WARTA

1. PETA KONSEP
Menjelaskan pengertian
teks warta

Mengidentifikasi unsur-
unsur teks warta

Menerangkan pokok-
pokok isi warta

MENGIDENTIFIKASI Memahami Teks Basa yang dipakai dalam

TEKS WARTA Warta warta Sunda

Berita radio dan televisi

Kalawarta basa Sunda

Meringkas isi teks berita Merumuskan ringkasan

isi teks berita

Menanggapi isi teks

berita

Warta nyaeta beja atawa informasi anu ngeunaan kajadian anu bener-bener aya
atawa kajadian. Beja anu dijieun dumasar kana kajadian anu bener-bener aya atawa
kajadian teh sok disebut informasi faktual. Warta dijieun dumasar kana data anu
bener atawa valid anu asalna ti nara sumber anau bener atawa anu berwenang.
Kusabab warta dijieun dumasar kana kajadian anu bener-bener kajadian atawa
faktual, warta perlu dijieun sacara cukup lengkap. Aya hiji cara atawa rumusan anu
bisa dipake dina nyieun warta, nyaeta rumusan anu disebut 5W+1H
Sacara singget anu dimaksud ku rumusan 5W+1H teh nyaeta yen hiji warta
bisa disebut eusina cukup lengkep umpama eta warta miboga unsur-unsur 5W+1H
nyaeta unsur what (naon), who (saha), when (di mana), where (iraha), why (kunaon)
jeung how (kumaha).
Kegiatan Belajar ke-1

1. Naon anu disebut Warta?

2. Naon kagunaan warta pikeun siswa?
3. Ti mana wae menang informasi lisan teh?
4. Naon kaunggulan informasi anu ditepikeun tina media cetak jeung media massa?
5. Sebutkeun ti mana wae hidep bisa manggihan warta?
 AYO BERLATIH
MANDIRI

1. Naon anu disebut teks warta?

2. Naha hidep resep maca warta atawa ngadengekeunwarta?
3. Warta naon anu sering hidep dibandungan?
4. Salian tina warta, ti mana deui hidep menangkeun warta?
5. Kumaha tanggapan hidep ngeunaan propesi wartawan atawa reporter?
 6. Naha hidep boga cita-cita jadi reporter atawa wartawan? Bere alesanna!

A. IDENTIFIKASI WARTA

Kehidupan masarakat kacida dinamisna. Inpormasi mengenai ragam kehidupan masarakat

dapat kita ketahui dari media seorang reporter. Taukah anda tugas seorang reporter? Tugas
seorang reporter yaitu melaporkan suatu peristiwa yang sedang terjadi untuk dimuat dalam
media yang menugaskannya. Informasi yang disampaikan tentu saja berupa fakta bukan suatu
rekaan. Inforamasi-informasi yang disampaikan melalui media-media elektronik atau cetak
berkaitan dengan kehidupan masyarakat. Informasi yang didasari kejadian itulah yang disebut
berita. Informasi yang kita peroleh bisa didapatkan dari berbagai media dengan mudah dengan
banyaknya sajian berita, baik melalui media cetak maupun elektronik dapat menambah
wawasan dan ilmu pengetahuan kita.
Sekarang melalui bimbingan guru, anda akan diajak mempelajari teks berita.
Apa yang dimaksud teks berita?
Bagaimana struktur dalam sebuah teks berita?
Langkah apa saja yang diperlukan dalam teks berita disesuaikan dengan kebutuhan
masyarakat?

Berita merupakan laporan tentang suatu peristiwa atau kejadian. Beberapa peneliti juga
mengungkapkan mengenai pengertian berita. Mickhel V Charniey berpendapat bahwa berita
merupakan laporan tercepat dari suatu peristiwa atau kejadian yang faktual, penting dan
menarik bagi sebagian pembaca seta menyangkut kepentingan mereka. Teks berita berisi
tentang segala informasi yang terjadi disekitar, baik dalam skala lokal, nasional maupun
internasional. Informasi berupa berita dapat disajikan melalui media cetak, diunggah di situs
internet dah disiarkan melalui televisi atau bahkan didengarkan melalui radio
Berikut ciri-ciri dari berita, baik tertulis maupun lisan
1. Berisi fakta dan bukan opini atau gagasan dari sang penulis
 2. Unik atau jarang ditemui (bukan merupakan sesuatu yang sering terjadi)
3. Aktual, oeristiwa yang diberikan merupakan peristiwa yang sedang terjadi
4. Tidak ada rekayasa atau sesuai dengan aslinya
5. Memberikan waktu dan tempat yang jelas
6. Menggunakan bahasa yang menarik dan jelas untuk menarik minat pembaca
7. Menggunakan bahasa baku
8. Judul berita mewakili seluruh isi berita
9. Kronologis alur peristiwa yang disajikan secara runtut
10. Bersifat objektif

