Cadangan Jawapan Pemahaman dan

Pemikiran Kritis
Buku Teks Sejarah Tingkatan 3 KSSM
Bab 1
1. A
2. B
3. D
4. D
5. A
6. B

7. (a) Mengapakah negara kita menjadi sasaran kuasa Barat sehingga kini?
- Kedudukan yang strategik terletak di tengah laluan perdagangan Barat
dan Timur.
- Kaya dengan sumber bahan mentah. Misalnya, bijih timah dan getah.
- Kesuburan tanah dan iklim yang sesuai untuk tanaman bercirikan eksport
iaitu getah dan kelapa sawit.
- Pembukaan Terusan Suez memendekkan jarak perdagangan di antara
Barat dan Timur.
- Ciptaan kapal wap membolehkan muatan barangan dagangan dibawa
dengan banyak, selamat dan menjimatkan kos.
- Ciptaan telegraf memudahkan perhubungan antara syarikat perdagangan
dengan ejen mereka (syarikat perwakilan) di Timur.
- Mereka mahu menyebarkan agama Kristian
(b) Jelaskan strategi yang digunakan oleh kuasa Barat untuk menguasai
negara kita
- Serangan fizikal
- Perjanjian
- Pakatan
- Manipulasi
- Tipu helah
- Pakatan
- Ugutan/desakan
- Pajakan

(c) Sejauhmanakah strategi yang digunakan oleh kuasa Barat mencapai

kejayaan?

Kuasa Barat seperti British dan Belanda berjaya mencapai matlamat masing-
masing menggunakan pelbagai strategi. Kuasa Belanda menggunakan
strategi serangan izikal, perjanjian dan pakatan. Manakala, British
menggunakan lebih daripada tiga strategi untuk mencapai matlamatnya, iaitu

  1  
 Serangan fizikal, perjanjian, pakatan, manipulasi, ugutan/desakan, tipu
helah, dan pajakan.

Strategi Serangan Fizikal

Belanda berjaya menundukkan penduduk tempatan di Pulau Pangkor, Perak
Belanda juga berjaya mengalahkan serangan angkatan Selangor
British berjaya menakluki Naning dalam Perang Naning pada tahun 1832.

Strategi Perjanjian
Belanda berjaya mengadakan perjanjian dengan Perak untuk mendapatkan
bijih timah. Belanda berjaya mengadakan perjanjian dengan Selangor. Melalui
perjanjian ini, Selangor menjual bijih timah kepada Belanda Perak, Sultan
Selangor, Yamtuan Seri Menanti dan Sultan Pahang bersetuju menerima
naungan British.

Strategi Pakatan
Belanda berpakat dengan Johor dan berjaya mengalahkan Portugis di
Melaka Belanda mengadakan pakatan dengan British dan berjaya memeterai
Perjanjian Inggeris-Belanda 1824.

Strategi Manipulasi
British berjaya mendapatkan Singapura.
British berjaya campur tangan di Perak, Selangor dan di Negeri Sembilan.

Ugutan/Desakan
British berjaya menempatkan Residen di Selangor dan Pahang
James Brooke mendesak Sultan Brunei dan berjaya menjadi Rajah Putih di
Sarawak.

Tipu Helah
British berjaya mendapatkan Pulau Pinang.

Strategi Pajakan
British berjaya meliuaskan pengaruhnya di Sabah.

(d) Apakah kelebihan strategi yang digunakan oleh British untuk menguasai Alam
Melayu berbanding dengan strategi yang digunakan oleh Belanda?

Kuasa Belanda lebih mengutamakan strategi serangan fizikal diikuti dengan

strategi perjanjian dan pakatan. Kesannya, Belanda terpaksa pemerintah
tempatan kurang memberikan kerjasama kepada kuasa Belanda. Kerapkali
Belanda terpaksa menggunakan kekuatan angkatan perangnya untuk
menghadapi tentangan masyarakat tempatan. Kuasa Belanda memilih
menunjukkan kekuatan angkatan perangnya untuk menyelesaikan
masalahnya dengan pemerintah tempatan.

