SEJARAH TINGKATAN 3

BAB 8: Kebijaksanaan Raja dan Pembesar Melayu Menangani Cabaran Barat

Tema : Kedatangan Kuasa Asing
TAJUK : Tindak Balas Masyarakat Tempatan
SK : 8.2 Kebijaksanaan Raja dan Pembesar Melayu menangani cabaran Barat.
SP : 8.2.1 : Menerangkan reaksi pemerintah negeri-negeri Melayu Utara dan Johor terhadap tindakan Barat.
K8.2.5 : Menerangkan kepentingan sikap bijaksana dalam mempertahankan kedaulatan tanah air.

Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok Memecahbelahkan Wilayah Negeri-negeri Melayu Utara

 British meluaskan kuasa ke atas negeri-negeri Melayu melalui Perjanjian Bangkok 10 Mac 1909.
 Kesannya telah Memecahbelahkan wilayah Negeri-negeri Melayu Utara.
 British dan Siam mementingkan kedudukan pengaruh masing-masing.
 Perubahan sempadan antara British dan Siam dilakukan tanpa mengambil kira soal Kebudayaan, Geografi, etnik
dan agama penduduk tempatan.
 Legeh dan lembah sungai dijadikan sebagai pembahagian atau garisan sempadan melalui Protokol Sempadan
Perjanjian Bangkok yang dipersetujui antara British dan Siam.
 Sempadan
berdasarkan
Sempadan
legeh
berdasarkan lembah
sungai

Legeh ialah kawasan

tanah tinggi yang
memisahkan dua hulu
Ilustrasi penentuan sempadan Negeri-
sungai atau lebih.
negeri Melayu Utara.
  Tahukah anda ?
Protokol Sempadan
Perjanjian Bangkok
1909
 Garis sempadan
berasaskan legeh dan
lembah sungai
 Bermula utara Sungai
Perlis (sebelah barat)
 Berakhir di muara
Kuala Tabal (Sebelah
Timur)
 Pulau Langkawi dan
pulau lain di bahagian
selatan menjadi milik
British.
 Pulau Terutau dan
pulau-pulau bahagian
utara menjadi milik
Siam

Peta menunjukkan Wilayah dan Pulau yang menjadi milik Siam dan naungan British
berdasarkan Protokol Sempadan Perjanjian Bangkok 1909
Reaksi Pemerintah Negeri-negeri Melayu
Utara Terhadap Perjanjian Bangkok

 Raja Syed Alwi Jamalullail (1905-1943)

