Anda di halaman 1dari 10

Pandawa – Pengusiran Pandhawa saking Hastinapura

semasa dewi kunti utawi pritha taksih kenyo timur, sapriyantun resi mahasakti nate tilar dangu wonten
dalem rama angkatnya. resi punika gadhah asma durwasa. dewi kunti lelados resi menika kaliyan penuh
mirengan, kaliyan kantos ugi penuh bektos.

resi : “kunthi, panjenengan sampun taat bektos lelados kawula. menawi panjenengan kersa
memanggil sapriyantun dewa, japi suci punika badhe mbiyantu sampeyan. dewa ingkang panjenengan
aturi badhe muncul wonten majeng ugi panjenengan badhe kagungan lare ingkang keagungannya
jumbuh kaliyan keagungan dewa ingkang panjenengan aturi.”

dewi kunthi : “saea, terimakasih resi.” (kaliyan menunduk melipat asta)

rikala yuswa dewi kunti sampun jagi kagem krama, nalendra kuntibhoja ngatur sedaya putra panunggul
saking kenalendran- kenalendran tanggi kagem mengikuti sayembara murih bisa dipilih dados calon
garwa putri angkatnya. mila, berdatanganlah putra-putra panunggul kersa nyangsangan dewi kunti
ingkang kawartos kendahan ugi kebajikannya . sayembara memperebutkan gelar mahirbela salira ugi
menyusun formasi kagem pertempuran perang tanding lajeng ketat.

prajurit : “lebet sayembara punika, pemenangnya yaiku nalendra pandu.” (lajeng dewi kunthi
mengalungkan kusuma tanda kemimpangan)

pungkasane upacara wikraman wonten lajengaken ugi lumampah kaliyan khidmat. Dewi kunti lajeng
mengikuti garwanipun ugi tilar wonten hastinapura . inggil pangandika bhisma ugi ndherek adat istiadat
jaman punika, nalendra pandu kramani dewi madrim dados garwa kaping kalih, kagem ngreksa
kelajengan tedhakipun.

wonten mukawis dinten nalendra pandu tindak berburu wonten wana.

(mriksani kijang ugi membidiknya lajeng kena, ugi kijang berubah menajdi resi)

resi : “hai, kakung penuh dosa, raosaken itikaken. panjenengan badhe menemui sedamu sakala
saksampune panjenengan menikmati olah asmara kaliyan garwamu.” (lajeng resi seda)

(pandu kejot ugi memikirkan lajeng lajeng kondur datheng kenalendran)

lajeng, piyambakipun sedaya tindak mengembara datheng wana. mukawis dinten, kunthi menemui
pandu ingkang taksih sareng madrim.

dewi kunthi : “pandu garwa kula, sayektos, rumiyin kala dalem nate narimah wewados japi gaib
saking resi durwasa . menawi dalem kersa memanggil sapriyantun dewa, dewa ingkang dalem aturi
patos-patos muncul wonten majeng ugi dalem patos-patos kagungan lare ingkang keagungannya
jumbuh kaliyan keagungan dewa ingkang dalem aturi.”

pandu : “benarkah? menawi mekaten, kunthi ugi madrim, garwa kula, enggala ginakaken japi punika
ugi aturi dewa-dewa saking khayangan murih kita sedaya dikaruniai lare.

dewi k&m : “saea kakanda.” (tumunten mengucapkan japi) (gangsal dewa medhak saking
kahyangan menemui kaping kalih putri punika)

pungkasane dewi kunti mbabar tiga putra ugi dewi madri mbabar putra kembar. putra dewi kunti
ingkang paling yuswa dipunaturi asma yudhistira, artosipun ‘ingkang kekah penggalih ugi kekah
kapitadosan wonten medan perang’. putra menika miyos dados titisan batara dharma, dewa keadilan
ugi kepejahan, ugi diseganikarena kekekahan penggalihipun, raos keadilannya, ugi keluhuran
wibawanya. (yudhistira bergaya)

putra kaping kalih dipunaturi asma bhima utawi bhimasena, kemiyos saking batara bayu, dewa angin.
bhimasena disegani dados penjelmaan wujud kekiyatan ingkang njawi biasa wonten manusia.
panjenenganipun dilukiskan dados priyantun ingkang pamurun ugi pandamel kasar, sayangipun gadhah
penggalih lurus ugi jujur. (bhima bergaya)
putra ketiga dipunaturi asma arjuna, kemiyos saking batara indra, dewa guruh ugi halilintar. arjuna,
ingkang artos ‘cemerlang, pethak resik kadosaken perak’ disegani dados penjelmaan sifat-sifat
pamurun, penggalih ingkang luhur, dermawan, lembat penggalih ugi berwatak kesatria wonten labet
keleresan ugi kebektosan. (arjuna bergaya)

putra kembar dewi madri dipunaturi asma nakula ugi sahadewa ugi kemiyos saking dewa aswin ingkang
kembar, putra batara surya, dewa surya. putra kembar punika melambangkan kepurunan, semangat,
kepatuhan, ugi persahabatan ingkang kekal . (nakula sadewa bergaya)

