ro paradaban Barat dohot Hakristenon tu Tano Batak, asa ndang dihalomohon be parripeon lobi sian sahalak, anggo ndang hinorhon habaluon.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU II HAJAJADI NI MARGA LUMBANRADJA Di hira taon 1907, diputushon angka Raja-raja na marhaha anggi ma, asa marmargahon LUMBANRADJA pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Jadi, ndada marga Lumbanradja Ompunta saleleng ni ngoluna, dung pe di pudian ni ari marga i dipaojak, hombar tu adat, uhum dohot ruhut-ruhut ni pamampeon marga di tonga-tonga ni halak Batak. Songon on ma hinajadina. Di bona ni abad pa-20-hon, dung lam tu menakna hasobuon ni paralaon ni halak Batak, i ma na niuluhon ni SISINGAMANGARADJA uju i, mulai ma dipajongjong Bolanda marhite Van Der Tuuk dohot kompeni pamarenta panjajah di tano Batak. Marojahan tu politik devide et impera ni kolonialis dibolat-bolati Bolanda ma halak Batak marhite na palolohon angka harajaon na metmet ni uluhon ni Raja Ihutan Kepala Negeri/Kuria, Pandua d.n.a. Ala naung torop maribur uju i pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na maringanan di harian, dijujui Bolanda ma pajongjongon sada harajaon di nasida, alai dohot syarat ingkon adong sada marga na tarsandiri laho mangkarajahonsa. Uju i nunga adong harajaon di marga Nainggolan, jala marga ni pomparan ni Ompunta TANJABAU dohot DATU PARULAS uju i si RUMAHOMBAR dope. Borhat ma angka Natua-tua, pomparan ni Ompunta mandapothon pomparan ni Ompunta TANJABAU, i ma haha ni partubu di pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Di mulana, tung mansai borat do roha ni angka Natua-tua ni pomparan ni Ompunta TANJABAU mangoloi hagiot ni Natua-tua, pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ai ala ni i gabe marsirang harajaon ma nasida na marhaha-anggi. Alai, di ujungna gabe marsioloan ma nasida, jala dibuat ma goar ni Ompunta TUNGKUP RAJA songon ojahan ni parbagian marga di nasida na marhaha-anggi. Songon ruhut ni sihahaan, gabe bagian ni pomparan ni Ompunta TANJABAU ma hata parjolo sian TUNGKUP RAJA, i ma: TUNGKUP (lapatanna: pattil manang menara na timbo di inganan na timbo bahen panatapan tu na dao), jala songon sianggian, bagian ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP ma hata na paduahon, i ma: RAJA. Ala dihasomalhon angka Ompunta do uju i mamangke hata LUMBAN di parmargaon (ump. LUMBAN NAHOR, LUMBAN SIANTAR d.n.a.), gabe marga LUMBANTUNGKUP ma pomparan ni Ompunta TANJABAU, jala LUMBANRADJA marga ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Dirasmihon ma marga na dua i di jolo ni angka Raja-raja ni haha-anggi, pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN, dohot angka Raja na humaliang, jala diokui Pamarenta Bolanda hatiha i. Jadi, molo didok di tonga-tonga ni pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN na pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP sasahalak, marga LUMBANRADJA ma i, suang songon i nang sabalikna. Alai atik pe naung gabe marsirang harajaon dohot marga pomparan ni na marhaha-anggi i, dipatihi do na hot do tongtong sisada boru nasida. Dibahen i, diondolhon ma disi, na boru RUMAHOMBAR do goaron ianggo angka boru, jala ingkon ummarga bahenon ni LUMBANTUNGKUP boru tubu ni LUMBANRADJA, suang songon i sabalikna pe. Alai, ndang tarbahen paula so botoon realitas taringot tu marga na marragam dope di pomparan ni Ompunta, lumobi di tonga-tonga ni angka haha anggi na maringanan di angka luat di ruar ni luat Harian, P. Samosir. Mangihuthon ruhut pamampeon marga di halak Batak, songon naung pinatorang di ginjang i, nang angka nasida pe secara formal dohot do marga LUMBANRADJA, atik pe siapari marga na asing diboanhon nasida. Ia angka marga ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na marhuta manang marharajaon di ruar ni luat Harian, P. Samosir, i ma:

dT pRls\ prL\tpo\

1. PUSUK, BUATON, MAULAE dohot NAINGGOLAN di luat Pusuk, Parlilitan, Pandumaan dohot angka luat na humaliangna. 2. NAINGGOLAN di luat Pahae, Sibisa, Simelungun d.n.a. 3. SIBORO di luat Sagala, Ria ni Ate, Simelungun d.n.a. Porlu do ondolhon, molo pe nidok di ginjang i na dohot do nasida marga LUMBANRADJA, ndada na adong sangkap disi na naeng mangurangi sangap ni angka na mamboanhon marga na di ginjang i, alai tung holan na mangondolhon na LUMBANRADJA do na secara resmi jala formal marga dohot identitas ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, lumobi apala di tonga-tonga ni pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU III HADIRION NI OMPUNTA DATU PARULAS PARULTOP Na ginjang na bolon, na uli manang di hata nuaeng on na tampan do halak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Molo didok, Ompunta TOGA NAINGGOLAN apala na ummuli sian sude angka Ompunta, anak ni Ompunta si RAJA LONTUNG dao ummuli dope Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, mardomu muse margalombang do sitarupna (ikal mayang). Na malo do Ompunta i mambuat roha, pande muse marhata-hata jala susur di undang-undang. Jadi mansai mura do tartarik roha ni halak midasa jala naeng manjalin partinandaan dohot pardonganon. Sian sihadanahonna dope, nunga tarida haandulonna di hamaloon, habisuhon, habaranion dohot pardonganon. Mangihuthon na masa hatiha i, sai dilului halak do saotikna sada halobionna sian angka donganna, na boi mambahen gabe hatop ditanda halak ibana, jala tarbarita goarna tu angka desa na ualu. I ma mangonjar roha ni Ompunta uju i mangguruhon parultopon, songon parhiteanna laho marburu tu tombak dohot mangalului partapaan, asa dapotsa hadatuon/hasaktion. Dapot Ompunta i do sinta-sintana i, ai dung lam magodang jala lam toras pamatangna, mulai ma tarbarita hamaloonna marultop dohot hasaktionna, di paporangan, nang mangubati angka ragam ni sahit pe. Asing situtu do Ompunta i sian hahana Ompunta TANJABAU na padot magula. Dao girgiran do Ompunta laho marburu tu tombak dohot patandangkon hadatuon manang hasaktionna tu angka luat na marragam. Alai di ginjang ni saluhutna i, apala na tung tandi dihabagasan hadirionna, lumobi dung gabe parultop na utusan dohot datu na sakti Ompunta mangasahon haboionna laho mambuat untung di dirina sandiri dohot dalan mambahen marjea halak na asing. Balik tahe, tung hatingkosan dohot hatigoran do anggo apala na hinalomohon ni rohana. Dibahen i, tongtong do rade rohana laho mangurupi manang ise pe na mangido pangurupionna hinorhon ni na tarsosak, tarlobi siala pambahen ni halak na girgir mangasahon gogo manang haboion marhite hasaktion manang hadatuon, jala na papudi uhum. Ndang na mandok, na so hea Ompunta DATU PARULAS PARULTOP mambahen na humurang manang hasalaan, ndang. Ala jolma biasa do Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, tontu ndang boi lias ibana sian hasalaan, manang pardosaon. Disolsoli rohana do angka i, jala i do alana umbahen gomos rohana laho tu inganan na soding, lumobi jumpa dihilala rohana naung lam matua pamatangna. Jala laos i do muse pardalanna umbahen pola sahat Ompunta rap dohot angka donganna datu na sa-aliran tu Keramat Perdagangan, laho martapa huhut pabagashon hadatuon dohot hasaktion nasida. Laos di inganan partapaanna i ma Ompunta muse mangujungi ngoluna.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU IV PARNGOLUON NI OMPUNTA DI LUAT PUSUK 1. Mamungka Huta di Pusuk Songon na tarida sian Tarombo ni Ompunta, dua halak do nasida Ompunta marhaha maranggi. Ompunta DATU PARULAS PARULTOP do ianggo apala hasian ni Ompunta boru (inana), jala sai tongtong do sumurung ibana dibahen sian Ompunta TANJABAU. Di sada tingki, parhasianon ni Ompunta boru i do gabe apala sada bonsir mambahen tung muruk situtu Ompunta TANJABAU dompak inanasida i, hape toho dibege Ompunta DATU PARULAS PARULTOP sandiri. Ala didok roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP naung malobihu muruk ni hahana i dompak inanasida, tarlobi ala ibana sandiri do na gabe bonsirna, martahi ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP borhat maninggalhon bagas dohot huta ni Natorasna, laho mangaranto tu luat/huta na dao. Diihut-ihut Ompunta ma topi tao Toba, jala tolhas tu Harian Boho, lopus sahat tu Tele. Saleleng di pardalananna i Ompunta, sai huhut do Ompunta marburu. Di na sahali tarpaida Ompunta ma sada anduhur borbor, tung na uli situtu. Impol ma roha ni Ompunta marnidasa, jala diultop ma. Tangkas do diida Ompunta hona anduhur i diultop, alai ndang mate, balik tahe gabe laho do habang maporus. Longang ma roha ni Ompunta, jala lam marsigogo ma rohana asa dapotsa anduhur i. Sai torus ma diburu jala diultop Ompunta, alai ndang raboi dapotsa. Lam jut jala lam marsigorgor ma rohana hinorhon ni i, jala lam sai diburu Ompunta ma. Dung manang na piga ari sai suang songon i, ujungna sahat jala songgop ma anduhur i di sada dolok na gok batu. Mansai manat ma dijonohi Ompunta anduhur i, alai dung naeng mangultop ma Ompunta, tompu ma mago anduhur borbor i sian pamerenganna, ndang diboto manang dompak dia laho habang. Ditailihon Ompunta tu siamun hambirang mangalului, alai ndang ra diida be. Tung mansai longang situtu ma roha ni Ompunta, ai ndang boi dapot masuk tu rohana boi mago boti anduhur i, ala nanggo apala sangkidop mata sambing pe ndang hea lingkang anduhur i sian pamerenganna. Sai marhusori ma rohana jala ujungna didok ma dibagasan rohana: Huroha, ndang anduhur na tutu i, ra jadi-jadian do i. Ra, soso-soso ni MULA JADI NA BOLON do i, asa mian dison ahu. Dung sai lam dipikiri Ompunta na masa i, ujungna dipahimpu ma rohana, dipauli ma sopona disi. Digoari muse ma inganan i DOLOK HUTABATU, ala holan batu do na dapot idaon disi. Sian hau piangin do dibahen tiang ni sopona i, alai di laon-laon ni ari tubu do sada hariara sian tiang i, jala sahat ro di tingki on sai hot dope disi hariara i. Dipillit Ompunta ma sada batu bolon na disini bahen panopaan ni anak ni ultopna. Sahat ro di tingki on pe dapot dope idaon batu bolon i disi, ai tung tandi do i sian angka batu na asing ala ni bogas panopaan i. Sai sian i ma Ompunta borhat tu angka tombak na humaliang laho marburu. Ndang sadia dao sian sopo i, disuan Ompunta do sangkabona hau ni unte, jala na mamboan riwayat di pudian ni ari tu pomparan ni Ompunta na di Pusuk, i ma songon na naeng patotoron dope di bagian partoru on. 2. Pangolion ni Ompunta tu si BINTANGMARIA Disada tingki, jumpa marburu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu tombak, sian na so tinuntunna tolhas ma ibana tu huta ni marga TINAMBUNAN-SIMBOLON, na margoar si ONOM HUDON. Alai di parik ni huta i dope, tarpaida Ompunta ma adong halak na martabuni. Di mulana dirimpu Ompunta do na mangonggop ibana halak i, hape di na ni jumpanganna halak i, diida ma na mansai hatahutan jala angka girgir do ibana. Dung disungkun Ompunta boasa mabiar jala angka dotdot ibana, dipaboa ma mara na masa dompak pangisis ni hutanasida i. Na ro do sada pidong Patiaraja na bolon jala na jahat, na sai mangareap-reap laho manoro manang aha na boi dapotsa. Nanga tung mansai godang pinahan disoro, hambing, lombu, ro di horbo dohot angka pinahan na asing. Jolma pe, nunga manang na piga halak naung disoro. Dung mulai bot ari, masuk ma Ompunta rap dohot halak na martabuni nangkin tu huta, jala sian bohi ni pangisi ni huta i pe tarida do tangkas na di bagasan biar si tutu do nang nasida hinorhon ni pidong panoro i. Di na pajumpang Ompunta dohot Raja ni huta i, didok Ompunta ma na rade do ibana mangultop pidong na jahat i, asal ma olo nasida patuduhon inganan hasonggopan ni pidong i. Dung bagas borngin, borhat ma