KEGIATAN BELAJAR 2

B. Nangtukeun Unsur-unsur Warta

Sabaraha unsur anu kudu ditengetan dina hiji berita nyaeta midangkeu hal anu dianggap
anyar (2) peristiwa dianggap penting (3) miboga ma’na keur masarakat (4) miboga pangaruh
ka nu maca (5) aya hubungana jeung jalma rea (6) bisa dipercaya jeung teu jijieunan, (7)
ngirut atawa matak resep lamun dibaca (8) luar biasa
Nepikeun hiji warta teh dipandu ku sababaraha kecap pananya minangka kaidah nu aya
dina jurnalistik, kayaning what, who, where, when, why jeung who (5W+1H)

No Conto Inpormasi Bener/Salah Alesan

1 Domba isukna arek dipencit aya nu
nyolong manten
2 Panitia pasanggiri maca sajak
dipupuhuan ku Dinas Kabupaten taun
isuk mah
3 Bapa kepala sakola parantos
ngaluuhan nikahkeun putrana Pa
Sarip

Warta Longsor di Pasawahan Warga

Dina poe ahad nu geus kaliwat, di kampung manggis hilir, tepatna tabuh 10 enjing
parantos aya hiji kajadian anu ngahebohkeun warga salembur, ku sabab ayana longsor
dicaket pasawahan warga (7/8/2019)
Tina kajadian ieu, sakedikna 1 warga pupus anu jenenganna bapak sobri tukang kuli
macul, sareng 4 warga sanesna kudu dicandak ka cimande kusabab tulang panangana
pateuh katinggang urug.
Dina ayana kajadian ieu, urang sarerea kedah waspada dina sagala hal, supados teu aya
deui kajadian nu sarupa.

Warta Longsor di Pasawahan Warga

5W+1H
Naon
Naha
Iraha
Di mana
Naha
Kumaha

KEGIATAN BELAJAR 3

Jenis
No Conto Impormasi
ALAM SOSIAL POLITIK
1. Geus aya susulan gempa
di di Dompu, Nusa
Tenggara Barat
2. Mentri Tenaga Kerja poe
kamari nempo langsung
ka pabrik tekstil Aria
Permana Kota Jakarta
3. Evi Sulastri geus
nyangking nulis carpon
antara siswa sa Jawa
Barat

TUGAS INDIVIDU

1. Teangan conto warta straight news jeung depth news sejenna dina koran atawa majalah
(a) Tuliskeun ngaran majalah atawa koranna, waktu medal, jeung kacana
(b) Tuliskeun eusi wartana sarna nu nulisna
(c) Tuliskeun unsur-unsur 5 W+1 H anu aya dina warta eta
(d) Paluruh basana, naha geus merenah atawa acan. Heg tuliskeun basa anu teu
merenahna, tuluy bnerkeun kumaha kuduna.

Ngaringkes jeung Nyimpulkeun Eusi Teks Warta

Naon anu disebut nyimpulkeun? Nyimpulkeun nyaeta kagiatan nyieun kasimpulan.

Langkah-langkah nyimpulkeun warta nya eta:
1. Maca/ngedengekeu warta
2. Nyatet pokok-pokok eusi warta
3. Nyusun pokok-pokok eusi warta jadi ringkesan warta
4. Neangan inti sari tina ringkesan warta

KERJAKAN DI BUKU KERJA

Teangan conto koran atawa majalah basa Sunda anu kiwari masih keneh medalm tulis ku
hidep kasimpulan beritana anu aya dina koran atawa majalah!

KAGIATAN BELAJAR 2/PEKAN 2

C. Mere Tanggapan kana Eusi Teks Warta
Untuk memahami materi ini pelajarilah Tanggapan Eusi Warta

Aspek-aspek Tanggapan kana Berita

Instruktur Berita Bahasa Berita

fakta kalengkepan Kalimah anu merenah Pilihan Kecap

Kerjakan secara individu

Bubuhkan dengan memberi tanda centang pada bagian samping pernyataan berikut ini!

