Institut Latihan Sultan Ahmad Shah

(ILSAS)

Interpretation of Protection
Schemes

Kursus: SSO
Bahagian Penghantaran,TNB.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Kandungan Subjek
1) Pengenalan
2) Objektif Subjek
3) Gambaran skim perlindungan ( Part 1 )
a) Overcurrent & Earth Fault
b) Transformer Differential, Restricted Earth Fault, Stand by
Earth Fault dan Transformer Guard
c) Distance Protection, Current Differential & Current
Comparison
d) Current Differential @ Current Comparison
e) Autoreclose & Syncronising

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Kandungan Subjek …sambungan

f) Pilot Wire Protection g) Busbar protection
h) Breaker Failure i) TCS Trip Circuit Supervision
j) Load Sheding Schemes k) Automatic Voltage regulator AVR
L) Remote Tap Changer Control RTCC
M) M) DC System

4) Analisa Operasi relay ( Part 2 )

– Relay Yang Bertindakbalas Terhadap Kerosakan

5) Persediaan Menghadapi Kerosakan ( Part 3 )

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Pengenalan
SSO adalah orang pertama yang
menjadi mata dan telinga kepada
pihak NLDC dan jurutera tempatan
ketika berlaku kejadian tidak normal
di PMU.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

OBJEKTIF - No 1.

Dapat memberi gambaran yang jelas

dengan ringkas kejadian pelantikan
dan alarm di Pencawang TNB

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

OBJEKTIF - No 2.

Dapat mencatit informasi relay dan

fascia dengan tepat dan pantas.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Part 1

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Jenis-jenis kerosakan bagi system 3 Ø

3Ø-E 2Ø 2Ø-E 1Ø-E

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Transformer Protection

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Transformer Protection
•Biased Differential (DIFF)
–Zone perlindungan adalah keseluruhan Transformer
• HV Restricted Earthfault (HV REF)
–Zone Perlindungan adalah bahagian HV transformer
–Sensitif kepada winding faults
• LV Restricted Earthfault (LV REF)
– Zone Perlindungan adalah bahagian LV transformer
–Sensitif kepada winding faults & Cable Tail

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Transformer Protection
•Standby Eart fault Relay ( SBEF )
–CT terletak di Neutral Cable dan mengesab sebarang Eath Fault
melalui Transformer
–Stage 1 trips Bus Section and/or Bus Coupler
–Stage 2 trips HV & LV transformer feeders
–Bertindak Sebagai ‘Back Up’ Earth Fault relay kepada feeder
dengan mengasingkan busbar

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Transformer Protection
•Transformer Guards
–Bucholz Relay - Tank & OLTC
–Pressure Relief Device
–HV and LV winding Temperature
–Oil Temperature
–Oil Level

Menggunakan element flag relays di control panel

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

BASIC OVERALL TRANSFORMER PROTECTION

POWER TRANSFORMER
BREAKER CT BREAKER
CT

REF
STAR
SBEF
INTERPOSING
CT
DELTA

DIFF

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Distance Protection
( Skim Pelindungan Talian Atas )

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Distance Protection
 Zone 3 & Zone 3 Reverse
 Zone 2
jX

 Zone 1
A B
B
 Distance Carrier Send & Receives
 DEF Carrier Send & Receives

 Aided trip A R

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Current Differential & Current Comparison

( Skim Pelindungan Talian Atas )

Normal Condition
- G.703 - G.703
- RS422 - RS422

Via Telecom multiplexer

(155Mbps)
Telecom Equipment Telecom Equipment

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Auto Reclose

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Auto Reclose
• Autoreclose relay
1. Penutupan CB secara Otomatik untuk menormalkan system
selepas pelantikan talian atas disebabkab oleh “Transient Fault”.
2. Autoreclosed in progress – Distance atau CD memberi isyarat
supaya Autoreclosed dimulakan oleh AR relay
3. Autoreclosed attempt – AR relay memberi isyarat supaya CB
ditutup
4. Autoreclosed Lockout – Proses AR tidak dibenarkan

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)
Syncronising

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Tujuan Skim Synchronising

Bagi membolehkan dua sistem yang mempunyai

tahap voltan yang sama diselarikan/disatukan
dengan selamat samada secara otomatik selepas
pelantikan (autoreclose) atau secara manual .