wonten mukawis enjing musim semi ingkang sae, pandu ugi dewi madri termangu, piyambakipun
sedaya rumaosaken gairah asmara ingkang terpendam ugi mboten tersalurkan, alam wonten sekitar
piyambakipun sedaya taksih ngengingaken ingkang paling sae. pandu mirsani sekelilingnya, lajeng
menatap dewi madri ingkang jelita. terpengaruh dening kesaen alam ugi kawontenan musim semi
ingkang penuh gairah, panjenenganipun kalimengan salira. Nanging… tiba-tiba pandu rebah ugi
sakpunika menghembuskan napas ingkang puwanten. kutuk-pastu, ingkang dilontarkan resi kang
menjelma wonten kijang dipunjemparing dening pandu,

dewi madrim : “kakanda pandu! wungua kakanda.. ngapuntenaken dalem kakanda.” (nuwun ugi
sungkawa) (tumunten tindak teng kunthi) (kunthi ugi sungkawa)

(lajeng pembakarana grama layon wonten tumindakaken)

dewi madrim : kunthi, menika sedaya klintu kula. pandu seda klintu kula, dalem patos-patos tindak
ngurun rembag pandu dipunngrika. dalem mohon asuhlah lare-lare dalem. sugeng tilar.”

(Dewi madrim numindakaken satya kaliyan menerjunkan salira datheng wonten grama pambesem
layon garwanipun .)

pertapa : “kunthi, samangke kami patos-patos ndherekaken mu ugi lare-putramu menika datheng
hastinapura. tirah sae siro manggen dipunngrika.” (kaliyan rawuh menghampiri kunthi)

dewi kunthi : “saea resi.” (mengikuti resi lumampah miyos sareng pandhawa)

pandawa, kegangsal putra pandu, ugi kaurawa, kesetunggal atus putra dritarastra, tuwah sareng
wonten lingkungan istana wonten hastinapura.

duryudana : “dalem leres-leres membenci bhima. nyamleng kemawon panjenenganipun lajeng-


lajengan menyiksa kita sedaya. apalagi dalem saged-saged kecalan taktha kenalendran amargi
kembokmenawen agung patos-patos dipunparingna dhateng yudhistira. liat kemawon bhima, dalem
patos-patos nelasi panjenengan ugi dherek-dherek mu ugi.” (kaliyan mengepalkan asta)

kurawa(benten): “tumunten punapa ingkang patos-patos pajenengan tumindakaken kak?”

duryudana : “ndhereki kemawon utus kula.”(keesokan dintenipun)

duryudana : “hei yudhistira, kados pundi menawi kita sedaya, dalem ugi rayi-rayi kula, ugi
panjenengan sareng rayi-rayimu tindak datheng lepen gangga kagem berenang sareng.”

yudhistira : “kenging lah kenging,dalem penggalih sampun dangu ugi kita sedaya boten berenang
sareng.”

(sareng rayi-rayinipun ugi pandawa, duryodhana tindak datheng lepen gangga kagem berenang)

(saksampune dumugi berenang ugi rumaos lelah, piyambakipun sedaya dhahar tumunten kendel
wonten wonten kemah)

duryudana : “sumangga kita sedaya dhahar tirah-tirah rumiyin.” (kaliyan menyodorkan dhaharan
beracun)

nakula : “sae pisan panjenengan dur.”


sadewa : “terimakasih duryudana.”

duryudana : “ngeca-eca kemawon dherek kula. sami sami.”

pungkasane piyambakipun sedaya dhahar kaliyan lahapnya. saksampune punika, piyambakipun sedaya
kendel sakedhap. lajeng bhima ngutusaken kagem menyingkir saking mriku.

bhima : “aduh, sayangipun punapa mastaka kula kraos pisakit pisan?” (memegang mustaka ugi lemas)

(duryudana lajeng purug menghampiri bhima, nangsulinipun kaliyan rincik pohon berduri ugi
menutupi saliranipun kaliyan ron-ron gatal ugi melemparkan bhima teng papan wiyar ingkang dipasangi
paku-paku tajam beracun. sayangipun bhima boten dawah menimpa papan berpaku-paku punika.
panjenenganipun dawah teng lepen. enggal sekujur saliranipun dipatuki dening sawer-sawer ingkang
saged sanget. berkat lindungan dewata, saged sawer-sawer punika justru mengsah racun ingkang
dipunlebetaken teng lebet dhaharan bhima. racun ugi saged punika sami mengsahan tumunten dados
awis wonten lebet salira bhima .dereng tebih dihanyutkan arus, bhima dihempaskan dening tuntunanan
tirta teng tepian wonten seberang lepen)(walik teng istana) (lajeng piyambakipun sedaya kondur teng
pidalem dewi kunti ugi para pandawa.)

dewi kunthi : “saweg kondur siro, nak?” (pandhawa ngalami ibu piyambakipun sedaya)

nakula : “nuwun inggih ibu. punapa kak bhima sampun kondur mriki bu?”

dewi kunthi : “dereng nak. justru ibu kinten bhima taksih sareng siro.” (kaliyan pasuryan bingung)

dewi kunthi : “astaga lare kula bhima dipunpundi kah panjenengan nak?”(sekel)

arjuna : “ibu, tenang bu. dalem ugi kak yudhistira badhe ngupadinipun. sementara ibu tetaplah
dipunmriki sareng kaliyan nakula ugi sadewa.”

yudhistira : “kasinggihan bu, kami ijin tindak rumiyen. nakula ugi sadewa reksaa ibu sae sae.”
(tumunten salaman kaliyan ibu)

nakula&sadewa: “sae kak.”

