Nama : Fauzan Arung Samudro

Npm : A 181 014

Kelas : Reguler Pagi A
DAFTAR HLB BUTUH MINYAK & HLB

HLB BUTUH MINYAK

1. Berdasarkan Lachman hlm 516 tahun 1986

Minyak O/W Emulsion (Fluid) W/O Emulsion (Fluid)

Cetyl alcohol 15 -
Stearyl alcohol 14 -
Stearic acid 15 -
Lanolin anhydrous 10 8
Mineral oil, light and heavy 12 -
Cotton seed oil 10 5
Pecidatum 12
5
Beeswax 12
4
Parafin wax 11
4

2. Berdasarkan Martin, 1993, Physical Pharmacy, hal.372

Minyak o/w emulsion w/o emulsion

Cottonseed oil 6-7 -
Petrolatum 8 -
Beeswax 9-11 5
Paraffin wax 10 4
Mineral oil 10-12 5-6
Methyl silicone 11 -
Lanolin, anhydrous 12-14 8
Carnauba wax 12-14 -
Lauryl alcohol 14 -
Castor oil 14 -
Kerosene Cetyl 12-14 -
alcohol Stearyl 13-16 -
alcohol 15-16 -
Carbon tetrachloride 16 -
Lauric acid 16 -
Oleic acid 17 -
Stearic acid 17 -

3. Nilai HLB Butuh Minyak dan Lemak

No Nama Bahan Nilai HLB Butuh

M/A A/M
1 Minyak jarak/ricinus oil 12 -
2 M.biji kapas/cottonseed oil 12 5
 3 Metil salisilat 14 -
4 Vaselin 12 5
5 parafin cair 12 5
6 parafin padat 9 4
7 adeps lanae/lanolin 10 3
8 asam stearat 15 6
9 M. kacang/arachis oil 9 -
10 stearil alkohol 14 -
11 setil alkohol 15 -

4. Nilai HLB butuh pada bahan-bahan minyak untuk emulsi minyak-air (m/a) Pustaka : Robert.E.King:“
th
Dispensing of Medication 9 edition”, hal. 116
Bahan HLB butuh
Asam laurat 15-16
Asam oleat 17
Setil alcohol 15
Lauril alcohol 14
Beeswax 9
Carbon tetraklorida 16
Carnauba wax Castor 12
oil 14
Cotton seed oil 6
Kerosene 14
Lanolin anhidrat 12
Methyl silicone 11
Mineral oil 11
Paraffin wax 10
Petrolatum 7-8
HLB (HIDROPHYL-LIPOPHYL-BALANCE)
1. Klasifikasi fungsi surfaktan menurut HLB-nya (Martin, Alfred, Farmasi Fisik, ed.3, vol2, Jakarta, UI-
Press,1993, 941)
HLB Penggunaan
1-3 Anti busa
3-8 Emulgator emulsi air dalam minyak
7-9 Zat pembasah (wetting agent)
8-16 Emulgator emulsi minyak dalam air
13-16 Detergen
16-19 “Solubilizingagent”(meningkatkankelarutanzat)

th
2. Klasifikasi fungsi surfaktan menurut HLB-nya (The Pharmaceutical Codex, 12 ed, London, The
Pharmaceutical Press, 1994, hal 86)
HLB Penggunaan
1-3 Anti busa
4-6 Emulgator emulsi air dalam minyak
7-9 Zat pembasah (wetting agent)
8-18 Emulgator emulsi minyak dalam air
13-15 Detergen
10-18 “Solubilizingagent”(meningkatkankelarutanzat)

th
3. Nilai HLB untuk Sejumlah SurfaktanPustaka : Robert.E.King : “ Dispensing of Medication 9 ” edition hal
117
Generik/Nama kimia Nama Dagang HLB
- Gycerol monostearat Tegin 515 3,8
- Sorbitan monooleat Span 80 4.3
- Acasia - 8,0
- Tragacanth
- Tween 13,2
- Polyoxyethylene sorbitan monooleat (Polysorbate 80 USP)
80 15,0
- Polyoxyethylene monostearat (Polyoxyl 40 stearat USP)
Myrj 52 16,9
- Sodium lauril sulfat
- 40,0

