KUNCI
MENDIRIKAN RAMADAN
جابنت كماجوان إسالم مليسيا
JABATAN KEMAJUAN ISLAM MALAYSIA
Terbitan
JABATAN KEMA JUAN ISLAM MALAYSIA
MUKA SURAT
Mukadimah ii
ii
MUKADIMAH
Hakikatnya, banyak lagi hadith dan kisah
para sahabat Nabi ﷺyang boleh dijadikan
pedoman dan pengajaran dalam memburu
keampunan dan ganjaran yang berganda di
bulan Ramadan.
Penyusun
iii
Sesungguhnya Allah telah memilih bulan Ramadan
yang mulia dengan menurunkan al-Quran sebagai
petunjuk kepada seluruh umat manusia. Firman
Allah SWT:
Maksudnya:
“(Masa yang diwajibkan kamu berpuasa itu ialah)
bulan Ramadan yang padanya diturunkan Al-
Quran, menjadi petunjuk bagi sekalian manusia,
dan menjadi keterangan-keterangan yang
menjelaskan petunjuk dan (menjelaskan)
http://www.free-powerpoint-templates-design.com
1
APAKAH MAKSUD
MENDIRIKAN RAMADAN?
َّ أ: اعن أِاب ُهاري اراة ار ِضى للاُ اعنهُ قا اال-١
ان ِا ِ رسوال
امن:صلَّى للاُ اعلايه او اسلَّ ام قا اال ا للا ُا
غُ ِفار لاهُ اما،ان اواحتِ اس ًاًبً ضا ان إِْيا
قا اام ارام ا
. متفق عليه.َّم ِمن اذنبِ ِه تا اقد ا
ًبب فضل، كتاب صالة الرتاويح،أخرجه البخاري يف صحيحه-
كِتااب، ومسلم يف صحيحه2009 حديث رقم،من قام رمضان
ِ ِ َّ ًبب،ِالص االة ِ المس
ِ اج ُد ومو
يب ِيف قيا ِام ارام ا
ضا ان اوُه او ُ الرتغ ا َّ اض ُع ااا اا
.759 حديث رقم،يح ُ الرتا ِو
َّا
Maksudnya:
2
PENGA JARAN HADITH
3
SOLAT TARAWIH
ADALAH SUNAT
ول َِّ
اّلل -٢اعن أِاب ُهاري اراة قا اال :اكا ان ار ُس ُ
ب ِيف قِيا ِام اّلل علاي ِه وسلَّم ي ر ِ
غ
ا ا ا ُ ُ ا ا ُ َّ ى َّ
صل ا
ضا ان ِمن اغ ِي أان اي ُمارُهم فِ ِيه بِ اع ِزْياة ارام ا
ان اواحتِ اس ًاًب ضا ان إِْيا ً ول :امن قا اام ارام ا فايا ُق ُ
ول َِّ
اّلل يف ار ُس ُ َّم ِمن اذنبِ ِه ،فاتُوِ ِ
ُا غُ ا ُ ا ا ا ا
د ق ت ا م هل
ا ر ف
اّلل علاي ِه وسلَّم واألامر علاى اذلِ
ك ُثَّ ا صلَّى َُّ ا ا ا ا ا ُ ا ا
ك ِيف ِخ االفاِة أِاب باكر اكا ان األامر علاى اذلِ
ا ُ ا
ك. وصدرا ِمن ِخ االفاِة عمر علاى اذلِ
ا ُ اا ا اا ً
الص االةِ، -أخرجه مسلم يف صحيحه ،كِتاب المس ِ
اج ُد ومو ِ
اض ُع َّ ااا اا ا
ِ ًبب َّ ِ
يح ،حديث رقم .759 الرتا ِو ُ يب ِيف قيا ِام ارام ا
ضا ان اوُه او َّا الرتغ ُ ا
4
SOLAT TARAWIH
ADALAH SUNAT
5
PENGA JARAN HADITH
6
MENYEGERAKAN
