AA : “SAMPURASUN”
NENG : “RAMPES”
NENG : “Assalamualaykum”
AA : “Walaykum sallam”
Dialog part #1
(Ya, benar)
• NENG : “Ouh leres, perkenalkeun/ nepangkeun bu abdi (/ sim kuring ) IIS ti ITB sareng ieu rerencangan
abdi.”
• NENG : “Janten kanggo 5 dinten kapayun abdi sareng sadayana bade ngiring mondok di bumi IBU”
(Jadi untuk 5 hari kedepan saya dan semuanya mau ikut tinggal di rumah ibu)
• AA : Eh ibu, anu aya hatur nuhun atos ngengingkeun abdi sareng sadayana tiasa mondok dibumi ibu
(Eh ibu, yang ada terima kasih sudah memperbolehkan saya dan semuanya bisa tinggal di
bumi ibu)
• I’Kokok : Teu nanaon neng, anu aya ibu bungah kumargi aya tamu
(Tidak apa- apa neng, yang ada ibu bahagia soalnya ada tamu
• AA : Ibu ieu aya sembako kanggo ibu sakeluarga, sareng aya oge tuangeun kanggo 5 dinten kapayun
(Ibu ini ada sembako untuk ibu sekeluarga, sama ada juga makanan untuk 5 hari kedepan
(Terima Kasih)
• I’Kokom : Ngajait, masak. Upami bapa mah ngebon. Murangkalih ibu sakola sareng damel
(Menjahit, masak. Kalau bapa berkebun. Anak ibu sekolah sama kerja)
• I’Kokom : 2 neng,
(2 neng)
• I’Kokom : Anu istri sakola, anu pameget atos damel teras nikah
• I’Kokom : Sakola di SD Muncang sareng anu ageung mah janten buruh pabrik
(Anaknya datang)
• Rosalinda : Muhun A
(Ya A)
• Rosalinda : 2 teh
• Rosalinda : 8 taun
(8 taun)
• AA : “Kumaha damang??,”
(Bagaimana sehat??)
(Ya, sehat)
• AA : “Yuk sadayana ibu- ibu sareng bapa- bapa kempel dilapangan, acarana bade dikawitan”
(Yuk semuanya ibu- ibu dan bapa- bapa kumpul dilapangan, acaranya mau di mulai)
• NENG : “Janten acara dinten ayeuna nyaeta palatihan mini kompos, mayet sareng recycle ”
(Jadi acara hari ini/sekarang yaitu pelatihan mini kompos, mayet dan recycle)
• AA :” Janten ibu-ibu acara eta teh nyaeta ngalatih ibu sareng bapa kanggo ngadamel kompos dibumi masing-
masing”.
(Jadi ibu- ibu acara ini yaitu melatih ibu sama bapa untuk membuat kompos di rumah masing- masing)
• NENG : “Muhun leres pisan ibu bapa, janten didieu teh dipasihan contohna kedah kumaha ngadamelna “
(Ya benar sekali ibu bapa, jadi disini dikasih contoh harus gimana membuatnya )
• Neng: “Upami recycle mah nyaeta ngalatih ibu- ibu kanggo mendaur ulang atanapi ngagunakeun deui barang-
barang anu tos teu dianggo misalna bungkus kopi, aqua sareng anu sanesna”
(Kalau recycle yaitu melatih ibu-ibu untuk mendaur ulang atau menggunakan kembali barang- barang yang sudah tidak
digunakan misalnya kemasan kopi, aqua dan yang lainnya)
(Ya, yuk bareng- bareng ibu- ibu membawa barang- barang yang sudah tidak terpakai )
Dialog Part #4
• AA : “Ayi- ayi anu karasep sareng gareulis, yuk ka lapangan kanggo ngiringan lomba”
(Adik- adik yang ganteng dan cantik, yuk ke lapangan untuk ikutan lomba)
• NENG : “Teteh anu ngajawabnya, janten engke sampahna dibagi- bagi, aya anu dilebetkeun ka wadah anu isina
organik sapertos sayur-sayuran, tanaman teras aya oge anu anorganik sapertos bungkus mie, jajanan dll “
(Teteh yang menjawab ya, jadi nanti sampahnya dibagi- bagi , ada yang dimasukkan ke wadah yang isinya
organik seperti sayur- sayuran, tanaman terus ada juga yang anorganik seperti kemasan mie, jajanan dll )
• AA : “Eh, ayi- ayi salain lomba aya oge diajar sasarengan, anu ngajarna teteh sareng akang anu didieu. “
(Eh, adik- adik selain lomba ada juga belajar bareng, yang ngajarnya teteh sama akang yang disini)
• Titin :” Wah rame, tabuh sabaraha kang diajarna?, kumargi Titin sakola dugi tabuh 4”
(Wah rame, jam berapa kang belajarna?, karena Titin sekolah sampai jam 4)
• Roni: “Yuk barudak ka lapangan anu teu sakola dinten ayeuna, anu sakola engke nyusulnya”
(Yuk anak anak ke lapangan yang tidak sekolah hari ini, yang sekolah nanti nyusul ya)
• Barudak : “Yuuuuuk, “
(Yuuuuuk,)
• AA : “Alhamdulillah, dinten ayeuna bade aya perlombaan kanggo ibu- ibu, bapa- bapa sareng murangkalih ”
(Alhamdulillah, hari ini akan ada perlombaan untuk ibu- ibu, bapa- bapa dan anak- anak)
• NENG : “Muhun leres pisan A, kan kamari atos kerja bakti sasarengan ayeuna lomba”
(Ya benar sekali A, kemarin sudah kerja bakti bareng- bareng sekarang lomba)
• Ibu- ibu : “Lombana naon wae Neng?”