dT pRls\ prL\tpo\

10

Ompunta laho mangultop pidong i na songgop di sada hau na timbo situtu. Ala ni timbo ni hasonggopan ni pidong i, ndang tarbahen Ompunta mangultopsa sian toru, so sundat muse golapna. Nanget jala manat ma dijangkit Ompunta hasonggopan ni pidong i, jala dung jonok diultop ma. Disi hona pidong i, manigor madabu ma mardubur tu tano. Marsurak-surak ma pangisi ni huta i, ala ni las ni rohanasida hinorhon ni naung mate pidong nihabiaran nasida i. Songon hamauliateon ni pangisi ni huta i, dilehon Raja ni huta i ma boruna bahen pardihuta ni Ompunta. Digoari ma muse Ompunta boru i si BINTANGMARIA (sian hata Bintang dohot Maria-ia, songot marningot borngin halalas ni roha ni pangisi ni huta i, ala naung malua nasida sian mara, pola do dohot bintang maria-ia). Dung manang na sadia leleng Ompunta DATU PARULAS PARULTOP mian di huta i, mangido mulak ma Ompunta tu hutana di DOLOK HUTABATU, jala laos diboan ma nang Ompunta boru si BINTANGMARIA. Di laon-laon ni ari, marhagabean ma Ompunta boru, ditubuhon ma 3 (tolu) anak baoa dohot 2 (dua) baru, i ma, anak baoa: 1. si SARMAHATA/GURU PANALINGAN 2. si DARMAHASI/MOGOT KUALU 3. si GURU PANUJU/TUAN AMPIR jala anak boru: 1. si BORU SUMANGGE 2. si BORU NAHUNIK Ompunta si SARMAHATA/GURU PANALINGAN ma na umpompar marga PUSUK muse, Ompunta DARMAHASI/MOGOT KUALU ma na umpompar marga BUATON, jala Ompunta GURU PANUJU/TUAN AMPIR ma umpompar marga MAULAE. 3. Mula Hajajadi ni Marga PUSUK, BUATON & MAULAE Songon on ma mula hajajadi ni marga PUSUK, BUATON dohot MAULAE. Di sada tingki, marparbue jala mulai matoras ma parbue ni hau unte na nisuan ni Ompunta di lambung ni sopona i. Marnida hinauli ni parbue ni hau unte i, tung impol ma roha ni namborunta BORU SUMANGGE marnidasa, gabe dijangkit ma hau ni unte i. Uju i, ndang di huta Ompunta DATU PARULAS PARULTOP dohot Ompunta boru si BINTANGMARIA, di balian do. Huhut ma dijou namborunta i angka ibotona na tolu i, jala dung ro be nasida, didok namborunta ma: Ida hamu ma uli ni angka unte on, nda tung so lomo rohamuna buatonhu sada be di hamu! Dia ma buatonhu di ho, ito SARMAHATA?. Didok Ompunta si SARMAHATA ma mangalusi: Molo uli roham, ito, na dingkan pusukna i ma buat ibotongku!. Denggan! ninna namborunta huhut dipareahi dompak pusuk ni hau unte i. Alai da, mulai on si PUSUK nama goarmu! huhut dilehon unte i. Martata-tata ma nasida sude umbege hata ni ibotonasida i, ai ndang ditagam rohanasida laho bahenonna goar-goar nasida holan ala ni unte i, atik pe holan na margait sambing hian do tahi ni namborunta. Disungkun namborunta i ma muse ibotona si DARMAHASI, ninna ma: Ia ho, ito DARMAHASI, dia ma buatonhu di ibotongku?. Umbege i Ompunta si DARMAHASI, didok ma di bagasan rohana: Dia ma annon bahenon ni ibotongkon gabe goar-goarhu, molo adong hutodo? Tumagon ma unang hubahen todoanhu, asa unang adong dibahen annon goar-goarhu, tagonan ma ibana sandiri mamillit di ahu. Didok Ompunta si DARMAHASI ma mangalusi: Manang na dia ma ito na boi buatonmu, na uli ma i!. Denggan!, ninna namborunta i huhut dibuat sada unte i, laos dilehon tu Ompunta si DARMAHASI. Alai da, mulai on si BUATON ma goarmu!. Margak-argak ma muse nasida umbege nidok ni namborunta i, ai ndang dirimpu nasida laho boi bahenon ni namborunta i goar-goar ni Ompunta si DARMAHASI. Alai, ianggo Ompunta GURU PANUJU nunga sai marhusori rohana di bagasan: Ra, ala ni na adong i do dilehon unte di angka dahahang on, umbahen na dibahen ito on goar-goarnasida. Tontu, molo so adong annon di ahu, nda tung bahenonna goar-goarhu!. Ala ni i, disi disungkun namborunta Ompunta GURU PANUJU, ninna ma mangalusi: Unang pola loja, ibotongku, maulae pe ahu annon tu angka dahahang on!. Denggan!, ninna namborunta si BORU SUMANGGE, huhut tuat sian hau ni unte i, alai da, mulai on si MAULAE nama goarmu!.

