Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

Laporan Pratikal / Amali 6 Tajuk Tujuan : Penjanaan dan penghantaran arus elektrik. : Untuk menyiasat faktor-faktor yang mempengaruhi magnitud arus yang dijana. Bahan : Dawai kuprum, galvanometer dan magnet.

Aktiviti 1 :

Menyiasat arus yang dijana.

Teori : Penghasilan arus akibat pemotongan fluks magnet oleh konduktor (atau perubahan fluks merangkai satu litar) dikenali sebagai aruhan elektromagnet. Bekalan arus yang dibekalkan ke rumah kita adalah hasil daripada pemutaran turbin besar di stesen janakuasa elektrik. Penjana-penjana tenaga menggunakan prinsip aruhan elektromagnet untuk menjanakan kuasa elektrik. Terdapat dua hukum aruhan elektromagnet yang penting iaitu Hukum Faraday dan Hukum Lenz. Hukum Faraday menyatkan bahawa magnitud d.g.e. teraruh dalam suatu konduktor adalah berkadar langsung kepada perubahan fluks merangkai gegelung (atau kadar pemotongan fluks magnet oleh konduktor). Hukum Lenz pula menyatakan bahawa arus teraruh sentiasa mengalir pada arah yang menentang perubahan fluks magnet (atau gerakan) yang menghasilkannya.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

Prosedur

1.

Putarkan

dawai

kuprum

sebanyak

10-20

lilitan

di

dua

jari

anda.

Sambungkan hujung bebas kepada galvanometer yang peka. .

2.

Siasat apa yang berlaku bila:

(a) (b) (c) (d) (e)

Kutub utara magnet digerakkan ke dalam koil ? Kutub utara magnet digerakkan keluar dari koil? Kutub utara digerakkan dengan cepat ke dalam koil ? koil dimasukkan ke dalam magnet ? Magnet di letakkan secara pegun di tengah-tengah koil ?

3.

Ulang alngkah langkah 2(a) hingga (e) tetapi kutub selatan magnet digunakan.

4.

Sekarang, tambahkan putaran wayar kuprum anda kepada 40 putaran keliling dua jari anda. Sambung hujung wayar kepada galvanometer yang peka. Ulang langkah langkah 2 (a) hingga (e) . Keseluruhannya apakah yang diperhatikan.

5.

Buat magnet yang lebih kuat dengan menggunakan dua atau tiga magnet yang dilekat bersama-sama dengan kesemua kutub utara berada pada

penghujung yang sama. Ulang langkah2 (a) hingga (e) dengan magnet magnet yang lebih kuat.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

Keputusan / Pemerhatian 1 Kutub Utara Tindakan 2a 2b 2c 2d 2e Pemerhatian Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer tidak bergerak

Kutub Selatan Tindakan 2a 2b 2c 2d 2e Pemerhatian Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kanan Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer bergerak ke kiri Jarum galvanometer tidak bergerak

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

Keputusan / Pemerhatian 2

Ujian Kutub magnet digerakkan ke dalam gegelung?

(20 lilitan) Kutub Utara Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

(20 lilitan) Kutub Selatan Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif

(40 lilitan) Kutub Utara Jarum galvanometer bergerak ke arah positif dengan lebih jauh

(40 lilitan) Kutub Selatan Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif dengan lebih jauh Jarum galvanometer bergerak ke arah positif dengan lebih jauh Jarum galvanometer bergerak ke arah positif lebih jauh

Kutub utara magnet

Jarum galvanometer

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif dengan lebih jauh

dikeluarkan dari bergerak ke gegelung? arah negatif

Kutub utara magnet digerakkan dengan sangat laju ke dalam gegelung ? Gegelung digerakkan di atas magnet?

Jarum galvanometer terpesong jauh ke arah positif

Jarum galvanometer terpesong jauh ke arah negatif

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif lebih jauh

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif

Jarum galvanometer bergerak ke arah positif lebih jauh

Jarum galvanometer bergerak ke arah negatif lebih jauh Tiada perubahan berlaku

Magnet dikekalkan pada posisi dalam

Tiada perubahan berlaku

Tiada perubahan berlaku

Tiada perubahan berlaku

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 gegelung?

