1

PERANCANGAN POROS DIGESTER

UNTUK PABRIK KELAPA SAWIT DENGAN
KAPASITAS OLAH 12 TON TBS/JAM
DENGAN PROSES PENGECORAN LOGAM

SKRIPSI
Skripsi Yang Diajukan untuk Melengkapi
Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik

DANI JOSUA ATMAJA SIMATUPANG

NIM : 080421035

PROGRAM PENDIDIKAN SARJANA EKSTENSI

DEPARTEMEN TEKNIK MESIN
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS SUMATERA UTARA
MEDAN
2011

Universitas Sumatera Utara

 2

DAFTAR ISI

HAL

HALAMAN JUDUL ........................................................................................ i

LEMBAR PENGESAHAN DARI PENBIMBING ...................................... ii

KARTU BIMBINGAN TUGAS AKHIR ....................................................... iii

SPESIFIKASI TUGAS .................................................................................... iv

LEMBAR EVALUASI SEMINAR SKRIPSI ................................................ v

KATA PENGANTAR ...................................................................................... vi

DAFTAR ISI .................................................................................................... viii

DAFTAR TABEL ............................................................................................ xiii

DAFTAR GAMBAR ........................................................................................ xiv

DAFTAR SIMBOL .......................................................................................... xvii

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang ................................................................................. 1