Pemerintah Perlis.
 Perlis kehilangan wilayah Pujoh (utara
sungai Perlis).
 Siam mengambil wilayah Pujoh dan
dimasukkan ke dalam wilayah Setul.
 Raja Syed Alwi membantah tindakan
tersebut kerana Pujoh telah ditadbir
oleh Kerajaan Perlis melalui Penghulu
Kuala Perlis.
 PEMERINTAH KEDAH
 Sultan Abdul Hamid Halim Shah (1881-
1934).
 Berasa tersinggung kerana tidak
dibawa berunding bersama.
 Kedah kehilangan wilayah Sadao,
Setul, Pulau Terutau, Buntang dan
pulau-pulau sekitarnya kepada Siam.
 Baginda menegaskan bahawa
sempadan baharu Kedah dan Siam
ditentukan mengikut kriteria
sempadan sedia ada.
 Baginda juga amat murka dan tidak
akan memaafkan pihak yang menjual
negeri Kedah seperti menjual seekor
kerbau.
Reaksi pemerintah Terengganu : Sultan
Zainal Abidin III
 Perjanjian Bangkok tidak diterima
pelbagai pihak di Terengganu terutama
Sultan, ulama dan pembesar.
 Sultan Zainal Abidin mengecam tindakan
Siam menyerahkan Terengganu kepada
British tanpa pengetahuan Baginda.
 Siam tidak mempunyai hak ke atas
Terengganu.
 Kenyataan Baginda bahawa bunga emas
dihantar adalah sebagai tanda
persahabatan bukan menandakan
Terengganu Jajahan Siam.
 Baginda mempertahankan kedaulatan
negeri dengan mengemukakan bantahan
kepada Gabenor Negeri-negeri Selat
pada 24 Mei 1909
PEMERINTAH KELANTAN
Sultan Muhammad IV
 Baginda menolak Perjanjian Bangkok
1909 melalui pertemuan bersama J.S.
Mason dan wakil Siam di Kota
Baharu.
 Sultan berasa kecewa kerana wilayah
Tabal yang merupakan daerah
Kelantan diserahkan kepada Siam.
 Tabal dihuni kira-kira 15 000 orang
Melayu. Sebahagian besar penduduk
Tabal berhijrah ke Kelantan kerana
tidak mahu berada di bawah
pemerintahan Siam
 Sungai Golok merupakan sempadan
antarabangsa antara Kelantan dan
Siam selepas Perjanjian Bangkok.
Kebijaksanaan Pemerintah Johor Menjamin
Keselamatan
Menyekat Kemaraan British Memperkenal
Perairan Mengasaskan
Bandar
kan Sistem
Iskandar
Kangcu
Kewibawaan Puteri
Temenggung
Daeng Ibrahim
(1825-1862) Usaha
Temenggung
Daeng Ibrahim
• Peka terhadap Memacu Memodenkan
rancangan British Mewujudkan pembangunan Pentadbiran
Kangkar dan
yang ingin Negeri
kemakmuran
menguasai Johor Negeri Johor.
dan Perairan Selat
Melaka.
• Berusaha
Mengeksploitasi
membina jati diri Hasil Hutan
Memberikan Melantik
sebagai Surat Sungai Kangcu (ketua
pemerintah yang petempatan
Berdaulat. lembah
sungai)
SP 8.2.2 Menghuraikan tindakan raja Melayu dalam menangani cabaran Barat
K8.2.6 Menghuraikan kepentingan sikap taat setia kepada pemerintah

1. Tuntutan
Raja Melayu
melalui
Durbar

5. Raja 2. Diplomasi
Menerajui Menangani
Pemodenan Tekanan
Negeri Tindakan British
Raja Melayu
menangani
cabaran
Barat

3.Keengganan
Pemerintah
4. Menggubal Negeri-negeri
Undang- Melayu Utara
Undang Menerima
Tubuh Penasihat
British
1. Tuntutan Raja Melayu Melalui Durbar
 Durbar atau persidangan Raja-raja Melayu berperanan sebagai :
I. Jurubicara
II. Menzahirkan suara membela nasib bangsa
III. Melindungi kepentingan bangsa

 Antara Durbar yang dilaksanakan

I. Kuala Lumpur 1903
II. Pekan, Pahang 1932
III. Klang, Selangor 1937
IV. Seri Menanti Negeri Sembilan 1939
 Durbar di Kuala Lumpur 1903

Sultan Idris Murshidul

Adzam Shah mengkritik Mendesak mengembalikan Mendesak bilangan
pemusatan kuasa Residen kuasa institusi raja pegawai Melayu ditambah
Jeneral

Yang dipertuan Besar

Melantik pegawai Melayu
Negeri Sembilan menuntut
jawatan yang lebih tinggi
Bahasa Melayu digunakan
dalam perkhidmatan
sebagai Bahasa rasmi
kerajaan Persekutuan
persekutuan
 Durbar

Klang, Selangor, 1937

• Tuanku Abdul

Seri Menanti, Negeri Sembilan

Pekan, Pahang 1932.