Soalan Penguasaan Pengetahuan dan Kemahiran :

1. Apakah terjadi bila magnet digerakkan ke dalam koil ? Terangkan. Jarum galvanometer bergerak ke kanan dan menunjukkan arus elektrik teraruh (2 markah)

2. Apakah terjadi bila magnet di biarkan kekal di tengah tengah gelung? Terangkan. Jarum galvanometer tidak bergerak menunjukkan tiada arus elektrik. (2 markah)

3. Apakah terjadi bila magnet digerakkan dengan cepat ke dalam gelung? Terangkan. Jarum galvanometer bergerak ke kiri dan kekanan dengan cepat kerana lebih banyak arus teraruh. (2 markah)

4.Apakah terjadi bila magnet yang lebih kuat digerakkan ke dalam gelung? Terangkan. Jarum galvanometer bergerak ke kiri dan kekanan dengan lebih cepat. ( 2 markah )

5. Apakah terjadi bila magnet yang mempunyai banyak lilitan di masukkan ke dalam gelung? Terangkan. Bacaan galvanometer menunjukkan bacaan yang lebih tinggi (2 markah)

6. Apa yang mesti anda buat untuk meningkatkan magnitud arus yang dijana? i. ii. iii. Gunakan magnet yang lebih kuat Gerak keluar masuk magnet dengan lebih cepat Tambah dan rapatkan lilitan pada magnet (1 markah)

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 Aktiviti 2 : Membina transformer injak turun dan injak naik.

Tujuan

Untuk mendemonstrasikan peggunaan transformer dalam penghantaran elektrik.

Bahan

Dawai kuprum bersalut PVC, teras-C besi lembut, bekalan kuasa AC, suis, mentol, ammeter AC, voltmeter AC, dan pengapit G.

Teori

: Transformer ialah suatu alat yang digunakan untuk meningkatkan dan menurunkan

beza keupayaan suatu bekalan a.u. . Transformer adalah penting dalam kehidupan kita. Transformer yang kecil merupakan komponen penting dalam litar elektronik seperti litar televisyen. Bagi transformer yang besar, ia dapat dilihat pada pencawang di kawasan perindustrian dan perumahan. Transformer terdiri daripada dua gegelung yang dililit pada teras besi berlapis. Dua gegelung ini dikenali sebagai gegelung primer dan gegelung sekunder. Bekalan a.u. yang hendak dinaikkan atau diturunkan disambungkan kepada gegelung primer sebagai input. Manakala beza keupayaan a.u. yang telah dinaikkan atau diturunkan merupakan output gegelung sekunder.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 Prosedur :

1.

Lilitkan 10 lilitan dawai kuprum bersalut PVC pada teras-C besi lembut dan sambungkan gelung itu ke bekalan kuasa AC dan suis. Gelung ini dipanggil gelung primer.

2.

Lilitkan 25 lilitan dawai kuprum pada teras-C besi lembut yang lain dan sambungkan kedua dua hujung gelung ke mentol. Gambarajah dibawah menunjukkan bagaimana meter-meter disambung untuk mengukur arus dan beza keupayaan di dalam gelung primer.

3.

Sekarang sambungkan meter-meter untuk mengukur arus dan beza keupayaan di dalam gelung sekunder seperti yang ditunjukkan dalam rajah di bawah.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

4. Di dalam transformer di atas, bilangan lilitan gegelung sekunder adalah lebih besar daripada gelung primer. Apakah nama transformer ini? Hidupkan suis dan rekod pengukuran anda.

5. Sekarang terbalikkan sambungan kedua-dua gelung primer dan sekunder. Bilangan lilitan dalam gelung sekunder adalah lebih kecil berbanding gelung primer. Apakah nama transformer ini? Hidupkan suis dan rekod pengukuran anda.

Keputusan / Pemerhatian

Transformer

Bacaan volmeter [V] Primer Sekunder 1.5 0.5

Bacaan ammeter [A] Primer 0.5 0.5 Sekunder 0.5 0.5

Injak naik Injak turun

0.5 1.5

Bilangan lilitan

Bilangan lilitan

Hubungan antara Ns dengan Np

Pemerhatian Bacaan ammeter Bacaan Voltmeter Vs>Vp Transformer adalah jenis injak naik Vs<Vp Ip=I1=1.5A Vp= V1=4.0V Transformer Is=I2=3.5A Vs=V2=1.5 V adalah jenis injak turun Kesimpulan