1.2 Mafaat dan Tujuan Perencanaan ..................................................... 2

1.3 Batasan Masalah ............................................................................. 3

1.4 Metode Penulisan ............................................................................ 3

1.5 Sistematika Penulisan ..................................................................... 4

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

2.1 Pendahuluan ..................................................................................... 5

2.1.1 Besi Cor ............................................................................ 5

Universitas Sumatera Utara

 3

2.1.2 Baja Cor ........................................................................... 6

2.1.3 Baja Paduan ..................................................................... 7

2.1.4 Coran Paduan Tembaga ................................................... 9

2.1.5 Coran Paduan Ringan ...................................................... 9

2.1.6 Coran Paduan Lainya ....................................................... 10

2.2 Struktur dan Sifat – Sifat Baja Cor ................................................... 10

2.2.1 Struktur Coran Baja .......................................................... 10

2.2.2 Sifat – Sifat Coran Baja Karbon ....................................... 10

2.3 Struktur dan Sifat – Sifat Baja Cor Khusus ...................................... 11

2.3.1 Baja Cor Paduan Rendah .................................................. 12

2.3.2 Baja Cor Tahan Karat ....................................................... 15

2.3.3 Struktur dan Sifat – Sifat dari

Baja Cor Tahan Panas ....................................................... 16

2.3.4 Struktur dan Sifat – Sifat dari

Baja Cor Mangan Tinggi .................................................. 17

2.4 Dapur Induksi ................................................................................... 17

2.5 Bentuk dan Ukuran Coran ............................................................... 19

2.5.1 Bentuk Standar dan Ukuran Coran ................................... 20

2.6 Pengecoran Dengan Cetakan pasir ................................................... 20

2.6.1 Syarat – Syarat Pasir Cetak .............................................. 21

2.6.2 Macam – Macam Pasir Cetak ........................................... 23

2.6.3 Susunan Pasir Cetak ......................................................... 25

2.6.4 Sifat – Sifat Pasir Cetak .................................................... 25

2.7 Pola .................................................................................................. 30

Universitas Sumatera Utara

 4

2.7.1 Telapak Inti ...................................................................... 32

2.7.2 Macam – Macam Pola ...................................................... 34

2.7.3 Bahan – Bahan pola .......................................................... 37

2.7.4 Perencanaan Pola ............................................................. 38

2.8 Rencana Pengecoran ....................................................................... 40

2.8.1 Istilah – istilah dan Fungsi dari Sistem Saluran ............... 40

2.8.2 Bentuk dan Bagian-bagian Saluran ................................. 41

2.8.3 Penambah ......................................................................... 44

2.9 Penuangan Logam Cair ................................................................... 45

2.10 Pengujian Dalam Pengecoran ........................................................ 48

2.10.1 Pengukuran Temperatur .................................................. 48

2.10.2 Pengujian Terak ............................................................... 49

2.11 Pengolahan Kelapa Sawit ............................................................... 50

BAB III PERENCANAAN POROS DIGESTER

3.1 Tinjauan Umum Mesin Pencabik (Digester) .................................... 51

3.1.1 Digester ............................................................................. 51

3.1.2 Poros Ketel Pencabik ........................................................ 53

3.1.4 Gaya Penggerak ................................................................ 54

3.15 Proses Pencabikkan Biji Kelapa Sawit ............................... 54

3.2 Ukuran Tabung Ketel Digester ......................................................... 58

3.3 Perhitungan Dimensi Poros .............................................................. 58

3.4 Perhitungan Kekuatan Poros ........................................................... 61

3.5 Perhitungan Gaya – gaya dalam ....................................................... 61

Universitas Sumatera Utara

 5

BAB IV PERENCANAAN CETAKAN

4.1 Pembuatan Pola ................................................................................ 66

4.1.1 Bahan Pola ........................................................................ 66

4.1.2 Macam Pola ....................................................................... 67

4.2 Penentuan Tambahan Penyusutan .................................................... 67

4.2.1 Penentuan Penambahan Penyelesaian Mesin .................... 68

4.3 Ukuran Pola ..................................................................................... 69

4.4 Sistem Saluran ................................................................................. 70

4.4.1 Saluran Turun .................................................................... 70

4.4.2 Cawan Tuang ..................................................................... 74

4.4.3 Sistem Pengalir .................................................................. 75

4.4.4 Saluran Masuk ................................................................... 76

4.4.5 Penambah .......................................................................... 77

4.5 Pembuatan Cetakan Pasir ................................................................. 81

4.5.1 Persiapan Pasir Cetak ......................................................... 81

4.5.2 Pembuatan Cetakan ............................................................ 81

BAB V PELEBURAN DAN PENUANGAN

5.1 Peleburan Logam ............................................................................. 84

5.2 Bahan Baku ..................................................................................... 85

5.2.1 Komposisi Metal Cair ........................................................ 86

5.2.2 Komposisi Poros Digester yang diinginkan ...................... 87

5.3 Penuangan Logam Cair .................................................................... 88

5.3.1 Kecepatan Penuangan ....................................................... 89

Universitas Sumatera Utara

 6

5.3.2 Waktu Penuangan .............................................................. 89

5.3.3 Diagram fasa AISI 430 ...................................................... 90

5.4 Penyelesaian Hasil Cetakan ............................................................. 92

BAB VI KESIMPULAN DAN SARAN

6.1 Kesimpulan ...................................................................................... 93

6.2 Saran ................................................................................................ 96

DAFTAR PUSTAKA ...................................................................................... 98

LAMPIRAN ...................................................................................................... 99

Universitas Sumatera Utara

 7

DAFTAR TABEL

Hal

Tabel 2.1 Ketebalan minimum dinding cetakan pasir ………………........ 21

Tabel 2.2 Temperatur penuangan untuk berbagai coran ............................ 23

Tabel 2.3 Ukuran Pengalir ......................................................................... 43

Tabel 3.1 Spesifikasi Ketel Berdasarkan Kapasitas ................................... 58

Tabel 4.1 Karakteristik kayu jelutung ........................................................ 67

Tabel 4.2 Tambahan penyusutan yang disarankan .................................... 68

Tabel 4.3 Ukuran dari saluran turun, pengalir dan saluran masuk ……… 72

Tabel 5.1 Komposisi bahan balok baja ...................................................... 85

Tabel 5.2 Komposisi baja sekrap ............................................................... 86

Tabel 5.3 Komposisi metal cair ................................................................. 86

Tabel 5.4 Komposisi bahan AISI 430......................................................... 87

Universitas Sumatera Utara

 8

DAFTAR GAMBAR

Hal

Gambar 2.1 Pengaruh kandungan karbon dan perlakuan

panas pada sifat mekanik ........................................................... 12

Gambar 2.2 Data dari pengujian tarik panas dari

baja cor karbon dinormalkan ..................................................... 13

Gambar 2.3 Kadar karbon dan kekerasan maksimum baja

setelah di celup dingin ............................................................... 14

Gambar 2.4 Tanur induksi jenis kruss ……………………………………... 19

Gambar 2.5 Pengaruh kadar air dan kadar lempung ...................................... 26

Gambar 2.6 Pengaruh kadar air dan bentonit

pada pasir diikat bentonit ........................................................... 27

