Rencanakan :
fc, fy, decking, tulangan,, d, d, d
Hitung :
Hitung :
Cc= 0,85.fc.b.a
a = .x
Hitung :
Hitung :
Kontrol kekuatan :
FINISH
Untuk mendapatkan nilai momen pada elemen balok,
digunakan bantuan Program SAP 2000 dengan nilai
sebagai berikut :
Output SAP ( Frame 543 )
Tumpuan 1=
0.9DL- 1,6Ex = 233.418.200 Nmm
Tumpuan 2=
0.9DL+ 1,6 Ex = 228.853.200 Nmm
Lapangan
1.2DL+1.6LL = 63.626.700 Nmm
0.9DL- 1,6
0.9DL- QxEx
228.853.200 Nmm
213100000 Nmm
0.9DL+ Qx
0.9DL+ 1,6 Ex
63.626.700Nmm
1,2 DL+ 1,6LL
Gambar 4.2.4 Nilai Momen Pada Balok Akibat Beban Rencana
Dalam perencanaan sebuah bangunan, elemen struktur
balok harus di design dalam kondisi under reinforced
(keruntuhan tarik). Kondisi dimana baja tulangan akan
mengalami leleh terlebih dahulu dibandingakan beton, pada
saat kapasitas maksimum balok terlampaui.
Dalam kenyataannya kondisi ini terlihat pada saat balok
menerima beban maksimum, akan terjadi deformasi/ perubahan
bentuk yang besar. Sehingga, diharapkan penghuni memiliki
kesempatan untuk menyelamatkan diri pada saat kapasitas
maksimum balok terlampaui.
Untuk mendapatkan kondisi ini
- x rencana harus lebih kecil dari pada xbalanced.
- pasang harus lebih kecil dari pada balanced.
Cc = 0,85 x fc x b x x Xrencana
= 0,85 x 25 x 350 x 0,85 x 80 = 505.750 N
1 X rencana
Mnc = Cc d
2
0,85 80
= 505.750 490.5
2
= 230.874.875 Nmm
Mns = Mn Mnc
= 291.772.750 230.874.875
= 60.897.875 Nmm
Mns 60.897.875
Cs = d d ' = =141.294,374 N
490.5 59.5
x d' 80 59.5
fs = 600 = 600
x 80
= 153,75 MPa
Jika tulangan tekan leleh : fs > fy ; dipakai fy
Jika tulangan tekan tidak leleh: fs < fy ; dipakai fs
Cs 141.294,374
As = =
fs ' 0,85 fc ' 153,75 0,85 25
= 1.066,373 mm2
As = Asc + Ass
Cc Cs
= +
fy fy
505.750 141.294,374
= +
400 400
= 1.617,611 mm2
Didapat Tulangan :
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1134,12
x
659.222 x 40.488.084
N
x
T (1984,71 400) 793.884 N
Cc+ Cs = T
659.222 x 40.488.084
6.321,876 x 793.884
x
6.321,876X2 134.662X 40.488.084 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 91 mm
X2= -70 mm ; jadi X pakai = X1 = 91mm.
Mn = Mn1 + Mn2
a
Mn1 = ( As. fy A' s. f ' s ) x d =
2
77,35
(1984,71 400 1134,12 207,6) x 467,4
2
= 238.300.602,6 Nmm
= 96.078.961,64 Nmm
Mn = Mn1+Mn2
= 238.300.602,6 Nmm + 96.078.961,64 Nmm
= 334.379.564,2 Nmm
b.Tumpuan Kanan
Mu = 228.853.200 Nmm
(Akibat 0.9DL+ Ex)
Mu 228.853.200
Mn = = 286.066.500
0,8
Nmm
600 600
Xb =
600 f y d = 600 400 490.5
= 294,3mm
Xmax < 0,75 x Xb
< 0,75 x 294.3mm = 220,725 mm
Xrencana = 80 mm
Cc = 0,85 x fc x b x x Xrencana
= 0,85 x 25 x 350 x 0,85 x 80 = 505.750 N
1 X rencana
Mnc = Cc d
2
0,85 80
= 505.750 490.5
2
= 230.874.875 Nmm
Mns = Mn Mnc
= 286.066.500 230.874.875
= 55.191.625 Nmm
Mns 55.191.625
Cs = d d' = =128.054,814 N
490.5 59.5
x d' 80 59.5
fs = 600 = 600
x 80
= 153,75 Mpa
Cs 128.054,814
As = =
fs ' 0,85 fc ' 153,75 0,85 25
= 966,451 mm2
As = Asc + Ass
Cc Cs
= +
fy fy
505.750 128.054,814
= +
400 400
= 1584,512 mm2
Didapat Tulangan :
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1134,12
x
659.222 x 40.488.084
N
x
Cc+ Cs = T
659.222 x 40.488.084
6.321,876 x 680.472
x
Didapat nilai X :
X1 = 81 mm
X2= -78 mm ; jadi X pakai = X1 = 81mm.
