WANGSIT MATARAM
Gugur Gunung 2016
Ide dasar
Satu-satunya kerajaan yang masih berdiri dan memiliki otoritas dalam mengatur masyarakat sekitarnya adalah Ngayogyakarta
Hadiningrat. Sriwijaya memang memiliki pertahanan maritim yang kuat, Majapahit memang punya wilayah yang konon mencapai dataran
Kamboja, Thailand dan sebagian Filipina. Tapi nasib mereka sama, sama-sama murca. Kedaulatan Mataram mantap berdiri ketika suksesi oleh
Sutawijaya dengan Pangeran Benawa terhadap Arya Pengiri yang menjadi penguasa Pajang saat itu berhasil dilaksanakan. Namun usaha-usaha
suksesi yang dilakukan Sutawijaya tersebut tidak akan berhasil dilancarkan bila tanpa nasihat Ki Pamenahan, Ki Juru Martani dan Sunan
Kalijaga.
Mitos, jangka, dan siasat politis sangat mewarnai perjalanan sejarah Mataram Islam. Sampai saat ini masih lekat dipercaya masyarakat
tentang cerita mengenai air kelapa wasiat ghaib milik Ki Ageng Giring yang tak sengaja diminum Ki Pamenahan, pernikahan antara
Panembahan Senapati (Sutawijaya) dengan Kanjeng Ratu Kidul, usaha menagih alas Mentaok oleh Ki Pamenahan pada Sultan Hadiwijaya yang
dibantu oleh Sunan Kalijaga. Kemudian wasiat ramalan dari Sunan Giri Prapen kepada Sultan Hadiwijaya yang pernah mengatakan bahwa akan
ada penguasa baru dari Mataram yang akan menguasai seluruh Jawa, hingga pada akhirnya janji untuk memberikan alas Mentaok kepada Ki
Pamenahan terkesan tarik ulur karena rasa takut terhadap jangka yang dimaksudkan Sunan Giri Prapen. Tentu tak akan terlupa pula mengenai
siasat cerdik Ki Juru Martani ketika menghadapi kesaktian Arya Penangsang. Sekaligus taktik penaklukan yang dilakukan Panembahan Senapati
terhadap Ki Ageng Mangir Wanabaya masih jelas terbayang dalam ingatan sejarah bangsa.
Mataram berdiri atas dasar wahyu widayat, membicarakan tentang kelahirannya tapi belum pernah ada jangka yang mengatakan tentang
kehancuran Mataram. Sejarah berdirinya Mataram tentu seakan ingin berpesan kepada generasi penerus bahwa spirit tentang kedaulatan
Mataram harus tetap terjaga. Meskipun akhirnya pecah menjadi Yogyakarta dan Surakarta tapi tetap saja bingkai sejarah awal berdiri mereka
adalah Mataram. Spirit tentang memperjuangkan hak, spirit tentang menghargai alam makro dan mikro, spirit tentang kehidupan yang dapat
berjalan selaras meskipun didalam masyarakat yang majemuk. Yogyakarta sebagai penerus Mataram harus tetap teringat oleh masyarakatnya,
semangatnya harus ditularkan tidak hanya untuk masyarakat asli Yogyakarta, tapi masyarakat dari luar Yogya perlu kiranya tahu perjuangannya.
1|WANGSIT MATARAM
2|WANGSIT MATARAM
Musik
: Tegang
Trenyuh
Pemain
: Ki Pamenahan
Ki Juru Martani
Arya Mataram
Ki Penjawi
Sunan Kudus
Danang Sutawijaya
3|WANGSIT MATARAM
3.
D. Sutawijaya &
Ki Pamenahan
mendatangi Ki
Juru Martani dan
Ki Penjawi
Sunyi
Arya Penangsang
masuk dari kanan
panggung
menaiki kuda
Tegang Trenyuh
Adegan
Pertarungan antara dua pasukan
Inti Dialog
Ki Juru Martani :
Arya Penangsang kuwi gampang
kesumet geni. Danang, kowe sing bakal
ngadhepi Arya Penangsang. Mengko aku
karo ramamu sing manas-manasi
kupinge Arya Penangsang.
Arya Penangsang :
Aku ra usah nganggo Kyai Setan Kober
yen musuhku jebul kowe Danang
Sutawijaya.
D. Sutawijaya :
Kula suwun, panjenengan mboten
Ki Juru Martani dan Ki Ageng Pamenahan meneriaki nggadah pemanggih dhumateng kula
Arya Penangsang, bahwa dirinya pengecut dan tak
menawi kula menika tiyang ingkang
berani mengeluarkan keris Kyai Setan kober
gampang dipateni !
Arya Penangsang marah, ia mencabut kerisnya,
namun sayang, keris itu malah menyerang dirinya
sendiri. Hingga akhirnya Penangsang tewas di
pangkuan Danang Sutawijaya.
4|WANGSIT MATARAM
Ki Juru Martani :
Yen kowe ora ngetokake Kyai Setan
Kober, kowe bakal lebur musuh
keponakanku kuwi Penangsang !
Ket.