dT pRls\ prL\tpo\

11

Na tetep do namborunta si BORU SUMANGGE on mangkatai, jala hira tuat do nang habisuhon ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu ibana. Lam tarida do habisuhon i muse di namborunta i, songon na boi dapot idaon di pudian ni ari, jumpa mangido pauseangna ibana sian Ompunta. Atik pe na margait hian do di mulana namborunta i di na mambahen goar-goar ni angka ibotona i, gabe sai i nama siganup ari dijouhon namborunta tu nasida na tolu, suang songon i nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP dohot Ompunta boru si BINTANGMARIA pe. Dung lam leleng sai songon i dipanjouhon tu Ompunta na tolu i, nang nasida na tolu pe gabe manjangkon nama nasida di goar i. Laos i ma muse pardalanna, gabe marga PUSUK ma pomparan ni Ompunta si SARMAHATA, marga BUATON pomparan ni Ompunta si DARMAHASI, jala marga MAULAE pomparan ni Ompunta GURU PANUJU, sahat ro di sadari on. 4. Ompunta Mahelahon si RAJA TUNGGAL Dung lam gabe Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, dipungka Ompunta ma muse haumana tar dingkan dolok na adong dope humolong sian DOLOK HUTABATU, huta ni Ompunta i. Sian mulana hian pe, nunga marhauma Ompunta tar dingkan pat ni DOLOK HUTABATU i. Margoar ma dolok parhaumaan ni Ompunta na imbaru i dipudian ni ari DOLOK SO MAILA, na marbonsir sian partinandaan ni namborunta si BORU SUMANGGE na parjolo dohot amangborunta si RAJA TUNGGAL HASUGIAN-SIHOTANG. Alai tar holang do parhaumaan i, jotjot do namborunta si BORU SUMANGGE dohot si BORU NAHUNIK mian di parhaumaan i manjagasa, pola sipata marminggu-minggu. Di tingki i, ndang apala binoto manang aha bonsirna, tubu do sada parsalisian ni Ompunta dompak marga Manullang na marhuta jonok tu huta ni Ompunta i. Ala dao mansai tumorop do marga Manullang, alona i, dipangido Ompunta ma di bagasan rohana: Aut ma nian adong sahalak na olo jala na boi mandongani ahu laho mandopang angka musungki! Sian na so tinagam, adong ma uju i sahalak na margoar si RAJA TUNGGAL marga HASUGIANSIHOTANG, na malo marultop, marburu di tombak na donok tu parhaumaan nijaga ni namborunta na dua i. Ala nunga tung mansai leleng si RAJA TUNGGAL marburu di tombak i, suda ma sude paheanna marribahan dibahen angka suga-suga na di tombak i, gabe marsaemara ma ibana. Di na sahali tolhas ma si RAJA TUNGGAL tu hauma nijaga ni namborunta na dua i. Alai ndang barani rohana ianggo manjonohi. Sian na dao dope nunga tarpaidasa sopo ni namborunta na dua i, jala pos ma rohana laho boi ma ibana marganti pahean. Alai beha ma bahenonna, ai marsaemara do ibana? Dung sae marhusori rohana, ujungna mulak ma muse si RAJA TUNGGAL tu tombak laho marburu, jala dapotan ma ibana tutu. Dung bot ari jala holom, iboan si RAJA TUNGGAL ma buruanna i, ditaruhon ma tu sopo ni namborunta i, sian na so diboto nasida, ala nunga sernep nasida modom. Alai di manogotna i, mansai tarsonggot ma roha ni namborunta na dua i huhut longang marnida juhut buruan na nigantungkon ni si RAJA TUNGGAL donokkon ni pintu ni soponasida i. Diulakkon si RAJA TUNGGAL ma muse songon i bornginna i, jala lam longan ma roha ni namborunta na dua i di manogotna i, huhut sai bereng-bereng dompak na humaliang, atik tung beha disi halak ni na pataru juhut i. Dung manang na piga hali sai songon i pambahen ni si RAJA TUNGGAL, lam sungkun-sungkun ma roha ni namborunta na dua i, alai ndang tardok nasida agia aha. Martoptop ma namborunta na dua i, asa unang tarsernep nasida modom bornginna i, alai asa tangi umbege haroro ni sitaruhon jujut buruan i. Bornginna i, dipaula namborunta i ma tumibu modom, di intopi ma palito humatop, alai ianggo sasintongna dungo do nasida jala dipatinggil parbinegeannasida. Tutu ma antong, dung hira bagas borngin di bege nasida ma huneres di lambung ni pintu ni soponasida i. Manggora ma namborunta si BORU SUMANGGE, ninna ma: Ise do hamu nuaeng no ro i. Dia ma sai maruli ni lagu hamu mamboan juhut di hami dung jolo borngin-borngin? Nda tama ma nian di tiur ni ari hamu ro, asa hutanda hami hamu, jala huboto hami mandok mauliate? Tarsonggot ma si RAJA TUNGGAL, ai ndang pangkirimanna na dungo dope namborunta na dua i, huhut sumurut ibana hatop tu tonga-tonga ni angka suan-suanan na adong di porlak ni sopo i.

dT pRls\ prL\tpo\

12

Mangalusi ma si RAJA TUNGGAL, ninna ma: Ue, boru ni rajanami, si RAJA TUNGGAL HASUGIAN (SIHOTANG) DO AHU. Nunga tung leleng situtu ahu marburu di tombak an, nunga pola suda paheanhu angka ribak dibahen suga-suga. Ala na marsaemara do ahu, behama bahenonhu ro di tiur ni ari jala pajumpang dohot jolma, nda maila ma ahu? Ua asi ma roha ni boru ni raja i, ua lehon hamu ma jolo na boi gabe salinhu. Molo na songon i do hape, ninna namborunta si BORU SUMANGGE mangalusi, ianggo pahean baoa ndang adong, holan sigundal bolon sambing do. Didok si RAJA TUNGGAL ma muse: Ba molo tung i nama na adong, ba hahuaon ma i. Tung asi ma roha ni boru ni raja i, ba sigundal bolon i pe taho, asal ma adong bahen salinhu. Alai, danggurhon hamu ma sian i dompak on!. Dung songon i, didanggurhon namborunta si BORU SUMANGGE ma ulosna tu ruar, gabe dibuat si RAJA TUNGGAL ma jala dibahen gabe salinna. Songon i ma dalanna, umbahen margoar inganan i DOLOK SO MAILA, ala so maila be amangborunta si RAJA TUNGGAL ro mandapothon namborunta na dua i tu soponasida. Tibu manogotna i, borhat ma namborunta si BORU SUMANGGE rap dohot anggina si BORU NAHUNIK mulak tu huta. Dipaboa nasida ma na masa i tu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Dung dibege Ompunta barita i sian namborunta na dua i marhusori ma roha ni Ompunta, didok ma di bagasan rohana: Ditangihon Debata do pangidoanhu, ai nunga disuru ro na naeng donganhu laho mandopang musungku!. Dung i didok Ompunta ma tu namborunta na dua i: Hatop ma hamu borhat, boan hamu ma pahean jala lehon hamu ma tu ibana, asa hatop boan hamu ibana tuson!. Mangkudus ma namborunta na dua i mulak muse tu hauma mandapothon si RAJA TUNGGAL, huhut diboan nasida pahean. Dung i, ditogihon nasida ma si RAJA TUNGGAL laho mandapothon amana, DATU PARULAS PARULTOP. Dung jolo masisungkunan marga masipaboaan ma nasida taringot tu angka na nialaman nasida. Ompunta pe dipaboa ma taringot tu paraloanna dompak marga MANULLANG, gabe dos ma rohanasida borhat laho mandopang musu ni Ompunta i. Dipatalu Ompunta dohot si RAJA TUNGGAL ma musu ni Ompunta i di lambung ni AEK BUATON, na digoari songon i ala na binuat do aek i sian musu. Dilele jala dionjar nasida ma muse musu i sahat tu topi manang pinggir ni sada lombang na bagas, jonok tu huta BANUAREA, huta ni marga Manullang i. Laos digoari ma muse inganan i huta SIMANINGGIR, jala laos i do hot goar ni inganan i sahat ro di nuaeng. Dung monang Ompunta dohot si RAJA TUNGGAL mangalo musu i, marhusori ma muse roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ninna ma: Aha ma tama bahenonhu laho mandok mauliate dohot mambalos na uli binahen ni si RAJA TUNGGAL on? Nunga pola rade rohana maneahon hosana, asa mangurupi ahu mangalo musungku, jala boi monang?. Ala ndang adong dapot Ompunta na lumehet be, marsangkap ma Ompunta laho marhelahon si RAJA TUNGGAL. Di jou Ompunta ma namborunta si BORU SUMANGGE, dipaboa ma sangkapna i huhut dihatahatai jala dielek, anggiat olo si BORU SUMANGGE bahen pardihuta ni si RAJA TUNGGAL. Alai bangkona do i, somalna ndang manigor mangoloi sada namarbaju pamulihonon, atik pe nian nunga mangunduk di bagasan rohana. Suang songon i do namborunta, tarlobi ala na bisuk muse di ibana, dipaula do manjua mansai gomos. Dibahen i, ganup adong hatiha na lehet, sai dihatahatai jala dielek Ompunta ma namborunta i, alai sai lam dipaula namborunta do gomos manjua. Jut ma roha ni Ompunta, jala marsak, lumobi ala ndang ra boi dope dipataridahon ibana hamauliateonna dompak si RAJA TUNGGAL. Marnida i namborunta si BORU SUMANGGE, di na nielek ni Ompunta muse ibana, di dok ma: Iale amang, boasa ma tung songon i marsak ho ala ni panjuaonhu di sangkapmu laho marhelahon si RAJA TUNGGAL? Molo na sai i nama na manggohi roham, jala na mambahen sai marsak ho, hahuaon ma i, ndang tarjua ahu be ho. Alai jumolo ma oloi pangidoanhu!. Umbege hata ni namborunta i, mansai las ma roha ni ompunta jala manigor disungkun ma: Ai aha ma huroha pangidoanmi, boru hasian?. Ninna namborunta ma: Ingkon horbo do seatonmu panjuhutna. Di ho pe anggo sibuk-sibukna, holan huling-hulingna pe lehon di ahu. Dung i, molo dung saut ahu gabe pardihuta ni si RAJA TUNGGAL, lehononmu ma muse di ahu bahen pauseangku, tano dohot parhaumaanhu, nanggo apala sallilit horbo panjuhut i!. Dioloi Ompunta ma pangidoan ni namborunta si BORU SUMANGGE i, diseat ma sada horbo, jala dilehon ma tu namborunta huling-hulingna. Diboan namborunta ma huling-huling ni horbo i, diirisi ma i

