F. Langkah-Langkah Pembelajaran
Pertemuan I
Pertemuan 2
Pertemuan 3
Pertemuan 4
Keterangan :
Skala penilaian sikap dibuat dengan rentang antara 1 s.d 5.
1 = sangat kurang.
2 = kurang konsisten.
3 = mulai konsisten.
4 = konsisten, dan
5 = selalu konsisten.
b. Penilaian Pengetahuan
1. Teknik : Identifikasi
2. Bentuk : LKS
3. Instrumen :
Cermatilah paragraf beraksara Jawa yang mengdung sandhangan mandaswara.
1. Sasampunipun maos paragraf aksara Jawa temtokake sandhangan mandaswara
kang ana ing sajroning paragraf!
2. Gawea tuladha paragraf kanthi nggunakake aksara Jawa kang ngemot sandhangan
mandaswara!
c. Penilaian Keterampilan
1. Teknik : Kinerja
2. Bentuk : Praktik dan tes tulis ketrampilan
3. Instrumen :
Wacanen paragraf aksara Jawa kang ko gawe!
LAMPIRAN I MATERI
Mandaswara yaiku swara manda-manda antarane vokal loro ning dudu diftong (y & w)
Tuladhane : gua = guw
gawea = g[wy
mlakua = mLkuw
Sandhangan mandaswara ana 3 =
1. –ng = =
2. –r = /
3. –h = h
LAMPIRAN II
Ing piwulangan iki siswa bakal maca lan nulis wacana perangane rong pada kanthi
nggunakake aksara Jawa kang ngemot sandhangan mandaswara.
Kunci Jawaban.
Wanci lingsir kilen Pandhawa sami aningali mengsah dhateng ratanipun Karna sampun
dumugi tengahing peperangan, anglancangi balanipun. Bala Kurawa sami anututi manengah.
Prabu Kresna enggal dhawuh dhateng Arjuna, kapurih enggal nitih rata amethukaken
peranganipun Karna. Lajeng Raden Arjuna enggal nitih rata ingkang ngusiri Prabu Kresna.
2. Gawea wacana kanthi tema omah adat Jawa nggunakake aksara Jawa kang ngemot
sandhangan mandaswara rong paragraf wae!
LAMPIRAN III
MEDIA AJAR
Wanci lingsir kilen Pandhawa sami aningali mengsah dhateng ratanipun Karna sampun
dumugi tengahing peperangan, anglancangi balanipun. Bala Kurawa sami anututi manengah.
Prabu Kresna enggal dhawuh dhateng Arjuna, kapurih enggal nitih rata amethukaken
peranganipun Karna. Lajeng Raden Arjuna enggal nitih rata ingkang ngusiri Prabu Kresna. Bala
Pandhawa sarta Bala Kurawa sami nyuraki saking katebihan kemawon. Wondene ingkang perang
namung senapatinipun kemawon, sami satunggal, inggih punika dipunwastani “Perang Karna
Tandhing”. Mila dipunwastani makaten, den warnanipun kembar kaliyan raden Janaka. Sami
bagusipun, kendel sarta kekiyatanipun inggih sami, tuwin kasektianipun. Dhasar sedherekipun
piyambak tunggal ibu sanes bapa. Amung pasemonipun ingkang benten Prabu Karna semu ladak,
Raden Janaka semu luruh sami gadhah jemparing peparinganipun dewa. Prabu Karna
jemparinganipun nami Wijayadanu. Raden Janaka utawa Dananjaya jemparingipun wonten kalih
ingkang satunggal nami Sarotama dene satunggalipun nami Pasopati.
Wondene ingkang dados kusiripun inggih sami Ratu Ageng, Prabu Salya saha Prabu Kresna.
Mila para dewa sarta para widadari saha Pandhawa sarta Kurawa sami aningali perangipun satriya
kekalih suwaunipun nggadhah panegman yen pejaha salah satunggal mboten badhe dipuntingali.
Karna kaliyan Arjuna lajeng sami ngagem kasekten. Ratunipun sami ubeng-ubengan sami lepas
linepasan jemparing. Prabu Karna amenthang gendhewa sarta anginceng jemparinganipun. Nunten
kasaru wonten sawer dhateng ngarsanipun cumlorot saking ngawang-ngawang anggenipun
anglangkupi saged wicanten kados tiyang anama “Ardawalika”. Ingkang matur dhateng Karna “yen
badhe males ukum dhateng Arjuna”, Karna lajeng amangsuli : sakarepmu ing kana anggonmu arep
mateni si Janaka aku ora nyebut marang kowe!
Raden Janaka enggal nyadhak jemapring lajeng kalepasaken sawer aradwalika kenging lajeng
dhawah wonten siti. Prabu Karna anggenipun nginceng jemparin wau dipunangkah jangganipun
Raden Janaka. Prabu Salya sumerep yen pangincenganipun Prabu Karna badhe nemahi bilahi lajeng
gonjing Janaka mila nunten talinipun kapaldipun tarik, ratanipun kepara radi menginggil kenging
makuthanipun Raden Janaka.
Karna sanget ing getunipun dene Raden Janaka boten kenging jangganipun sebab
punika dipundamel kusiripun. Prabu Karna nunten nyandhak jemparinganipun Wijayadanu
sarta kawawas ingkang dipun angkah ucukipun jemparing ngengingi gulunipun Raden Arjuna
ngantos tatas. Raden Karna, lajeng tatas sukunipun sadaya. Kalih-kalihipun sami amawas
jemparing Pasopati sarta jemparing Wijayadanu nangin karumiyin rden Prabu Kresna
jangganipun dhawah ing rata. Bala Pandhawa sorak gumuruh Kurawa sami mundur amargi
kasaput ing dalu.
(AMPUN KATHAH KATHAH NGGIH!!!!!)
LAMPIRAN IV
Teknik
No. KD Materi Indikator Instrumen
Penilaian
3.1 Mengidentifikasi 1. Sandhangan 1.Menemuka Baca dan 1. Ing
. kaidah penulisan Mandaswara Tulis piwulangan iki
aksara Jawa n isi pokok siswa bakal bisa
dalam 2 (dua) yang nemtokake
paragraf sandhangan
yang terkandung mandaswara kang
menggunakan dalam dua ana ing wacana
sandhangan aksara Jawa.
paragraf 2. Weneha
mandaswara.
na garis
aksara Jawa. ngisor ing
2.Mampu sandhang
berdikusi an
mandasw
kaidah ara kang
membaca ana ing
wacana!
aksara Jawa
dalam dua
paragraph
yang
menggunakan
sandhangan
mandaswa
Keterangan :
1. Bisa menulis paragraf beraksara Jawa yang memuat sandhangan mandaswara.
= Nilai 4
2. Bisa membaca paragraf beraksara Jawa yang memuat sandhangan mandaswara.
= Nilai 3
3. Bisa mengidentifikasi paragraf beraksara Jawa yang memuat sandhangan
mandaswara. = Nilai 2
4. Bisa menyebutkan sandhangan mandaswara = Nilai 1
5. Tidak bisa menyebutkan sandhangan mandaswara = Nilai 0
Pedoman Peskoran: