LAPORAN KEGIYATAN ADAT ISTIADAT ING BANYUWANGI

KELAS 11(SEWELAS) MULTIMEDIA 2 SMK NEGERI 5 MALANG

TAHUN PELAJARAN 2017/2018

TRADISI ENDOG - ENDOGAN

DISUSUN OLEH :

ENRICO PRATAMA PUTRA (03)

DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL PEMERINTAHAN KOTA MALANG

SEKOLAH MENENGAH KEJURUAN NEGERI 5 MALANG
JL. IKAN PIRANHA ATAS KECAMATAN LOWOKWARU,MALANG
0341(478195) ; email : www.smkn5malang.sch.id
 PAMBUKA
A.LANDHESAN PANALITEN
Manusia urip neng macem-macem sigaran donya mbentuk bangsa-bangsa karo macem-macem bentuk
postur, karakter, adat, budaya, lan pandangan uripe sing beranekaragam padha karo karakteristik
lingkungan alam lan geografis enggon urip dekne kabeh. proses adaptasi manusia karo alam arep bayen
budaya lokal ing masyarakat.
Tradisi lan budaya lokal sak-werna iki entuk ditemoni pas masa awal sebare islam neng pulau jawa.
kontak kebudayaan watara para paneka sing kerep ampir neng wilayah panjungkat ing masa-masa awal
islam neng jawa marakake anane proses geret nggeret watara budaya lokal karo budaya jaba sing ora
arang ngasilke dinamika budaya masyarakat saenggon.
Luput siji daerah sing ngiloke hubungan watara tradisi islam lan lokal yaiku kabupaten banyuwangi sing
darbe tradisi muludan endog-endogan sing dianakne kanggo menandai kelairan nabi muhammad saw.
upacara iki yaiku upacara komunal lan sakanggonan gedhe warga melonane. ing zaman dhisit upacara iki
dianakne neng omah - omah warga masyarakat saiki dialihkan neng langgar utawa masjid bahkan ing
sakanggonan warga desa ngenekake neng lapangan bukak. upacara iki dipanggedheni karo kiai utawa
agul-agul agama.
Tradisi muludan endog-endogan ing masyarakat banyuwangi nduweni keunikan dhewe. keunikan iku
katon yekti saka macem-macem panganan upacara ritual sing dianakne karo dekne kabeh semenjak
mbiyen arepa sing saiki. neng ing upacara tradisi muludan sing dianakne, arep katon anane samubarang
sing dianggep sakral, suci utawa sacred, sing beda karo sing alami, empiris, utawa sing profan.

B.ANCAS PANALITEN
- Meruhi luwih ing babagan tradisi endog endogan
- Meruhi proses kedadeane tradisi Muludan Endog-Endogan ing Banyuwangi
- Kemempengan Kemempengan sing ana ing Tradisi Endog Endogan Banyuwangi
C.GUNA MAPANGATE PANALITEN
- Kanggo njembar wawasan babagan Tradisi Endog-Endogan
- Ngenalake Tradisi Endog-Endogan Banyuwangi
- Mahami kemempengan kemempengan Tradisi Endog-Endogan Banyuwangi
 WOSING ISI

Endog ing basa indonesia arti endhog. endhog iku direbus lan didokokake ing jojohan pring cilik sing
dihias karo kembang dluwang sing karan karo kembang endog. mengkone kembang endog arep
ditancapkan ing jodang, yaiku wit gedhang sing uga dihias karo dluwang werna-warni.

Tilik menyang kabupaten banyuwangi ing sasi rabiul awal penanggalan islam, ana siji tradisi unik lan
nggeret sing bisa dinikmati. tradisi iku kanggo ngelingi kelairan nabi muhammad saw sing tumiba ing
udhar 12 rabiul awal. masyarakat banyuwangi ngaranine tradisi muludan endog-endogan.