dT pRls\ prL\tpo\

13

nipis-nipis songon bonang di na buni. Alai, tagan so diseat Ompunta hian dope horbo i, jolo dihalung-halungi do. I do dalanna gabe margoar inganan peneatan ni horbo i muse huta HALUNGHALUNG. Dung manang na sadia leleng saut si RAJA TUNGGAL gabe parhalang ulu ni namborunta si BORU SUMANGGE, ditopot nasida ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Didok namborunta ma tu Ompunta: Amang, dia ma tano dohot hauma naung nioloanmu lehononmu bahen pauseangku?. Olo tutu, ninna Ompunta mangalusi, dia ma apala na ditodo roham, ito, suhat ma songon nidokmu, sallilit horbo. Jadi, didok namborunta ma: Ia boti ma i, amang. Laho ma ho tu aduna, jala dung sahat ho disi, bahen ma sada tanda paboa naung sahat ho disi. Dung i, mulak ma ho mangalangka dompak on muse. Ahu pe, disi huida tanda binahenmu, mulai ma ahu mangalangka mandapothon ho. Disi ma annon hita pajumpang, disi ma tabahen parbalohanta, jala sian i ma husuhat bidang ni tano sallilit horbo, songon naung nioloanmu. Borhat ma Ompunta, songon pinangido ni namborunta si BORU SUMANGGE i, alai ndang sadia leleng dope dung i, manigor ihut ma muse namborunta sian pudi, so pamotoon ni Ompunta. Dung sahat Ompunta tu inganan naung ni tontuhon nasida, dibahen Ompunta ma sada partanda paboa naung sahat ibana. Dung i, mulai ma Ompunta mangalangka mulak laho mandapothon namborunta. Namborunta pe, dihudus ma langkana laho mandapothon Ompunta, gabe pajumpang ma nasida di huta HALUNGHALUNG. Hombar tu janjinasida, dibahen nasida ma disi tanda ni parbolahannasida. Dung i, dibuat namborunta ma huling-huling ni horbo nilehon ni Ompunta na baru on, jala naung diirisi namborunta hian nipis-nipis songon bonang. Disuhat namborunta ma tano sallilit dohot hulinghuling i, bahen parbagianna manang pauseangna. I do umbahen margoar luat i di pudian ni ari PARLILITAN, ala na nililitan do i laho manuhat. Gabe dao umbidang ma tano parbagian ni namborunta sian tano na tinggal dope gabe parbagian ni Ompunta. Alai martata suping ma Ompunta marnida pambahen ni boruna i, huhut didok dibagasan rohana: Na bisuk do ho tutu, ito, laho mambuat sian natorasmu. Uli ma i, hipas jala gabe ma dainang, lopus tu angka pinomparmu sogot! Dung sidung disuhat namborunta tano na laho bahen parbagianna, didok ma tu Ompunta: On pe, amang! Nunga tangkas dioloi ho ahu, uli roham. Aek na di bagasan tano on, mualhu ma i tutu. Ahu pe marjanji ma tu ho na ingkon tontong somba ahu maradophon ho, jala tonahononhu tu pinomparhu, asa tongtong somba nasida tu pinomparmu. Songon tanda ni janjingku, i da ma amang, punsu ni hariara na tubu sian tiang ni sopomi, mulai on sahat ro di salelengna ingkon sai unduk ma i somba dompak hutam dohot huta ni pinomparmu sogot! Saut do tutu songon naung nijanjihon ni namborunta i, ai sahat tu sadari on sai somba do pomparan ni namboru dohot amangboru si RAJA TUNGGAL HASUGIAN-SIHOTANG dompak sude pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, jala punsu ni hariara i pe sahat ro di nuaeng pe, sai hot do unduk marsomba dompak huta ni pomparan ni Ompunta di PUSUK.

dT pRls\ prL\tpo\

14

BINDU V SORANG OMPUNTA TUAN RANGGA DOHOT SIBORO Dung magodang sude angka Ompunta dohot namborunta tubu ni Ompunta boru si BINTANGMARIA boru TINAMBUNAN-SIMBOLON, tubu ma sihol ni roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu huta hatubuanna di NAINGGOLAN, P. Samosir. Di sada tingki, marhobas ma Ompunta, ditinggalhon ma Pusuk, suang songon i nang Ompunta boru dohot angka Ompunta na tolu i. Alai, ndang manigor tu NAINGGOLAN dituntus Ompunta dope pardalananna. Songon i na jolo Ompunta ro tu luat i, suang songon i do nang parborhatna sian i. Huhut do marburu Ompunta di tongan dalan, jala laos i ma dalanna masitandaan Ompunta dohot sada namarbaju boru SIMBOLON, alai naung maroroan. Gabegabean ma boru SIMBOLON i, ditubuhon ma sada dakdanak baoa. Alai, habotoan ma i tu oroan ni boru SIMBOLON i, gabe mansai muruk ma ibana dompak Ompunta. Diarahon ma godang angka donganna dohot pangisi ni huta i laho mamunu Ompunta. Dapot do dihilala Ompunta muruknasida i, jala songon dalan laho pasiding hagunturon na boi mangusehon mudar, ditinggalhon Ompunta ma sipsip huta i, huhut diboan dakdanak tubu ni boru SIMBOLON i. Diboan do nang sada hujur, na margoar hujur siringis, dohot sada panangga. Dibagasan gajutna ma dibahen Ompunta dakdanak i, jala i do alana umbahen diehet ibana ANAK GAJUT, alai anggo goarna na sasintongna TUAN RANGGA do. Molo jumpa tangis dakdanaki ala ni na male, sai ina panarusan ma dilului Ompunta, laho patarushon. Di na binoto ni oroan ni boru SIMBOLON i rap dohot donganna na so di huta i be Ompunta, ndada gabe sumurut rimasnasida, gariada tahe lam marsingorngor do. Dilului jala diburu nasida ma Ompunta, asa bunuonna. Mandapothon huta JANJIRAJA, jumpa mangulon Ompunta huhut songon na martabuni, unang diida angka na mamburu ibana i, tompu ma marimbuang panangga ni Ompunta i. Dimuruhi ma panangga i, laos gabe batu disi. Sahat ro ditingki on, dapot dope idaon batu na marrupahon panangga i di dolok ni huta JANJIRAJA. Dung so ro dapot na mangalului Ompunta, jut ma rohanasida, gabe laho ma nasida mulak sian i. Ompunta pe ditorushon ma pardalananna, sahat di na tolhas ibana tu luat SAGALA. Jumpa mangulon Ompunta di parik ni huta SAGALA i, mamolus ma sada ina panarusan. Di na niida ni inanta i gajut ni Ompunta, longang ma rohana, ala adong diida na manggulmit-gulmit di gajut ni Ompunta i. Naeng martahi mamangkulingi dope Ompunta laho mangido pangurupion laho patarus dakdanak i, didok inanta i ma: Ai aha do amang, na sai manggulmiti na di gajutmuna i? Iale inang na uli basa, anakku do i, ninna Ompunta mangalusi, nunga marsoro ni ari anakkon, ai so adong be inana laho patarushonsa. Ua asi ma roham, inang, ua patarus hamu majolo anakkon! Umbege i inanta i, asi ma rohana, dijalo ma dakdanak i sian Ompunta laho patarushon, huhut mardalan nangetnanget manuju bagasna. Diihuthon Ompunta ma inanta i, jala disungkun manang marga dia do sinondukna. Didok inanta i ma mangalusi: Ue ale amang, marga PURBA do nian amanta, alai nunga sambor nipingku, ai nambura pe dung jumolo ibana, tumadingkon dakdanak na tinggal maetek! Ba, ndang na ise hape! ninna Ompunta, huhut sai dinunuti nasida na mardalan i sahat tu bagas ni inanta i. (Disura roha ni inanta i na marga Purba do nang Ompunta sian huta na asing, umbahen pola ndang halak be rohana manogihon Ompunta tu bagasna. Alai anggo taringot tu sinondukna i, na manggabusi do inanta i, ai mangolu dope sasintongna amanta i, alai tutu nunga tung mansai leleng dung laho marhuta sada). Gabe marborngin ma Ompunta di bagas ni inanta i, pola manang na sadia leleng, huhut songon na patarushon si ANAK GAJUT tu inanata i. Songon i ma pangalahonna, lelengleleng gabe denggan ma pamatang ni inanata i sian Ompunta. Alai, dung manang na piga minggu, tarbotik ma tu Ompunta na mangolu dope sinonduk ni inanta i, jala na toho do laho marhuta sada. Ala ni i, ditinggalhon Ompunta ma sipsip muse huta i, songon pasiding gora di pudian ni ari tu ibana sian parhuta i. Sorang ma sada dakdanak baoa ditubuhon inanta i, dibahen ma goarna SIBORO, jala mangihuthon uhum ni sijolo-jolo tubu na mandok: Manang aha na tubu di bagasan porlakku, suansuanhu ma i! gabe anak ni PURBA ma dakdanak i. (Hinorhon ni peradaban na dao dope hatinggalan uju i, ndang apala dihailahon halak dope pangalaho na songon i. Alai, songon sada singot-singot tu sude pomparan ni SIBORO, dipatihi ma: Molo tarsuruk bulusan sahalak marga NAINGGOLAN LUMBANRADJA di huta ni SIBORO, hodong ni suhat/happa do bahenon mangalombuti. Di taon 30-