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Pilot Wire Protection

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Pilot wire Protection

Kegunaan : Untuk melindungi kabel keluar.
E.g MBCI, Solkor FR
Prinsip : Perbezaan Arus
Pelantikan : Flag atau Led akan menunjukakan fasa mana
yang berlaku kerosakan
Alarm : Pilot wire Supervision menunjukan berlaku
kerosakan pada pilot wire.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Pilot Wire Protection

I in =500A Power Cable/OH Line I out =500A
CT 1000/1A CT 1000/1A

Ib
Ia Station B

Geganti Diff.
R
I diff =Ia - Ib

Dawai Pandu

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Busbar Protection

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Busbar Protection

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Busbar Protection

Kirchhoff’s law 1
I1 I2 I 1 + I2 + I3 + I4 = 0

132 kV Single busbar

To actual Circuit Breaker

Busbar I3 I4
protection
C

132/11 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Breaker Failure

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Breaker Failure
Skim Kegagalan Pemutus Litar
Mengesan sebarang kegagalan yg
dialami oleh Pemutus Litar (CB)
Selamasa (time delay) : 150 ms
Menyebabkan kehilangan separuh drp
Busbar

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Breaker Failure

Simplified Logic Diagram

Timer
Current > 20% 150ms Trip
Protection signal & Circuit Breaker

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Trip Circuit Supervision

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Trip circuit Supervision

•Memantau litar pelantikan secara berterusan
–DC supply
–Tripping contact
–Wiring
–Trip Coil
–CB auxiliary contact
•Alarms dan Penggera akanterkendali sekiranya litar
pelantikan terputus

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Load Shedding Schemes

Adalah Schemes yang digunapakai untuk proses

pembuangan beban .

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Automatic Voltage Regulator (AVR)

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Automatic Voltage Regulator (AVR)

Fungsi:
- Untuk menstabilkan Voltan Output Transformer
pada setiap masa
- Untuk menyamakan tap (antara 2 transformer)

Jenis:
-MK30
-MK20

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Remote Tap Changer Control (RTCC )

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Remote Tap Changer Control (RTCC )

Fungsi:
- Untuk mengawal operasi Tap Changer daripada Remote
- Untuk mengawal operasi kipas Transformer

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

DC System

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

BEKALAN ARUS TERUS

+

ARUS ULANG ALIK (AC)

_ ARUS TERUS (DC)

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

BEKALAN ARUS TERUS

• Bekalan Arus terus ini diperolehi melalui voltan arus
ulang alik yang di ubah menjadi voltan arus terus.
• Semasa ketiadaan arus ulang alik, pembekalan voltan
arus terus akan diperolehi daripada sel-sel bateri
yang akan dapat membekalkan voltan arus terus
kepada sistem stesen selama lebih kurang 5 jam.
• Voltan bateri biasanya ialah 110V untuk peralatan
pencawang.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Komponen-komponen Sistem
Arus Terus
• AC/DC Converter – Untuk menukar arus
ulang alik kepada arus terus.
• Papan Agihan Voltan Arus Terus –
Mengagih bekalan kepada radas-radas
yang memerlukannya.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Komponen-komponen Sistem
Arus Terus
• Sel-sel Bateri – Sumber bekalan arus
terus jika bekalan arus terus utama tiada.
• Pengecas Bateri – Memastikan cas pada
bateri sentiasa berada pada tahap yang
optima agar bateri dapat berfungsi apabila
diperlukan

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Radas-radas pencawang yang

memerlukan arus terus
•Geganti numerical
•Geganti elektronik/elektromekanikal
•Gegelung pelantikan pemutus litar
•Lampu penunjuk panel-panel kawalan

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Part 2

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF
BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF
BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF PH-E

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF
BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF PH-PH

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME
PH-E

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME
PH-E
DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV PH-E
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

PH-E
OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

O/H Main 2
PH-E
T Main 1
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

B/B Main/
Reserve
O/H Main 2
T Check Main 1
Zone
OCEF 275 kV
PH-E 132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