(yudhistira ugi arjuna menyusuri lepen, teng hulu ugi teng hilir, sayangipun mboten bisa manggih
bhima. dinten sampun gelap pungkasane piyambakipun sedaya kondur kaliyan pangraos sekel.

yudhistira : “punapa panjenengan sumerep tanda-tanda kewontenan bhima, arjuna?”

arjuna : “boten kak, dalem sampun menyusuri sunga menika, sayangipun boten manggihipun.”

yudhistira : “saea, sumanggaa kita sedaya kondur. dinten sampun ratri, kita sedaya sambetaken
esok.”

arjuna : “sayangipun punapa ingkang kumedah-kedah kita sedaya katakana wonten ibu?”

yudhistira : “kersanipun mangke dalem ingkang ngendika wonten ibu.”

(yudhistira kaliyan arjuna kondur)

(sementara punika, bhima siuman. panjenenganipun sumerep sekelilingnya. tawang sampun

gelap kartika-kartika bawi bermunculan.

bhima : “dimanakah dalem menika?” (sumerep keinggil kaliyan sekelilingnya) “ah yektos dinten
sampun ratri, kaliyan dalem disebrang lepen. ibu kaliyan sedherek-sadherek kula pasti mencemaskanku.
sasaenipun dalem enggal tindak saking mriki.”

( saksampune mriksani sekelilingnya kaliyan cermat, bhima sumerep menawi saliranipun terdampar
wonten seberang lepen. kaliyan enggal dukadalem saking pundi, bhima berenang teng seberang
tumunten tindak kondur teng istana.)

(yudhistira kaliyan arjuna kondur menemui ibu kunthi)


dewi kunthi : “yudhistira, arjuna, pungkasane siro kondur ugi.” (yudhistira arjuna salaman)
“sayangipun dimanakah bhima? kenging punapa siro boten sarengipun?”

yudhistira : “apuntenaken kami bu, sayangipun kami boten..” (tiba-tiba bhima kondur)

bhima : “ibu, dherek-dherek kula, dalem kondur.” (tumunten ngaras asta dewi kunthi)

nakula : “kak cobi ceriosaken punapa ingkang kedadosan wonten raka.”

(bhima nyriosi)

widura : “wonten punapa dewi kunthi? kenging punapa panjenengan memanggil dalem?
punapa wonten masalah?”

dewi kunthi : “widura, kemarin duryudana upados nyedani bhima amargi kersa menguasai
kenalendran punika. panjenenganipun pancen awon sanget kaliyan kejam. dalem kuwatos.”

widura : “punapa ingkang panjenengan ngendikakaken menika leres, sayangipun simpanlah sedaya
menika wonten penggalihmu.

margi, menawi duryudhana dipunklintokaken, panjenenganipun badhe tambah duka kaliyan benci
majeng bhima. lare putramu sampun ngenging restu kagem sugeng lami, panjenengan boten betah
cemas "

dewi kunthi : "saea widura, trimah asih " (lajeng tindak teng panggenan benten)

yudhistira : “ bhima, ampun panjenengan ceriosaken kadadosan pahit ingkang menimpamu.


simpan kemawon menika lebet penggalihmu. sayangipun, miwiti samangke kita sedaya kedah gadhah
penggalih-penggalih, sepaos, kaliyan sami ngreksa kasugengan.”

bhima : “saea kak, patos-patos dalem tumindakaken.”(keesokan dintenipun)(bhima nembe


tindak-tindak kaliyan dherekipun tumunten duryudana mriksaninipun)

duryudana : “punapa?? (kejot) bhima taksih sugeng? kulepun saged? dalem sampun
memusnahkannya kemarin.” (mengepal asta) “mriksa kemawon, dalem patos-patos memusnahkan
bhima kaliyan enggal!”

(putra-putra pandawa kaliyan kaurawa melajari ketrampilan ngginakaken kados senjata perang kaliyan
berlatih berperang wonten andhap bimbingan mahaguru kripa kaliyan mahaguru drona. )(pertadingan)

mahaguru kd : “dinten punika dipunwontenaken pertandingan watawis para putra nalendra kagem
mriksakaken kemahiran ingkang dipunpundhut piyambakipun sedaya masing-masing.”