dT pRls\ prL\tpo\

15

an, ditamba ma muse i dohot sada aturan na mandok: Molo naeng marborngin sahalak marga NAINGGOLAN LUMBANRADJA di jabu ni marga SIBORO, ingkon tu sopo do bahenon ingananna rap dohot suhut parjabu). Dung ditinggalhon Ompunta luat Sagala i laho patulushon dalanna dompak hutana di Nainggolan, tolhas ma Ompunta tu luat RIA NI ATE. Hape, toho di parsahatna i, nunga suar-sair pangisi ni huta i dibahen musunasidana ro sian dolok. Dung diboto raja ni luat i na disi Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, naung tarbarita tu nasida hasaktionna, ditopot raja i ma ibana laho mangido pangurupionna. Dioloi Ompunta do pangidoan ni raja i, borhat ma nasida mandopang musu i. Tutu ma antong barita na binege ni raja i taringot tu hasaktion ni Ompunta i, ai ndang pola sadia leleng nunga laho maporus musu i, mulak tu hutanasida di dolok. Ala balga dohot las ni raja dohot pangisi ni luat i, dilehon nasida ma sada parhutaan di Ompunta. Alai, ala holan na mamolus boti hian do tahi ni Ompunta sian luat i, didok ma tu raja dohot pangisi ni RIA NI ATE i na so ibana sandiri na laho marhuta disi, dibahen i, asa dilehon nasida i muse tu anakna, i ma Ompunta SIBORO na tinggal di luat Sagala. Saut do songon na nitonahon ni Ompunta, ai saut do dipudian ni ari marhuta disi pomparan ni Ompunta SIBORO sahat ro di ombas on.

dT pRls\ prL\tpo\

16

BINDU VI MAMUNGKA HUTA OMPUNTA DI HARIAN, JALA MANGOLI TU BORU MANURUNG 1. Mamungka Huta di HARIAN Dung songon i di tonahon Ompunta tu raja dohot pangisi ni luat RIA NI ATE, asa lehonon nasida parhutaan ni lehon nasida di Ompunta i tu SIBORO, diuduti Ompunta ma muse dalanna dompak Nainggolan. Manopi-nopi tao ma Ompunta mardalan, alai dung sahat tu Nainggolan, diboto ma naung tibu jumolo matua inana, Ompunta boru parsinuan beu di ibana. Ala dihilala Ompunta na soada be hinarohonna tu huta ni natorasna i, ditorushon ma muse pardalananna, gabe sahat ma tu luat HARIAN. Uju i, marragam dope angka marga na maringanan di luat i. Alai adong ma di tao ni HARIAN i, ndang apala dao sian topi pasir, sada batu bolon, na margoar BATU GURU. Adong do sada hau hariara tubu disi, mansai godang do dangkana jala lomak nang bulungna, godang do angka pidong songgop dohot marasar disi, gabe las ma roha ni Ompunta, ala ndang loja be ibana mangalului tombak bahen ingananna marburu. Sai tu BATU GURU dohot tu hariara i nama Ompunta laho mangultopi angka pidong na adong disi. Hape, sian na so binoto ni Ompunta hian sai adong do sada-sada tingki na olo batu bolon i mardalani manang monggal-onggal, pola do gabe mabiar angka pangisi ni luat HARIAN i dibahen. Molo jumpa masa i, olo do marmingguminggu ndang olo pangisi ni luat i tuat tu tao laho mardengka, manag maningkir bubu manang mamasang jalanasida. Di na sahali, ro ma pangisi ni huta i mandok tu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP: Ia didok ho Datu ho jala na sakti. Molo na tutu do i, ua paso ma BATU GURU i, jala unang sai olo monggalonggal manang mardalani be. Molo tutu do boi dipaso ho, gabe laos ho ma nampuna i. Umbege i Ompunta, laho ma ibana tu BATU GURU i, dibuat ma jolo tolu batu na balga-balga, dibahen ma i gabe songon dalihan. Dung i, diampehon marhite hadatuon dohot hasaktionna ma BATU GURU i diginjang ni batu dalihan na tolu i, Mulai dung i, ndang hea be batu bolon i mardalani manang monggal, hot ma tontong ampe di ginjang ni batu na songon dalihan i. Mangihuthon hata ni angka naung hea mangungkor, boi do sian toru ni BATU GURU i marlange sian bariba na sada tu bariba na sada nari. Dilaon-laon ni ari gabe batu partanjung-tanjungan ma batu bolon i di anak dohot boru ni LUMBANRADJA, rasi-rasa nuaeng. Sian BATU GURU i ma mulana Ompunta mamungka huta muse di luat HARIAN. Ndang sadia leleng dung na pinahot ni Ompunta BATU GURU i, dipungka Ompunta ma hutana, i ma na margoar BUNTU RAJA. Disuan ma sada hau hariara disi, namargoar HARIARA PANDUDUAN. Gabe songon sada alatan do hariara i muse di marga LUMBANRADJA. Molo denggan jala lomak bulung ni hariara i, na paboa hagabeon ma i di sude marga LUMBANRADJA. Alai, molo suak dangka ni hariara i manang rahar bulungna, paboa laho monding ma sada anak buha-buha ni marga LUMBANRADJA. Dilambung ni hariara i, disuan Ompunta do nang sada hau gambiri. Sai holan na sada-sada sambing do parbue ni hau gambiri i, jala manang ise na dapotan gambiri si sada-sada i, boi ma i bahenonna gabe ubat. Leleng-leleng, haru pe sai nanget-nanget, gabe sude ma luat HARIAN pahutaan ni Ompunta, ai gabe marpindaan be angka marga na asing sian i, jala lopus ma i sahat tu pomparanna di tingki on. Songon parningotan di Ompunta DATU PARULAS PARULTOP sian angka pomparanna na di luat HARIAN, adong do disi, i ma di BANJAR TONGA-TONGA, sada Ruma Parsaktian (na songon museum). Di Ruma Parsaktian i ma disimpan marragam angka parhohas ni Ompunta, mulai sian Ogung.

2. Mangoli Ompunta tu Boru MANURUNG Nunga sada hasomalan uju i, sai laho angka datu patandangkon hadatuon manang hasaktion. Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, lumobi ala sai torop dope angka parmusuon ni angka marga-marga uju i di Tano Batak.