• AA : “Janten kanggo ibu- ibu aya lomba masak, kanggo bapa- bapa sareng murangkalih lomba 17an”
(Jadi untuk ibu- ibu ada lomba masak, untuk bapa- bapa dan anak- anak lomba 17an)
• NENG : “Kanggo ibu- ibu pesertana tiluan pertim ditambih mahasiswi dua janten limaan pertimna ”
(Jadi ibu- ibu pesertanya 3an petim, ditambah mahasiswi 2 jadi 5an pertimnya)
(Siap)
• NENG : “Janten engke upami atos rengse lombana, masakanna di tuang sasarengan ”
(Jadi nanti kalau sudah selesai lombanya, masakannya di makan bareng- bareng)
Semuanya : “Hayuuuuuu “
Penting !
Pengucapan É, E, dan EU
É : témpé, Rancaékék, pélét, hésé, tétéh, Palémbang, motor bébék, céngék, pépés ikan, kasép, korék api,
héhéhéhé
E : Sumedang, pedang, gelas, Jember, kebon, ganteng, Semarang, balsem
EU : Leuwipanjang, Cibeureum, heureuy, geulis, hideung, beuteung,
beuheung, beungeut, seuneu
Dalam percakapan bahasa Sunda sehari-hari dikenal penggunaan undak usuk basa atau lebih dikenal
dengan naik-turunya penggunaan ragam kata yang dipakai. Hal ini berhubungan dengan konteks situasi
percakapan yang kita hadapi. Bicara dengan orang tua atau baru dikenal biasanya menggunakan bahasa halus.
Berbicara dengan orang yang seumuran atau biasa sudah bertemu bisa menggunakan bahasa sedang. Adapun
bicara dengan orang yang umurnya di bawah kita, sudah sangat kenal, atau sedang marah biasanya
menggunakan bahasa kasar. Konteks percakapan juga disesuaikan dalam situasi ragam formal atau nonformal.
Kata Ganti
Berikut ini kata ganti dalam bahasa Sunda secara lebih lengkap sesuai dengan ragam bahasa/situasi:
Orang Ke-1:
Tunggal: Jamak:
- sim kuring (halus, resmi) - sim kuring sadayana (halus, resmi)
- abdi (halus, tak resmi) - abdi sadayana (halus, tak resmi)
- kuring / déwék / urang (biasa/sesama) - kuring saréréa (biasa/sesama)
- aing (kasar)
Orang Ke-2
Tunggal Jamak
- Bapa / ibu (sapaan/dianggap saudara) – (halus, - aranjeun (halus)
orang yang dihormati - maranéh (biasa/sesama)
- anjeun (lemes, sesama) - hidep saréréa (halus, ke usia yang lebih rendah
- manéh / silaing (biasa/sesama) dari kita)
- sia (kasar)
Orang Ke-3
Tunggal Jamak
- anjeunna (halus) - aranjeunna (halus)
- manéhna (biasa/sesama) - maranéhna (biasa/sesama)
Kata Kerja
- "Abdi moal waka lebet ka bumi, badé balanja heula ka warung," ceuk Bu Imas ka Bu Sri.
(Saya tidak akan masuk rumah, mau belanja dulu ke warung," kata Bu Imas kepada Bu Sri.