4. Nilai HLB beberapa surfaktan (Copper & Gun, 135)

Nama Generik Nama dagang HLB
Parsial ester asam lemak dari sorbitan Span 20 8.6
sorbitan mono laurat
sorbitan mono palmitat Span 40 6.7
sorbitan mono stearat Span 60 4.7
sorbitan tri stearat Span 65 2.1
sorbitan mono oleat Span 80 4.3
sorbitan tri oleat Span 85 1.8
Parsial ester asam lemak dari polioksi Tween 20 16.7
etilensorbitan
Polioksietilen sorbitan 20 mono laurat
Polioksietilen sorbitan (4) mono laurat Tween 21 13.3
Polioksietilen sorbitan (20) mono palmitat Tween 40 15.6
Polioksietilen sorbitan (20) mono stearat Tween 60 14.9
Polioksietilen sorbitan (4) mono oleat Tween 61 9.6
Polioksietilen sorbitan tri stearat Tween 65 10.5
 Polioksietilen sorbitan (20) mono oleat Tween 80 15.0
Polioksietilen sorbitan (5) mono oleat Tween 81 10.0
Polioksietilen sorbitan (20) tri oleat Tween 85 11.0
Natrium lauril sulfat 40.0
Natrium oleat 18.0
Asam oleat 1.0
Setostearil alkohol 1.2

th
5. Pustaka : Alfred Martyn, Physical Pharmacy, 4 edition, hal. 372
Senyawa HLB
Asam oleat 1
Polioksietilen sorbitol beeawax derivative (G-1706) 2,0
Sorbitan tristearat 2,1
Gliseril monostearat 3,8
Sorbitan monooleat (Span 80) 4,3
Dietilen glikol monostearat 4,7
Gliseril monostearat, self-emulsifying (Tegin) 5,5
Dietilen glikol monolaurat 6,1
Sorbitan monolaurat (Span 20) 8,6
Polietilen lauril eter (Brij 30) 9,5
Gelatin (Pharmagel B) 9,8
Metil selulosa (Methocel 15 cps) 10,5
Polioksietilen lauril eter (G 3705) 10,8
Polioksietilen monostearat (Myrj 45) 11,1
Trietanolamin oleat 12,0
Polioksietilen alkil fenol (Igepal Ca-630) 12,8
Polioksietilen glikol 400 monolaurat Polioksietilen 13,1
sorbitan monooleat (Tween 80) Polioksietilen 15,0
sorbitan monolaurat (Tween 20) Polioksietilen 16,7
lauril eter (Brij 35) 16,9
Sodium oleat 18,0
Potassium oleat 20
Sodium lauril sulfat 40

rd
6. Pustaka : Lachman, The Theory&Practice of Industrial Pharmacy, 3 edition,1986, hal 515
Bentuk Kimia HLB Water dispersibility
Etilen glikol distearat 1,5
Sorbitan tristearat 2,1 No dispersion
Propilen glikol monostearat 3,4
Sorbitan seskuioleat 3,7

Gliseril monostearat, non-self-emulsifying 3,8

Propilen glikol monolaurat 4,5
Sorbitan monostearat Dietilen 4,7 Poor dispersion
glikol monostearat 4,7
Gliseril monostearat, self-emulsifying 5,5

Dietilen glikol monolaurat 6,1

 Sorbitan monopalmitat 6,7 Milky dispersion
Sukrosa dioleat 7,1 ( not stable )
Polietilen glikol (200) monooleat 8,0
Sorbitan monolaurat 8,6

Polioksietilen (4) lauril eter Polioksietilen 9,5 Milky dispersion

(4) sorbitan monostearat Polioksietilen (6) 9,6 ( stable )
setil eter 10,3

Polioksietilen (20) sorbitan tristearat 10,5

Polioksietilen glikol (400) monooleat 11,4 Translucent to clear
Polioksietilen glikol (400) monostearat 11,6 dispersion
Polioksietilen (9) nonil fenol 13,0

Polioksietilen glikol (400) monolaurat 13,1

Polioksietilen (4) sorbitan monolaurat 13,3
Polioksietilen (20) sorbitan monooleat 15,0
Polioksietilen (20) oleil eter 15,4
Polioksietilen (20) sorbitan monopalmitat 15,6
Polioksietilen (20) setil eter 15,7 Clear solution

Polioksietilen (40) stearat 16,9

Sodium oleat 18,0
Polioksietilen (100) stearat 18,8
Potasium oleat 20,0
Sodium lauril sulfat + 40