BERBUKA ITU SUNNAH
َِّ ول
اّلل اعن اسه ِل ب ِن اسعد أا َّن ار ُس ا-٣
َّاس نال الز ي ل :ال ق مَّ
ل س و ِ اّلل علاي
ه َّ
ُ ُ ا ا ا ا ا ا ا ا ا ُ صل
َّ ى ا
. متفق عليه.ِِباي اما اع َّجلُوا ال ِفطار
ب تاع ِج ِيل َّ كِتااب،أخرجه البخاري يف صحيحه-
ُ اًب،الصوُم
ِ كِتااب ال، ومسلم يف صحيحه،1957 حديث رقم،اْلفطاار
،صيا ُام ِ
.1098 حديث رقم،الس ُحوِر
ُّ اًبب فاض ُل
Maksudnya:
7
PENGA JARAN HADITH
8
ALLAH MENGASIHI
ORANG YANG
MENYEGERAKAN BERBUKA
َِّ ول
اّلل ُ قا اال ار ُس: اعن أِاب ُهاري اراة قا اال-٤
َّ قا اال:اّللُ اعلاي ِه او اسلَّ ام
:اّللُ اعَّز او اج َّل َّ صلَّى
ا
.ل أاع اجلُ ُهم فِطًرا ب ِعبا ِادي إِ َّا
ُّ اح
أا
اًبب اما اجاءا ِيف تاع ِج ِيل،الصوِم
َّ كتاب،أخرجه الرتمذي يف سننه-
يسى اه اذا اح ِديث اح اسن ِ ِ
وقا ا،700 حديث رقم،اْلفطاا ِر
ال أابُو ع ا
.اغ ِريب
Maksudnya:
9
PENGA JARAN HADITH
10
MENYEGERAKAN
BERBUKA MEMBEZAKAN
PUASA AHLI KITAB
صلَّى للاُ اعلاي ِه ِ ِ اع ِن الن، اعن أِاب ُهاري اراة-٥
َّب ا
ِ الدين ظا
اهًرا اما اع َّج ال ِ ال ي ز ُال:وسلَّم قا اال
ُ اا اا ا
َّص اارى نال
و ود ه يال َّ
ان ِ ،النَّاس ال ِفطر
أل
اُ ا ا ا ا ُ
.يُ اؤ ِخ ُرو ان
ب ِمن
ُّ ب اما يُستا اح
ُ اًب، كتاب الصوم،أخرجه أبو داود يف سننه-
صحيح لغيه: وقال األرنؤوط،2353 حديث رقم،تاع ِج ِيل ال ِفط ِر
. وهذا إسناد حسن،" "ألن اليهود والنصارى يؤخرون:دون قوله
Maksudnya:
11
PENGA JARAN HADITH
12
MAKANAN YANG
DISUNNAHKAN UNTUK
BERBUKA PUASA
ِ
َّب نال نا ك : ال
ا ق ك ِ
س ب ِن امال ا ِ اعن أانا-٦
ُّ ا ا
صلِ اي ي ان أ لب
اا ا ُ ُ ا ُاق
ا ر ِ اّلل علاي ِه وسلَّم ي ف
ط ا ُ صل
َّ ى َّ ا
، فاِإن ال تا ُكن ُرطاباات فاتُ ام ايات،اعلاى ُرطاباات
.فاِإن ال تا ُكن ُُتا ايات اح اسا اح اس اوات ِمن اماء
ُّ اًبب اما اجاءا اما يُستا اح،الصوِم
ب َّ كتاب،أخرجه الرتمذي يف سننه-
. وقال اه اذا اح ِديث اح اسن اغ ِريب،696 حديث رقم،اْلفطا ُار
ِ اعلاي ِه
Maksudnya:
Daripada Anas bin Malik RA, beliau
berkata, adalah Rasulullah ﷺakan
berbuka sebelum melakukan solat
(Maghrib) dengan beberapa buah
rutob (tamar basah), tetapi apabila
tidak ada rutob (kurma basah), maka
dengan buah tamar (kurma yang
kering) tetapi apabila tidak ada tamar
(kurma yang kering), maka Baginda ﷺ
akan minum beberapa teguk air."