- "Ku margi Bu Titin henteu lebet ngawulang dinten ieu, barudak dipasihan tugas," ceuk Pa
Iwan ka Bu Nita.
(Karena Bu Titin tidak masuk ngajar hari ini, nanti anak-anak diberi tugas," kata Pak Iwan kepada Bu Nita)
- "Saur Bu Nunung, Ibu téh teu acan uninga rupi pun adi abdi, leres éta téh Bu?"
(Kata Bu Nunung, Ibu belum tahu wajah adik saya, betul itu Bu?"
Keterangan:
BK = Bahasa Kasar
BS = Bahasa sedeng/sedang
BL = Bahasa lemes/halus
Kata Sifat
Baik : damang,sae(untuk Berat : beurat Berani : wani
menjawab kabar) Dekat : caket /deukeut Sulit /susah : sesah/hese
Bagus : sae,alus (untuk Kiri : kenca Mudah :
barang) Kanan : katuhu gampil/babari/gampang
Rusak : ruksak Panjang : panjang Bersih : bersih
Baru : anyar Pendek : peundek/pondok Kotor : kotor/ledok
Bekas : tilas/kurut Dingin : tiris Malas : males
Besar : ageung/gede Panas : panas Rajin : rajin
Kecil : alit/leutik Gemuk : gendut/bureuteu Jujur : jujur
Naik : naek Kurus : begang Bohong : bohong
Turun :turun Manis : amis Kaya : beunghar
Tinggi : luhur/naek (untuk Pahit : pait Miskin : miskin
harga) Tenang : tenang Cantik : geulis
Pendek : peundek Ribut : raribut Cakep /ganteng : kasep
Betul : bener Berisik : gandeng/garandeng Jelek : butut
Salah : salah Murah : mirah/murah Merendah : ngarendah
Sedikit : saalit (baca: sa-alit) Mahal : awis /mahal Bangga : bangga
Kurang : kurang Senang /gembira : Teliti : taliti
Lebih : leuwih bingah/bungah/bagja Ceroboh : caroboh/sagawayah
Laki- laki : pamegeut /lalaki Muda : anom /ngora Cerewet : cerewet
Perempuan :istri/awewe Tua : sepuh/kolot Gelap : poek
Dalam : lebet/jero Pandai : pinter Terang :caang (baca :ca-ang)
Dangkal : deet (baca:de-et) Bodoh : bodo/boloho Pelit /kikir : kopet/koret/pelit
Wangi : seungit Cepat : tereh Ramah : amis budi
Bau : bau Perlahan- lahan : lalaonan Judes : judes
Ringan : hampang Takut : sieun
Kata Tanya
- naon untuk menanyakan barang, hal, binatang, tumbuhan
Contoh: Tangkal naon nu runtuh di Jalan Dago basa hujan kamari téh? (Pohon apa yang rubuh di Jalan Dago
waktu hujan kemarin?)
Angka
1 = hiji 9 = salapan
2 = dua 10 = sapuluh
3 = tilu 11 = sabelas
4 = opat 12 = duabelas (13 – 19 tinggal pakai pengucapan
5 = lima angka 1 – 9 + belas)
6 = genep 20 = duapuluh
7 = tujuh 100 = saratus
8 = dalapan 5000 = lima rebu
Warna
Merah = beureum
Hitam = hideung
Putih = bodas
Hijau = héjo
Biru = biru
Kuning = konéng
Merah muda = kayas
Binatang
Kucing = ucing Kelelawar = lalay
Tikus = beurit Kupu-kupu = kukupu
Kecoak = cucunguk Nyamuk = reungit
Cecak = cakcak Lalat = laleur
Ulat = hileud Kodok = bangkong
Capung = papatong Lintah = léntah
Burung = manuk Kerbau = munding
Ikan = lauk Sapi = sapi
Ular = oray Itik/bebek = entog/meri
Kunang2 = cika-cika
Anggota Badan
biasa – halus Mata = mata – soca
Kepala = sirah – mastaka Dahi = tarang – taar
Bibir = biwir – lambey Pipi = pipi – damis
Dagu = gado – angkeut Tangan = leungeun – panangan
Leher = beuheung – tenggek Pantat = bujur – imbit
Telinga = ceuli – cepil Dengkul = tuur – tengku
Rambut = buuk – rambut Kaki = suku – sampéan
Hidung = irung – pangambung
Buah-Buahan/Sayuran
Pisang = cau Mentimun = bonténg
Pepaya = gedang Kangkung = kangkung
Rambutan = rambutan Bayam = bayem
Mangga = buah Kentang = kentang
Durian = kadu Kelapa = kalapa
Manggis = manggu Kelapa muda = dawegan
Alam/Sekitar/Lingkungan
Matahari = panonpoé Ribut = gandéng
Bulan = bulan Basah = baseuh
Pelangi = katumbiri Pantai = basisir
Sungai = walungan Langit = langit
Petir = gelap Asap = haseup
Guntur = guludug Tanjakan = tanjakan
Gelap = poék Turunan = pudunan
Api = seuneu Telaga = talaga, danau, situ
Dingin = tiis Kebun = kebon
Panas = panas Keruh = kiruh
Udara = hawa Bening = hérang
Sepi = sepi, jempling Rumah = imah, bumi (hls.)
