Anda di halaman 1dari 29

KESETIMBANGAN

OKSIDASI REDUKSI
Sel Galvanik
Sel Galvanik adalah sel tempat
berlangsung reaksi kimia secara
spontan yang melepaskan energi listrik.
Ukuran energi listrik yang terlibat
dinyatakan sebagai gaya gerak listrik
(ggl) yang diukur dalam satuan volt
Satu volt adalah ggl yang diperlukan
untuk memberikan satu Joule energi
pada sebuah muatan listrik sebesar
satu Coulomb
1 Volt = 1 Joule/Coulomb
Zn
2+

Zn
2+

Zn
2+

Zn
2+

Zn
2+

Logam Zn
larutan berisi
Zn
2+
Kesetimbangan yang
terjadi
Zn
2+
+ 2e Zn
Potensial yang dihasilkan
karena adanya kontak logam
dengan larutan adalah
kecenderungan pasangan
logam-larutan (ZnZn
2+
)
tersebut untuk kehilangan
elektron.
Potensial Elektroda Tunggal
Sel Galvanik dapat dinyatakan sebagai
berikut:
Zn|Zn
2+
(1 M) || Cu
2+
(1M) |Cu
E
L
E
J1
E
J2

E
R

Sel Galvanik
Zn


Anoda

Cu

+
K
+
+ Cl


Jembatan garam
K
+

Cl


e
Katoda

e
Cu
2+
+ 2e Cu

Zn Zn
2+
+ 2e

Zn
2+
(1 M)

Cu
2+
(1 M)

Zn|Zn
2+
(1 M) || Cu
2+
(1M) |Cu
E
L
E
J1
E
J2

E
R

Sel Galvanik
E
sel
= E
R
E
L

Potensial pada keadaan standar
o
L
o
R
o
sel
E E E =
Potensial satu sel
Reaksi spontan yang berlangsung
Zn + Cu
2+
Zn
2+
+
Cu

Elektroda Hidrogen Standar
Zn Zn
2+
+ 2e E
o
= 0,76 V
2 H
+
+ 2e H
2
E
o
= 0,00 V
Zn + 2 H
+
Zn
2+
+ H
2
E
o
= 0,76 V


Bagaimana reaksi: Zn + 2 H
+
Zn
2+
+ H
2

spontan?
Zn
2+
+ 2e Zn E
o
= -
0,76 V
2 H
+
+ 2e H
2
E
o
= 0,00 V
Cu
2+
+ 2e Cu E
o
= +0,34
V
Reaksi yang spontan
berlangsung jika potensial
elektroda sel bernilai positif
+
Stontan
!
SETENGAH REAKSI Sistem Redoks E
o
Volt
H
2
O
2
+ 2H
+
+ 2e
-
2 H
2
O 1,77
MnO
4
-
+ 4H
+
+ 3e
-
MnO
2
+ 2H
2
O 1,695
Ce
4+
+
e-
Ce
3+
1,6 1
MnO
4
-
+ 8H
+
+ 5e
-
Mn
2+
+ 4 H
2
O 1,51
Cr
2
O
7
2-
+ 14 H
+
+ 6e
-
2Cr
3+
+ 7H
2
O 1,33
MnO
2
+ 4H
+
2e
-
Mn
2+
+ 2H
2
O 1,23
2IO
3
-
+ 12H
+
+ 10e
-
I
2
+ 6H
2
O 1,20
H
2
O
2
+ 2e
-
2OH
-
0,88
Cu
2+
+ I
-
+ e
-
CuI 0,86
Fe
3+
+ e
-
Fe
2+
0,771
O
2
+ 2H
+
+ 2e
-
H
2
O
2
0,682
I
2
(aq) + e- 2I
-
0,6197
H
3
AsO
4
+ 2H
+
+ 2e
-
HAsO
2
+ 2H
2
O 0,559
Contoh Potensial Standar
SETENGAH REAKSI Sistem Redoks E
o
Volt
I
3-
+ 2e
-
3I
-
0,5355
Sn
4+
+ 2e
-
Sn
2+
0,154
S
4
O
6
2-
+ 2e
-
S
2
O
3
2-
0,08
2H
+
+ 2e
-
H
2
0,0000 *
Zn
2+
+ 2e
-
Zn -0,763
2H
2
O + 2e
-
H
2
+ 2OH
-
-0,828
Normal Hidrogen Electrode (NHE) atau Standard Hydrogen
Electrode (SHE)
Reagen yang berperan sebagai Reduktor sekaligus sebagai
Oksidator Reagen mengalami autoredoks.