14
PENGA JARAN HADITH
15
PAHALA MENJAMU
ORANG BERBUKA PUASA
قا اال: اعن ازي ِد ب ِن اخالِد الُاه ِِن قا اال-٨
امن فاطَّار:اّللُ اعلاي ِه او اسلَّ ام
َّ صلَّى َِّ ول
اّلل ُ ار ُس
ا
ص ق ن ي ل هَّ
ناأ ي غ ِ
هرِ اجأ ل ِ ِ
ُ ُاا ُ ا ا ُ ُ صائ ً ا ا
ثم هال ن ا ك ا م ا
.الصائِِم اشي ئًا
َّ ِمن أاج ِر
اًبب اما اجاءا ِيف فاض ِل امن،الصوِم
َّ كتاب،أخرجه الرتمذي يف سننه-
يسى اه اذا اح ِديث اح اسن ِ
ال أابُو ع ا وقا ا،807 حديث رقم،صائِ ًما
فاطَّار ا
ص ِحيحا
Maksudnya:
Daripada Zaid bin Khalid al-Juhaniy
RA, beliau berkata Rasulullah ﷺ
bersabda: “Sesiapa yang memberi
iftar (berbuka puasa) kepada orang
yang berpuasa, dia akan mendapat
pahala daripada pahala puasa orang
yang berbuka itu tanpa
mengurangkan sedikit pun pahala
orang yang berpuasa itu.”
16
PENGA JARAN HADITH
17
KELEBIHAN ORANG
YANG BERPUASA JIKA
ORANG LAIN MAKAN
DISISINYA
صا ِريَِّة أ َّ
ان ا ان
األ ب عكا ت -٩عن أُِم عماراة بِن ِ
ُا ا ا
اّللُ اعلاي ِه او اسلَّ ام اد اخ ال اعلاي اها صلَّى َّ َّب ا النِ َّ
َّمت إِلاي ِه طا اع ًاما ،فا اق االُ :كلِي .فا اقالات: فا اقد ا
صلَّى ا َّّللُ اعلاي ِه ول َِّ
اّلل س ر ال ق ف .ة م ِ ِِ
ا ُ اُ ا ا ا إ ا ا
ائ ص ن
صلِي اعلاي ِه ال ام االئِ اكةُ إِ اذا ُ
ا ات م الصائِ
َّ َّ
ن ِ
او اسلَّ ام :إ
أُكِ ال ِعن ادهُ اح َّّت ياف ُرغُوا اوُرََّّباا قا اال :اح َّّت
ياشبا عُوا.
الصوِم ،اًبب اما اجاءا ِيف فاض ِل
-أخرجه الرتمذي يف سننه ،كتاب َّ
يسى اه اذا ِ الصائِِم إِ اذا أُكِ ال ِعن ادهُ ،حديث رقم ،786,785وقا ا
ال أابُو ع ا َّ
ص ِحيح. ِ
احديث اح اسن ا
18
KELEBIHAN ORANG
YANG BERPUASA JIKA
ORANG LAIN MAKAN
DISISINYA
Daripada Ummu 'Umarah binti Ka'ab
al-Anshariyah RA, bahawa Nabi ﷺ
datang menemuinya, kemudian dia
pun menghidangkan makanan
kepada Baginda ﷺ. Lalu Nabi ﷺ
mempelawa beliau: “Makanlah!”
Ummu 'Umarah menjawab: “Saya
sedang berpuasa.” Maka Rasulullah
ﷺbersabda: “Sesungguhnya bagi
orang yang berpuasa apabila dia
memberi makan apa yang ada
disisinya, para malaikat akan sentiasa
berselawat (memohon keampunan)
ke atasnya sehingga mereka (orang
yang makan) selesai daripada
memakannya, atau barangkali
Baginda ﷺbersabda: “Sehinggalah
mereka kenyang.”