40mm
4D19mm
550mm d
6D19mm
35mm
y
350mm
Gambar 4.2.6 Penampang Balok Tumpuan Kanan
( B2 350 x 550 )
Mn = Mn1 + Mn2
a
Mn1 = ( As. fy A' s. f ' s ) x d
2
=
69
(1701,18 400 1134,12 159,259) x 472,5
2
= 218.921.678,1 Nmm
Mn = Mn1+Mn2
= 218.921.678,1 Nmm + 74.595.571,45 Nmm
= 293.517.249,6 Nmm
Cek kapasitas Momen
Mn > Mu
c. Lapangan
Mu = 63.626.700Nmm
(Akibat 1,2DL+1,6LL)
Mu 63.626.700
Mn = = = 79.533.375 Nmm
0,8 0,8
600 600
d = 490.5
Xb =
600 f y 600 400
= 294,3mm
Xmax < 0,75 x Xb
< 0,75 x 294.3mm = 220,725 mm
Xrencana = 75 mm
Cc = 0,85 x fc x b x x Xrencana
= 0,85 x 30 x 400 x 0,85 x 75 = 474.140,625 N
1 X rencana
Mnc = Cc d
2
0,85 75
= 474.140,62 490,5
2
= 217.452.744,1 Nmm
Mns = Mn Mnc
= 79.525.000 - 217.452.744,1
= -137.927.744,1 Nmm < 0, tidak perlu
tulangan tekan.
Sehingga untuk analisis selanjutnya digunakan
perhitungan tulangan tunggal.
Mn 79.533.375
Rn = = = 0.944
bd2 350 490,5 2
1 2 m Rn
perlu = 1 1
m fy
1 2 18,8 0,944
0,0024
= 1 1
18,8 400
Jika perlu min, maka perlu dinaikkan 30%, sehingga
pakai = 1,3 x 0,0024 = 0,003
perlu < min , maka dalam perhitungan selanjutnya
digunakan min .
As = min x b x d
= 0,0035 x 350 x 490,5 = 600,8625 mm2
As 600,8625
n = 2 =
0,25 d 0,25 3,14 19 2
= 2,12 buah 2 buah
1,4.bw.d
min As =
fy
1,4.350.489
= = 599,025 mm2
400
40mm
2D19mm
550mm
4D19mm
350mm
- Kemampuan penampang :
As pasang fy
a = '
0,85 f c b
1134,12 400
=
0,85 25 350
= 60,995 mm
Cc = 0,85 x fc x b x a
= 0,85 x 25 x 350 x 60,995 = 453.650,313 N
a
Mn = Cc ' d
2
60,995
= 453.650,313 490,5
2
= 208.680.278,1 Nmm
Mn > Mu
0.8 x 208.680.278,1 > 63.620.000
K2 (400/500) K2 (400/500)
A B B2 (350/550) A
76D19mm 24D19mm 6D19mm
A B
4D19mm 4D19mm 4D19mm
A B A
5600mm
6000mm
TARIK
40mm
2D19mm
550mm
4D19mm
63620100 Nmm
350mm 1.2DL+1.6LL
M(+) = 6362,67 kgm = 63.626.700 Nmm
Pada tumpuan A ;
Sesuai dengan Out put SAP2000, maka didapat nilai- nilai
Momen sbb;
M(+) = 96.148.000 Nmm
M(-) = 233.418.200 Nmm
As pasang fy
a = '
0,85 f c b
1984,71 400
=
0,85 25 350
= 106,741 mm
Cc = 0,85 x fc x b x a
= 0,85 x 25 x 350 x 106,741 = 793.886,188 N
a
Mn = Cc ' d
2
= 0.8
106,741
793.886,188 472,5
2
= 266.192.896,8 Nmm
As pasang fy
a = '
0,85 f c b
1134,12 400
=
0,85 25 350
= 60,995 mm
Cc = 0,85 x fc x b x a
= 0,85 x 25 x 350 x 60,995 = 453.650,313 N
a
Mn = Cc ' d
2
= 0.8
60,995
453.650,313 490,5
2
= 166.944.222,5 Nmm
Pada tumpuan B ;
Sesuai dengan Out put SAP2000, maka didapat nilai- nilai Momen
sbb;
M(+) = 97.186.700 Nmm