Persamaan Nernst
AG
o
: Energi bebas Gibbs standar
n : jumlah mol elektron yang terlibat reaksi
Perubahan energi bebas Gibbs:
o A + | B C + o D
|
.
|

\
|

+ =



B A
D C
o
a a
a a
log RT 3 , 2 G G
AG
o
= -n F E
o

|
|
.
|

\
|

+ =


] B [ ] A [
] C [ [C]
log RT 3 , 2 nFE nFE
o
|
|
.
|

\
|

=


] B [ ] A [
] D [ [C]
log
nF
RT 3 , 2
E E
o
Persamaan Nernst
Pada kesetimbangan, AG = 0
E = 0,
K log RT 3 , 2 G
o
=
|
|
.
|

\
|

=


] B [ ] A [
] D [ [C]
log
n
059 , 0
E E
o
Pada 298 K
K log
n
059 , 0
E
o
=
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
a. Tuliskan reaksi sel
b. Hitung voltase sel
c. Hitung konstanta
kesetimbangan
Sebuah sel disusun sebagai
berikut
Fe|Fe
2+
(a = 0,1) || Cd
2+
(a = 0,001)
|Cd
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
a. reaksi sel
Sebuah sel disusun sebagai
berikut
Fe|Fe
2+
(a = 0,1) || Cd
2+
(a = 0,001)
|Cd
Cd
2+
+ 2e Cd E
o
= -0,40 V
Fe
2+
+ 2e Fe E
o
= -0,44 V
Fe + Cd
2+
Fe
2+
+ Cd E
o
sel
= +0,04 V


-
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
b. voltase sel
Sebuah sel disusun sebagai
berikut
Fe|Fe
2+
(a = 0,1) || Cd
2+
(a = 0,001)
|Cd
V 49 , 0
001 , 0
1
log
2
059 , 0
E E
o
R R
=
|
.
|

\
|
=
V 47 , 0
1 , 0
1
log
2
059 , 0
E E
o
L L
=
|
.
|

\
|
=
V 02 , 0 E E E
L R sel
= =
V 02 , 0
001 , 0
1 , 0
log
2
059 , 0
04 , 0 Esel =
|
.
|

\
|
+ =
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
c. konstanta kesetimbangan
Sebuah sel disusun sebagai
berikut
Fe|Fe
2+
(a = 0,1) || Cd
2+
(a = 0,001)
|Cd
K log
n
059 , 0
E
o
=
K log
2
059 , 0
04 , 0 = +
K = 23
Diketahui potensial sel standar sebagai
berikut:
Ni
2+
+ 2e Ni E
o
= -0,25
V
Co
2+
+ 2e Co E
o
= -0,28
V
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
Hitung potensial sel berikut:
Ni |Ni
2+
(0,04 M) || Co
2+
(0,02 M)
|Co
potensial sel standar :
Co
2+
+ 2e Co E
o
= -
0,28 V
Ni
2+
+ 2e Ni E
o
= -
0,25 V
Ni
2+
+ Co Ni + Co
2+
E
o
= -0,03
V
V 038 , 0
02 , 0
04 , 0
log
2
059 , 0
03 , 0 Esel =
|
.
|

\
|
=
Contoh Penerapan Persamaan Nernst

Hitung potensial sel berikut:
Ni |Ni
2+
(0,04 M) || Co
2+
(0,02 M)
|Co
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
Hitung potensial sel berikut:
Ni |Ni
2+
(0,04 M) || Co
2+
(0,02 M)
|Co
Contoh Penerapan Persamaan Nernst
Hitung potensial sel berikut:
Cr |Cr
3+
(0,03 M) || Zn
2+
(0,001 M)
|Zn
potensial sel standar :
Cr
2+
+ 3e Cr E
o
= -
0,74 V
Zn
2+
+ 2e Zn E
o
= -
0,28 V

Kurva Titrasi Fe
2+
dengan Ion Ce
4+
Selama titrasi, konsentrasi analit Fe
2+
dapat
ditentukan dengan cara memplot potensial
Fe
2+
terhadap volume titran.
Ketika titrasi dilakukan, ion-ion Fe dan Ce
berada pada satu sistem dan terjadi
kesetimbangan.
Fe
2+
+ Ce
4+
Fe
3+
+ Ce
3+

selama titrasi berlangsung, sistem redoks
Fe
2+
Fe
3+
dan Ce
3+
Ce
4+
memiliki potensial
yang sama
] Fe [
] Fe [
log E E
3
2
1
059 , 0
o
Fe
+
+
=
] Ce [
] Ce [
log E E
4
3
1
059 , 0
o
Ce
+
+
=
ata
u
Contoh 10.7