gegelung gegelung primer sekunder

Ip=I1=1.5A 10 25 Ns > Np Is=I2=0.5A

Vp= V1=4.0 V Vs=V2=8.5 V

25

10

Ns < Np

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 PERBINCANGAN : Untuk prosedur 4, bilangan lilitan pada gegelung sekunder, NS ialah 25 lilitan, manakala bilangan lilitan pada gegelung primer, NP ialah 10 lilitan. Apabila bilangan lilitan pada gegelung sekunder adalah lebih banyak berbanding dengan gegelung primer (NS > NP), maka jenis transformer ini dikenali sebagai transformer injak naik. Bacaan ammeter dan voltmeter pada prosedur 4 (transformer injak naik): IP = I1 = 1.5 A, VP = V1 = 4.0 V IS = I2 = 0.5 A, VS = V2 = 8.5 V Untuk prosedur 5, bilangan lilitan pada gegelung primer, NP ialah 25 lilitan, manakala bilangan lilitan pada gegelung sekunder, NS ialah 10 lilitan. Apabila bilangan lilitan pada gegelung primer adalah lebih banyak berbanding dengan gegelung sekunder (NP > NS), maka jenis transformer ini dikenali sebagai transformer injak turun. Bacaan ammeter dan voltmeter pada prosedur 5 (transformer injak turun): IP = I1 = 1.5 A, VP = V1 = 4.0 V IS = I2 = 3.5 A, VS = V2 = 1.5 V Berdasarkan kepada keputusan eksperimen, transformer jenis injak naik digunakan untuk menaikkan beza keupayaan. Bagi sebuah transformer injak naik, ia mempunyai bilangan lilitan gegelung sekunder yang lebih besar berbanding dengan bilangan lilitan pada gegelung primer. Arus pada gegelung primer ini adalah lebih besar jika dibandingkan dengan arus pada gegelung sekunder. Manakala bagi sebuah transformer injak turun, ia digunakan untuk menurunkan beza keupayaan. Transformer ini mempunyai bilangan lilitan pada gegelung primer yang lebih besar berbanding bilangan lilitan pada gegelung sekunder. Arus pada gegelung primer adalah lebih kecil daripada arus pada gegelung sekunder. Kebanyakan transformer dapat memindahkan kuasa elektrik dengan cekap dan hanya sedikit tenaga elektrik yang hilang dalam proses pemindahan. Bagi transformer yang 100% cekap:

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013

Kuasa yang dibekalkan kepada litar primer sekunder Vp x Ip = Vs x Is

= Kuasa digunakan dalam litar

Bagi sebuah transformer yang tidak 100% cekap , sebahagian tenaganya akan hilang dalam bentuk tenaga haba. Maka , kuasa input biasanya akan melebihi kuasa output. Prinsip kerja transformer ialah apabila arus ulang alik dimasukkan ke dalam gegelung primer sesuatu transformer, satu medan magnet yang berubah-ubah dihasilkan. Medan magnet ini ditumpukan dan dirangkaikan oleh teras besi lembut kepada gegelung sekunder.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 Soalan Penguasaan Pengetahuan dan Kemahiran : 1. Bagi transformer menaik, di litar manakah anda menjangka arus yang lebih besar. Untuk transformer injak naik, arus pada gegelung primer adalah lebih besar daripada daripada arus pada gegelung sekunder. 2. Bagaimana anda mengukur kuasa input dan kuasa output untuk transformer menaik. Kuasa input dan kuasa output transformer injak naik boleh diukur dengan : Kuasa input (gegelung primer), Pi = V p x V p Kuasa output (gegelung sekunder), Po = V s x V s Kuasa input = kuasa output Po = P i V s Is = V p Ip

3. Kira nisbah kuasa output kepada kuasa input. Apakah nama nisbah ini?

VS VP

NS NP

Voltan sekunder Voltan primer

Bilangan lilitan sekunder Bilangan lilitan primer

Nisbah bilangan lilitan.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013 4. Dalam transmisi elektrik, kehilangan kuasa dalam setiap kabel dikira dengan menggunakan formula, Kuasa hilang dalam setiap kabel = IR, dimana I adalah arus dan R adalah rintangan kabel. Bagaimana kehilangan kuasa boleh dikurangkan? Kehilangan kuasa boleh dikurangkan dengan : Menggunakan dawai kuprum yang lebih tebal supaya rintangan dawai kuprum lebih rendah. Menggunakan teras besi lembut yang mudah dimagnetkan dan dinyahmagnetkan. Lilitan gegelung primer dan gegelung sekunder dirapatkan supaya kebocoran fluks tidak berlaku Menggunakan teras besi yang berlapis dan ditebatkan dengan cat enamel untuk menghalang pengaliran arus pusar.

5. Jelaskan peranan transformer menaik dalam membantu mengurangkan kehilangan kuasa semasa penghantaran elektrik. Transformer injak naik berperanan dalam membantu untuk mengurangkan kehilangan kuasa semasa penghantaran elektrik. Semasa penghantaran elektrik, sebahagian tenaga elektrik akan hilang sebagai tenaga haba. Jadi, transformer injak naik akan digunakan untuk menaikkan nilai beza keupayaan supaya arus yang mengalir dalam kabel penghantaran adalah kecil dan mengurangkan kehilangan tenaga.

Laporan Amali 6 SCE Fizik Dalam Konteks Kehidupan Seharian 2013