Laporan Pratikal / Amali 6 Tajuk Tujuan : Induksi da penghantaran arus elektrik.

: Untuk menyiasat faktor-faktor yang mempengaruhi magnitud arus yang dijana. Bahan : Dawai kuprum, galvanometer.tabung didih dan 2 magnet bar.

Aktiviti 1 :

Menyiasat arus teraruh.

Teori : Penghasilan arus akibat pemotongan fluks magnet oleh konduktor (atau perubahan fluks merangkai satu litar) dikenali sebagai aruhan elektromagnet. Bekalan arus yang dibekalkan ke rumah kita adalah hasil daripada pemutaran turbin besar di stesen janakuasa elektrik. Penjana-penjana tenaga menggunakan prinsip aruhan elektromagnet untuk menjanakan kuasa elektrik. Terdapat dua hukum aruhan elektromagnet yang penting iaitu Hukum Faraday dan Hukum Lenz. Hukum Faraday menyatkan bahawa magnitud d.g.e. teraruh dalam suatu konduktor adalah berkadar langsung kepada perubahan fluks merangkai gegelung (atau kadar pemotongan fluks magnet oleh konduktor). Hukum Lenz pula menyatakan bahawa arus teraruh sentiasa mengalir pada arah yang menentang perubahan fluks magnet (atau gerakan) yang menghasilkannya.

Prosedur

1.

Putarkan

dawai

kuprum

sebanyak

10-20

lilitan

di

dua

jari

anda.

Sambungkan hujung bebas kepada galvanometer yang peka. .

2.

Siasat apa yang berlaku bila:

(a) (b) (c) (d) (e)

Kutub utara magnet digerakkan ke dalam gegelung ? Kutub utara magnet digerakkan keluar dari gegelung? Kutub utara digerakkan dengan cepat ke dalam gegelung ? Gegelung bergerak ke arah magnet ? Magnet di dibiarkan pegun di tengah-tengah gegelung ?

3.

Ulang alngkah langkah 2(A) hingga (E) menggunakani kutub selatan magnet .

4.

Sekarang, dapatkan gegelung dawai

kuprum anda kepada

40 l i l i t a n .

Sambungkan hujung dawai ke galvanometer . Ulang langkah langkah 2 (A) hingga (E) menggunakan kutub utara magnet.

5.

Hasilkant magnet yang lebih kuat dengan mengikatkan dua atau tiga magnet b a r bersama-sama. Ulangi prosudur 2 (A) hingga (E) menggunakan magnet ini.

Keputusan / Pemerhatian 1 Kutub Utara Tindakan 2a 2b 2c 2d 2e Pemerhatian Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer tidak bergerak

Kutub Selatan Tindakan 2a 2b 2c 2d 2e Pemerhatian Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer tidak bergerak

Keputusan / Pemerhatian 2

Ujian

(20 lilitan) Kutub Utara

(20 lilitan) Kutub Selatan Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif

(40 lilitan) Kutub Utara Jarum galvanometer bergerak ke arah positif dengan lebih jauh

(40 lilitan) Kutub Selatan Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif dengan lebih jauh Jarum galvanometer bergerak ke arah positif dengan lebih jauh Jarum

Kutub magnet digerakkan ke dalam gegelung?

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

Kutub utara magnet dikeluarkan dari gegelung?

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif dengan lebih jauh

Kutub utara

Jarum

Jarum

Jarum

magnet digerakkan

galvanometer terpesong jauh

galvanometer terpesong jauh ke arah negatif

galvanometer bergerak ke arah negatif lebih jauh

galvanometer bergerak ke arah positif lebih jauh

dengan sangat ke arah positif laju ke dalam gegelung ? Gegelung digerakkan di atas magnet? Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif lebih jauh

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif lebih jauh Tiada perubahan berlaku

Magnet dikekalkan pada posisi dalam gegelung?

Tiada perubahan berlaku

Tiada perubahan berlaku

Tiada perubahan berlaku

Soalan Penguasaan Pengetahuan dan Kemahiran :

1. Apakah yang berlaku apabila magnet digerakkan ke dalam gegelung ? Terangkan. Jarum galvanometer bergerak ke kanan dan menunjukkan arus elektrik teraruh (2 markah)

2. Apakah yang berlaku apabila magnet diletakkan pegun di tengah- tengahg gegelung? Terangkan. Jarum galvanometer tidak bergerak menunjukkan tiada arus elektrik. (2 markah)

3. Apakah yang berlaku apabila magnet digerakkan dengan cepat ke dalam gegelung.Terangkan Jarum galvanometer bergerak ke kiri dan kekanan dengan cepat kerana lebih banyak arus teraruh. (2 markah)