Mana conto nu kaasup kana tanggapan anu aya hubunganna jeung eusi warta

1. Inpormasi anu ditepikeun warta teu meunang bulat-beulit. Loba kecap anu diulang-ulang
nyabakeun nu maca bakal bingung
2. Eusi warta geus dibacakeun di salah sahiji media elektronik. Jadi eusi warta aya anu
anyar jeung kudu didengekeun deui
3. Warta kudu ngainpormasikeun peristiwa anu negatif. Saolah-olah dunya anu mantak
pikasieuneun. Naha aya impormasi anu nyieun dunya leuwih hade?
4. Warta ngan saukur teu pantes didengekeun ku kalangan barudak sabab loba kecap-kecap
anu ngandung sara, vugar

Kagiatan belajar 3/Pekan 2

 SMA NEGERI 1 CIAMIS NAPAK DINA BUDAYA BANGSA
Ku Evi Sulastri *)
Ajén étika ngarupakeun hal utama dina enggoning
ngatik siswa. Kitu pisan patéah SMA Negeri 1
Ciamis, di antarana fokus kana sagala pasualan
siswa, guru katut ka lingkungan sakolana. SMA
Negeri 1 Ciamis anu perenahna di Jalan Gunung
Galuh No. 37 Ciamis mibanda visi kalawan natrat
GOALS singgetan tina global oriented absolute
leading school nu hartina ngawujudkeun sakola
unggulan, salian ti éta ogé nyitak guru jeung
siswana bisa ngarambah nyikepan pasualan dunya
tur ngajengléngkeun generasi mandiri anu nyaah ka
lemah caina.
Luyu jeung misina ogé, geusan ngaronjatkeun ajén atikan nu saéstuna, ngawaluyakeun ajén
agama, sosial, sarta budaya. Ajén agama kacida pentingna turta jadi tatapakan, dina raraga
ngawangun ahlakul karimah.“Sistem diajar anu dilarapkeun di dieu saéstuna teu béda jeung
sakola-sakola séjénna ngutamakeun ajén inajén étika katut ka tatakrama. Demi nu jadi harepan,
seja ngaronjatkeun darajat laku lampah hadé keur sakumna siswa. Urang sadayana kedah
ngawangun jati diri kalayan mekarkeun rupa-rupa kréativitas sareng inovasi geusan ngarojong
kamampuh diri masing-masing,” Ceuk Sarifudin Husni, M.Pd salaku Wakasek Kurikulum.
Salian ti ngaronjatkeun karakter positif, ogé ngamalirkeun kagiatan ékstrakulikuler (eskul) anu
lengkep, kurang leuwih aya 20 ékstrakulikulér kaasup widang seni. Dina widang seni kasabit,
SMA Negeri 1 Ciamis miboga sanggar NUANSA tujuanana pikeun ngawadahan kreatifitas tur
talénta siswana dina widang seni. Ku ayana atikan kasenian, siswa dilatih geusan mampuh nalar,
ngalatih kalemesan budi, ngaraut imajinasi, sarta ngamumulé seukeutna rasa dina nyawang keur
ka hareupna kahirupan di lingkungan sosial budaya Indonesia. Lantaran atikan seni bisa raket
patalina jeung mata pangajaran séjénna. Nu matak aya istilah seni ngajar, seni diajar, jeung seni
séjénna.
Pamaréntah kalintang surti kana pentingna atikan kesenian, pangpangna anu patali jeung
kabudayaan. Ku kituna, dina PP No. 19, taun 2005 ngeunaan Standar Nasional Pendidikan,
kecap seni salawasna dihijikeun jeung budaya. Ngandung harti salawasna nyoko kana budaya di
lingkungan séwang-séwangan. Lantaran bangsa Indonésia mibanda kabeungharan budaya, tangtu
baé di saban wewengkonna nyampak seni jeung budaya nu mandiri, sarta béda jeung seni
budaya séjénna. Tong boro kelas nasional, dalah di Tatar Sunda ogé kalintang beungharna.
Saban wewengkonna, miboga kaparigelan seni jeung budaya anu ajén inajénna punjul, sarta
boga ciri khas séwang-séwangan.
Seni jeung budaya ieu pisan anu perlu ditépakeun ka barudak sakola. Kalawan tujuan sangkan
mikawanoh béh dituna dipiharep malar mikacinta. Tegesna numuwuhkeun rasa cinta tur
kareueus kana seni jeung budaya sorangan. Dina harti, lain nutup diri kana seni budaya global.
Taya salahna mikawanoh tur mikaresep budaya mancanagara, ngan baé tetep panceg turta henteu
mopohokeun seni jeung budaya banda sorangan. Lantaran, béda karakteristikna jeung seni
budaya deungeun. Mémang langka pisan rumaja kiwari anu konsistén sarta reueus kana widang