• Sultan Iskandar shah • Sultan Hisamuddin

(Sultan Perak) Rahman (Negeri Alam Shah (sultan
mendesak kuasa Sembilan) menggesa Selangor)
pemerintahan negeri British memberikan mencadangkan
dikembalikan peluang kepada penubuhan Malay
buruh daripada Girls College.
rumpun alam • Meningkatkan
Melayu pendidikan kaum
• Sultan Pahang, wanita
mendesak British
memberikan
perhatian kepada
orang Melayu yang
tidak mempunyai
pekerjaan atau
tanah
2. Diplomasi Menangani Tekanan British
2.1 Diplomasi Sultan Abu Bakar Johor

Mengadakan Hubungan Kunjungan ke England Menubuhkan Lembaga

Baik dengan Kerajaan Bertemu dengan Ratu Penasihat Johor di
Negeri-negeri Selat. Victoria London.
• British mengekalkan • Baginda dikurniakan • Melantik pegawai
Teluk Belanga gelaran Maharaja British yang
(Singapura) sebagai Johor 1868 berpengaruh.
milik Kesultanan • Meredakan tekanan • Berperanan
Johor. Gabenor Negeri-negeri menasihati baginda
• Menetap di Singapura Selat. dalam pentadbiran.
sehingga 1889 • Diberi kepercayaan
sebelum berpindah ke menyelesaikan
Johor pertikaian di negeri-
negeri Melayu.
 Diplomasi Sultan Zainal Abidin III
Terengganu
Kebijaksanaan dalam Rundingan
 Berani mempertahankan kedaulatan
negeri.
 Berunding dengan Gabenor Negeri-negeri
Selat selepas Perjanjian Bangkok 1909.
Menandatangani Perjanjian
British-Terengganu (22 April
1910)
 Hasil rundingan perjanjian telah meminda
Perjanjian Bangkok.
 Baginda menandatangani perjanjian
sekirannya British mengakui Terengganu
negeri yang merdeka
 Terengganu hanya menerima wakil
British
 Wakil British tidak mempunyai kuasa
dalam pentadbiran negeri.
 •Penasihat British di Perlis
-Meadow Frost (15 Julai 1909)
-Perjanjian Perlis-British (28 April 1930) negeri Melayu terakhir secara rasmi menerima naungan British.

•Penasihat British di Kedah

Keengganan -W.G Maxwell (15 Julai 1909)
-Konflik berlaku antara Tunku Mahmud (Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri) dengan W.G Maxwell yang
Pemerintah mencampuri urusan pentadbiran negeri.
Negeri- •Tindakan W.G Maxwell
negeri •-Menuntut surat rasmi ditulis dalam Bahasa Inggeris
Melayu •- Mengetepikan nama Kedah dalam surat rasmi
•- Mengibarkan bendera Union Jack di kediamannya
Utara •Konflik membawa termeterai Perjanjian Kedah-British (1 November 1923)
menerima •Kedah secara rasmi menjadi naungan British
Penasihat
British •Identiti Kedah sebagai negeri Melayu dikekalkan
•-Bahasa Melayu dalam pentadbiran dan perundangan
•- Penggunaan kalendar Hijrah
•- Cuti Umum (Jumaat)
•- Keutamaan melantik pegawai Melayu (Pentadbiran)
 Penasihat British
 Kelantan
 J.S Mason
 Sultan Kelantan melaksanakan semua perkara
atas nasihat penasihat British
 Kecuali agama Islam dan adat melayu.
 Sultan Kelantan tidak dibenarkan membuat
hubungan dengan kuasa luar.
 Terengganu
 Peringkat awal hanya menerima wakil British
 Kemangkatan Sultan Zainal Abidin III
menyebabkan British mengambil kesempatan
meterai perjanjian dengan Sultan Muhammad
II.
 Kesan Perjanjian Terengganu-British (24 Mei
1919)
• Status wakil British bertukar kepada
Penasihat.
• British campur tangan hal ehwal pentadbiran
• Penasihat British pertama – J.L. Humphreys
 Sultan Muhammad II turun takhta kerana
menjadi penghalang dasar British
 Pemerintahan Terengganu diteruskan oleh
Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah.
4. Menggubal Undang-Undang Tubuh
Perlembagaan Negeri
dimasyurkan oleh Sultan
Abu Bakar pada 14 April
1895