dT pRls\ prL\tpo\

17

Dina sahali, jumpa patandangkon hadatuon dohot hasaktionna Ompunta, tolhas ma ibona tu Onan Parsaoran (Onan Jangga), Uluan. Pajumpang ma Ompunta disi dohot Raja ni luat Jangga i, i ma RAJA SIJAMBANG MANURUNG. Dung masisungkunan marga nasida, masibotoan partuturan ma nasida, hape na boru NAINGGOLAN sian Hutarihit do Ina parsinuan beu di RAJA SIJAMBANG. Ala ni i, gabe tulang ma dijouhon RAJA SI JAMBANG MANURUNG tu Ompunta, jala Ompunta pe amang boru ma didok dompak RAJA SIJAMBANG. Adat do i antong, sai dipaboa berena do na masa tu dirina tu tulangna, ala ni i ninna RAJA SIJAMBANG ma tu Ompunta: Nunga hupaboa taringot tu partuturanhu tu ho, Tulang. Molo tutu do ho Tulang, garam di pargaraman, gurun di pargurunan, pande hata-hata, susur di undang-undang, jala molo na tutu do ho Datu na sakti, ingkon buharonmu ma jolo angka musungku! Hatiha i, nunga tung sobu parmusuon ni RAJA SIJAMBANG. Umbege i Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, didok ma mangalusi RAJA SIJAMBANG, asa disuru naposona mambarbar hau bolon laho mambahen losung si pitu mata. Diulahon RAJA SIJAMBANG ma songon nidok ni Ompunta i, jala dung sidung dipasahat ma tu Ompunta. Margoar ma losung i LOSUNG GAJA. Martonggo ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu MULA JADI NA BOLON, dipahabang ma losung i tu huta ni musu, laho mangalutlut nasida sude. Dipahabang musu i ma angka pinggan, martahi mangalo losung i nian, hape suda martoparan do sude dibahen losung i jala angka dabu ma di LUMBANLINTONG. Dung talu musu i, ditogihon RAJA SIJAMBANG ma Ompunta tu hutana di Jangga, na marbinangahon BINANGAJULU jala mardolokkon Dolok Simanuk-manuk. Sogot manogotna i, uju martapian Ompunta tu mual ni Binangajulu i, tongon martumual ma diida angka anakboru. Uju manaripari aek ni Binangajulu i angka anakboru i, tarpaida Ompunta ma masisintak abitna be nasida asa unang tonu. Alai, adong ma sahalak sian nasida na so olo manintak abitna, dipaloas do tonu abitna i. Marnida hatomanon ni anakboru i, so sundat muse hinauli, gabe impol ma roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP marnidasa, huhut didok di bagasan rohana: Tung boru ni raja ma anakboru i! Dung sidung mangan, di tingki manghata-hatai Ompunta rap dohot RAJA SIJAMBANG, didok Ompunta ma: Amangboru, adong huida na sogot sada anakboru martumual, toman situtu do pardalananna, jala uli muse rupana. Tung boru ni raja ma i antong, ia patoto ma jolo anakboru i tu ahu, amangboru! Disuru RAJA SIJAMBANG ma papungu sude angka anakboru ni luat nirajaanna, jala dung pungu, dipapillithon ma tu Ompunta manang ise lomo ni rohana. Dipillit Ompunta ma anakboru na niidana manogot i di partumualan, i ma na margoar si BORU PARMUDAAN, boru ni RAJA SIJAMBANG. Ai ibaberem do i, Tulang! ninna RAJA SIJAMBANG. Alai ninna Ompunta ma mangalusi: Ia tinogu rere bahen hundul-hundulan, tinogu bere bahen dongan sapanganan, Rajanami! Dung songon i pandok ni Ompunta, dipapungu RAJA SIJAMBANG ma sude nirajaanna, dipatupa nasida ma adat paojakkon si BORU PARMUDAAN gabe pardihuta ni Ompunta. Dipasu-pasu RAJA SIJAMBANG ma nasida, didok ma: Sai tubuan laklak tubuan singkoru ma hamu sahat tu Purbatua, sai tubuan anak ma hamu tubuan boru donganmu sarimatua! Dung manang sadia leleng Ompunta mian di Jangga, dipangido ma tu RAJA SIJAMBANG, simatuana, asa dipaloas Ompunta dohot Ompunta boru si BORU PARMUDAAN mulak tu Harian, P. Samosir. Dung sahat di Harian, tubuan anak tubuan boru ma Ompunta boru, i ma SITALUTUK, TOGA SAHATA dohot SABUNGAN RAJA. Dung i, borhat ma muse Ompunta dohot Ompunta boru laho mebat tu huta Tulangta RAJA SIJAMBANG MANURUNG, Jangga. Disi ma dipangido Ompunta borupauseangna tu Tulangta. Alai asing do sian pauseang na somal pangidoan ni Ompunta boru, ai hau na marparbue do dipangido, i ma PALIA SIANGGUNON. Dung i, mulak ma muse Ompunta dohot Ompunta boru, mulak tu hutanasida di Harian, P. Samosir. Dilaon-laon ni ari, borhat ma muse Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu huta ni simatuana, RAJA SIJAMBANG di Jangga. Diboan do huhut anakna, i ma ANAK GAJUT/TUAN RANGGA. Laos tinggal di Uluan do muse Ompunta on, jala mamopari disi. Di Siarsam-arsam Sibisa do sahat ro ditingki on marhuta pomparan ni Ompunta TUAN RANGGA i. Hatiha i, adong dope sada boru ni Tulangta RAJA SIJAMBANG anakboru, na margoar si PURA NIENET-PURA HAOMASAN. Di na pajumpang Ompunta dohot anggina i dibagas ni simatuana, jala uju i nunga martahi laho mulak

dT pRls\ prL\tpo\

18

Ompunta tu Harian, P. Samosir, didok ma: Nunga tung masihol angkangmu naeng pajumpang dohot ho, anggi. Molo une roham, rap ma jolo hita tu hutanami, tu P. Samosir. Mangoloi do antong anggina i, gabe rap borhat ma nasida sian luat Jangga dompak Harian, P. Samosir. Alai, ala sai godang do hamusuon na sobu di angka luat ni bolus nasida, gabe jotjot do Ompunta tarihut di bagasan hamusuon i. Ala ni i, gabe ndang be tu Harian, P. Samosir, alai gabe tu PUSUK nama nasida tolhas. Ala songon i ma gabe leleng Ompunta dohot anggina, si PURA NIENET-PURA HAOMASAN di bagasan pardalanan, songon i ma huroha pangalahonna, gabe mardongan saripe ma nasida. Tubuan anak dohot boru ma Ompunta boru, sorang ma Ompunta GURU TINANDANGAN, GURU TININJUNGAN, TUAN DI BARINGIN dohot TUAN DIPASIR. Ia pomparan ni Ompunta GURU TINANDANGAN, i ma Ompunta GURU PAMOSIK parjolo, borhat ma dohot angka pinomparna pinda tu AEK IMBO, PINTU BOSI. Sian i ma muse deba nasida pinda tu PAHAE, laos marharajaon di luat i lopus tu sadari on. Ianggo pomparan ni Ompunta GURU TINUNJUNGAN dohot pomparanna, marhuta di luat SIHOTANG ma nasida muse, alai anggo pomparan ni Ompunta TUAN DIPASIR hot do mahuta di PUSUK. Ia siampudan ni Ompunta boru, i ma TUAN DI BARINGIN, diboan Ompunta boru si PURA NIENET-PURA HAOMASAN ma ibana tu huta ni simatuana di luat NAINGGOLAN, P. Samosir di tano parbagian ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na sian natorasna, i ma Ompunta MOGOT PINAUNGAN, di Nainggolan ma pomparan ni Ompunta TUAN DI PASIR muse marhuta.

dT pRls\ prL\tpo\

19

BINDU VII BORHAT OMPUNTA TU PARDAGANGAN Songon naung pinatorang di jolo, somal do angka datu uju i patandangkon hadatuon dohot hasaktionna. Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, marragam do angka luat ditopot jala dibolus, jala jotjot do ibana pinadatu di bagasan angka hamusuon na masa di angka luat i. Songon i ma pardalananna, gabe sahat Ompunta tu tano SIMALUNGUN. Alai, tagan so tu tano SIMALUNGUN dope Ompunta, maradi do jolo ibana di huta ni simatuana, RAJA SIJAMBANG MANURUNG di luat Jangga, laos disi ma dipabotohon Ompunta naung dohot anggina si PURA NIENET-PURA HAOMASAN diparaja ibana. Dung pe i, asa borhat Ompunta dompak tano SIMALUNGUN, jala rap dohot ibana dohot do nang sahalak Laena, DATU ni MANURUNG. Di tano SIMALUNGUN, mambuat boru do muse Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, jala tubu do muse anakna, i ma Ompunta RAJA TOMUAN dohot RAJA BONANDOLOK. Alai tutu, ndang haru tangkas binoto manang boru aha Ompunta boru i. Di tano SIMALUNGUN pe, sai laho do Ompunta patandangkon hadatuon dohot hasaktionna tu angka luat, pola do tahe sahat nang tu tano KARO. Lam martamba-tamba ma nang angka datu bolon na saaliran dohot ibana gabe donganna, martamba nang angka siseanna. Dung lam matua dihilala Ompunta DATU PARULAS PARULTOP pamatangna, marsangkap ma ibana rap dohot angka donganna mangalului sada inganan na soding bahen inganan partapaan nasida, dohot laho pabagashon alemu hadatuon dohot hasaktian nasida. Dipillit nasida ma Keramat PERDAGANGAN, ai tung mansai dao do inganan i tutu uju i sian harameon. Tombak longolongo dope uju i inganan i dohot na humaliangna, dung pe di tingki penjajah Bolanda, asa dibuka i bahen perkebunan, Alai, ianggo apala inganan partapaan ni Ompunta dohot angka donganna i, ndang tarjama Bolanda dope. Godang do angka binatang buruan di tombak i, jadi godang do ianggo bohalnasida si ganup ari. Jempek ma dohonon, ala ni hasaktion ni Ompunta dohot angka donganna do umbahen tarbahen nasida sahat tu inganan i, ai so sundat godang dope rawa-rawa niinganan ni angka buaya humaliang inganan partapaan nasida i. Di na sahali, dipeakkon Ompunta ma gajutna di sada inganan na patar, jala na mura dapot luluan. Dung i, disuru Ompunta ma suruanna/siseanna dua halak mambuat gajut i, dung jolo dipaboa manang na didia ingananna. Alai, mulak ma siseanna na dua i, ninna ma: Ompung, ndang adong huida hami disi hajutmi! Dibahen i, dipataru Ompunta ma siseanna na dua i tu inganan hapeahan ni gajutna i. Ndi i ma na di lambung ni totmi! ninna Ompunta mandok tu siseanna i, buat hamu jala boan tu on! Alai ndang ra diida sisean na dua i, jala ninna ma: Ai dia do Ompung, so adong huida hami! Umbege i angka datu, dongan ni Ompunta, ro be ma nasida tu inganan i, jala dung diboto nasida na masa disi, gabe dohot ma nasida mangalului. Alai, tong ndang dapot nasida gajut i. Ujungna, gabe Ompunta sandiri ma mambuat, huhut didok: Beta ma hita mulak, ndada boi tarpatumang hamu hape! Hape, naung jolo dipasang Ompunta do alemu pangalilion tu gajutna i, i ma sada alemu na imbaru dope dapot Ompunta. Dung diida Ompunta hinasakti ni alemu pangaliluonna i, las ma rohana, ai laho adong do apala tahina disi. Dung lam mangkilala Ompunta na so leleng be ngoluna, disuru ma muse siseanna/suruanna mangalului sada hau bolon di inganan i. Dung dapot, laos disuru ma manuhil sada liang siat jolma di bona ni hau bolon i. Dung sidung lubang i, masuk ma Ompunta tu bagasan, jala disi ma Ompunta torus huhut martapa. Mangihuthon keluarga DAMANIK na marhuta disi, hombar tu tona ni angka natua-tuanasida marsundut-sundut, borunasida manang boru DAMANIK ma na sai tongtong manaruhon tugo ni Ompunta di lubang na di hau i. Dung lam jonok dihilala Ompunta laho marujung ma ngoluna, ditutup ibana ma lubang i sian bagasan, huhut dipasang alemu pangaliluonna i. Dung i, ndang hea be diida angka donganna manang siseanna Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, suang songon i do nang hau bolon hamasukan ni Ompunta i. Dung loja nasida mangalului, jala ndang ra dapotsa, saep ma rohanasida mandok naung marujung ngolu ni Ompunta, jala ndang lomo rohana adong na umboto apala ingananna dohot hau nimasukkanna i, asa boi sonang ibana, unang adong na mangganggu, di ingananna na parpudi. Tulangta, Datu ni Manurung, lae ni Ompunta ma muse na paboahon barita tu HARIAN, P. Samosir, naung marujung ngolu ni Ompunta di PARDAGANGAN. Ditonga-tonga ni hahaanggi LUMBANRADJA na di Harian, P. Samosir, sian na sailaon rasa-rasi nuaeng, NA MARTUA