kasenian Sunda warisan karuhunna. Tapi ari dilalanyahan ku lingkungan sakola heula mah,
tangtu maranéhna moal kasarung teuing.
Hirupna seni tradisonal sacara umum diluluguanana ku sakola. Kagiatan anu maneuh dina
Ékskul atawa langsung jadi kurikulum. Urang miwanoh kana tatarian, jajaplinan jeung
tetembangan téh dimimitian ti lingkungan sakola, boh ti SD boh geus ninjak SMA. Geura urang
ngadongdon jeung noong kagiatan SMA Negeri 1 Ciamis anu saban waktu mintonkeun seni
tradisional unggulanana. Nyaéta seni topéng réhé.
Topéng réhé atawa meureunan seni kedok centil nyaéta igel, tembang jeung tarian anu
ngagunakeun kedok alias topéng. Campuran (kolaborasi) bodor, heureuy jeung igel-igelan, anu
sipatna ngahibur anu keur susah jeung sedih sarta diharepkeun matak pikaseurieun, jeung
pikalucueun. Gubragna kasenian maraké kedok alias topéng réhé ka alam sakola mimitina mah
dina taun 2014 kalawan diluluguan ku guru seni. Ku kituna, tangtu baé perlu diwanohkeun
salaku seni budaya Sunda.
“Réa urang deungeun nu ngahaja ngayakeun panalungtikan ngeunaan seni budaya Sunda, cenah
ngarasa panasaran ku ajén-inajénna anu jembar tur luhung. Tangtu waé kacida lebarna lamun
urang Sundana sorangan, kurang titén sarta haré-haré. Geus jadi patekadan SMA Negeri 1
Ciamis ngawawanoh sarta ngawanohkeun seni budaya Sunda, ka siswa-siswina.
“Seni topéng réhé SMA Negeri 1 Ciamis kasabit geus mindeng manggung dina acara anu
‘bergéngsi’ salah sahijina dina raraga ngabagéakeun Bapak Presiden RI JokoWidodo di
Lokasana. Dina acara pamasrahan sertifikat jeung acara pemilihan nomor urut bupati Ciamis.”
Ceuk Ghea A Hervista, S.Pd
Kitu deuih anu kabandungan waktu di Islamic Center Ciamis. Sababaraha wanoja anu maké
topéng (kedok) keur metakeun ibingan anu dipirig ku waditra saron, bonang, goong jeung
kecrék. Dangdananana samping erok, dikaredok jeung maké karémbong. Ekspresi kedokna
baragem, aya anu seuri, manyun jeung menyon. Tari topéng réhé téh cenah loba anu
mikaresepna ti mimiti budak nepi ka kolot. Teu rék kitu kumaha, tempo wé tina watek igelna
anu jalingger, gumeulis, pinuh sumanget. Watek tina unggal pamaénna gé béda-béda. Mun
waktu arék midang datangna ba’da subuh, digelung ku sorangan atawa silih bantuan. Biasana
durasina ukur 10 menitan. Sanggeus asak latihan jeung ngahangkeutkeun konsépna, anu
gumantung kana moment di teruskeun ku garapan musik. Diperlukeun opat pamain, awéwé
kabéh. Ilahar narasina dibacakeun ku narator ngarangkep jadi panayagan. Dimimitian ku
ngucapkeun salam tuluy ngawanohkeun diri.
 Assalamualaiku Warahmatullahi Wabarakatuh, sampurasun!
Nepangkeun ieu rombongan topéng réhé ti sanggar seni NUANSA SMA
Negeri 1 Ciamis
Hayu ah, maju jalan!
Nepangkeun ieu anggota topéng réhé aya pissang goreng, pisang beukah
jeung réngrénganana anu gareulis, lalucu tur arimut.Ogé lalemot.
Lagu anu biasa di paké tur maneuh dihaleuangkeun nyaéta ‘botol kécap’. Lagu nu geus teu
bireuk deui sab geus dijadikeun lagu wajib dina saban mintonna. Biasana diadumaniskeun jeung
pirigan alat musik modérn, beunang ngarevitalisasi Ghea A Hervista, S.Pd. Éta ibingan cék
Géa, buah karya tina supangan tradisi ngajangélék jadi seni pintonan anu dinamis, sarta enas-
enasna ibing topéng réhé kasabit taya lian ti ku katapisan leungeun Ghea A Hervista dina
ngaropéa ibingan, jeung nerapkeun roh ronggéng ka barudakna.***
*) Guru Basa Sunda
SMAN 1 Ciamis

1. Presentasikeun hasil diskusi hidep di harep kelas, kelompok nu lian mere tanggapan!
2. Bere kasempatan ka kelompok lian pikeun ngomentaran hasil kelompok hidep!
3. Perhatikeun tatakrama upama hidep arek mere tanggapan!