Undang-
undang
Menyentuh tentang hak raja Tubuh
dan kerabatnya, kerajaan, Negeri Melayu Pertama
Jemaah Menteri dan
Kerajaan
yang mengamalkan sistem
Mesyuarat Kerajaan Johor raja berpelembagaan

Mengandung
i 64 fasal
 Undang-undang Bagi Diri
Kerajaan Terengganu

Antara kandungan
Dikenali Itqan Al-
berkaitan soal kuasa
Muluk Bi Ta’dil Al
Digubal 2 November Mengandungi sultan,tugas
Suluk (Keyakinan
1911 oleh Sultan pembesar,kesetiaan
kepada pemerintah 53 fasal
Zainal Abidin III rakyat dan
yang berasaskan
peraturan dalam
keadilan)
negeri
 Kandungan Undang-undang
Tubuh Kerajaan Johor
 Sultan tidak boleh menyerahkan negeri
dan kerajaan Johor kepada sebarang
kuasa asing.
 Menteri dan Jemaah pangkuan menteri
tidak boleh menyerahkan negeri
kepada kerajaan asing.
 Jemaah Menteri-Terdiri Bangsa Melayu,
rakyat Johor dan beragama Islam.
 Ahli Mesyuarat Kerajaan Negeri-Terdiri
rakyat Johor.
 Agama Islam agama rasmi selama-
lamanya.
 Mengekalkan hubungan baik dengan
kerajaan lain terutama British.
Bagi Kerajaan Terengganu
 Kerajaan Terengganu – kerajaan Melayu
Islam (Malayuwiyyah Islamiyyah)
 Islam asas perundangan negeri
 Sultan Terengganu tidak boleh
menyerahkan negeri kepada mana-mana
kuasa asing
 Sultan Terengganu yang menyerahkan
negeri kepada kuasa asing hendaklah
turun dari takhta
 Menteri Besar- beragama Islam dan rakyat
Terengganu.
 Ahli Mesyuarat Negeri boleh daripada
orang bukan Islam tetapi mesti rakyat
Terengganu.
 Kepentingan Undang-undang
Tubuh Kerajaan Johor
 Asas kukuh untuk mengimbangi kuasa
British.
 Mempertahankan identiti negeri.
 Membentuk kerajaan berteraskan
demokrasi menggantikan pemerintahan
bercorak mutlak.
 Memberikan kesan kepada rancangan
British untuk menguasai Johor.
Bagi Negeri Terengganu
 Memantapkan pentadbiran
 Memelihara kedaulatan negeri
 Bertujuan mengukuhkan perpaduan
dalam kalingan raja, pembesar dan
rakyat jelata
 Bertujuan sebagai benteng
menghalang campur tangan British.
 5. Raja Menerajui Pemodenan Negeri
Pemodenan
Johor
•Pemodenan dalam aspek
pentadbiran, Kewangan,
Undang-undang, pelajaran,
Kesihatan, Tanah, Polis dan
tentera.
•Menubuhkan pelbagai jabatan
untuk mengurus pembangunan
rakyat dan negeri.
• Johor negeri yang moden pada
abad ke-19
•Sultan Abu Bakar digelar “ Bapa
Pemodenan Johor”
Pemodenan
Kedah
•Akhir abad ke-19-Kedah
mewujudkan Jabatan
Perbendaharaan, Tanah dan
Ukur, Audit, Pejabat Besar Pos
dan Telekom, Mahkamah
Keadilan dan Pasukan Polis
Kedah
•Mengembangkan sistem politik
yang tersusun sebelum campur
tangan British.
Pemodenan
Terengganu
•Sultan Zainal Abidin III bersama
Tengku Muhammad
menubuhkan Jemaah
Mesyuarat Kerajaan dan
Jemaah Menteri sejak 1912.
• Penubuhan Jabatan kerajaan
seperti pejabat :
•i. Perbendaharaan
•ii. Pesuruhjaya Keadilan
•iii. Agama dan Pelajaran
•iv. Kerja Raya
•v. Pesuruhjaya Hutan
•vi. Daerah dan Tanah
 SP 8.2.3 Menilai usaha Pembesar Melayu dalam pemodenan negeri
K8.2.7 Membahaskan kepentingan sikap bermuafakat untuk kemajuan negara
Long Jaafar
i. Membawa kemajuan di Larut
ii. Negeri Melayu sebagai pengeluar utama bijih timah dunia Long Jaafar dan Tengku Menteri Ngah Ibrahim- usahawan bijih
iii. Menggalakkan pusat pengajian agama timah yang memajukan daerah Larut Matang.
iv. Membina sekolah Melayu Matang 1826