Hari
Senin = Senén Kemarin = kamari
Selasa = Salasa Kemarin lusa = mangkukna
Rabu = Rebo Esok lusa = pagéto
Kamis = Kemis Hari = poé, dinten (hls.)
Jumat = Jumaah Jam/pukul = jam, tabuh (hls.)
Sabtu = Saptu Pagi-pagi = isuk-isuk, énjing-énjing (hls.)
Minggu = Minggu – Minggon, Ahad ((hls.) Siang = beurang, siang (hls.)
Sebulan = sabulan, sasasih (hls.) Sore = soré, sonten (hls.)
Setahun = sataun Malam = peuting, wengi (hls.)
Seminggu = saminggu, saminggon (hls.) Waktu = waktu, waktos (hls.)
Nama Peralatan
- Séndok = sendok - Rantang - Simbut = selimut
- Garpuh = garpu - Bogem = rantang yang lebih - Méja
- Gelas besar - Kulkas/Lomari és = kulkas
- Panci - Asbak - Lampu
- Korsi = kursi - Popoéan = jemuran - Sabun
- Elap = kain lap - Lomari = lemari - Odol = pasta gigi
- Tatakan = tatakan, untuk alas - Péso = pisau - Mangkok
gelas - Bantal - Émbér
- Talenan = talenan, untuk alas - Guguling = guling - Jolang = biasa dipakai untuk
memotong bumbu - Eunteung = kaca cermin memandikan bayi
- Kamocéng = kemoceng - Parud = parutan - Anduk = handuk
- Coét = ulekan, cobek - Térmos - Katél = wajan
- Mutu = pengulek - Toplés - Kompor
- Sapu - Téko - Gunting
- Taplak - Siwur/gayung
Istilah Tempat
1. Deukeut = dekat
2. Hareup = depan
3. Jero = dalam
5. Gigireun = di samping
6. Katuhu = kanan
7. Kénca = kiri
Istilah Waktu
1. Baréto = dahulu
Contoh kalimat:
Basa jaman bareéto cenah di Bandung pernah aya badak.
(Zaman dahulu katanya di Bandung pernah ada badak.)
2. Beurang = siang
Contoh kalimat:
Engké beurang urang rék ulin ka imah manéh nya?
(Nanti siang saya mau main ke rumahmu ya?)
3. Soré = sore
a. Bahasa akrab = sore
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = sonten
c. Bahasa halus untuk orang lain = sonten
4. Heubeul = lama
a. Bahasa akrab = heubeul
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = lami
c. Bahasa halus untuk orang lain = lami
5. Isukan = besok
a. Bahasa akrab = isukan
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = énjing
c. Bahasa halus untuk orang lain = énjing
6. Isuk-isuk = pagi-pagi
a. Bahasa akrab = isuk-isuk
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = énjing-énjing
c. Bahasa halus untuk orang lain = énjing-énjing
8. Lila = lama
a. Bahasa akrab = lila
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = lami
c. Bahasa halus untuk orang lain = lami
9. Bulan = bulan
a. Bahasa akrab = bulan
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = sasih
c. Bahasa halus untuk orang lain = sasih
13. Saminggu = Satu minggu/7 hari (bedakan dengan nama hari Minggu yang tetap, tidak ada halus/kasar)
a. Bahasa akrab = saminggu
b. Bahasa halus untuk diri sendiri = saminggon
c. Bahasa halus untuk orang lain = saminggon
Sumber:
http://www.informasi-bandung.com/search/label/Belajar%20Bahasa%20Sunda?max-results=22
http://cepsalse.blogdetik.com/2011/04/26/belajar-bahasa-sunda-part-12/#more-120
http://guswanto.wordpress.com/2010/05/15/belajar-bahasa-sunda/