dT pRls\ prL\tpo\

20

PARDAGANGAN do goar ni Keramat Perdagangan i. Asing ni i, molo adong sahalak na marsala manang na mambahen na so suman, alai ndang olo ibana mangoku, somal do dipatolon tu NA MARTUA PARDAGANGAN. Mangihuthon na somal jala na hinaporseaan ni haha-anggi LUMBANRADJA, manang ise sian nasida na tutu marsala manang na mambahen na so suman, alai ndang olo mangoku jala olo martolon tu NA MARTUA PARDAGANGAN, pasti do gabe marjea ibana jala mate. Jadi, molo tutu do ibana mangulahon na sala manang na so suman i, tomagon do mangoku sambing ibana, unang dipatolon tu NA MARTUA PARDAGANGAN. Dohot pendek ma dohonon, dohot dalan na patolonhon sasahalak tu NA MARTUA PARDAGANGAN, na songon dalan na apala umpudi do i laho pataridahon hasintongan manang hasalaan ni sasahalak.

dT pRls\ prL\tpo\

21

BINDU VIII MASIUJIAN HASAKTION OMPUNTA Di jolo nunga pinatorang, na jotjot do Ompunta DATU PARULAS PARULTOP laho tu angka luat-luat patandangkon hadatuon dohot hasaktionna. Asing sian na pinadatu Ompunta di angka luat na laho mangalo musu ni luat i, jotjot do Ompunta tarpaksa masiujian di hasaktion dohot angka datu bolon na asing. Lumobi muse, ala dung lam tarbarita hadatuon dohot hasaktion ni Ompunta tu angka desa na ualu, tung godang do angka datu bolon na ro manang mangalului ibana laho manguji hadatuon dohot hasaktionna, ndang marimbar sian golongan putih manang sian golongan hitam. Ia hadatuon dohot hasaktion ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP golongan putih do. Lumobi tarida do i, ala ndang hea ibana mangulpuhi, manang manjou begu, alai na marsumbur tu MULA JADI NA BOLON do alemuna. Sai tu MULA JADI NA BOLON do ibana martonggo-tonggo jumolo, molo jumpa naeng pangkeonna hadatuon dohot hasaktionna. Dung i muse, ndang hea olo ibana mangulpuhi, mamele begu, jala ndang adong subang ni hadatuon dohot hasaktionna. Ndang olo ibana mamaksahon hagiotna, ia so ture dalanna, manang mambuat untung di ibana sandiri dohot dalan mamisat na asing marhite haboionna. Sian songon i godang ni na masiujian dohot Ompunta di hadatuon dohot hasaktion, adong do dua tung na apala andul, na naeng patotoron di toru on. 1. Masiujian Dohot si SINGAMANGARAJA. Di na sahali, laho ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP maronan tu Onan MUARA, i ma luat tondongkon ni Nainggolan, P. Samosir taripar tao. Adong ma uju i disi sada batu bolon na margoar batu LAGE-LAGE, ala somal do batu i parlape-lapean dibahen halak. Molo jumpa ro si SINGAMANGARAJA sian BAKKARA maronan tu MUARA, sai somal do laho tusi hundul-hundul (ndang binoto manang na si SINGAMANGARAJA papigahon uju i). Hape di na sahali i, di na laho si SINGAMANGARAJA tusi laho hundul-hundul laos songon na mangulon nian tahina, nunga jumolo disi diida Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Songon na jut ma roha ni si SINGAMANGARAJA marnida i, ai sian na sailoanna i ndang hea dope masa na songon i. Didok si SINGAMANGARAJA ma manungkun Ompunta DATU PARULAS: Ise do hamu, lae? Dia ma huroha dalanna umbahen buatonmu hundul-hundulanhi? DATU PARULAS do ahu! Ia hamu, tung ise do huroha hamu, lae? nanna Ompunta mangalusi. Dung dipaboa si SINGAMANGARAJA manang na ise ibana, didok Ompunta ma muse: Horas ma, lae! Alai, palias ma hatam, ndang adong hubuat ugasanmu manang husoluk hundulanmu! Ompunta MULA JADI NA BOLON do manompa batu, batuNa do na huhunduli! Lam jut ma roha ni si SINGAMANGARAJA, alai ndang tardoksa manang na dia, ai toho do nidok ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP i. Dung diboto si SINGAMANGARAJA na DATU PARULAS, naung tarbotik tu ibana barita taringot tu hasaktionna dohot pandena marhata-hata, na niadopanna ombas i, gabe tubu ma rohana laho manguji hasaktion ni Ompunta. Didok si SINGAMANGARAJA ma muse tu Ompunta: Ai hamu do hape, lae, DATU PARULAS i? Nunga hubege tutu taringot tu barita ni hasaktion dohot hadatuonmu, lae! Alai, ndang dihaporseai rohangku dope barita i, ala so hea dope huida! Dung i ninna Ompunta ma mangulusi: Ompunta MULA JADI NA BOLON do na sakti, lae! Ianggo ahu, ndang apala adong dope na huboto. Alai, atik pe songon i, molo tung porlu didok hamu, lae, naeng idaonmu sandiri, ba ndang panjua ahu! Dung sai songon i nasida na dua masialusan, ujungna satolop ma nasida masiujian di hasaktian. Didok si SINGAMANGARAJA ma tu Ompunta: Ala di HARIAN do hutam, lae, ba ia borhat ma laengku sadari on mulak taripar tao. Ahu pe, mulak ma tu BAKKARA mamolus tao! Na uli ma i, lae! ninna Ompunta mangalusi, Alai dung songon i, beha ma muse? Didok si SINGAMANGARAJA ma: Molo tolhas do laengku sadari on tu HARIAN, so haribo-riboan ahu pe okuonhu ma laengku na lobi sakti sian ahu! Molo songon i, denggan ma i tutu, lae! ninna Ompunta mangalusi. Dung i, rap ma nasida tuat dompak topi tao laho mangalului solunasida bahen patariparhon nasida tu hutanasida be. Hape, di dalan dope nasida marhobot ma langit, mangullus ma alogo, gabe holom situtu ma di ginjang ni tao i, pola hira naung bot ari. Alai, mamoto ma nasida na dua, naung masipasang alemu na be nasida laho parohon udan tipo-tipo dohot alogo