11kV
SBEF
OCEF
REF BASIC PROTECTION SCHEME

DIFF

REF

275 kV
OCEF

132kV Main 1
OCEF
Main 2
T

PH-E
OCEF
OCEF O/H

U/G
CD CD

B/B Main/
Reserve
O/H Main 2
T Check Main 1
Zone
OCEF 275 kV
132 kV
132 kV
Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad
 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Part 3

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

1. Perkakasan am hendaklah lengkap cthnya lampu suluh.

2. Senarai nombor telefon hendaklah lengkap (NLDC, PMU dan
senarai tunggusedia).
3. Pengetahuan sistem 415V untuk normalize bekalan
bangunan sekiranya berlaku pelantikan pada talian.
4. Buku log untuk catitan.
5. Telefon (PLC & Nasional) berfungsi dan berkeadaan baik.
6. Jam –secara amnya mestilah mempunyai jam berfungsi
dalam keadaan baik untuk dijadikan sebagai rujukan yang
tepat dan betul.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

1. SSO hendaklah tahu :

i. Cara untuk hentikan ‘audible alarm’.
ii.Terima dan catit (dari Announciator) setiap alarm yang keluar.
iii. Memeriksa status CB – Terpelantik atau tidak.
iv.Memeriksa operasi geganti di panel.
v. Catit sebelum buat laporan -masa, jenis alarm, nama jurutera di
NLDC dan jurutera tunggusedia.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

1. Sekiranya berlakunya situasi seperti ini – SSO perlu catatkan

semua alarm.
2. Kaedah mencatit:
a. Gunakan white board marker dan tandakan pada announciator
b. 1st alarm tandakan ‘1’ pada facia.
c. Setelah Reset (sekiranya berlaku 2nd alarm) tandakan ‘2’ pada
facia tersebut.
d. Gunakan ‘template’ geganti dan ‘template annunciation’
i. Amat digalakkan menggunakan template
Contoh : BGJH-BSIA

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

1. Jangan panik-utamakan untuk normalize dan hentikan

audible sound.

2. Jangan RESET – catatkan masa

3. Catatkan pelantikan CB

4. Catat operasi geganti dan alarm untuk CB yang terpelantik.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

6. Operasi geganti jenis FLAG (cara melapor) :

a. Label pada ‘Flag’.

b. Nama geganti
c. Identifikasi geganti
d. Model
e. Panel geganti (nama feeder)
i. Contoh : Master Trip – THR – RAZFE.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

7. LED.(cara melapor)
i. Lampu pada geganti
ii. Nama geganti
iii. Identifikasi geganti
iv. Model
v. Nama feeder
vi. LED indication

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

8. LCD
i. SSO perlu biasakan bagaimana untuk rekod data dari
LCD
ii. SSO mesti buat salinan yang sama(exactly) dengan
paparan dari LCD (tanpa mengubah ayat)
iii. Stesen yang ada kemudahan SCS, SSO mesti mahir
membaca, mengambil data dan tahu untuk RESET.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

9. SCS
i. Print out announciation window , senarai pelantikan
ii. Simpan dalam buku log dengan lengkapnya (digunakan
selepas normalize)

10. ‘Counter’ perlu diberi perhatian.

11. Maklumkan terus ke NLDC kemudian maklumkan ke jurutera

yang tunggusedia.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

12. Semasa berlakunya pelantikan:

i. Kemasukan pelawat bukan TNB perlu dikawal.
ii. Penggunaan telefon perlu dihadkan untuk kegunaan
komunikasi berkaitan pelantikan shj.

13. Pastikan telefon tidak disalahgunakan.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Menguji Kefahaman
Soalan-soalan:
1. Terdapat Kerosakan Kabel (daripada Transformer kepada
Earthing Transformer) di PMU 132/11kV. Terangkan:-
- Facia yang dijangkakan keluar
- Relay yang beroperasi
- Langkah-langkah SSO seterusnya

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad

 Institut Latihan Sultan Ahmad Shah
(ILSAS)

Kesimpulan

1) Tugas SSO memberi gambaran keadaan dan alatan adalah

sangat penting untuk NLDC membuat tindakan selanjutnya.

2) Tugas SSO untuk mengambil data dengan tepat adalah

sangat penting untuk pihak jurutera membuat analisa keatas
kerosakan.

Latihan Penghantaran - July 2005 Nik Nasharudin Nik Mohamad