19
PENGA JARAN HADITH
20
DOA UNTUK
TUAN RUMAH YANG
MENJAMU BERBUKA PUASA
21
DOA UNTUK
TUAN RUMAH YANG
MENJAMU BERBUKA PUASA
Daripada Anas RA, bahawa Nabi ﷺ
datang menemui Sa‘d bin ‘Ubadah
RA, lalu Sa’d RA pun menghidangkan
roti dan minyak samin. Maka Nabi ﷺ
memakannya, setelah itu Baginda ﷺ
pun mendoakan:
22
PENGA JARAN HADITH
23
DOA KETIKA
BERBUKA PUASA
24
DOA KETIKA
BERBUKA PUASA
25
ﷺ KEBIASAAN DOA NABI
KETIKA BERBUKA PUASA
26
KEBIASAAN DOA NABI ﷺ
KETIKA BERBUKA PUASA
Daripada Marwan bin Salim al-
Muqaffa‘, beliau berkata: “Aku
melihat Ibn ‘Umar RA
menggenggam janggutnya, lalu
memotong lebihan
genggamannya. Kemudian beliau
berkata bahawa Nabi ﷺapabila
berbuka puasa, Baginda ﷺ
berdoa:
َّ ُ َّ
ت باثو وق
ُ
ُُ ا ا ا ر عال تل ت
ا و
اب أم اذ اه ا
ب الظ ا ا
َُّ األاج ُر إِن اشاءا
اّلل
(Telah hilang dahaga, telah basah
urat-urat dan telah ditetapkan
pahala in sya Allah (jika Allah
menghendaki)."
27
PENGA JARAN HADITH
28
DISEBALIK BERSAHUR
ADA KEBERKATAN
Maksudnya:
Daripada Anas RA, beliau berkata,
Nabi ﷺbersabda: “Hendaklah
kamu semua bersahur, kerana
sesungguhnya dengan bersahur itu
ada keberkatan.”
29
PENGA JARAN HADITH
1. Bersahur adalah sunat muakkad bagi
yang berpuasa.
30
SAHUR MEMBEZAKAN
PUASA AHLI KITAB
ان ار ُس ا
ول ِ اعن اعم ِرو ب ِن ال اعا-١٤
َّ ص أ
فاص ُل اما:اّللُ اعلاي ِه او اسلَّ ام قا اال
َّ صلَّى َِّ
اّلل
ا
ُاب أاكلاةِ ني ِصي ِامناا و ِصي ِام أاه ِل ال ِكتا
با ا ا ا ا
.الس اح ِر
َّ
،الس ُحوِر ِ كِتااب،أخرجه مسلم يف صحيحه-
ُّ اًبب فاض ُل،الصيا ُام
.1096 حديث رقم
Maksudnya:
Daripada ‘Amru bin al-‘Ash
bahawa Rasulullah ﷺbersabda:
"Perbezaan antara puasa kita
(orang Islam) dengan puasanya
ahli Kitab adalah makan sahur.“
31
PENGA JARAN HADITH
1. Ibadah puasa telah diwajibkan ke
atas ahli kitab (yahudi dan nasrani)
sebelumnya dan telah diwajibkan
juga kepada umat Nabi Muhammad
tetapi terdapat beberapa perbezaan
antara puasa mereka, diantaranya:
32
TAMAR ADALAH
SEBAIK-BAIK MAKANAN
SAHUR
صلَّى ِ ِ اعن الن، اعن أِاب ُهاري اراة-١٥
َّب ا
نِع ام اس ُحوُر:اّللُ اعلاي ِه او اسلَّ ام قا اال
َّ
.ال ُمؤِم ِن التَّمر
ًبب من َسَّى، كتاب الصوم،أخرجه أبو داود يف سننه-
: وقال األرنؤوط،2345 حديث رقم،السحور الغداء
.إسناده صحيح
Maksudnya:
33
PENGA JARAN HADITH
1. Bersahur merupakan persiapan
jasmani dan rohani seseorang
yang berpuasa sebelum
memulakan ibadah puasa.