Pasukan jipang
lari karena
kalah. Salah satu
prajurit Jipang
kupingnya diiris
oleh Sutawijaya,
tanda tantang
duel
Danang
Sutawijaya, Ki
Penjawi, Ki Juru
Mertani, Ki
Ageng
Pamenahan dan
seluruh pasukan
Pajang out ke kiri
panggung
Trenyuh
Danang Sutawijaya :
Kangmas Arya Penangsang menika
taksih sederek kula rama ! Nanging
nalika kula adu kasekten kaliyan kang
Arya Penangsang kula malah mboten
adil !
Ki Penjawi :
Nakmas Sutawijaya, aja kok lebokke
urusan bab ati ana ing sajroning laku
mbela marang negara !
Ki Juru Mertani :
Danang Sutawijaya, kowe kuwi sing
bakal nggenggem wong Jawa, mula
ilangana welasmu nalika ngadhepi
mungsuh-mungsuhmu !
Ki Ageng Pamenahan :
Wis, saiki ayo padha bali menyang
Pajang, lapor marang Kanjeng Sultan
Hadiwijaya. Le, wis cukup anggonmu
sedhih. Ayo bali.
Danang Sutawijaya :
Lajeng pripun kaliyan mayit Kang Arya
Penangsang ?
Ki Ageng Pamenahan :
Aluwung becik ben dirumat karo wong
Jipang. Ayo bali !
5|WANGSIT MATARAM
Sunan Kudus,
Arya Mataram
dan Pasukan
Jipang masuk dari
kanan panggung
Trenyuh
(Tembang
Macapat
Pangkur
dilantunkan)
Lantunan
laillahaillah
diucapkan oleh
para pasukan
Jipang dipimpin
Sunan Kudus
Arya Mataram :
Tak suwun kowe kabeh, para pinarjurit
Jipang ngangkat pepundhenmu iki,
Kangmas Arya Penangsang !
Pasukan Jipang (serentak) :
Sendika dhawuh kanjeng !!!
Sunan Kudus :
Wis dadi pepesten Gusti. Adipati Jipang
Panolan, Arya Penangsang, dadi
kembange swarga. La illa ha illallah !
6|WANGSIT MATARAM
Sunan Kudus,
Arya Mataram
berada didepan
pasukan Jipang
yang
mengangkat
jasad Arya
Mataram ke kiri
panggung.
Musik
: Tenang
Pemain
: Ki Ageng Pamenahan
Danang Sutawijaya
Ki Ageng Pamenahan
No
In/Out
Suasana
1. Ki Ageng
Tenang
Pamenahan dan
Danang
Sutawijaya masuk
dari kanan
panggung,
bertamu ke rumah
Ki Juru Mertani
2. Ki Ageng
Tenang
Pamenahan dan
Danang
Sutawijaya pamit,
keluar ke kanan
panggung
7|WANGSIT MATARAM
Adegan
Ki Ageng Pamenahan menyampaikan maksud
kedatangannya yang meminta nasehat untuk
menagih Alas Mentaok pada Sultan Hadiwijaya
Inti Dialog
Ki Juru Mertani memberi saran agar Ki
Ageng Pamenahan meminta bantuan
Sunan Kalijaga, sebab Sunan Kalijaga
sendiri merupakan guru dari Sultan
Hadiwijaya saat bernama Jaka Tingkir
Ket.
: Pendapa Pajang
Musik
: Tenang
Pemain
: Sultan Hadiwijaya
Sunan Kalijaga
Ki Penjawi
No
In/Out
1. Sultan
Hadiwijaya
berdiskusi dengan
Sunan Kalijaga
dan Ki Penjawi
Suasana
Agung
Adegan
Sultan Hadiwijaya takut pada ramalan Sunan Giri
Prapen tentang kehancuran Pajang karena Mataram
Ki Penjawi berusaha memberikan solusi jalan tengan
supaya Pajang dan Mataram bisa akur.
Sunan Kalijaga bersikap bijak
Inti Dialog
Ki Penjawi :
Kepareng kula matur Kanjeng Sultan
Hadiwijaya. Menawi Alas Mentaok
mboten sios dipun paringaken
dhumateng Ki Ageng Pamenahan mboten
punapa-punapa, amergi taksih kathah
lamahipun Pajang ingkang saged
diparingaken.
Sultan Hadiwijaya :
Ki Penjawi, kula mboten saged cidra
marang sabda kula piyambek.
Tumindhak mekaten saged ngasoraken
derajat kula minangka Ratu.
Saestunipun Ki, kula taksih anggadah
rasa jirih, bilih punapa ingkang dipun
wasiataken kaliyan Sunan Giri Prapen
8|WANGSIT MATARAM
Ket.
9|WANGSIT MATARAM
Musik
: Humor
Mencekam
Mistis
Pemain
: Danang Sutawijaya
Jin Jalumampang
Macan 4 orang
Kera 4 orang
Sunan Kalijaga
No
In/Out
Suasana
1. Macan 4 orang
Mencekam
dan kera 4 orang
sedang bertengkar
di jalanan hutan
2. 5 orang pasukan
Humor
jin lelembut
menengahi
Adegan
Macan dan kera bertengkar.