4.Apakah berlaku apabila sebuah magnet yang lebih kuat digerakkan ke dalam gegelung? Terangkan. Jarum galvanometer bergerak ke kiri dan kekanan dengan lebih cepat. ( 2 markah )

5. Apakah yang berlaku apabila sebuah magnet ke dalam gelung yang berlilitan yang banyak? Terangkan. Bacaan galvanometer menunjukkan bacaan yang lebih tinggi (2 markah)

6. Apa yang perlu lakukan untuk meningkatkan magnitud arus yang teraruh? i. ii. iii. Gunakan magnet yang lebih kuat Gerak keluar masuk magnet dengan lebih cepat Tambah dan rapatkan lilitan pada magnet (1 markah)

Aktiviti 2

Membina transformer injak turun dan injak naik.

Tujuan

Untuk mendemonstrasikan peggunaan transformer dalam penghantaran elektrik.

Bahan

: PVC meliputi wayar kuprum , 2 teras besi lembut C, bekalan kuasa AU, suis, mentol, ammeter AU, voltmeter AU, dan pengapit C.

Teori Transformer ialah suatu alat yang digunakan untuk meningkatkan dan menurunkan beza keupayaan suatu bekalan a.u. . Transformer adalah penting dalam kehidupan kita. Transformer yang kecil merupakan komponen penting dalam litar elektronik seperti litar televisyen. Bagi transformer yang besar, ia dapat dilihat pada pencawang di kawasan perindustrian dan perumahan. Transformer terdiri daripada dua gegelung yang dililit pada teras besi berlapis. Dua gegelung ini dikenali sebagai gegelung primer dan gegelung sekunder. Bekalan a.u. yang hendak dinaikkan atau diturunkan disambungkan kepada gegelung primer sebagai input. Manakala beza keupayaan a.u. yang telah dinaikkan atau diturunkan merupakan output gegelung sekunder.

Prosedur

1.

Lilitkan kira-kira 10 lilitan dawai

bersalut teras besi lembut C.Kemudian

sambungkan gegelung itu ke bekalan kuasa AU dan suis. Gelung ini disebut sebagai gegelung primer.

2.

Lilitkan kira-kira 25 lilitan dawai di teras-C besi lembut yang lain dan sambungkan kedua dua hujung gelung ke mentol. Gambarajah dibawah menunjukkan bagaimana meter-meter disambung untuk mengukur arus dan beza keupayaan di dalam gegelung primer.

3.

Sekarang sambungkan semula kedua-dua meter untuk mengukur keupayaan dan arus dalam rajah di bawah.

beza

di dalam gegelung sekunder seperti yang ditunjukkan

4. Di dalam transformer di atas, bilangan lilitan gelung sekunder adalah lebih besar daripada lilitan gelung primer. Apakah nama transformer ini? Hidupkan suis dan rekod pengukuran anda.

5. Sekarang terbalikkan sambungan kedua-dua gelung primer dan sekunder. Bilangan lilitan dalam gelung sekunder adalah lebih kecil berbanding gelung primer. Apakah nama transformer ini? Hidupkan suis dan rekod pengukuran anda.

Keputusan / Pemerhatian

Transformer

Bacaan volmeter [V] Primer Sekunder 1.5 0.5

Bacaan ammeter [A] Primer 0.5 0.5 Sekunder 0.5 0.5

Injak naik Injak turun

0.5 1.5

Bilangan lilitan

Bilangan lilitan

Hubungan antara Ns dengan Np

Pemerhatian Bacaan ammeter Bacaan Voltmeter Vs>Vp Transformer adalah jenis injak naik Vs<Vp Ip=I1=1.5A Vp= V1=4.0V Transformer Is=I2=3.5A Vs=V2=1.5 V adalah jenis injak turun Kesimpulan