British pula berusaha menggunakan sebagai strategi untuk mengelakkan

peperangan terbuka dengan pemerintah tempatan.. British menyedari kesan
Perang Naning pada tahun 1831 dan 1832 telah menyebabkan pelbagai

  2  
 kerugian. Perang tersebut menelan kos yang besar dan korban jiwa di antara
kedua belah pihak. Oleh itu British sentiasa berhati- hati dalam tindakannya
untuk mengelakkan kebangkitan penduduk tempatan. British berusaha
sedaya upaya menggunakan pelbagai strategi untuk mencapai matlamat
mereka dengan kos yang minimum berbanding dengan strategi serangan
fizikal.

8. Usaha menentang British oleh penduduk tempatan turut melibatkan

penggunaan senjata moden

(a) Meriam Melayu – Lela atau Rentaka

(b) Kegunaan – meriam mudah alih dan dibawa ke mana sahaja mengikut
bentuk muka bumi – bidikannya tepat – boleh dipikul - boleh diletak dibucu
kubu dan kota – di letak di belebas perahu atau kapal
(c) Perkembangan teknologi mempengaruhi sistem pertahanan negara

Malaysia mempunyai pasukan pertahanan yang kuat dan mampu

mempertahankan kedaulatan negara. Sehubungan dengan itu, Malaysia
mempersiapkan pertahanan negara dengan teknologi sistem
pertahanan dan mewujudkan industri pertahanan.

Bab 2

1. D
2. D
3. D
4. C

5. (a) Singapura
(b) British mahukan Singapura kerana berpotensi menjadi pusat perdagangan /
pelabuhan yang menguntungkan/pangkalan tentera dan dapat menyaingi
pengaruh Belanda di Alam Melayu.
Belanda mendakwa Singapura di bawah lingkungan pengaruhnya dan mahu
mempertahankan perdagangannya di Alam Melayu.
(c) Melalui Perjanjian Inggeris -Belanda / Persetiaan London 1824/menetapkan
pembahagian pengaruh British dan Belanda di Alam Melayu.
(d) Alam Melayu terbahagai kepada dua lingkungan pengaruh Barat (Belanda
dan British) / perpecahan empayar Johor Riau dan penguasaan sepenunya
oleh British.

  3  
 (e) Berwaspada dengan anasir luar yang boleh menjejaskan kedaulatan negara /
Perbalahan membuka ruang kepada penguasaan kuasa asing.

Bab 3

1. A
2. C
3. A
4. C

5. Melintang

2. Raub
3. Jugra
4. Ipoh
5. Durbar
7. Melampan
9. Lukut
10. Linggi

Ke bawah

1. Manipulasi
2. Residen
3. Jeneral
6. Beruas
8. Pahang

6. (a) Raja Abdullah (Raja Muda)

(b) Raja Ismail ( Raja Bendahara)
(c) Raja Ismail, Raja Ismail dan Raja Yusuf
(d) - Politik tidak stabil
- Ekonomi / perlombongan bijih timah terjejas
- Memberi peluang manipulasi oleh pihak British
- British berjaya menempatkan Residen dan Penolong Residen di Perak
(e) - Memberi pengalaman mentadbir kepada bakal Raja
- Dapat mengelakkan perebutan takhta kerana jawatan telah ditentukan