7. Pustaka : Aulton pharmaceutical practice, hal. 113

Senyawa HLB
Tragakan 13
Trietanolamin oleat 12
Akasia 8
Kalium oleat 20

8. Nilai HLB beberapa emulgator: (Modul Praktikum Farmasi Fisika, hlm. 53-54)

Emulgator HLB
Parsial ester asam lemak dari sorbitan:
Sorbitan mono laurat (Span 20) 8,6
Sorbitan mono palmitat (Span 40) 6,7
Sorbitan mono stearat (Span 60) 4,7
Sorbitan tri stearat (Span 65) 2,1
Sorbitan mono oleat (Span 80) 4,3
Sorbitan tri oleat (Span 85) 1,8
Parsial ester asam lemak dari polioksi etilensorbitan:
Polioksietilen sorbitan (20) mono laurat (Tween 20) 16,7
Polioksietilen sorbitan (4) mono laurat (Tween 21) 13,3
Polioksietilen sorbitan (20) mono palmitat (Tween 40) 15,6
Polioksietilen sorbitan (20) mono stearat (Tween 60) 14,9
Polioksietilen sorbitan (4) mono oleat (Tween 61) 9,6
 Polioksietilen sorbitan tri stearat (Tween 65) 10,5
Polioksietilen sorbitan (20) mono oleat (Tween 80) 15,0
Polioksietilen sorbitan (5) mono oleat (Tween 81) 10,0
Polioksietilen sorbitan (20) tri oleat (Tween 85) 11,0

Natrium lauril sulfat 40,0

Natrium oleat 18,0
Asam oleat 1,0
Setostearil alkohol 1,2
Eter alkohol lemak dari polioksietilen:
Polioksietilen eter laurat (Brij 30) 9,7
Polioksietilen eter laurat (Brij 35) 16,9
Polioksietilen eter setil (Brij 52) 5,3
Polioksietilen eter setil (Brij 56) 12,9
Polioksietilen eter setil (Brij 58) 15,7
Polioksietilen eter stearat (Brij 72) 4,9
Polioksietilen eter stearat (Brij 76) 12,4
Polioksietilen eter stearat (Brij 78) 15,3
Polioksietilen eter oleat (Brij 92) 4,9
Polioksietilen eter oleat (Brij 96) 12,4
Polioksietilen eter oleat (Brij 98) 15,3
Sorbitan seskui oleat (Arlacel 83) 3,7
Gliseril mono stearat 3,8
Ester asam lemak dari polioksietilen:
Polioksietilen eter stearat (Myrij 45) 11,1
Polioksietilen eter stearat (Myrij 49) 15,0
Polioksietilen eter stearat (Myrij 51) 16,0
Polioksietilen eter stearat (Myrij 52) 16,9
Polioksietilen eter stearat (Myrij 53) 17,9
Polioksietilen eter stearat (Myrij 59) 18,8
Polioksietilen eter -400-mono-stearat (Cremophor AP padat) 11,6
Polioksietilen eter risinoleat (remophor EL) 13,3
Nb: Trietanol oleat (Martin,942) 12

9. DAFTAR NILAI HLB SURFAKTAN (E-book HOPE

edisi
5)