As pasang fy
a = '
0,85 f c b
1701,18 400
=
0,85 25 350
= 91,492 mm
Cc = 0,85 x fc x b x a
= 0,85 x 25 x 350 x 91,492 = 680.471,75 N
a
Mn = Cc ' d
2
91,492
= 0.8 680.471,75 472,5
2
= 232.315.233 Nmm
As pasang fy
a = '
0,85 f c b
1134,12 400
=
0,85 25 350
= 60,995 mm
Cc = 0,85 x fc x b x a
= 0,85 x 25 x 350 x 60,995 = 453.650,313 N
a
Mn = Cc ' d
2
= 0.8
60,995
453.650,313 490,5
2
= 166.944.222,5 Nmm
a
Mn1 = ( As.1,25 fy A' s. f ' s ) x d
2
Mn2 = ( A' s. f ' s ) x d d '
Mn = Mn1+Mn2
a. Tumpuan Kiri
Tulangan : As = 4D19mm = 1134,12 mm2
As = 7D19mm = 1984,71 mm2
5 283,53 59,5 2 283,53 113,5
d =
7 283,53
= 75 mm
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1984,71
x
( x 75) 600
(0,85 25) 1984,71
x
1.148.650,913 x 89.311.950
N
x
T (1134 ,12 400) 453.648 N
Cc+ Cs = T
Didapat nilai X :
X1 = 76 mm
X2= -92 mm ; jadi X pakai = X1 = 76 mm.
= (1984,71.7,948) x 490,5 75
= 6.555.572,428 Nmm.
Mn = Mn1+Mn2
= 259.169.785,8 Nmm.
b.Tumpuan Kanan
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1134,12
x
( x 59,5) 600
(0,85 25) 1134,12
x
656.371,95 x 51.035.400
N
x
T (1701,18 400) 680.472 N
Cc+ Cs = T
656.371,95 x 51.035.400
6.321,876 x 680.472
x
6.321,876X2 24.100,05X 40.488.084 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 81,9 mm
X2= -39 mm ; jadi X pakai = X1 = 82 mm.
Mn = Mn1+Mn2
= 364.320.757,9 Nmm
a. Tumpuan Kanan.
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1701,18
x
( x 77,5) 600
(0,85 25) 1701,18
x
984.544,75 x 132.692,04
N
x
T (1134 ,12 400) 453.648 N
Cc+ Cs = T
984.544,75 x 132.692,04
6.321,876 x 453.648
x
6.321,876X2 530.909,925 79.104.870 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 77,5 mm
X2= -92 mm ; jadi X pakai = X1 = 77,5 mm.
( fs =
( x d ' ) 600 (77,5 77,5) 600
f 's 0 Mpa 0,
x 77,5
menandakan tulangan 6D19mm tidak memikul momen dan
penampang berperilaku layaknya balok bertulangan tunggal
dengan Tulangan 4D19mm sebagai tulangan tarik )
a
Mn1 = ( As.1,25 fy A' s. f ' s ) x d
2
Mn1 =
66
(1134,12.1,25400 1701,18 .7,948) x 490,5
2
= 259.512.733,7 Nmm.
Mn = Mn1+Mn2
= 259.512.733,7 Nmm.+ 0
= 259.512.733,7 Nmm.
b.Tumpuan Kiri
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 1134,12
x
( x 59,5) 600
(0,85 25) 1134,12
x
656.371,95 x 40.488.084
N
x
T (1984,71 400) 793.884 N
Cc+ Cs = T
656.371,95 x 51.035.400
6.321,876 x 680.472
x
6.321,876X2 137.512,05 40.488.084 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 91mm
X2= -39 mm ; jadi X pakai = X1 =91 mm.