  4  
Bab 4
1. D
2. D
3. B
4. a. Terengganu
b. Perak
c. Pahang
d. Selangor

5. a. Jemaah Menteri
b. Majlis Mesyuarat Negeri

6. a. (1) Kedudukan yang strategik

(2) menghalang kemasukan kuasa barat lain
(3) kemakmuran dan kekayaan sumber hasil
(4) Menghubungkan Burma dengan Pulau Pinang
(5) beban orang putih
b. Laluan perdagangan Siam-Singapura
c. Kelima-lima faktor diatas sangat penting yang mempengaruhi tindakan British
dalam usaha memperluaskan kuasanya.
7. Penandaan lima buah Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu.
8. a. Ciri-ciri bunga emas:
(1) pohon daripada emas, batang daripada perak
(2) tinggi kira-kira 40 inci atau 101.6 cm
(3) Dahan atau ranting bunga emas berjumlah 45 termasuk pucuknya
(4) bunga-bunganya berjumlah 64 kuntum
(5) daun dan kelopak bunga emas diperbuat daripada kertas emas manakala
yang lain ialah emas tumpat (solid gold)
(Sumber: Ahmad Ismail dan Yazid Mat, 1992. Perlis Indera Kayangan: Sejarah
Pembentukan Sebuah Negeri Berdaulat. Kangar: Perbadanan Perpustakaan Awam
Negeri Perlis. hlm. 112)
b. Penghantaran bunga emas
Bunga emas yang telah siap akan dihantar ke Siam dari Kedah ke Singgora
(Songkhla) dengan menaiki gajah. Kira-kira 100 ekor gajah digunakan untuk
menghantar bunga emas ini. Rombongan ini juga dikawal rapi oleh kalangan tentera
dan panglima bagi mengelakkan ia dirompak. Di Singgora, mereka akan menghadap
Raja Singgora bagi memaklumkan mengenai penghantaran bunga emas tersebut
Dari pelabuhan Singgora, kumpulan menghantar bunga emas akan belayar dengan
kapal ke Bangkok.
(Sumber: Ahmad Ismail dan Yazid Mat, 1992. Perlis Indera Kayangan: Sejarah
Pembentukan Sebuah Negeri Berdaulat. Kangar: Perbadanan Perpustakaan Awam
Negeri Perlis. hlm. 114)

  5  
Bab 5
1. A
2. B
3. B
4. B
5. D
6. a. SBUB menerima penasihat British
b. SBUB perlu memelihara adat resam, agama dan undang-undang penduduk
tempatan
c. SBUB hendaklah memerintah Sabah dengan adil dan saksama
d. SBUB tidak dibenarkan menyerahkan Sabah kepada pihak lain tanpa
kebenaran British.

7. a. Charles Lee Moses: Menyewa Sabah daripada Sultan Brunei

b. Alfred dan Edward Dent: Memajak Pantai Timur Sabah daripada Sultan Sulu

8. a. menjadi pegawai tertinggi selepas raja dalam hal ehwal pentadbiran

b. meskipun dari sudut tugas hampir sama, namun dari sudut kedudukan berbeza
kerana di Sarawak Residen berada di bawah Raja
c. mentadbir Daerah
d. Pentadbiran yang tersusun dan turut mengambil orang tempatan sebagai
pentadbir

9. a. Gabenor bertanggung jawab penuh dalam hal ehwal pentadbiran di Sabah

b. kedudukan orang tempatan berada di hieraki bawah seperti Pegawai Daerah,
Ketua Anak Negeri dan Ketua Kampung.
c. Ketua Anak Negeri mempunyai kedudukan yang lebih tinggi daripada Ketua
Kampung dan terlibat dalam hal-hal pentadbiran dan perundangan seperti adanya
Mahkamah Anak Negeri. Ketua Kampung merupakan golongan pentadbir
terbawah dalam hieraki pentadbiran.
d. Pentadbiran yang tersusun dan turut mengambil orang tempatan sebagai
pentadbir

  6  
Bab 6

1. B
2. D
3. D
4. A
5. B

6. Kapal korek pada abad ke-20

a) Teknologi melombong bijih timah di negara kita

- Sebelum tahun 1820 orang Melayu menggunakan kaedah mendulang dan
melampan.
- Pelombong Cina memperkenalkan lombong dedah dan lombong pam.
- Mereka juga menggunakan teknologi roda air dan enjin wap untuk
mengatasi masalah banjir.
- Pada tahun 1912, British telah memperkenalkan kapal korek.

b) Syarikat pelaburan bijih timah di negara kita pada tahun 1900 – Straits
Trading Company.

c) Cara memanfaatkan bekas tapak perlombongan bijih timah:

- Tanaman kontan seperti sayuran, cili, sengkuang, ubi kayu dan keledek.
- Tanaman buah buahan seperti belimbing, jambu batu, betik dan mangga.
- Pembinaan pusat rekreasi dan santuari (padang golf).
- Pembinaan Kampus Universiti. Contoh, Kampus UiTM dan Universiti
Teknologi Petronas.
- Pembinaan kawasan perumahan.