dT pRls\ prL\tpo\

22

halisungsung, unang boi be solu borhat marluga. Tutu ma antong, disi sahat nasida di topi tao i, marsasak ma ro udan tipo-tipo, hira na niusehon sian langit, jala halisungsung pe ro ma marpiupiu. Margalunsang ma ombak ni tao i, jala tonu ma sude nasa halak na di topi tao i. Tung so adong be na barani parsolu laho marluga, jala angka naung sanga jumolo marluga pe, dihudus nasida ma mulak muse tu pasir pasiding mara di tonga tao. Ndang adong be nang parsolu manang parluga na olo patariparhon si SINGAMANGARAJA mulak tu hutana di Bakkara, suang songon i nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu HARIAN. Masiberengan ma nasida na dua, huhut martata suping. Alai, dibuat Ompunta DATU PARULAS PARULTOP ma sada bulung suhat, i ma dibahen gabe solu-soluna. Martonggo-tonggo ma Ompunta, ninna ma: Ompunta MULA JADI NA BOLON, mangondingi ma HO sian ginjang, manjaga ma HO disiamun hambirang dohot di pudingku, alai patiur ma dalanhu tu jolo! Dioloi MULA JADI NA BOLON do tutu tonggo ni Ompunta i ai tiur jala menak do dalanna tu jolo, atik pe margalungsang umbak jala marpiu-piu alogo di siamun hambirang dohot di pudina. Nang udan tipo-tipo na hira niusehon sian langit i pe, ndang mangkahua Ompunta, ala sio do diondingi MULA JADI NA BOLON. Tiur pe ari di na sahat Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu Harian, alai ianggo si SINGAMANGARAJA sundat ma borhat tu Bakkara, ala so adong parsolu na olo patariparhonsa. Marsogotna i, di parnangkok ni mata ni ari, ro ma si SINGAMANGARAJA manopot Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu Harian, huhut songon na mamereng manang na tutu do naung sahat Ompunta disi, so manang mahua. Nunga hundul-hundul hian ianggo Ompunta di jolo ni sopona, jala disi diida naung ro si SINGAMANGARAJA, didapothon ma tu harbangan. Didok si SINGAMANGARAJA ma tu Ompunta: Tutu ma ho, lae, datu bolon jala na sakti! Dung manang na sadia leleng nasida manghata-hatai, mangido mulak ma si SINGAMANGARAJA, jala borhat tu Bakkara. 2. Masiujian Dohot Dua Datu Bolon di Uluan Jumpa di huta ni simatuana, RAJA SIJAMBANG MANURUNG, Jangga, dope Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ditogihon simatuana i ma sahali Ompunta laho manggadis horbo tu Onan na Godang (Onan Porsea nuaeng). Uju i, tongon do ro nang dua halak datu bolon naung sar barita ni hadatuonnasida, i ma GURU MARHANDANGDALU, Ompu ni Raja Pasaribu, dohot GURU SOMANGALANGGAK, Ompu ni Raja Sitorus. Didapothon nasida ma Ompunta tu partiga-tigaan horbo, jala diarga nasida ma horbo ni Ompunta i, jala masioloan ma nasida di argana. Hape so binoto ala, so binoto bonsirna, tompu ma tinggang horbo i laos mate. Mangantusi ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, na naeng manguji hasaktion do na dua halak i sasintongna. Dibahen i, didok Ompunta ma tu nasida na dua: Rajanami, tarbarita do hamu partaoar pangabang-abang, partaoar pangubung-ubung, sipangolu naung mate, siparata naung busuk. Ua taoar hamu ma jolo horbo on, asa mulak mangolu muse! Nionjar ni na naeng patuduhon haboion dohot hasaktion do tahi ni datu bolon na dua i, dung jolo masiberengan nasida, dilinsing GURU MARHANDANGDALU dohot GURU SOMANGALANGGAK ma horbo naung mate i, gabe mangolu ma mulak jala maruhe-ruhe. Dung songon i mulak mangolu muse horbo i, didok Ompunta DATU PARULAS PARULTOP ma tu datu bolon na dua i: Antong, togu hamu ma, lae, horbo i! Ditogu datu bolon na dua i ma tutu horbo i, hape ndang ra olo meret, atik pe nunga dipangke nasida hasaktionnasida sude. Diarahon nasida ma mansai godang pangisi ni luat Uluan i laho manogu horbo i, hape tong ndang ra meret nanggo apala sallangka pe. Sian na so pamotoan nasida, nunga martonggo Ompunta jumolo tu MULA JADI NA BOLON. Dung songon i, ndang ra boi meret ditogu nasida horbo i, atik pe naung mansai godang na mangurupi nasida, dapot ma diantusi nasida naung dipangke Ompunta do hasaktionna mambahen asa unang boi meret horbo i. Dibahen i, didapothon nasida ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ninna ma: Ua bahen ma jolo, lae, panaoar ni horbo i asa boi hutogu hami! Dioloi Ompunta ma pangidoan ni datu bolon na dua i, ditaoari ma horbo i, gabe boi ma denggan ditogu nasida horbo i mardalan. Marnida i angka na torop i dohot datu bolon na dua i, longang ma rohanasida. Laos disi ma ditopot datu bolon na dua i Ompunta, mangido asa olo Ompunta manjalo nasida marguru hasaktion tu ibana.

dT pRls\ prL\tpo\

23

SADA ANEKDOTA Mangihuthon barita na masa di HARIAN, P. Samosir, jala godang dope na porsea di barita i sahat ro di nuaeng, adong do ninna sada anak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na margoar si MATA TUNGGAL, tubu ni Ompunta boru si BINTANGMARIA boru TINAMBUNAN-SIMBOLON, di Pusuk. Dao lobi sakti dope ninna si MATA TUNGGAL on sian amana, i ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Ala mangihuthon barita i, di Pusuk do na masa i, gabe nisungkunan ma angka na umbotosa, dongan manang haha-anggi na di Pusuk. Mangihuthon haha-anggi na di Pusuk, na nidokna si MATA TUNGGAL, anak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ndang adong i sasintongna. Disura roha na masisoluhan manang na sala mangantusi do halak na mambaritahon taringot tu si MATA TUNGGAL, amangborunta marga HASUGIAN-SIHOTANG, hamulian ni namborunta si BORU SUMANGGE. Ianggo sasintongna, na nidokna na lobi sakti dope sian Ompunta, i ma na margoar si SORBA (na gabe batu), jala dapot dope idaon batu i sahat ro ditingki on, alai ala ni hajahatonna gabe diuhum. Ia si SORBA on, tubu ni namborunta do on, boru ni Ompunta GURU PANUJU/TUAN AMPIR manang MAULAE, andorang so habubuhan dope. Na tarsor do dipangan namborunta i sada bunga-bunga na sai ro dompak ibana, jumpa martapian ibana, ala ni jut ni roha. Dung dipangan namborunta i bungabunga i, gabe denggan ma pamatangna, jala sorang ma si SORBA. Alai, ditingki hasosorangna i ndang rumang jolma si SORBA diida namborunta i, ala marbalutan. Gabe diaup ma i muse tu binanga. Ala dihilala roha, ndang adong pola na gabe laba molo nipatotor saluhutna taringot tu si SORBA i, nang pe na lobi sakti dope ibana ra sian Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, olat ni ma jolo taringot tusi. Tu angka haha-anggi LUMBANRADJA na di Harian, P. Samosir, dohot pendek ma dohonon, na so adong parsaoran, manang ndang parbinoto manang parsidohot Ompunta DATU PARULAS PARULTOP di angka na masa taringot tu si SORBA (na gabe batu) i. Marhite hatorangan on, molo tung adong dope angka sura-sura ni roha na manggombarhon angka na hurang denggan manang na so dihalomohon roha di tonga-tonga ni lumobi haha-anggi LUMBANRADJA di Harian, P. Samosir diarop roha do gabe boi mago angka i sude.

dT pRls\ prL\tpo\

24

HATA PANIMPULI Songon i ma di hita na mardongan sabutuha, marhaha-anggi, marhula-hula dohot marboru, ro di sude loloan panjaha na nihormatan, dohot jempek Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na boi aturhonon tu adopanmuna. Di angka na hurang lobi di hasisingkopna, laos marhite on ma pinangido sahali nari pangantusion dohot panganjuonmuna. Ala on dope pangarongkomon parjolo taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, tung mansai diarop roha do tu hamu angka Amang Raja, dohot angka Inanta Soripada, loloan panjaha, lumobi muse dope sian pomparan ni Ompunta, Rade ni rohamuna mangalehon angka kritik-kritik membangun jala konstruktif positip, anggiat marhite i boi dope tarbahen patupahon na dumenggan jala na lam singkop di pangarongkoman na mangihut. Anggiat ma manumpak asi dohot holong ni TUHANTA DEBATA, sai gabe parhorasan jala panggabean, huhut suminta hasangapon dohot pansamotan ma panuraton on di hita sude pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, suang songon i nang di Boru dohot Berena pe. Songon nidok ni umpasa ma dohonon: URAT NI PAKKAT MA TU URAT NI HOTANG, TUSI HITA GANUP MANGALANGKA, SAI TUSI MA DAPOTAN. EME SITAMBA TUA MA PARLINGGOMAN NI SIBOROK, DEBATA DO NA MARTUA, LUHUT MA HITA DIPAROROT SAHAT-SAHAT NI SOLU MA SAHAT TU BORTEAN, NUNGA SAHAT NUAENG PANURATON ON, MANUMPAK MA ASI DOHOT HOLONG NI TUHANTA, SAHAT MA HITA TUTU TU PARHORASAN, SAHAT NANG TU PANGGABEAN. HORASHORASHORAS !!! hors\.............. hors\.............. hors\

dT pRls\ prL\tpo\

Anda mungkin juga menyukai