34
SEKURANG-KURANG
KADAR MAKANAN SAHUR
قا اال: اعن أِاب اسعِيد الُد ِر ِي قا اال-١٦
ور ح الس : م َّ
ل سو ِ
ه يل ع اّلل ى َّ
ل ص ِ
ُ ُ َّ ُ ا ا ا ا ا َّ ول َّ ا
اّلل ُ ار ُس
اح ُد ُكمع أا أاكلُهُ بااراكة فا اال تا ادعُوهُ اولاو أان اَيار ا
َّ ُجر اعةً ِمن اماء فاِإ َّن
اّللا اعَّز او اج َّل اوام االئِ اكتا ُه
.ين ِ
ر ِ يصلُّو ان علاى المتاس
ح
ُا ا ُ ا ا
مسند أب،الص احاباِة
َّ ين ِم ان ِ
ُمسنا ُد ال ُمكث ِر ا،أخرجه أْحد يف مسنده-
وقال،11086 حديث رقم،سعيد الدري رضي للا تعال عنه
.حديث صحيح:األرنؤوط
Maksudnya:
Daripada Abu Sa’id al-Khudri RA,
beliau berkata, Rasulullah ﷺ
bersabda: “Bersahur itu,
makanannya ada keberkatan, maka
janganlah seseorang kamu
meninggalkannya walaupun
dengan seteguk air. Sesungguhnya
Allah dan para malaikat-Nya
berselawat (mendoakan) ke atas
orang yang bersahur.”
(Hadith riwayat Ahmad, Musnad al-
Mukaththirina Mina as-Sohabah, Musnad
Abi Saíd al-Khudry RA, no. 11086, berkata
al-Arnaút: Hadith sahih)
35
PENGA JARAN HADITH
1. Waktu sahur adalah waktu yang
berkat kerana ia adalah waktu
hamba-hamba-Nya mendekatkan
diri kepada Allah SWT
terutamanya di bulan Ramadan,
kesempatan bangun sahur juga
adalah peluang bagi melakukan
amal soleh yang lain.
36
JARAK MASA ANTARA
WAKTU SAHUR DAN SUBUH
اّللُ اعن ُهَّ اعن ازي ِد ب ِن اَثبِت ار ِض اي-١٧
صلَّى ا َّّللُ اعلاي ِه َِّ ول
اّلل ِ تاس َّحران مع رس:قا اال
ا ُاا ا ا
اكم اكا ان:ت لُق . ِ الص اال
ة َّ ُثَّ قُمناا إِ ال،او اسلَّ ام
ُ
متفق.ني آياة سِ اخ:قادر ما ب ي نا هما؟ قا اال
ا ُ ا ا ُا
.عليه واللفظ ملسلم
ًبب قدر كم بني، كتاب الصوم،أخرجه البخاري يف صحيحه-
، وملسلم يف صحيحه،1921 حديث رقم،السحور وصالة الفجر
ًبب فضل السحور وأتكيد استحبابه واستحباب،كتاب الصيام
.1097 حديث رقم،أتخيه وتعجيل الفطر
Maksudnya:
Daripada Zaid bin Thabit RA, beliau
berkata: “Kami telah bersahur bersama
Rasulullah ﷺ, kemudian kami bangun
untuk mendirikan solat, aku pun
bertanya: “Berapakah jarak (masa) antara
keduanya (azan dan sahur)? Maka
Baginda ﷺmenjawab: “(sekadar bacaan)
50 ayat."
38
PERBEZAAN AZAN SAHUR
DAN SUBUH
اّلل ب ِن امسعُود اعن النَِّ ِب -١٨عن عب ِد َِّ
ا ا
اح اد ُكم أ ن ع نْي ل : ال ق م َّ
ل س و ِ
ه يل ع َّ
ا ا َّ ا ا ا ا ا اا ا ا ا صل ُ
اّلل
َّ ى ا
اح ًدا ِمن ُكم أا اذا ُن بِاالل ِمن اس ُحوِرِه ،فاِإنَّ ُه أاو أ ا
يُ اؤِذ ُن أاو يُنا ِادي بِلايل لِايِج اع قاائِ ام ُكم اولِيُنا بِ اه
الصب ُح، ول ال افج ُر أاو ُّ س أان يا ُق ا يل
او ، م كُ م انئِ
ا ا ِ ِا
اصابِعه اوارفا اع اها إِ ال فاو ُق اوطاأطاأا إِ ال ِ
اوقا اال ا
ِب
ول :اه اك اذا .اوقا اال ُزاهي: أاس اف ُل اح َّّت يا ُق ا
َّها د م ث
َُّ ى ر ُخ
األ قا و ف
ا ا اه
ُ د
ا ح ِ
إ بِسبَّاب تا ي ِ
ه
ا ا ا ا ا ا
ِ
اعن اْيِينِ ِه اوِشاالِِه.