10 | W A N G S I T M A T A R A M
Inti Dialog
Ket.
4.
Danang
Sutawijaya
berjalan di
setapak jalan
hutan
Danang
Sutawijaya
sampai di tengah
panggung, berdiri
bersilang dada
Mendadak
tegang
Tegang
Macan (Bersama) :
Sapa kowe ?! Marai panas wae, wis ra
doyan urip kowe kok mancik ana ing
Alas Mentaok.
Lelembut :
Sapa sejatine kowe ?!
D. Sutawijaya
Aku Danang Sutawijaya sing bakal
manggon ana ing Alas Mentaok !
5.
6.
Seluruh hewan
dan lelembut
keluar panggung
ke segala arah.
Sunan Kalijaga
masuk dari kiri
panggung
Mencekam
Mencekan
Sunan keluar
kebelakang
panggung
Mencekam
7.
8.
11 | W A N G S I T M A T A R A M
Jin Jalumampang :
Bocah kaya kowe arep manggon ana
ing Alas Mentaok ?! hahaha, ngimpimu
dhuwure kebangeten !!
Sunan Kalijaga :
Tirakato ana ing sisih segara Kidul.
Laku tapa, nggo ketemu Kanjeng Ratu
Kidul. Wallahualam.
: Samping laut
Senja hari
Musik
: Romantis
Damai
Pemain
: Danang Sutawijaya
Kanjeng Ratu Kidul
Ajudan Ratu Kidul 4 orang
No
In/Out
1. Ratu Kidul
menunggang
kuda, masuk dari
kiri panggung
diiringi para
ajudannya
Suasana
Mencekam
Adegan
Ratu Kidul menghampiri Danang Sutawijaya,
membangunkannya.
Danang Sutawijaya membuka mata dan merasa
langsung jatuh cinta pada Kanjeng Ratu Kidul.
Inti Dialog
Danang Sutawijaya :
Sembah kula dhumateng Kanjeng
Ratu.
Kanjeng Ratu :
Anggonmu tapa nganti ngudak segara,
angin gedhe ana ngendi-ngendi,
keratonku nganti obah. Apa karepmu
Danang Sutawijaya ?
Danang Sutawijaya :
Ratu sampun pirsa nama kula ? Kula
badhe nyuwun pitulunganipun Gusti
Allah lumantar saking Kanjeng Ratu.
12 | W A N G S I T M A T A R A M
Ket.
Ratu Kidul
memerintahkan
para ajudannya
kembali
Romantis
(Tembang
asmarandhana)
Kanjeng Ratu :
Kowe sing bakal dadi junjungane para
janma Jawa. Tak bantu apa sing dadi
kekarepanmu, nanging aku ana sarate.
Danang Sutawijaya :
Menawi angsal ngertos, punapa
Kanjeng Ratu saratipun ?
Kanjeng Ratu :
Dadia garwaku, lan anak-anakmu sing
dadi ratu penerusmu uga dadi garwaku.
Danang Sutawijaya :
Menawi mekaten, kula saguh Kanjeng
Ratu.
Kanjeng Ratu :
Yen ngana, melua aku. Palagan apa
wae sing kok lakoni, pasukanku bakal
ngewangi kowe. !
Danang Sutawijaya :
Matursembah nuwun Kanjeng Ratu !
3.
Danang
Sutawijaya dan
Kanjeng Ratu
keluar
Romantis
13 | W A N G S I T M A T A R A M
Musik
: Mencekam
Tegang
Pemain
: Sultan Hadiwijaya
Ki Ageng Pamenahan
Arya Mataram
Ki Juru Martani
Pangeran Benawa
Danang Sutawijaya
Ki Penjawi
Jin Jalumampang
Arya Pangiri
14 | W A N G S I T M A T A R A M
Suasana
Mencekam
Adegan
Sultan Hadiwijaya memerintahkan pasukan untuk
berhenti. Terjadi perseteruan di pihak Pajang, antara
Ki Penjawi, Arya Pangiri dan Pangeran Benawa.
Inti Dialog
Arya Pangiri :
Mesthinipun Alas Mentaok mboten sah
diparingaken kakang.
Arya Mataram :
Leres dimas Arya Pangiri. Menawi
mboten diparingaken, kula kaliyan
sederek prajurit mboten perlu ngelakoni
palagan.
Ki Penjawi :
Ingkang sampun kedadosan dipun
adepi mawon, mboten sae benten-benten
pemanggih nalika badhe perang !
Sultan Hadiwijaya :
Ora sah grunengan. Pada dedunga
marang Kuwasa, muga diparingi
keslametan !
2.
3.
Pihak Mataram
(non jin dan
lelembut)
berderap masuk
menyerang
Pajang
Para lelembut
Tegang
Tegang
mencekam
15 | W A N G S I T M A T A R A M
Ket.
Pasukan Pajang
keluar kembali.
Mencekam,
tegang
5.
Pajang akhirnya
keluar panggung
semua.
Sukacita
Linghing fade
out
Musik fade out
TAMAT
16 | W A N G S I T M A T A R A M