(wonten dinten ingkang sampun ditentukan, sedaya dhateng wonten sekeliling arena olah senjata
wonten istana kagem menyaksikan para putra nalendra ingkang piyambakipun sedaya bertanding
mriksakaken kemahiran masing-masing . wonten watawis sedaya pangeran ingkang patos-patos diuji
kekuatanipun, arjunalah ingkang memiliki kasagedan nglangkungi para pangeran bentenipun. rikala
memasuki arena, panjenenganipun disambut tepuk asta lan sorak sorai membahana. Melihat sambutan
Jawi biasa ingkang katampi sepupunya, duryodhana mengerutkan imbanipun ingkang cemeng tebal.
pasuryanipun keruh kaliyan grainanipun menyorotkan raos dengki,duka kaliyan iri penggalih .
kawontenan wonten arenasemakin seru. mboten kendel-kendelipun rakyat bersoraksorai maringi
semangat dhateng pangeran pujaan piyambakipun sedaya . lebet keremangan senja, tiba-tiba
midhanget swanten gemuruh menderu-deru saking arah gerbang arena, disusul ledakan menggelegar
kados sambaran halilintar. menika yaiku ledakan senjata dados tanda wontenipun tantangan dhateng
sang pamimpang ujian laga dinten menika. priyantun- priyantun menyibak, maringi tindak kagem
sapriyantun pemuda gagah perkasa ingkang pasuryanipun bersinar-sinar. pemuda menika majeng teng
madya arena, nyelaki arjuna tanpa mraduntenaken mahaguru kripa lan mahaguru drona . para
pandawa, ingkang boten mriksani menawi pemuda menika yaiku karna, sami berpandangan kaliyan
penggalih pitaken ndangu. piyambakipun sedaya boten uninga, sayektos karna yaiku sedherek
piyambakipun sedaya setunggal ibu) ngantos wonten ngajeng arjuna, karna ngendika kaliyan swanten
lantang kaliyan bergema kados guruh,

karna : “wahai arjuna, dalem menantangmu gigat kemahiran olah senjata. patos-patos kuperlihatkan
wontenmu, sinten sayektos ingkang langkung sakti wonten antawis kita sedaya ngalih.”

(tiba-tiba mahaguru drona bangkit jumeneng tumunten tilar pidalem lenggahipun. sementara menika,
karna ingkang kersa sanget nunjukaken kesaktiannya, kaliyan gampil kaliyan kaliyan sikap mboten
pradunten pikatuk menandingi sedaya kengendikan olah senjata ingkang dipuntunjukaken dening
arjuna .priksa menika, duryodhana rumaos remen. panjenenganipun majeng teng madya arena,
ngalami karna, tumunten memeluknya eraterat kaliyan ngandika,)

duryudana : “sugeng rawuh wahai kesatriansejati. senjata tuan tanpomo Jawi biasa. kami tanpomo
beruntung tuan sudi rawuh dumugi kami. kami, tedhak wangsa kuru, jagi ngentos utus tuan.”

karna : “dalem, karna, tampi asih dhatengmu, wahai pangeran. namung kalih hal ingkang dalem
betahaken wonten riki. setunggal, gandrung asihmu. kaping kalih, kesempatan kagem nandhing
mengsah partha alias arjuna.”

duryudana : “sedaya banda kekayaanku patos-patos kuserahkan dhatengmu demi kebahagiaanmu,


tuan.”

(raos bangga memenuhi jaja duryodhana. tingkah pajeng kaliyan ucapannya ndamel arjunatersinggung
kaliyan murka kepatos-patos. kaliyan tajam panjenenganipun memandang karna ingkang jumeneng
jejeg kaliyan angkuhnya kaliyan nampi salam saking para kaurawa)

arjuna : “hai karna, patos-patos kula sedani kaliyan kula kentun panjenengan teng neraka.
wantun kasinggihan pajenengan lebet teng arena menika tanpa dipunatur kaliyan ngendika sombong
wonten ngajeng kami sedaya.”

karna : “arena menika bikak kagem sinten kemawon, hai arjuna! dede namung kagemmu.
kekuwaosan ingkang bertuah yaiku kekuwaosan ingkang berdaulat, kaliyan hukum ditata berdasarkan
karahajengan menika. sayangipun, punapa ginanipun kathah ngendika? ngendika kosong yaiku senjata
kaum lemah. bidikkan jemparingmu, ampun tembung-tembung!” (gegujeng terbahak-bahak kaliyan
nada mengejek)

(mahaguru drona maringi isyarat, mengijinkan arjuna nampi tantangan menika. enggal saksampune
berpelukan kaliyan sedherek-dherekipun, arjuna jumeneng jejeg, jagi kagem bertanding. sementara
menika, karna ingkang remen amargi sambutan hangat kaurawa, enggal jagi kagem maraki arjuna .
dinten menjelang ratri, sayangipun tiba-tiba tawang dados terwaos benderang saarep- patos-patos para
dewata kaliyan priyantun-sepuh para pahlawan rawuh badhe mengelu-elukan putra-putra
piyambakipun sedaya lebet olah perang tanding. pancen mekatena, batara indra dewa guruh kaliyan
petir, batara bhaskara dewa sinar langgeng, mawi batara surya dewa surya muncul wonten angkasa.
sedaya ingkang dhateng wonten sekeliling arena terpana priksa keajaiban menika . sementara menika,
mekaten priksa karna ingkang tampan, kunti lajeng mengenali putra pambajengipun. panjenenganipun
kejot, sungkawa kaliyan cemas priksa kaping kalih putranya majengan, jagi ngeben kesaktian. mboten
kuwaos nguwawi kegalauan penggalihipun, dewi kunti dawah kantu.widura nulungipun dumugi emut
caos. dewi kunti jumeneng terpaku, mboten mangertos kumedah-kedah damel punapa . tembe arjuna
kaliyan karna sampun jagi kagem berperang tanding, mahaguru kripa ingkang Menguasai trapsila
samukawis jenis pertempuran, medhak teng madya arena lajeng jumeneng wonten watawis
kekalihipun