7. Kepentingan Jabatan Hal Ehwal Cina dan Ordinan Buruh Kontrak

Jabatan Hal Ehwal Cina

- Memastikan peraturan dan undang-undang dipatuhi
- Menyelesaikan perbalahan dalam masyarakat
- Mengawal kegiatan kongsi gelap
- Mendaftarkan buruh
- Menjaga kebajikan buruh

  7  
 - Menjalin hubungan yang baik antara pemerintah British dan masyarakat
- Melindungi kaum wanita dan buruh wanita
- Memastikan kesejahteraan masyarakat

Ordinan Buruh Kontrak

- Melindungi buruh daripada penindasan
- Mendaftarkan kontrak perburuhan
- Memastikan majikan dan ejen pekerja mematuhi Ordinan Imigresen China

8. Kolej Melayu Kuala Kangsar

a) British menubuhkan Kolej Melayu Kuala Kangsar

- Kolej Melayu Kuala Kangsar telah ditubukan pada tahun 1905.
- Matlamatnya untuk memberi pendidikan Inggeris hingga ke peringkat
menengah kepada anak-anak raja dan golongan bangsawan Melayu.
- Kolej atau Maktab ini melatih anak-anak bangsawan Melayu untuk
berkhidmat dengan kerajaan British.

b) Kepentingan penubuhan institusi tersebut

- Mewujudkan pentadbir awam dalam kalangan penduduk tempatan
- Pertambahan pengambilan orang Melayu dalam Perkhidmatan Pentadbiran
Melayu (MAS) dan Perkhidmatan Awam Melayu (MCS) yang selama ini dipenuhi
oleh orang-orang Eropah.
- Mencetuskan kebangkitan nasionalisme.
- Melahirkan ramai pemimpin dan cendekiawan.

  8  
Bab 7
1. A
2. C
3. D
4. B
5. D

6. Lengkapkan jadual di bawah

Tokoh Bentuk Perjuangan Matlamat Perjuangan

• Mempertahankan hak
Mat Salleh Perjuangan dan kedudukan
bersenjata • Mengembalikan dan
Dato’ Maharaja Lela Mencabar mengekalkan sistem
Perjanjian pentadbiran tradisional
• Menentang pentadbiran
Haji Abdul Rahman Menggunakan dan peraturan baru yang
Limbong sistem perundangan menyusahkan hidup
rakyat tempatan

a) Cabaran yang terpaksa dilalui oleh tokoh

Mat Salleh

• Mendapatkan senjata yang moden

• Sukar menandingi teknologi senjata moden yang digunakan oleh British
• Mengaplikasikan strategi taktik serangan gerila dengan pembinaan
kubu

Dato’ Maharaja Lela

• Menghadapi tentera British yang lengkap dengan senjata moden

• British mempunyai jumlah tentera yang lebih ramai
• Mendapatkan sokongan pembesar dan pengikut
• Mengaplikasikan strategi taktik membina kubu pertahanan dengan
taktik berundur ke dalam hutan untuk mengelakkan peperangan terbuka

Haji Abdul Rahman Limbong

• Memerlukan kepakaran sistem perundangan Barat

• Mengggunakan mahkamah sebagai saluran untuk menegakkan
keadilan

  9  
 b) Iktibar perjuangan

- Sikap muafakat, keberanian dan disiplin yang tinggi mampu menentang

penjajah.
- Kita mestilah mempunyai ilmu pengetahuan dan kemahiran serta teknologi
yang tinggi supaya tidak dipermainkan oleh penjajah.
- Kita mestilah sentiasa bersatu padu, berwaspada, berusaha meningkatkan
pertahanan dan memiliki senjata moden untuk mengekalkan kedaulatan
negara.
- Perebutan kuasa, kelemahan ekonomi dan sikap mementingkan diri
menyebabkan berlakunya perpecahan dalam kalangan masyarakat.
- Kesannya kuasa luar mudah menguasai negara kita.
- Tanpa kekuatan ekonomi kita akan mudah terpedaya dengan bantuan
dan tawaran yang diberikan pihak musuh.
- Kita patut mencontohi pemimpin tempatan masa lampau yang mempunyai
semangat juang yang kental dan tidak mudah berputus asa
dalam perjuangan.
- Sifat tersebutlah yang menyebabkan pemimpin tempatan gigih berjuang
hingga titisan darah yang akhir.
- Kita juga patut mencontohi sikap pemimpin tempatan yang mematuhi
ajaran agama, menggunakan akal fikiran dan berani menegakkan
kebenaran.
- Mereka menolak pengenalan sistem cukai dan undang-undang British
kerana pembaharuan tersebut bercanggah dengan budaya dan nilai
tempatan.
- Mereka memiliki jati diri menyebabkan mereka tidak mudah menerima
pengaruh luar