Tradisi endog-endogan dhewe ora mung dilakoke ing siji wilayah, nanging sebar neng 24 kecamatan neng
wilayah kabupaten banyuwangi, utama neng wilayah-wilayah sing dipanggoni suku using, suku asli
banyuwangi. bawa saka mushola cilik neng desa, masjid, sekolah, bahkan organisasi islam, kabehe
menggelar tradisi endog-endogan.

Biyasane ing siji jodang isine 27, 33 utawa 99 kembang endog. banjur jodang-jodang sing wis ditancap
kembang endog arep diarak keliling desa, bisa dipanggul utawa nggunakne becak uga diiringi karo abrag
musik tradisional kaya abrag musik patrol, abur, utawa rebana

Tata cara nindakake upacara adat :

1. Penghiasan Antiga (endog endogan)
Kemempengan mrada antiga dilakoke sadurung panganan prosesi kirab jodang ( hiasan wit gedhang ) lan
pamacan sholawat Nabi Muhammad SAW, manut ribut qushoyyi : endog ( antiga ) sing arep dihias
sadurunge neng rebus ( neng mangsak ) luwih-luwih mbiyen, anyar sakwise kuwi dihias karo werna-
warni kertas lan cet. cara mrada antiga iki padha karo selera masing-masing daerah, ana sing nggunakne
kertas klobot, kertas lenga, bungkus plastik, welat ( sembilu ) pring, tali rafia sing dilembutake, gelas
banyu mineral lan liya - liya.
Sakwise kuwi antiga sing uwis tutug dihias diikatkan utawa dijojohake ing batang pring sing neng potong
- potong seukuran 30 cm, supaya ketok luwih nggeret batang wit pring iki uga dihias karo aneka ragam
werna disesuikan karo werna antiga sing wis dihias.
Isih manut ribut, saben keluarga biyasane nggawe kembang endhog (kembang antiga) saakeh anggotanya
utawa luwih sing kegawe saka antiga rebus sing dijojoh karo bilah pring garing sadawa loro hasta sing
ujungnya dihiasi kembang kertas. manut ahmad, kembang antiga iki melambangkan zaman jahiliyah,
zaman sadurung nabi muhammad lair (sing ditunjukake karo bilah pring garing). kelairan nabi
muhammad (sing disimbolisasikan karo antiga) dadi titik penting owah-owahan kuripan sing dadi luwih
becik (dilambangkan karo kembang kertas). keri hiasan kembang endhog iki ora lagi mung arupa
kembang kertas, nanging sakebake tergantung ing kebebasan lan kreatifitas masyarakat. bisa bentuk
barong, ula naga, kapal abur, lan liya-liya.
2. Panggawen Jodang
Rangkaian kemempengan sakwise penghiasan antiga yaiku panggawen jodang ( wit gedhang sing wis
dihias ), bebasan jodang ngrupakne bebasan khusus sing digunakne masyarakat banyuwangi ing
ngaranekne wit gedhang sing dihias rupa warni kanggo menancapkan hiasan endog - endogan sing wis