mahaguru kripa : “putra nalendra ingkang jagi bertempur kaliyan tuan menika yaiku putra pritha kaliyan
pandu kaliyan asalipun saking tedhak wangsa kuru. emuta, wahai kesatria perkasa, eyang putri moyang
tuan kaliyan wangsa tuan sampun maringaken tuladha mulia tentang asal urun rembag tuan. namung
saksampune mriksani asal urun rembag tuan, partha pareng bertempur mengsah tuan. ndherek trapsila
perang tanding, putra nalendra ingkang bergaris kemiyosan mulia boten pareng bertanding mengsah
sapriyantun petualang ingkang mboten dipuntepang.”
(midhanget tembung-tembung mahaguru menika, mawi merta karna tertunduk lunglai kados sekuntum
teratai layu. sayangipun duryodhana bangkit, jumeneng jejeg, lajeng ngandika lantang,)

duryudana : “menawi perang tanding menika mboten saged dipunlajengaken namung amargi
karna sanes sapriyantun putra nalendra, gampil kemawon. dalem nobatkan karna dados nalendra
angga.”(saksampune ngandika mekaten, panjenenganipun nyuwun bhisma kaliyan dritarastra kagem
njagikaken upacara adeg-adegan. wangkidan bertahtakan graina kaliyan sedaya lambang keagungan
nalendra enggal dipunjagikaken. wonten wanci singkat, karna, ingkang lumebet teng arena dados lare
sapriyantun sais kereta, dinobatkan dados nalendra kenalendran angga. kaliyan ngaten, aos kaping kalih
priyantun timur menika sakmenika sepadan . rikala kekalihipun jagi bertanding, tiba-tiba muncullah
adhirata, rama angkat karna. kaliyan mengacungkan lantaranipun, panjenenganipun majeng teng
ngajeng. saliranipun gemetar amargi sanget cemas. adhirata kejot priksa larenipun ngengingaken
wangkidan nalendra . priksa ramanipun, karna nunjukaken sembah bektos kaliyan mustaka tunduk.
adhirata memeluknya kaliyan asta gemetar kaliyan tirta tingal berlinang-linang. penggalihipun terharu,
penuh gandrung berlimpah- limpah. pasuryanipun ingkang sampun keriput teperciki tirta suci ingkang
menetes sakingwangkidan karna .

bhima : “oo, yektos panjenenganipun lare sais kereta turangga. gereta kereta kaliyan paculah
turanggamu kados ingkang dipunngasta damelaken ramamu! panjenengan mboten cekap pangaos
kagem seda wonten asta arjuna. pajenengan ugi boten prayogi dados nalendra kenalendran angga.”
(gumujeng terbahak-bahak)

(midhanget tembung-tembung bhima ingkang tajam, lathi karna bergetar amargi murka sanget.
Mekaten dukanipun panjenenganipun, kantos mboten kuwaos ngandika-tembung. panjenenganipun
namung menatap surya ingkang nembe tenggelam wonten yojana kilen kaliyan nggeret napas panjang)

duryodhana :“hai bhima, mboten prayogi panjenengan ngandika ngaten. hakikat sapriyantun
kesatria yaiku kepurunipun, sanes asal kemiyosipun.amargi menika, mboten wonten ginanipun
pajenengan ngendika tentang asal urun rembag sapriyantun pahlawan agung utawi tingal tirta lepen
ingkang mahaluas. dalem saged paringna atusan priyantun ingkang asalipun saking kemiyosan
sederhana dados tuladha kagemmu. dalem sumerep, yektos boten nyamleng dipunndangoni ngengingi
asal urun rembag. mriksaa kesatria menika, perawakan kaliyan sikapnya kados dewata. senjata kaliyan
anting-antingnya ingkang kemilau! mriksaa kemahirannya ngginakaken kados senjata! pastilah wonten
samukawis ingkang tersembunyi tentang saliranipun. margi, bukankah boten bokmenawi seekor sima
miyos saking padharan seekor biri – biri? tembungmu panjenenganipun boten prayogi dados nalendra
angga. sawalikipun, dalem menganggap panjenenganipun pangaos sanget kaliyan prayogi memerintah
sedaya dunia.”

