KEPUTUSAN
LINIER PROGRAMING : METODE
SIMPLEKS
Manajemen Rekayasa Konstruksi
Jurusan Teknik Sipil – Politeknik Negeri Malang
KONSEP DASAR
Tujuan : Z(max) = c1X1 + c2X2 + c3X3 + .....+cnXn + 0S1 + 0S2 + 0S3 + ….. + 0Si
Koefisien fungsi
Var. Cj C1 C2 ... Cj tujuan tiap varia bel
CB keputusan
Basis Bi X1 X2 ... Xj
CB1 S1 b1 a11 a12 ... a1j
CB2 S2 b2 a21 a22 ... a2j Variabel keputusan
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
0 S1 60 2 3 1 0 0
0 S2 30 0 2 0 1 0
0 S3 40 2 1 0 0 1
Zj – Cj 0 -40 -30 0 0 0
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dalam Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
0 S1 60 2 3 1 0 0 60/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/0
0 S3 40 2 1 0 0 1 40/2
Zj – Cj 0 -40 -30 0 0 0
Titik Kunci
Kolom Kunci Baris Kunci
KASUS MAKSIMASI
Tabel Awal :
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
0 S1 60 2 3 1 0 0 60/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/0
0 S3 40 2 1 0 0 1 40/2
Zj – Cj 0 -40 -30 0 0 0
0 S1 60 2 3 1 0 0 60/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/0
0 S3 40 2 1 0 0 1 40/2
Zj – Cj 0 -40 -30 0 0 0
0 S1
0 S2
0 X1 20 1 1/2 0 0 1/2
Zj – Cj 0
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
0 S1 60 2 3 1 0 0 60/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/0
0 S3 40 2 1 0 0 1 40/2
Zj – Cj 0 -40 -30 0 0 0
0 S1
0 S2
40 X1 20 1 1/2 0 0 1/2
Zj – Cj
Zj – Cj
KASUS MAKSIMASI
Mencari angka baru pada :
▪ Baris kunci
bagi semua angka dengan angka kunci
Angka baru = 40/2 2/2 ½ 0/2 0/2 ½
20 1 ½ 0 0 1/2
▪ Baris yang lain :
Baris S1 Angka lama = 60 2 3 1 0 0
Angka baru baris kunci = 20 1 ½ 0 0 ½ (2)
Angka baru 20 0 2 1 0 -1
0 S1 20 0 2 1 0 0 20/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/2
40 X1 20 1 1/2 0 0 1/2 20/0,5
Zj – Cj 800 0 -10 0 0 20
Minus terbesar
Tabel Iterasi 1:
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dalam Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
0 S1 20 0 2 1 0 0 20/2
0 S2 30 0 2 0 1 0 30/2
Zj – Cj 800 0 -10 0 0 20
30 X2 10 0 1 ½ 0 0
0 S2 10 0 0 -1 1 0
40 X1 15 1 0 -1/4 0 ½
Zj – Cj 900 0 0 5 0 20
Tabel Iterasi 2:
Var Cj 40 30 0 0 0
CB dalam Index
basis bi X1 X2 S1 S2 S3
30 X2 10 0 1 ½ 0 0
0 S2 10 0 0 -1 1 0
40 X1 15 1 0 -1/4 0 1/2
Zj – Cj 900 0 0 5 0 20
30 X2 10 0 1 ½ 0 0
0 S2 10 0 0 -1 1 0
40 X1 15 1 0 -1/4 0 ½
Zj – Cj 900 0 0 5 0 20
X2 10
S2 10 900
X1 15
KASUS MAKSIMASI
Var Koef Nilai Var
Basis Fungsi Tujuan Basis
X2 30 x 10 = 300
S2 0 x 10 = 0
X1 40 x 15 = 600
Jumlah = 900
Kesimpulan :
1. Pada tabel iterasi 2 merupakan tabel akhir simpleks dengan solusi optimal adalah :
900
2. Kendala kedua masih bersisa sebanyak 10 kg yang ditunjukkan oleh nilai S2 = 10
pada tabel optimal
3. Kendala 1 dan 3 tidak ada sisa (full capasity) yang ditunjukkan oleh nilai S1 = S3
= 0 (variabel non basis).