diikatkan ing batang - batang pring.
pemilihan wit gedhang kanggo neng gawe jodang kajaba luwih gampang kanggo menancapkan endog -
endogan, ana aji filosofi sing terkandung diwalike. manut kh. mashum syafii, wit gedhang kuwi ora arep
mati sadurung ngasilke buah, senadyan wit gedhang kuwi dipotong, dheweke arep tuwuh lagi tekan
ngasilke buah gedhang sing ranum. jarwane wit gedhang kuwi arep mati yen uwis ngewehake guna
kanggo sing liya. piwulang sing isa dijupuk karo masyarakat banyuwangi saka jodang gedhang iki yaiku :
wit gedhang arep mati yen uwis ngewehake jasa karo ikhlas marang sing liya, mula saka kuwi awake
dhewe sabagai manusia isa ngewehake guna kanggo awak awake dhewe, keluarga awake dhewe lan
manusia kabehe. perkara iki padha karo hadits Nabi Muhammad SAW : khairun apes anfauhum linnas (
sabecik-becike manusia yaiku sing guna kanggo sing liya ).
3. Kirab Jodang Endog-Endogan
Bener ing subuh 12 rabiul awal kabeh warga nggawa kembang endhog sing didokokake neng dhuwur
ancak (pelepah godhong gedhang dibentuk segi papat kanggo ajang sego lan jajanan) menuju masjid.
tekan neng masjid, kembang endhog banjur ditancap-tancapkan neng jodang ( batang wit gedhang sing
wis dihias becik ) lan didokokake berjajar neng serambi masjid. siji batang wit gedhang sabisa
mbokmenawa isine kembang endhog ing cacah ganjil; 27, 33, utawa 99 sing nduweni jarwa-jarwa tertentu
ing tradisi keislaman.
Sakwise kuwi, kabeh warga wis klumpuk neng masjid, dekne kabeh beramai-ramai mengusung batang-
batang wit gedhang sing wis dandan kuwi keliling kampong ( arak-arakan / kirab ). kahanan ramai banget
merga dudu wae saben warga terlibat ing arak-arakan kuwi, ngliyakne kabeh musik tradisional sing dipek
ngiringane. sakwise kabeh ratan desa keliwatan, arak-arakan ulih menuju masjid lan kabeh batang wit
gedhang kuwi didokokake lagi berjajar neng serambi masjid.
Kemempengan kirab endog-endogan biyasa dibebasanke karo masyarakat banyuwangi karo arak-arakan,
kemempengan iki dianakne sakwise kabeh jodang saka macem-macem rt, rw, kelurahan, instansi, ormas,
okp, paguyuban-paguyuban lan liya-liya uwis diklumpukake neng ngarep serambi masjid jami utawa
neng ngarep halaman pemkab.
4. Pamacan Sholawat Nabi
Pamacan shalawat nabi dianakne sakwise arak-arakan ( kirab ) jodang endog-endogan bubar dianakne,
kabeh warga lumebu menyang masjid nglakoni pamacan kitab barzanji singbiyasa karan karo serakalan.