(saksampune ngendika mekaten, duryodhana menyambar karna, menaikkan teng keretanya, tumunten
memacu kereta punika saenggal kilat, mengker arena . surya pun lajeng lenyap saking angkasa. tawang
gelap gulita. rakyat rampung kaliyan ribet. kawontenan resah balau. tiyang berkelompok-kelompok
ngendikakaken kadadosan ingkang enggal kemawon kedadosan. wonten ingkang memuji arjuna,
wonten ingkang memuji karna, wonten ugi ingkang memuji duryodhana.)

batara indra : “dalem tau, aben-abenan sengit watawis putraku kaliyan putra batara surya mboten
bokmenawi dihindari malih. menawi boten kala punika, pasti badhe kedadosan mbenjing wonten lajeng
dinten. mila dalem badhe numindakaken samukawis kagem melunturkan kesaktian karna.”

(panjenenganipun tindak menemui karna ingkang tepang dermawan sanget.)

batara indra : “karna.”

karna : “salam kagemmu brahmana. punapa ingkang badhe panjenengan kersakaken saking
adalem-?”

batara indra : “bolehkah dalem memohon kagem pajenengan paringi anting-anting kaliyan senjata
mu punika?”
(karna ragu, karna mboten saged menolak panyuwun sapriyantun brahmana, mbasi batara surya
sampun ngengetaken wonten sumpena, menawi batara indra badhe nyobi memendhet kesaktiannya.)

karna : “saea brahmana, anting-anting kaliyan senjata punika kula paringna kagemmu.

(batara indra kejot sayangipun rena nampeni bebingah punika)

batara indra : “panjenengan estua andhap penggalih karna. dening amargi ngaten, dalem badhe
maringi sampeyan senjata sakti. ngendikakaken wonten kula, senjata kados punapa ingkang
panjenengan kersakaken.”

karna : “dalem kersa memiliki senjatamu ingkang sakti, murih dalem saged ngawonaken
sedaya mengsah kula.”

batara indra : “saea panyuwunmu adalem- kabulkan.” (medhalaken senjata) “senjata punika
namung badhe saged panjenengan ginakaken kaping setunggal kemawon. sinten pun mengsahmu, ebo
pun saktinya panjenenganipun, pajenengan pasti saged memusnahkannya kaliyan senjata punika.
sayangipun, saksampune pisan panjenengan, pajenengan boten saged ngginakaken malih. kaliyan…
enget, mekaten bibar panjenengan, senjata punika kumedah pajenengan caosaken dhateng kula.”

(saksampune ngendika ngaten, batara indra kondur teng kahyangan . berbekal senjata bebingah batara
indra, karna tindak menemui parasurama. panjenenganipun menyamar dados sapriyantun brahmana
murih katampi dados muridnya.)

karna : “wahai parasurama. dalem sapriyantun brahmana, kintenipun tampia dalem dados muridmu..

parasurama : “saea, punapa ingkang badhe panjenengan pelajari saking kula muridku?”

karna : “dalem badhe melajari japi murih kenging ngginakaken senjata linangkung yaiku
brahmastra.”

parasurama : “saea, sumangga guru kaliyan dalem.”

( wonten mukawis dinten, parasurama maringaken mastakanipun wonten pangkuan karna kaliyan
dhawah kesaren. seekor serangga menyelinap datheng ampeyan karna kaliyan menggigit
wengkelanipun dumugi gadhah ludira. mbasi kegerahan sanget, sekedhik pun karna boten ngabah
amargi kuwatos gurunipun patos-patos resahi nendranipun . beberapa wanci lajeng kala, parasurama
kewungu kaliyan pirsa ludira mengalir saking wentis karna)

parasurama : “muridku asih, panjenengan pasti dede sapriyantun brahmana. namung sapriyantun
kesatria sajatos ingkang kenging nguwawi samukawis siksa ragawi tanpa ngabah sekedhik pun.
ngendikakaken wonten kula, sinten sakasinggihanipun saliramu.”

karna : “apuntenaken dalem guru, kasinggihan, dalem sampun ndora wontenmu kaliyan menyamar
dados brahmana. dalem sayektos namunga putra sais kereta turangga..”

(midhanget menika, parasurama dados murka kaliyan mengucapkan kutuk-pastu)

parasurama : “hai, putra timur, purun kasinggihan panjenengan nulayani gurumu. dados hukuman,
brahmastra ingkang sampun panjenengan pelajari boten saged panjenengan wonten kala ingkang
menentukan sugeng-sedamu. panjenengan boten saged ngenget japi aturen menika wonten kala
panjenengan memerlukannya.”