Gambar 2.7 Pemuaian panas bermacam – macam pasir ................................ 28

Gambar 2.8 Kekuatan tekan panas dari pasir cetak ....................................... 29

Gambar 2.9 Deformasi panas dari pasir cetak ............................................... 30

Gambar 2.10 Telapak inti mendatar bertumpu dua ......................................... 33

Gambar 2.11 Telapak inti dasar tegak ............................................................. 33

Gambar 2.12 Telapak inti tegak bertumpu dua ................................................ 33

Gambar 2.13 Telapak inti sebahagian .............................................................. 34

Gambar 2.14 Pola tunggal ............................................................................... 34

Gambar 2.15 Pola belahan ............................................................................... 35

Gambar 2.16 Pola setengah ............................................................................. 35

Gambar 2.17 Pola belahan banyak .................................................................. 36

Universitas Sumatera Utara

 9

Gambar 2.18 Pola pelat pasang ........................................................................ 36

Gambar 2.19 Pola pelat kup ............................................................................. 37

Gambar 2.20 Istilah – istilah sistem pengisian ................................................ 40

Gambar 2.21 Ukuran cawan tuang .................................................................. 42

Gambar 2.22 Perpanjangan Pengalir ............................................................... 43

Gambar 2.23 Sistem saluran masuk ................................................................. 44

Gambar 2.24 Penambah samping dan Penambah atas ..................................... 45

Gambar 2.25 Ladel jenis penyumbat ............................................................... 46

Gambar 2.26 Temperatur penuangan yang disarankan ................................... 47

Gambar 3.1 Digester pada pabrik kelapa sawit ............................................. 53

Gambar 3.2 Digester ...................................................................................... 55

Gambar 3.3 Poros Digester ............................................................................ 60

Gambar 3.4 Diagram benda bebas poros ketel adukan .................................. 61

Gambar 3.5 Diagram gaya lintang dan momen lentur ................................... 62

Gambar 3.6 Poros Digester ............................................................................ 65

Gambar 4.1 Tambahan penyelesaian mesin untuk coran baja ....................... 69

Gambar 4.2 Ukuran Pola Poros Digester ....................................................... 71

Gambar 4.3 Saluran Turun ............................................................................. 73

Gambar 4.4 Ukuran cawan tuang .................................................................. 74

Gambar 4.5 Ukuran pengalir ......................................................................... 76

Gambar 4.6 Hubungan antara tebal coran (T)

dan jarak isi dari penambah (JP) ................................................ 78

Gambar 4.7 Kurva Pellini .............................................................................. 79

Gambar 4.8 Cetakan pasir poros digester ...................................................... 83

Universitas Sumatera Utara

 10

Gambar 5.1 Hubungan antara waktu dan berat tuang

untuk baja cor (t: tebal coran) .................................................... 90

Gambar 5.2 Diagram fasa AISI 430 .............................................................. 90

Universitas Sumatera Utara

 11

DAFTAR NOTASI/ISTILAH

SIMBOL KETERANGAN SATUAN

D tab Diameter ketel pencabik mm

t tab Tinggi ketel pencabik mm

E kin Energi kinetik Joule

E pot Energi potesial Joule

m Massa benda kg

v Kecepatan benda m/det

g Percepatan gravitasi m/det²

h Ketinggian benda m

ω Kecepatan sudut rad/s

rtab Radius ketel pencabik mm

P Daya motor Watt

W Usaha Joule

t Waktu det

T Torsi kg.mm

Pd Daya rencana KW

n poros Putaran poros rpm

τa Tegangan geser izin Pa

σb Tegangan tarik bahan Pa

Sf 1 Faktor keamanan akibat puntir -

Sf 2 Faktor keamanan akibat tegangan -

Universitas Sumatera Utara

 12

Kt Faktor koreksi momen puntir -

ds Diameter poros mm

d st Diameter saluran turun mm

dp Diameter pengalir mm

d sm Diameter saluran masuk mm

n Jumlah saluran turun buah

l Panjang coran mm

t tebal coran mm

JP Jarak pengisian mm

L Lebar coran pada kurva pellini mm

P Panjang coran pada kurva pellini mm

T Tebal coran pada kurva pellini mm

Vp Volume penambah cm³

Vc Volume coran cm³

Dp Diameter penambah mm

H Tinggi penambah mm

Universitas Sumatera Utara