Nama Surfaktan Nilai HLB

Na Lauril sulfat ≈40
Tween 20/Polysorbat 20/ Polioksietilen sorbitan (20) monolaurat 16,7
Tween 21/Polysorbat 21/ Polioksietilen sorbitan (4) monolaurat 13,3
Tween 40/Polysorbat 40/ Polioksietilen sorbitan (20) monopalmitat 15,6
Tween 60/Polysorbat 60/ Polioksietilen sorbitan (20) monostearat 14,9
Tween 61/Polysorbat 61/ Polioksietilen sorbitan (4) monooleat 9,6
Tween 65/Polysorbat 65/ Polioksietilen sorbitan tristearat 10,5
Tween 80/Polysorbat 80/ Polioksietilen sorbitan (20) monooleat 15,0
Tween 81/Polysorbat 81/ Polioksietilen sorbitan (5) monooleat 10,0
Tween 85/Polysorbat 85/ Polioksietilen sorbitan (20) trioleat 11,0
Tween/Polysorbat 120 14,5
Glyceryl Monostearate 3,8
Glyceryl Monooleat 3.3 (n/e); 4.1
 (s/e)
Sorbitan monoisostearat 4,7
Sorbitan monolaurat (Span 20) 8,6
Sorbitan monooleat (span 80) 4,3
Sorbitan monopalmitate (span 40) 6,7
Sorbitan monostearat (span 60) 4,7
Sorbitansesquioleat 3,7
Sorbitan trioleat (span 85) 1,8
Sorbitan tristearat (span 65) 2,1
Polyoxyethylene Alkyl Ethers:
Polioksietilen eter laurat/Brij 30 9
Polioksietilen eter laurat/Brij 35 7
Polioksietilen eter setil/Brij 52 1
Polioksietilen eter setil/Brij 56 6
Polioksietilen eter setil/Brij 58 ,
9
Polioksietilen eter stearat/Brij 72
5
Polioksietilen eter stearat/Brij 76 ,
Polioksietilen eter stearat/Brij 78 3
Brij 721 1
Brij 93Veg 2
Brij 97 ,
Polioksietilen eter oleat/Brij 98 9
Polioksietilen eter oleat/Brij 96 1
5
Polioksietilen eter oleat/Brij 92 ,
Cremophor A6 7
Cremophor A 20 polyether 4
Cremophor A25 ,
Emulgen 104P Emulgen 123P Emulgen 210P Emulgen 9
220 1
2
Emulgen 320 P Emulgen 409P Ethosperse 1A4
,
Ethosperse 1A12 4
Ethosperse TDA6 1
Ethosperse S120 5
Ethosperse G26 ,
Ethylan D252 3
Ethylan 253 1
5
Ethylan 254
,
Ethylan 256 5
Ethylan 257 4
Ethylan 2512 ,
Ethylan 2560 9
Plurafac RA20 1
Plurafac RA30 2
,
Plurafac RA40
4
Plurafac RA43
1
Plurafac RA340 5
Renex 30 ,
Renex 31 3
Renex 36 1
Ritoleth 2 2
,
Ritoleth 5 4
Ritoleth 10 4
,
9
1
0-
1
2
-
15-17
9,6
16,9
10,7
14,2
13,9
12,0
-
-
-
-
-
5,6
7,8
9,8
11,4
12,2
14,2
18,6
10,0
9,0
7,0
7,0
-
14,5
15,4
11,4
4,9
8,8
12,3
 Ritoleth 20 -
Ritox 35 -
Ritox 721 -
Texofor A1P Texofor AP Texofor A6 1
Texofor A10 6
Texofor A14 ,
2
Texofor A 30
-
Texofor A45
-
Texofor A60
-
Volpo N 10
-
Volpo N20
-
Volpo S2
-
Volpo S10
-
Volpo S20
-
Volpo C2
1
Volpo C20
5
Volpo CS10 ,
Volpo CS20 5
Volpo L4 4
Volpo L23 ,
Polioksietilen stearat/ Myrij 45 9
Polioksietilen stearat/Myrij 49 1
2
Polioksietilen stearat/Myrij 51
,
Polioksietilen stearat/Myrij 52 4
Polioksietilen stearat/Myrij 53 1
Polioksietilen stearat/Myrij 59 5
Polioksietilen-4000-monostearat/Cremophor AP Padat ,
Polioksietilen risinoleat 3
-
1
5
,
7
-
1
5
,
7
9
,
5
1
6
,
7
1
1
,
1
1
5
,
0
1
6
,
0
1
6
,
9
1
7
,
9
 18,8
11,6
13,3
Polyoxyl35 castor oil (cremophor EL) 12-14
Polyoxyl35 castor oil purified (Cremophor ELP) 12-14
Polyoxyl 40 hydrogenated castor oil (Cremophor RH,40) 14-16
Polyoxyl 60 hidrogenated castor oil 15-17
Etocas 29 11,7
Etocas 35 12,7
Etocas 40 13
Croduret 7 Special 4,9
Croduret 40 13
Croduret 50 Special 14,1
Croduret 60 14,7
Eumulgin HRE 40 -
Eumulgin HRE 60 -
Arlatone Gpharma 10,8
Cirrasol G1284 13,1
Hetoxide C5 4
Hetoxide C-16 8,6
Hetoxide C-25 10,8
Hetoxide HC-16 8,6
Hetoxide HC-40 13,1
Hetoxide HC-60 14,8
Jeechem CA-5 -
Jeechem CA-15 -
Jeechem CA- 25 -
Jeechem CA-40 -
Jeechem CA-60 -
 Jeechem CA-100 -
Jeechem CA-200 -
Jeechem CAH-25 -
Jeechem CA-40 -
Jeechem CA-60 -
Jeechem CA-200 -
Lipocol HCO-40 -
LipocolLAV HCO-40 -
Lipocol HCO-60 -
Nikkol CO-3 3
Nikkol CO-10 6,5
Nikkol HCO-50 13,5
Nikkol HCO-80 15
Nikkol HCO-100 16,5
Polyoxyl 6 Stearate 9,7
Polyoxyl 8 Stearate 11,1
Polyoxyl 12 Stearate 13,6
Polyoxyl 20 Stearate 14
Polyoxyl 30 Stearate 16
Polyoxyl 40 Stearate 16,9
Polyoxyl 50 Stearate 17,9
Polyoxyl 100 Stearate 18,8
Polyoxyl 8 diStearate -
Polyoxyl 12 diStearate 10,6
Polyoxyl 32 diStearate 14,8
Polyoxyl 150 diStearate 18,4
Natrium oleat 18,0
Asam oleat 1,0
Setostearil alkohol 1,2
Sorbitan sesqui oleat/artacel 83 3,7
Gliseril mono stearat 3,8