(saksampune diusir dening parasurama, karna caos datheng angga kaliyan lajeng dados kawan
tepercaya duryodhana. dumugi kala terakhir sugengipun, karna salajeng setia dhateng kurawa ndherek
amargi piyambakipun sedayaa ingkang sampun maringinipun kesugengan ingkang langkung sae kaliyan
salajeng ngaosinipun dados kesatria ingkang sederajat.)

duryodhana lajeng mengangkat karna kaliyan sakuni dados penasihatnya kaliyan njejibahanaken
piyambakipun sedaya kagem merencanakan siasat-siasat licik kagem ngawonaken pandawa .
dritarastra, rama kaurawa, sakasinggihanipun bijaksana kaliyan nggandrungi sanget pandawa, putra-
putra rayinipun. gandrungipun, panjenenganipun berwatak lemah. wonten menentukan samukawis
samukawis, panjenenganipun kelangkung memihak putra-putranya piyambak. sedaya kekajengan
putra- putranya, utami kekajengan duryodhana, salajeng dikabulkannya. boten awis, kaliyan emut
panjenenganipun ndhereki piyambakipun sedaya senaosa mangertos menawi piyambakipun sedaya
klintu . kagem duryodhana, ingkang langkung menyakitkan penggalih yaiku keyektosan menawi rakyat
hastina, utami ingkang manggen wonten ibukota hastinapura, salajeng memuji-muji pandawa saanggen
pajar-pajaran. piyambakipun sedaya senantiasa menyerukan menawi yudhistiralah ingkang paling tepat
dinobatkan dados nalendra, gumantosaken dritarastra. rakyat bergerombol wonten jalanjalan,
memperdebatkan sinten ingkang paling prayogi dados nalendra piyambakipun sedaya. mukawis dinten
duryudana nembe lumampah wonten sekeliling istana, lajeng panjenenganipun midhanget beberapa
tiyang andikan-ngendika.

(midhanget sedaya menika, talingan duryodhana keraos benter. penggalihipun pisakit didera raos iri
kaliyan kebencian. panjenenganipun marak ramanipun)

duryudana : “ayahanda, rakyat kenalendran menika sampun menghina kita sedaya. piyambakipun
sedaya jumbuh pisan boten kagungan raos bektos dhateng priyantun- priyantun ingkang patut
dimuliakan kados bhisma kaliyan ayahanda piyambak. ndherek piyambakipun sedaya, kenalendran
menika sakedahipun dipundhawuh dening yudhistira amargi panjenenganipun ingkang paling prayogi
dados nalendra . piyambakipun sedaya ngandika menawi amargi buta, sakasinggihanipun ayahanda
boten prayogi dados nalendra. menawi piyambakipun sedaya bersikeras nyuwun jumenengan
yudhistira, menika artos kehancuran kagem kita sedaya. ayahanda sampun ngawon dhateng pak-alit
pandu. menawi boten amargi pak-alit pandu mengundurkan salira, ayahanda boten nate dados
nalendra. samangke, menawi yudhistira menuntut haknya kagem gumantosaken ramanipun, teng
manakah kita sedaya patos-patos tindak? mboten wonten malih kesempatan kagem tedhak kita sedaya
kagem dados nalendra, amargi namung tedhak yudhistira utawi pandawa ingkang berhak dados
nalendra. tedhak kita sedaya patos-patos dados priyantun-priyantun miskin ingkang menggantungkan
sugengipun wonten welas asihan tedhak pandawa.”

(dritarastra merenung sekedhap.)

drestarasta : “lare kula, punapa ingkang panjenengan ngendikakaken menika kasinggihan.


sayangipun, rama pitados, yudhistira pasti boten menyimpang saking margi ingkang kasinggihan kaliyan
penuh kebajikan. panjenenganipun mengasihi kita sedaya sedaya. panjenenganipun musakani sedaya
sifat mulia ramanipun. rakyat mengagumi panjenenganipun kaliyan piyambakipun sedaya pasti
mendukung panjenenganipun. semuamenteri kaliyan senapati ugi nggandrungi pandu kaliyan
piyambakipun sedaya pasti patos-patos ngabdi wontenipun kaliyan sepenuh penggalih. rakyat pancen
memuja pandawa. kita sedaya mboten saged menentang piyambakipun sedaya utawi ngentos
kesempatan sae kagem ngawonaken pandawa. sakupami kita sedaya damel boten adil kaliyan boten
kasinggihan, rakyat patos-patos berontak mengsah kita sedaya. piyambakipun sedaya patos-patos
mengusir kita sedaya kaliyan kita sedaya patos-patos terjerumus lebet kubangan kutuk kaliyan
cemooh.”

duryudana : “raos cemas ayahanda boten beralasan. lebet wonten paling awon pun bhisma tetap
boten patos-patos memihak, nembekaken aswattama pasti patos-patos patuh wonten kula. kaliyan
menika artos menawi ramanipun, mahaguru drona, kaliyan mahaguru kripa wonten wonten pihak kita
sedaya. widura mboten bokmenawi menentang kita sedaya saanggen pajar- pajaran, kajawi menawi
panjenenganipun kagungan alasan sanes, amergi panjenenganipun boten kagungan pangguyub utawi
kekiyatan punapa pun. ayahanda, sejujurnya penggalih kula kraos sesak, penuh dendam kaliyan iri
penggalih. dalem mboten kuwawi malih memendam sedaya pangraos punika. dalem salajeng gelisah,
mboten nyamleng dhahar kaliyan mboten nyamleng sare. sedaya punika saarep-patos-patos merobek-
robek jaja kula. sugeng kula kraos penuh siksa kaliyan rekaos. ayahanda, enggal kentuna pandawa
datheng waranawata. saksampune menika, kita sedaya patos-patos nglempak kekiyatan kita sedaya.”