c) Rumusan kekuatan dan kelemahan strategi perjuangan

Tokoh Kekuatan Kelemahan

• Mahir dalam taktik • Kekurangan
peperangan gerila senjata moden
• Mahir dalam seluk beluk • Bersetuju
Mat kawasan hutan dan gunung mengadakan
Salleh ganang rundingan dengan
• Disokong oleh pembesar British
tempatan • Mudah
• Mempunyai ramai pengikut mempercayai
• Berjaya membina kubu yang janji-janji British
teguh

  10  
 • Mendapat sokongan Sultan • Kekurangan
Dato’ dan pembesar Perak senjata moden
Maharaja • Mempunyai ramai pengikut • Struktur
Lela di Pasir Salak pembinaan kubu
• Berjaya membina kubu kurang teguh
pertahanan dan mudah
dibinasakan

Haji Abdul • Disayangi oleh Sultan yang • Penasihat British

Rahman memerintah lebih berkuasa
Limbong • Mempunyai ramai pengikut • Sukar melawan
terdiri daripada petani sistem
• Mahir dalam agama Islam perundangan
• Mahir dalam sistem Barat
perundangan Barat

7. Nama pejuang diabadikan

a) Sumbangan tokoh dalam gambar
Gambar 1 : Bangunan – Sempena nama Rentap
Gambar 2 : Sekolah – Sempena nama Dato’ Bahaman
Gambar 3 : Jalan – Sempena nama Mat Salleh

b) Cara menyemai semangat patriotik

- Memakamkan pahlawan di tempat terhormat iaitu di makam pahlawan
- Mengabadikan nama pahlawan di bangunan, universiti
- Membina monumen atau tugu peringatan sebagai tanda kenang kenangan
- Memperingati peristiwa penting melalui sambutan hari pahlawan, hari
kebangsaan
- Menerbitkan karya biografi pahlawan itu
- Mendoakan arwah para pahlawan

  11  
Bab 8

1. A
2. B
3. A
4. D

5. (a)
Tokoh Sumbangan
Wan Muhammad • Membangunkan ekonomi negeri Kedah
Saman • Memajukan bidang pertanian terutama padi
• Membina terusan untuk mengairi tanaman padi
• Menjadikan Kedah terkenal sebagai Negeri
Jelapang Padi

Datuk Hakim Imam • Memajukan pengajian Islam dalam masyarakata

Abang Haji Murshidi Sarawak
• Menubuhkan sekolah untuk Pendidikan bagi
kaum wanita
• Menubuhkan Majlis Agama Islam Sarawak

Haji Mohammad Arshad • Membantu Pegawai Daerah

• Menjaga keamanan, mengutip cukai,
memajukan pertanian
• Menjadi Hakim Mahkamah Anak Negeri
mengendalikan isu berkaitan adat dan Syariah

Tengku Menteri Ngah • Memajukan sosio ekonomi daerah Larut Matang

Ibrahim • Memajukan ekonomi negeri Perak
• Mengusahakan perlombongan bijih timah, lading
tebu dan lading kopi
• Memodenkan pentadbiran daerah Larut

Dato’ mohammad • Memajukan pembangunan bandar

Salleh bin Perang • Melukis peta lengkap negeri Johor
• Memudahkan pembangunan pertanian,
pembandaran dan sistem perhubungan
• Mengasaskan bandar Muar, Endau dan Batu
Pahat

  12  
 (b) Ciri kepimpinan berwibawa
- Berwawasan
- Kreatif dan inovatif
- Menjamin perpaduan rakyat
- Mengekalkan kestabilan politkk
- Memakmurkan ekonomi
- Mengukuhkan pertahanan negara
- Memajukan pendidikan rakyat
- Menyediakan infrastruktur
- (mana-mana jawapan munasabah)

-tamat-

  13