( x d ' ) 600 (91 59,5) 600
f 's 210,429 Mpa
x 91
a
Mn1 = ( As.1,25 fy A' s. f ' s ) x d
2
Mn1 =
77
(1984,71.1,25.400 1134,12.210) x 475
2
= 328.708.567,2 Nmm.
= 99.176.903,86 Nmm.
Mn = Mn1+Mn2
= 427.885.471 Nmm
Berat Total :
qu = 3.742,426 kg/m
Momen Gempa Kanan :
Mpr(+) = 24.631,867 kg.m
Mpr(-) = 35.326,489 kg.m
Momen Gempa Kiri :
Mpr(+) = 24.631,867 kg.m
Mpr(-) = 39.758,107 kg.m
( Mpr 1 + M pr2 ) qu x L
Vu=
L 2
Gambar 4.2.9 Gaya Geser Balok
Kontrol apakah Vc = 0
pasal 23.3(4(2)), gaya Vc=0 apabila ;
a. Gaya geser akibat gempa saja ( yaitu akibat Mpr ) > 0,5 total
geser ( akibat Mpr + beban gravitasi ).
Ag f 'c
b. Gaya aksial tekan <
20
Ag f 'c
Pu < .( OK )
20
Vn = Vs +Vc
fy d Av
S=
Vs
240 472,5 314,4
= =117,518 < d/4 (118mm)
303.383,480
303.383.480 100
Av= = 267,533 mm2
240 472,5
Maka akan digunakan luas tulangan geser 4 kaki 10mm
( Av=314,4 mm2 ) dengan jarak s = 100mm.
Control kuat geser nominal balok tidak boleh lebih besar dari Vs
max ( pasal 13.5(6(9)) )
Vu = 19.727,627 Kg
(b d f' c )
Vc=
6
(350 472,5 25 )
Vc= =137.812,5N=13.781,25Kg
6
Vu 19.727,627
Vs= Vc = 13.781,25 =12.522,253
0,75
Kg
fy d Av
S=
Vs
240 472,5 157
= =142,177 mm
125.222,530
LAPANGAN
GAMBAR 4.2.10 PENAMPANG
BALOK ( 350/550 )
Gambar 4.2.11 Detail Hoops Wilayah Gempa 5 & 6
b. Pemutusan Tulangan Balok.
Tulangan terpasang :
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 567
x
( x 59,5) 600
(0,85 25) 567
x
328.151,25 x 20.241.900
N
x
T (1134 ,12 400) 453.648 N
Cc+ Cs = T
328.151,25 x 20.241.900
6.321,876 x 453.648
x
6.321,876X2 125.496,75 20.241.900 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 67 mm
X2= -23 mm ; jadi X pakai = X1 = 67 mm.
= 17.137.554,23 Nmm.
Mn = Mn1+Mn2
= 243.540.745,4 Nmm.+ 17.137.554,23 Nmm.
Mx = -qx.1/2x+18.597,648x-Mpr
Tulangan terpasang :
( x d ' ) 600
Cs (0,85 25) 567
x
( x 59,5) 600
(0,85 25) 567
x
328.151,25 x 20.241.900
N
x
T (1134 ,12 400) 453.648 N
Cc+ Cs = T
328.151,25 x 20.241.900
6.321,876 x 453.648
x
6.321,876X2 125.496,75 20.241.900 = 0
Didapat nilai X :
X1 = 67 mm
X2= -23 mm ; jadi X pakai = X1 = 67 mm.
= 17.137.554,23 Nmm.
Mn = Mn1+Mn2
ld 9 fy
d b 10 f c c K tr
d b
Dimana nilai-nilai berikut diperoleh dari SNI 03-2847-2002,
Pasal 14.2.3;
= 1,0
= 1,0
= 0,8
= 1,0
Ktr =0
c1 = 40 + 12 + 19/2 = 61,5 mm
550 2 40 10 19
c2 = = 71,83mm
3 2
Ambil nilai c terkecil, 61,5 mm.
c K tr 61,5 0
3,237
db 19
ld 9 400 1 1 0,8 1
17,794
d b 10 25 3,237
ld = 17,794 x 19 = 338,091 mm
Vu= ( 12.274,968 x .q )
Vu= (12.274,968 1 x 2.258,1 ) = 10.016,868 Kg
2 / 3
157 240 467,357
25 550 467,357
100 6
260.203,606=N26.020,36 Kg
2 / 3
157 400 472,5
25 550 472,5
100 6
342.195 N = 34.219,5 Kg