Serakalan asale saka tembungasroqol, yaiku kliru siji tembung pambukak bait syair ing kitab barzanji.
serakalan langsung sacara kompetitif-bersautan bak ngadu parikan. warga sing teka berkelompok manut
RT utawa mushalla, yen siji kelompok nglakoke pamacan, kelompok sing liya krungokake karo jaga-jaga
njupuk alih mbacutake.
5. Panganggonan Endog-Endogan
Rangkaian paling keri saka prosesi panganan muludan endog-endogan yaiku : panganggonan endog
(endhog ), kemempengan iki paling dimengko karo masyarakat, amarga dekne kabeh mitaya i arep anane
barakah ( aji mundhak ) ing endog / endhog sing wis dihias lan kawacakne shalawat Nabi.
Eara panganggone diutamakne kanggo dekne kabeh sing melu sholawatan neng omah, masjid utawa
musholla. kanggo dekne kabeh sing mung melu arak-arakan / kirab nanging ora melu shalawatan kudu
sranta nganti genten mbisakne endog-endogan.
6. Lomba Panulisan Riwayat Nabi
luput siji kemempengan sing dianakne karo masyarakat banyuwangi ing saben elingan maulid nabi yaiku
menyelenggarakan lomba panulisan riwayat nabi beserta puji-pujian kanggo nabi karo basa sing sabecik
mbokmenawa. kabeh ngulama lan sastrawan disuruh kanggo mengikuti kompetisi iku. pamenang sing
dadi juara pisan yaiku syaikh ja`far al-barzanji. karyane sing dikenal dadi kitab barzanji tekan saiki kerep
kawaca masyarakat neng desa-desa ing saben elingan Maulid Nabi.
Barzanji tutur babagan kuripan muhammad, mencakup silsilah turune, masa kanak-kanak, remaja,
pemuda, nganti diangkat dadi rasul. karya kuwi uga mengisahkan sifat-sifat mulia sing dipek nabi
muhammad, uga macem-macem kadadean kanggo didadekne teladan umat manusia. jeneng barzanji
dijupuk saka jeneng pengarang naskah iku yakni syekh jafar al-barzanji bin husin bin abdul karim.
barzanji asale saka jeneng siji enggon neng kurdistan, barzinj. karya tulis iku sabenere berjudul iqd al-
jawahir (artine kalung mata) sing disusun kanggo ningkatake kedemenan tumeka nabi muhammad saw.
nanging banjur luwih kenal karo jeneng panulise.amarga dekne kabeh
mitaya i arep anane barakah ( aji mundhak ) ing endog / endhog sing wis dihias lan kawacakne shalawat
nabi.cara panganggone diutamakne kanggo dekne kabeh sing melu sholawatan neng omah, masjid utawa
musholla.kanggo dekne kabeh sing mung melu arak-arakan / kirab nanging ora melu shalawatan kudu
sranta nganti genten mbisakne endog-endogan.
7. Lomba Dzikir Maulid
Dzikir Maulid ngrupakne wacan sholawat nabi sing khas neng waca pas dianakne muludan endog-
endogan, kemempengan iki biyasane dimeloni karo kabeh masyarakat sing kanggo ing beberapa jamiyah
shalawat ( organisasi shalawat ) sing sebar neng beberapa kecamatan neng kabupaten banyuwangi,
pamumpang lombang dzikir mauled arep ngentukake tropi nggenti sing dicawiske karo pamerentah
kabupaten banyuwangi. kapeneran mantan bupati banyuwangi ir. h. syamsul hadi ngrupakne salah
sawong wakil pangarep ikatan seni hadrah republiK Indonesia ( ishari ) cabang Banyuwangi.
 DUDUTAN LAN PANYARUWE
A. DUDUTAN
1. Proses edadeane tradisi muludan endog-endogan neng banyuwangi watara liya : neng kalangan
komunitas osing banyuwangi, ritual endhog-endhogan wis suwe dianakne lan wis dadi tradisi; ora ana
data tulis arepa crita lisan sing resmi nggamblangna kapan tradisi iki dianyak. sumber-sumber lisan sing
wariske nganti saiki ngarani menawa panggaen endog endogan, ngrupakne kreasi anyar sing digawekne
kira-kira sakwise dadine kekuwasan kerajan blambangan karo pangarah kanggo meramaikan saben
elingan dina lair Nabi Muhammad Saw.
2. Faktor-faktor sing melatarbelakangi tradisi muludan endog-endogan tetep dilestarekne masyarakat
Banyuwangi, watara liya : pisan, nganggo dasar hadits ; man adzdzoma maulidi kuntu syafian yaumal
qiyamah. yen diartekne sacara ora bener mula sapa wae sing ngelingi kelairan Nabi Muhammad
senadyan ora nglakoke sholat lan panggawe keseharian ora ngiloke ajaran islam arep mbisakne syafaat
Rasulullah SAW. kapindho, njedul pangrasa bangga lan seneng (aji-aji kenikmatan dhewe) merga awake
bisa merayakan muludan endog-endogan lan ketelu yaiku pengen mbisakne barokah (ziyadatul khoir)
utawa ana mundhakan aji positif sing diwenehna karo Allah SWT.
3. Kemempengan-kemempengan tradisi muludan endog-endogan, watara liya : penghiasan endhog (
endog endogan ), panggaen jodang, kirab jodang endog-endogan, pamacan sholawat nabi,
panganggonan endog-endogan, lomba panulisan riwayat nabi lan lomba dzikir maulid

B. PANYARUWE
1. Warga sekitar kudu bisa njaga keresikan lingkungane.
2. Kabeh warga klebu remaja remaja melu memeriahkan adat istiadate.
3. Warga kudu bisa njaga lan nglestarekne adat istiadate.