1. Pembangunan Sosioekonomi

Tengku Menteri Ngah Ibrahim

i. Mempelajari sistem pentadbiran moden daripada Sultan Abu
Mereka berjasa besar memartabatkan bangsa menerusi
Bakar untuk memajukan daerah Larut
penguasaan ekonomi perlombongan bijih timah.
ii. Usaha beliau berakhir apabila dijatuhi hukuman buang negeri ke
Pulau Seychelles
 2. Pembangunan Ekonomi

Tokoh pembangunan Negeri

Kedah- cetus idea bina terusan
dari Alor Setar hingga kaki
Gunung Jerai, Gurun

Atas jasa beliau, terusan

dibina dinamakan Terusan WanMuhammad Perdana Menteri Kedah
Wan Muhammad Saman (1870-1898)
Saman

Pembinaan terusan sepanjang

36 kilometer, lebar 7.5 meter
dan dalam 1.5 meter
menggunakan sistem kerah
dan peralatan tradisional
 3. Pembangunan Bandar

Dato’ Muhammad Salleh bin

Melukis peta lengkap pertama
negeri Johor

Mengasaskan pembukaan Bandar Maharani (Muar),

Endau dan Bandar Penggaram (Batu Pahat)
Perang

Gelaran Dato’ Bentara Luar

Menjawat beberapa jawatan seperti Pesuruhjaya

Polis (1868),Ketua Jabatan Ukur (1883) dan Ketua
Jabatan Tanah (1887)
 4. Pentadbiran dan Pendidikan
Dato’ Jaafar bin Muhammad (Menteri Besar Pertama Johor-1882-1919) Gelaran Datuk Bentara
i- Memelihara kedaulatan negeri (bendera Union Jack dikibarkan lebih rendah daripada bendera Johor.
Ii- Memartabatkan bahasa Melayu (penulisan surat rasmi kerajaan)
iii- Mewajibkan pegawai British yang berkhidmat di Johor memakai pakaian rasmi kerajaan

Dato’ Abdul Rahman bin Andak

i- Setiausaha Sulit Sultan (1885), Setiausaha Kerajaan Johor (1893-1909) bergelar Dato’ Seri Amar Diraja
ii- Mengawal hubungan Johor dengan British, bijak dalam diplomasi,berpandangan jauh
iii- Perintis Penubuhan Pakatan Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa (1888)

Dato’ Muhammad Ibrahim Munsyi (Dato Bentara Dalam)

i- Menggalakkan pendidikan Moden (penubuhan Jabatan Pelajaran 1883 dan sekolah di Johor.
ii- Membentuk Jawatankuasa Pelajaran Negeri.
iii- Pendidikan wajib kepada kanak-kanak Johor
5. Ahli Majlis Raja Chulan (Raja
Dihilir Perak 1920-
Mesyuarat 1933)