(saksampune duryodhana ngendika ngeten, para pamangandika nalendra purug kaliyan nggantosan
maringaken pangandika dumugi dritarastra. piyambakipun sedaya sedaya mendukung rencana
duryodhana. kanika, asta tan sakuni kaliyan pangarsa kelompok punika, ngurun rembagaken dumugi
dritarastra)
kanika : “paduka, hambamohon paduka gadhah penggalih-penggalih kaliyan maspaos majeng lare-lare
pandu, amergi kesaen kaliyan pengaruh piyambakipun sedaya ngrupikaken ancaman kagem
kewibawaan paduka. kemangertosanipun, tambah celak hubungan keluarga, tambah celak kaliyan
tambah mengerikan ugi bahaya menika. piyambakipun sedaya kumiyat-kiyat sanget.”

(dritarastra mendel, midhangetaken yektos-yektos.)

kanika : “ampun paduka gusar dumugi hamba menawi hamba ||omongke menawa sawong raja kudu
kuwasa ing jeneng, ndek dhuwur takhta lan tumindake, amerga ora sawong pun arep ngandel ing
kekuwatan sing ora tau didelokakekne. perkara- perkara sing berkaitan karo tata kerajan nyat kudu
winadi. nanging, yekti yekti mubarang rencana bijak kanggo rakyat yaiku panganane. goblok kepati-pati
yen nunjukake kemesraan adhep dekne kabeh. mangkanaa, selakake kudu dilenyapkan padha kepati-
pati. ibarat duri ing daging, nek dibenke arep marakake tatu ngudun. mungsuh sing perkasa kudu
diajurke, ning mungsuh sing cilik lan lemah aja dilalenke. ibarat bara, nek ora cepet dipadamkan bisa
berkobar menyala ngobong alas. nek ora bisa ngajurke mungsuh perkasa karo kekuwatan senjata,
awake dhewe gunakne apusi muslihat.”

duryudana : “ananda wis mbebungahake banda benda, kalungguhan lan kebekten marang kabeh
pengawal kerajan hastina. ananda wis nggae dekne kabeh nadar kanggo setia marang awake dhewe.
ngono ayahanda mengirim pandawa menyang waranawata, seisi ibukota lan kerajan iki arep memihak
awake dhewe. ora ana lagi satuma pandawa ndek kerajan iki. ngono kerajan iki ana ndek tangan awake
dhewe, dekne kabeh arep kelangan kekuwasan. sakwise kuwi, anyara awake dhewe pikirke primen
anggone melenyapkan dekne kabeh.”

drestarasta : “becika aku merestui rencanamu nak, duryudhana .

para senapati : “waranawata kuwi becik banget.”

nakula : “ah benarkah kaya kuwi?

para senapati : “leres, bahkan wonten mrika badhe dipunwontenaken upacara pemujaan batara
shiwa saanggen agung- agungan”

(tiba tiba sadewa purug)

sadewa : “kak nakula, kita sedaya dipunaturi dening paduka drestarasta. sumangga kita sedaya
manggihanipun sareng ketiga raka kita sedaya.”

nakula : “ah saea. menawi mekaten, dalem tindak rumiyen senapati.”

(tindak marak drestarasta sareng pandhawa benten)

arjuna : “paduka, punapa ingkang badhe paduka dumugikaken dumugi kantos mengumpulkan kami
nggangsal wonten panggenan menika ?”

dritarastra : “begini pandawa. wonten waranawata badhe dipunwontenaken upacara pemujaan


batara shiwa saanggen agung- agungan, dalem kersa siro mengikuti upacara menika. ugi ugi rakyat
wonten waranawata sampun dangu ngapangaken kunjungan siro.

yudhistira : “saea paduka, kami badhe tindak datheng waranawata kaliyan enggal.”

(duryodhana rena amargi rencana setunggalipun kedadosan. sareng karna ugi sakuni, panjenenganipun
menyusun rencana kagem nyedani dewi kunti ugi pandawa wonten waranawata. Rencana mekatena
kados upakara duryodhana upados memusnahkan pandawa. namung widura ingkang kersa
menyelamatkan wangsa kuru saking malapetaka punika . saksampune mohon salira dumugi bhisma ugi
para tetua, pandawa jengkar datheng waranawata. rakyat mengelu-elukan ugi ndherekaken
piyambakipun sedaya kantos datheng wates kenalendran. boten sekedhik ingkang enggan kondur
amargi kersa mengikuti pandawa kantos waranawata. ugi mekatena para pandawa miyos saking
hastinapura)
Naskah Basa Jawa
“Pandhawa – Pengusiran Pandhawa saking
Hastinapura’’

Anggota kelompok :

Akbar Falih Husodo (04) Axel Redha Ardaffa (13)


Alfa Isa Dewa (05) Brenda Stevany (14)
Alqoni’atuz.Z.R (07) Hana Shinta K (21)
Alvoncha Rizki P (08) Riris Metta Karuna (31)
Andrian Doni K (09) Tigris Berneta (34)
Astri Teresa T (12) Yohan Tri N P (36)

Anda mungkin juga menyukai