KASUS MAKSIMASI
CONTOH SOAL 2
Penyelesaian: Z max = 23
KASUS MINIMASI
Persoalan minimasi dapat diselesaikan dengan cara :
1. Metode 1
Fungsi tujuan diubah menjadi fungsi maksimum dengan
ketentuan :
a. Tabel simpleks optimal jika Zj-Cj ≤ 0
b. Tabel awal, nilai pada baris Zj-Cj yang berkoresponden
dengan variabel keputusan bertanda positif
c. Kolom kunci dipilih nilai positif terbesar
2. Metode 2
Fungsi tujuan tidak diubah dengan ketentuan sbb :
a. Tabel simpleks optimal jika nilai pada baris Zj-Cj ≥ 0
b. Kolom kunci dipilih nilai terkecil bertanda negatif pada
baris Zj-Cj
KASUS MINIMASI
CONTOH SOAL 3
Minimalkan fungsi tujuan berikut :
Z = 40X1 + 25X2 Maks –Z = - 40X1 - 25X2
Dengan kendala :
3X1 + 2X2 ≤ 150
8X1 + 2X2 ≤ 200
X1 , X2 ≥ 0 (nonnegativity)
KASUS MINIMASI
Cj -40 -25 0 0
Var
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2
0 S1 150 3 2 1 0 150/3
0 S2 200 8 2 0 1 200/8
Zj – Cj 0 40 25 0 0
Z = (0 0) (150 200)T – 0 =0
Baris Zj – Cj diisi dengan Z1 = (0 0) (3 8)T – -40 = 40
perhitungan sbb : Z2 = (0 0) (2 2)T – -25 = 25
Z3 = (0 0) (1 0)T – 0 =0
Z4 = (0 0) (0 1)T – 0 =0
KASUS MINIMASI Tabel Awal :
Cj -40 -25 0 0
Var
CB dalam Index
basis bi X1 X2 S1 S2
0 S1 150 3 2 1 0 150/3
0 S2 200 8 2 0 1 200/8
Zj – Cj 0 40 25 0 0
Cj -40 -25 0 0
Var
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2
Zj – Cj -1000 0 15 0 -5
KASUS MINIMASI
Tabel Iterasi 1 :
Var Cj -40 -25 0 0
CB dlm Index
basis bi X1 X2 S1 S2
Zj – Cj -1000 0 15 0 -5
Tabel Iterasi 2 :
Var Cj 40 25 0 0
CB dalam Index
basis Bi X1 X2 S1 S2
0 S1 150 3 2 1 0 150/2
0 S2 200 8 2 0 1 200/2
Zj – Cj 0 -40 -25 0 0
Tabel Iterasi 2 :
Var Cj 40 25 0 0
CB dlm Index
basis Bi X1 X2 S1 S2
25 X2 60 0 1 0,8 -0,3
40 X1 10 1 0 -1/5 1/5
Zj – Cj 1900 0 0 12 0,5
KENDALA BERBENTUK “ = ATAU ≥ “
Kendala berbentuk persamaan dan pertidaksamaan (≥) tidak
memiliki variabel basis.
Contoh : a. 2X1 + 3X2 = 20
b. 2X1 + 3X2 ≥ 20 2X1 + 3X2 – S1 = 20
Tabel awal simpleks yang fisibel dilakukan dengan
menambahkan satu variabel basis semu (artificial variabel)
Contoh : 2X1 + 3X2 + Q1 = 20
2X1 + 3X2 – S1 + Q2 = 20
Variabel basis semu harus dikurangi hingga menjadi nol. Ada
dua metode yang dapat dilakukan yaitu :
1. Metode M besar
2. Metode dua fase (dua tahap)
METODE BIG M (M BESAR)
Pada metode ini, koefisien fungsi tujuan untuk variabel semu diberi nilai yang sangat
besar yaitu negatif M (-M) untuk fungsi tujuan maksimum dan positif M (+M) untuk
fungsi tujuan minimum.
Contoh Soal 4 :
Maksimumkan Z = 50X1 + 80X2
dengan kendala :
X1 ≤ 40
X2 ≥ 20
X1 + X2 = 50
X1, X2 ≥ 0 (nonnegative)
X1+S1 = 40
X2-S2+Q1 =20
X1+X2+Q2=50
METODE BIG M (M BESAR)
Var Cj 50 80 0 0 -M -M
CB Index
basis bi X1 X2 S1 S2 Q1 Q2
0 S1 40 1 0 1 0 0 0 40/0
80 X2 20 0 1 0 -1 1 0 20/-1
-M Q2 30 1 0 0 1 -1 1 30/1
Zj – Cj -30M+1600 -M-50 0 0 -M-80 2M+80 0
Tabel Iterasi 2 :
Var Cj 50 80 0 0 -M -M
CB Index
basis bi X1 X2 S1 S2 Q1 Q2
0 S1 40 1 0 1 0 0 0
80 X2 50 1 1 0 0 0 0
0 S2 30 1 0 0 1 -1 1
Zj – Cj 4000 30 0 0 0 M M+80
Tahap / Fase II
Tabel akhir fase I menjadi tabel awal fase II
Optimalkan dengan fungsi tujuan asli tanpa memasukkan
variabel semu
METODE 2 TAHAP
Tabel Iterasi 1 :
Var Cj 0 0 0 0 -1 -1
CB Index
basis bi X1 X2 S1 S2 Q1 Q2
0 S1 40 1 0 1 0 0 0 40/0
0 X2 20 0 1 0 -1 1 0 20/-1
-1 Q2 30 1 0 0 1 -1 1 30/1
Zj – Cj -30 -1 0 0 -1 2 0
Tabel Iterasi 2 :
Var Cj 0 0 0 0 -1 -1
CB Index
basis bi X1 X2 S1 S2 Q1 Q2
0 S1 40 1 0 1 0 0 0
0 X2 50 1 1 0 0 0 1
0 S2 30 1 0 0 1 -1 1
Zj – Cj 30 1 0 0 0 1 1
Var Cj 50 80 0 0
CB Index
basis bi X1 X2 S1 S2
0 S1 40 1 0 1 0
80 X2 50 1 1 0 0
0 S2 30 1 0 0 1
Zj – Cj 4000 30 0 0 0
KETENTUAN:
KIRI - MAKSIMASI
KANAN - MINIMASI