Persekutuan
• Menuntut pembentukan Rejimen
Askar Melayu Diraja.
• Mendesak British membuka lebih Dato’ Abdullah Hj
banyak peluang pekerjaan Dahan- Undang Luak
Rembau ke-18 (1922-
kepada anak watan 1938)
6. Kepimpinan Tempatan di Sarawak dan
Sabah
Datuk Hakim Imam Abang Haji
Murshidi (Sarawak)
 Memainkan peranan penting dalam hal
ehwal umat Islam di Sarawak
 Memulakan pengajian Islam yang lebih
formal melalui penubuhan Madrasah al-
Murshiddiyah di Kuching
 Bersama Datuk Patinggi Abang Haji
Abdillah dan Abang Haji Bolhassan
menubuhkan sekolah khas kaum wanita
mempelajari agama (sekolah Kajang)
 Dilantik sebagai Datuk Hakim (1925), ahli
Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri Sarawak
serta Datu Imam (1932)
 Mengasaskan Majlis Syuyukh Islam atau
Majlis Islam Sarawak
Orang Kaya-kaya Haji
Muhammad Arshad (Sabah)
 Merupakan Ketua Anak Negeri yang
membantu Pegawai Daerah menjalankan
pentadbiran daerah.
 Tugas lain seperti :
I. Menjaga keamanan
II. Mengutip cukai
III. Mengurus hal berkaitan pembahagian
tanah
IV. Memajukan pertanian masyarakat
V. Menjadi hakim di Mahkamah Anak Negeri
(kes hukum adat dan syariah)
SP 8.2.4 Merumuskan keberkesanan peranan pemerintah tempatan dalam menangani
cabaran Barat
K8.2.8 Merumuskan kepentingan menghargai sumbangan pemimpin terdahulu

2. Melambatkan
1. Kemakmuran 3.Kemajuan
Perluasan Kuasa
Negeri Pendidikan
British

4. Penubuhan
5. Pegawai Tadbir 6.Mempertahankan
Rejimen Askar
Melayu Institusi Beraja
Melayu Diraja
 Usaha memajukan perlombongan
Pemodenan dalam pentadbiran dan
bijih timah oleh Tengku Menteri
ekonomi menarik pelabur asing
Ngah Ibrahim di Larut dan Sultan
datang ke Johor dalam sektor
Ismail di Lembah Kinta
pertanian komersial seperti gambir
memperkenalkan Perak sebagai
dan lada hitam
pengeluar bijih timah utama dunia

1. Kemakmuran
Negeri

Kerancakan aktiviti pelabuhan di

Sarawak dan Sabah yang
Pembaharuan pentadbiran Kedah
menjalankan kegiatan perdagangan
menjadikan Kedah sebagai negeri
bahan mentah, hasil hutan dan hasil
jelapang padi.
laut. Penemuan hasil bumi menarik
minat kuasa barat.
 Penggubalan Undang-undang Tubuh
Kerajaan Johor dan Undang-undang Bagi
Diri Terengganu membantutkan British
meluaskan kuasa

Kawalan undang-undang
Terengganu negeri Melayu 2. Melambatkan tubuh dinyatakan dengan
terakhir menerima Penasihat Peluasan kuasa tegas untuk melindungi
British pada tahun 1919. British kedaulatan negeri

British hanya menempatkan

Penasihat Am British setelah
mendesak Sultan Ibrahim
menandatangani perjanjian
British-Johor 1914
 4. Penubuhan 6.
3. Kemajuan 5. Pegawai Tadbir
Rejimen Askar Mempertahankan
Pendidikan Melayu
Melayu Diraja Institusi Beraja
Raja-raja Melayu secara
Kemunculan generasi
berdiplomasi telah
Desakan Raja-raja pentadbir Melayu
Desakan berterusan mengekalkan institusi
Melayu dan Pembesar melalui skim
Raja-raja Melayu beraja dapat
Melayu keperluan Perkhidmatan Tadbir
melalui Durbar dipertahankan.
pasukan bersenjata Melayu (PTM) 1910.
mengenai pendidikan
yang dianggotai anak PTM melatih orang
anak watan
watan Melayu dalam British hanya
pentadbiran negeri. menguasai
pemerintahan
peringkat pembesar
1933 Kompeni negeri. Undang-
Penubuhan sekolah- Percubaan
Penubuhan PTM undang yang akan
sekolah di negeri diwujudkan di Port
Melayu termasuk Dickson dan 1935 merupakan hak dilaksanakan mestilah
sekolah perempuan dinamakan Rejimen kepada Raja-raja memperoleh
Askar Melayu. Melayu tandatangan dan cap
mohor sultan