ِ ِ
ب األا اذان قاب ال ال افجر، ِ ِ
اب األا اذان ،اًب ُ
التخريج :صحيح البخاري ،كتا ُ
حديث رقم .621
39
PERBEZAAN AZAN SAHUR
DAN SUBUH
Daripada 'Abdullah bin Mas'ud RA,
daripada Nabi ﷺbersabda: “Azannya
Bilal tidaklah menghalangi seorang
daripada kamu atau seseorang
daripada makan sahurnya, kerana dia
(Bilal RA) mengumandangkan azan
ketika masih waktu malam untuk
mengingatkan orang yang sedang solat
daripada kamu (agar bersahur atau
menyiapkan diri solat Subuh) dan
membangunkan orang yang sedang
tidur dari kamu (untuk bersahur atau
solat malam). Dan azan Bilal tidak
bermaksud memberitahukan
masuknya waktu fajar atau Subuh."
Baginda ﷺmenjelaskan dengan
isyarat jarinya, dengan mengangkat ke
atas dan menurunkannya kembali
hingga nampak cahaya seperti ini.”
Zuhair menyebutkan: "Baginda ﷺ
menunjukkan isyarat dengan kedua jari
telunjuknya, salah satu jari Baginda ﷺ
diletakkan di atas yang lainnya,
kemudian membentangkannya ke
kanan dan kirinya.”
40
PENGA JARAN HADITH
1. Waktu subuh terbahagi kepada
dua, iaitu fajar kazib dan fajar
sadik dan waktu yang sebenar
berakhirnya tempoh bersahur
adalah pada waktu fajar sadik.
41
PAHALA UMRAH
DI BULAN RAMADAN
42
PAHALA UMRAH
DI BULAN RAMADAN
Daripada Ibnu 'Abbas RA, beliau
berkata: "Ketika Nabi SAW kembali
daripada mengerjakan haji,
Baginda berkata kepada Ummu
Sinan al-Ansariyyah: "Apa yang
menghalangmu dari menunaikan
haji?.“ Wanita itu menjawab: "Bapa
si fulan”. Merujuk kepada
suaminya. “Dia memiliki dua ekor
unta yang seekornya digunakan
untuk menunaikan haji sedangkan
seekor lagi digunakan untuk
menyiram tanaman buat kami".
Kemudian Baginda bersabda:
“Umrah pada bulan Ramadan
sebanding dengan (pahala) haji
atau haji yang dilakukan bersama-
samaku."
43
PENGA JARAN HADITH
44
RUJUKAN
Petikan al-Quran dan hadith:
9. …/
45
RUJUKAN
46
PENGHARGAAN
1. Dato’ Dr. Sirajuddin bin Suhaimee
2. Encik Mohd Salahuddin bin Dato' Mohamed
3. Puan Adawiah binti Lias
4. Puan Hazizah binti Yusoff
5. Encik Muhammad Nur Adzim bin Amran
6. Encik Muhammad Haafizuddin bin Abirerah
5. Encik Yus Mahadi bin Yusoff
6. Encik Mohamad Khalid bin Bahrudin
7. Encik Mohd Ghazali bin Mohamed Nor
8. Encik Mohammad Zaki bin Yahpar
9. Encik Shahrul Ridhwan bin S. AIi
10. Encik Munir Zihni bin Hassan
11. Puan Siti Zuraima binti Bujang
12. Puan Khadijah binti Hariri
13. Puan Suria binti Shapie
14. Puan Siti Rafidah binti Mohd Faudzi
15. Puan Nur Fazwanis binti Othman
47