gegelung gegelung primer sekunder

Ip=I1=1.5A 10 25 Ns > Np Is=I2=0.5A

Vp= V1=4.0 V Vs=V2=8.5 V

25

10

Ns < Np

PERBINCANGAN : Prosedur 4, bilangan lilitan pada gegelung sekunder, NS ialah 25 lilitan, manakala bilangan lilitan pada gegelung primer, NP ialah 10 lilitan. Apabila bilangan lilitan pada gegelung sekunder adalah lebih banyak berbanding dengan gegelung primer (NS > NP), maka jenis transformer ini dikenali sebagai transformer injak naik. Bacaan ammeter dan voltmeter pada prosedur 4 (transformer injak naik): IP = I1 = 1.5 A, VP = V1 = 4.0 V IS = I2 = 0.5 A, VS = V2 = 8.5 V Prosedur 5, bilangan lilitan pada gegelung primer, NP ialah 25 lilitan, manakala bilangan lilitan pada gegelung sekunder, NS ialah 10 lilitan. Apabila bilangan lilitan pada gegelung primer adalah lebih banyak berbanding dengan gegelung sekunder (N P > NS), maka jenis transformer ini dikenali sebagai transformer injak turun. Bacaan ammeter dan voltmeter pada prosedur 5 (transformer injak turun): IP = I1 = 1.5 A, VP = V1 = 4.0 V IS = I2 = 3.5 A, VS = V2 = 1.5 V Berdasarkan kepada keputusan eksperimen, transformer jenis injak naik digunakan untuk menaikkan beza keupayaan. Bagi sebuah transformer injak naik, ia mempunyai bilangan lilitan gegelung sekunder yang lebih besar berbanding dengan bilangan lilitan pada gegelung primer. Arus pada gegelung primer ini adalah lebih besar jika dibandingkan dengan arus pada gegelung sekunder. Manakala bagi sebuah transformer injak turun, ia digunakan untuk menurunkan beza keupayaan. Transformer ini mempunyai bilangan lilitan pada gegelung primer yang lebih besar berbanding bilangan lilitan pada gegelung sekunder. Arus pada gegelung primer adalah lebih kecil daripada arus pada gegelung sekunder. Kebanyakan transformer dapat memindahkan kuasa elektrik dengan cekap dan hanya sedikit tenaga elektrik yang hilang dalam proses pemindahan. Bagi transformer yang 100% cekap: Kuasa yang dibekalkan kepada litar primer = Kuasa digunakan dalam litar sekunder Vp x Ip = Vs x Is

Bagi sebuah transformer yang tidak 100% cekap , sebahagian tenaganya akan hilang dalam bentuk tenaga haba. Maka , kuasa input biasanya akan melebihi kuasa output. Prinsip kerja transformer ialah apabila arus ulang alik dimasukkan ke dalam gegelung primer sesuatu transformer, satu medan magnet yang berubah-ubah dihasilkan. Medan magnet ini ditumpukan dan dirangkaikan oleh teras besi lembut kepada gegelung sekunder.

Soalan Penguasaan Pengetahuan dan Kemahiran : 1. Transformer penaik meningkatkan arus di gelung sekunder atau primmer? Untuk transformer injak naik, arus pada gegelung primer adalah lebih besar daripada daripada arus pada gegelung sekunder. 2. Bagaimana anda mengukur kuasa input dan output untuk transformer penaik. Kirakan nilai-nilai mereka. Kuasa input dan kuasa output transformer injak naik boleh diukur dengan : Kuasa input (gegelung primer), Pi = V p x V p Kuasa output (gegelung sekunder), Po = V s x V s Kuasa input = kuasa output Po = P i V s Is = V p Ip

3. Kirakan nisbah output kepada input kuasa. Apakah nama nisbah ini?

VS VP

NS NP

Voltan sekunder Voltan primer

Bilangan lilitan sekunder Bilangan lilitan primer

Nisbah bilangan lilitan. 4.Dalam penghantaran elektrik, kehilangan kuasa di setiap kabel elektrik dikira dengan menggunakan formula berikut, Kehilangan kuasa dalam kabel=12R di mana I ialah arus dan R ialah rintangan kabel.Bagaimanakah ini kehilangan kuasa boleh dikurangkan?

Kuasa hilang dalam setiap kabel = IR, dimana I adalah arus dan R adalah rintangan kabel. Bagaimana kehilangan kuasa boleh dikurangkan? Kehilangan kuasa boleh dikurangkan dengan : Menggunakan dawai kuprum yang lebih tebal supaya rintangan dawai kuprum lebih rendah. Menggunakan teras besi lembut yang mudah dimagnetkan dan dinyahmagnetkan. Lilitan gegelung primer dan gegelung sekunder dirapatkan supaya kebocoran fluks tidak berlaku Menggunakan teras besi yang berlapis dan ditebatkan dengan cat enamel untuk menghalang pengaliran arus pusar. 5. Jelaskan peranan transformer menaik dalam membantu mengurangkan kehilangan kuasa semasa penghantaran elektrik. Transformer injak naik berperanan dalam membantu untuk mengurangkan kehilangan kuasa semasa penghantaran elektrik. Semasa penghantaran elektrik, sebahagian tenaga elektrik akan hilang sebagai tenaga haba. Jadi, transformer injak naik akan digunakan untuk menaikkan nilai beza keupayaan supaya arus yang mengalir dalam kabel penghantaran adalah kecil dan mengurangkan kehilangan tenaga.