g 2
v
2
2
g
P
2
1
z
2
z
(turus statik)
(turus tekanan)
(turus halaju)
1
2
GCT
GCH
piezometer
g 2
v
2
2
g 2
v
2
1
GCH
1
y
2
y
DATUM
1
z
2
z
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
2
afnizan@kuittho.edu.my
1.2 JENIS-JENIS ALIRAN
Dibahagi mengikut 2 kriterium:
a) Kriterium Masa
(i) Aliran Mantap (Steady Flow)
Ukurdalam air di satu tempat tidak berubah mengikut masa.
(ii) Aliran Tak Mantap (Unsteady Flow)
Ukurdalam air di satu tempat berubah mengikut masa.
b) Kriterium Ruang
(i) Aliran Seragam (Uniform Flow)
Ukurdalam air sama sepanjang saluran
(ii) Aliran Tak Seragam (Non-Uniform Flow)
Ukurdalam air berubah sepanjang saluran
(iii) Aliran Berubah Cepat (Rapidly Varied Flow)
Ukurdalam air berubah serta merta dalam jarak yang dekat.
Contohnya : Lompatan hidraulik)
(iv) Aliran Berubah Beransur (Gradually Varied Flow)
Ukurdalam air berubah beransur-ansur dalam jarak yang panjang.
Aliran mungkin (Gabungan kedua-dua kriterium):
(i) Mantap seragam
(ii) Mantap berubah cepat
Contoh: Lompatan hidraulik.
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
3
afnizan@kuittho.edu.my
(iii) Mantap berubah beransur
Berubah beransur-ansur tetapi sepanjang masa tetap.
(iv) Tak mantap berubah cepat
Ukurdalam air berubah mengikut masa.
(v) Tak mantap berubah beransur
y berubah beransur-ansur.
Rajah 1.2: Jenis-jenis aliran dalam saluran terbuka
Nota:
Aliran tak mantap seragam tidak wujud
Aliran Saluran Terbuka
Aliran Mantap Aliran Tak Mantap
Aliran Seragam Aliran Tak Seragam
Aliran Berubah Beransur Aliran Berubah Cepat
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
4
afnizan@kuittho.edu.my
1.3 KEADAAN ALIRAN (STATE OF FLOW)
- Dipengaruhi oleh tiga perkara:-
i) Daya inersia
ii) Daya kelikatan
iii) Daya graviti
1.3.1 Kesan Daya Inersia dan Daya Kelikatan
) (R ynolds Re . No
Kelikatan Daya
Inersia Daya
e
=
Iaitu:-
=
vR vR
R
e
(1.1)
Di mana:-
v = Halaju dalam turus (dalam saluran terbuka)
= Kelikatan dinamik
= Ketumpatan air (1000 g /cm
3
)
= Kelikatan kinematik
R = Jejari hidraulik
P
A
R =
Keadaan aliran:-
i) R
e
500 Aliran Laminar
- Aliran perlahan dan cetek
- Air larian permukaan di atas permukaan yang licin.
ii) R
e
12500 Aliran Turbulen / Gelora
- Aliran biasa dalam saluran terbuka.
iii) 500 < << < R
e
< << < 12500 Aliran Peralihan
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
5
afnizan@kuittho.edu.my
1.3.2 Kesan Daya Inersia dan Daya Graviti
) (F Froude . No
Graviti Daya
Inersia Daya
r
=
Formula F
r
:-
gD
v
F
r
= (1.2)
Dimana:-
v = Halaju
g = Graviti bumi (9.81 m/s
2
)
D = Ukurdalam hidraulik
T
A
D =
Keadaan aliran:-
i) F
r
= 1 Aliran Genting (Critical flow)
ii) F
r
< << < 1 Aliran Subgenting (Subcritical flow)
- Aliran Perlahan
iii) F
r
> >> > 1 Aliran Genting Lampau (Supercritical flow)
- Aliran Deras
1.4 BENTUK KERATAN SALURAN
Dua jenis saluran:-
i) Saluran Semulajadi
Rajah 1.3: Saluran semulajadi
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
6
afnizan@kuittho.edu.my
ii) Saluran Buatan
Rajah 1.4: Saluran buatan
iii) Saluran Prismatik
Saluran yang mempunyai bentuk keratan dan kecerunan yang sama sepanjang
saluran itu.
Selalunya saluran buatan.
1.5 UNSUR-UNSUR GEOMETRI SALURAN
y = Ukurdalam air (m)
T = Lebar permukaan air (m)
B = Lebar dasar saluran (m)
P = Keliling basah (m)
A = Luas air (m
2
)
R = Jejari hidraulik (m) iaitu: R = A/P
D = Ukurdalam hidraulik (m) iaitu: D = A/T
Lihat rajah:
Rajah 1.5: Unsur-unsur geometri saluran
T
B
P
y
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
7
afnizan@kuittho.edu.my
i) z = cerun tebing atau sisi saluran
Lihat rajah:
1 tegak : z ufuk
Rajah 1.6: Cerun tebing
ii) S
o
= Cerun dasar saluran (tiada unit)
S
o
= tan (1.3)
Rajah 1.7: Cerun dasar saluran
iii) Hubungan v dan Q
Q = AV (1.4)
Dimana:-
Q = Kadar alir (m
3
/s)
v = Halaju purata (m/s)
Jika cerun 45, z =1
(z sebelah kiri dan kanan sama)
1
z
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
8
afnizan@kuittho.edu.my
Menerbitkan formula saluran:
Rajah 1.8
Daripada Rajah 1.8:
T = Lebar permukaan air;
T = B + 2zy
A = Luas air;
A = Luas 1 + Luas 2 + Luas 3
A = ( )( ) ( )( ) | | ( )( )
(
\
|
+ +
(
\
|
y zy
2
1
y B y zy
2
1
A =
2
zy By +
P = Keliling basah;
( )
2 2
zy y L + =
2 2 2
y z y L + =
2 2
z 1 y L + =
2
z 1 y L + =
Oleh itu:
P = B + 2L
P = B + 2
2
z 1 y +
Nota:
Gunakan formula trapezoid untuk memperolehi unsur-unsur geometri bagi segiempat dan segitiga.
Untuk segiempat: z = 0
Untuk segitiga B = 0
B
y
z
1
1
z
L
1 3 2
WAN AFNIZAN BIN WAN MOHAMED HIDRAULIK
Jabatan Kejuruteraan Air & Persekitaran, FKAAS BFC 2073
9
afnizan@kuittho.edu.my
Secara ringkasnya:-
(Perlu dihafal)
Bentuk
A T P
T
y
B
By
B
B + 2y
T
1 1 y
z z
zy
2
2zy
2y
2
z 1 + ++ +
T
1 y
z
B
By + zy
2
B + 2zy
B + 2y
2
z 1 + ++ +
T
D y
8
D
2
( sin )
dalam radian
| || |
| || |
\ \\ \
| || |
2
sin D
atau
2 ) y D ( y
2
D
dalam radian
- CONTOH 1.1 -
- CONTOH 1.2 -