5,0 mmol garam besi (II) dilarutkan dalam 100
mL larutan asam sulfat dan dititrasi dengan
Cerium (IV) sulfat 0,1 M. Gunakan 0,68 V
untuk potensial formal Fe
2+
Fe
3+
dan 1,44
untuk Ce
3+
Ce
4+
.
Pada awal titrasi, potensial ditentukan oleh
rasio [Fe
2+
]/[Fe
3+
] yang sulit ditentukan.
Setelah penambahan 10 mL Ce
4+
0,1 M
mmol Fe
2+
+ Ce
4+
Fe
3+

+ Ce
3+

awal 5,0 1,0 --
--
perubahan -1,0 -1,0 1,0
1,0 +
kesetimbangan 4,0 0 1,0
1,0
Contoh 10.7

Setelah penambahan 10 mL Ce
4+
0,1 M
mmol Fe
2+
+ Ce
4+
Fe
3+

+ Ce
3+

awal 5,0 1,0 --
--
perubahan -1,0 -1,0 1,0
1,0 +
kesetimbangan 4,0 0 1,0
1,0
] Fe [
] Fe [
log 68 , 0 E
3
2
1
059 , 0
+
+
=
] Ce [
] Ce [
log 44 , 1 E
4
3
1
059 , 0
+
+
=
V 64 , 0
) 110 / 0 , 1 (
) 110 / 0 , 4 (
log 68 , 0 E
1
059 , 0
= =
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
0 10 20 30 40 50 60 70
P
o
t
e
n
s
i
a
l
,

E

(
V
o
l
t
)

Vol Ce
4+
(mL)
Kurva Titrasi Fe
2+
dengan Ion Ce
4+
1,06 V
Tetapan kesetimbangan
Hitunglah tetapan kesetimbangan reaksi sel
berikut:
Al|Al
3+
(0,010 M) Sn
2+
(0,010) M |Sn
Diketahui potensial reduksi:
Al
3+
+ 3 e Al E
o
= -1,66 V
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V
Al 3 e Al
3+
E
o
= 1,66 V
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V +
2 Al + 3 Sn
2+
2 Al
3+
+ 3Sn E
o
= 1,52 V

K log
n
059 , 0
E
o
= K log
3
059 , 0
52 , 1 =
K = 8,2 x 10
294

Perubahan energi bebas
a. Hitunglah tetapan kesetimbangan reaksi:
Hg
2+
+ 2 Ag Hg + 2 Ag
+

b. Hitung AG
o

c. Hitung AG untuk konsentrasi [Hg
2+
] = 1 x 10
-6

M dan [Ag
+
] = 0,10 M
Hg
2+
+ 2 e Hg E
o
= 0,85 V
Ag
+
+ e Ag E
o
= 0,80 V
a. Hitunglah tetapan kesetimbangan reaksi:
Hg
2+
+ 2 e Hg E
o
=
0,85 V
Ag
+
+ e Ag E
o
= -0,80 V
+
Hg
2+
+ 2 Ag Hg + 2 Ag
+
E
o
= 0,05
V
K log
2
059 , 0
05 , 0 =
K = 10
1,695
= 49,5
b. AG
o
= - 2,3 RT log K
= - 2,3 (8,314)(298) log 49,5 = -
9658 J
] Hg [
] Ag [
log 059 , 0 G G
2
2
o
+
+
+ =
|
.
|

\
|
+ =
6
2
10
1 , 0
log 059 , 0 9658 G

Hitung potensial larutan dari
a. 60 mL M Fe
2+
0,050 dan 20 mL KMnO
4
0,030
M
b. 50 mL Sn
2+
0,050 M dan 30 mL Fe
3+
0,030 M
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V
Fe
2+
+ 2e Fe E
o
= -0,44 V
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V
Fe
2+
+ 2e Fe E
o
= -0,44 V
Setelah penambahan 30 mL Fe
3+
0,03 M
mmol Fe
3+
+ Sn
2+
Fe
2+
+
Sn
4+

awal 2,5 0,9 --
--
perubahan -0,9 -0,9 0,9
0,9 +
kesetimbangan 1,6 0 0,9
0,9
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V
Fe
2+
+ 2e Fe E
o
= -0,44 V
Sn
2+
+ 2 e Sn E
o
= -0,14 V
Fe
2+
+ 2e Fe E
o
= -0,44 V
Setelah penambahan 30 mL Fe
3+
0,03 M
mmol Fe
3+
+ Sn
2+
Fe
2+
+
Sn
4+

awal 2,5 0,9 --
--
perubahan -0,9 -0,9 0,9
0,9 +
kesetimbangan 1,6 0 0,9
0,9

Anda mungkin juga menyukai