NGAWANGUN KARAKTER NYARITA BASA DI SAKOLA

Ku Evi Sulastri

Usum hujan jeung halodo geus teu puguh datangna. Mun beurang panonpoe moreret panas,
waktuna sore cur hujan siga nu dikucurkeun ti langit. Kitu kaayaan di daerah kuring di Ciamis.

Sabagean loba masayarakatna miboga kabiasaan make basa Sunda pikeun ngarita sapopoena.
Numutkeun para ahli nyarita teh mangrupa salah sahiji kaparigelan makena basa anu sipatna
produktip aktip. Sedengkeun aya oge ahli nu nerangkeun yen nyarita teh nyaeta hiji proses
mindahkeun amanat (eusi hate, ide) ti nu nyarita ka nu diajak nyarita . Bisa dicindekeun ti dua
para ahli yen nyarita teh ngarupakeun salah sahiji kaparigelan makena basa anu tujuanna
mindahkeun amanat (eusi hate, atawa ide) ti nu nyarita ka nu di ajak nyarita anu ngabogaan sifat
prokuktif aktif.

Ku paneka jaman basa Sunda geus mimiti ka geurus. Hasil panalungtikan kuring salaku guru
basa Sunda di SMA 1 Negeri Ciamis, sabagean guru jeung muridna geus ngagunakeun
pakakasna make bahasa Indonesia dina gunem catur sapopoena. Aya nu anggapan yen upama
ngagunakeun basa Sunda dianggap kampungan jeung kaciri urang urang kampungna teh.

Salian ti kitu, geus kacida langkana ngagunakeun basa Sunda nu bener mun ditilik tina runtuyan
kalimahna. Geus jarang dipake deui undak usuk basa. Mana nu kudu basa jang ka batur, jang ka
saluhureun, atawa jang ka sahandapeun. Meh disaruakeun euweuh watesana. Malah nu leuwih
prihatin mah basa Sunda sok di campur jeung Basa Malayon. Contona "Urang rek makan heula"
sigana geus latah tah ngagunakeun kalimah samodel kitu teh.

Basa Sunda pama ditenjo tina jihad saperti di luhur tangtu bakal hese majuna. Komo deui diajar
basa Sunda dina samingguna ngan dibere 2 jam, tinangtu teu nyukupan. Salian ti eta buku buku
panunjangna teu nyukupan. Buku buku nu aya dipabukon lolobana cetakan hebel, tinangtu teu
ngirut ka siswa pikeun macana. Pihak sakola jeung pamarentah kudu leuwih andil pikeun
ngariksa, ngamumule basa Sunda. Pan geus disebutkeun yen basa teh ngarupakeun ciciren
bangsa. Lamun leungit basana, bakal leungit budayana, mun geus leungit budayana bakal ancur
bangsana.

Basa Sunda supaya teu paeh bisa dipertahankeun ku cara, contona

kahiji, ngayakeun poena basa. Dina poe eta sakabeh warga sakola ti mimiti kepala sakola, guru,
stap karyawan, pesuruh katut siswa kudu ngagunakeun pakakas basa sunda dina paguneman
salila di sakola. Ulah dicampur jeung basa sejen.

kadua, pihak sakola ngayakeun ektrakulikuler wajib ngeunaan basa Sunda. Nu jerona
ngawadahan siswa sina parigeul dina widang nulis, maca, nyarita, ngaregepkeun. Contona
macakeun sajak, ngotret carpon, nulis artikel, jeung biantara. Pihak sakola kudu nyiapkeun
tempat jang nampung karya siswa ku jalan ayana mading atawa majalah dingding. Guruna kudu
sanggup nepi ka ngirimkeun ka media cetak

katiluna, pihak guru basa Sunda hususna, kudu bisa nyiptakeun suasana diajar nu teu matak
bosen pikeun siswana. Lain saukur materi atawa elmu pangaweruh wunggkul, atawa
ngalarapkeun atikan Sunda nu ditransfer ka siswa. Tapi kudu nyiptakan suasana nu mantak
pikaresepeun. Contona upama bagean Kompetensi Dasar nulis sajak, siswa diajak ka luar.
Nitenan kaayaan sabudeureun jang kotretkeuneun nyieun sajak. Tangtu siswa bakal leuwih soson
soson diajarna.

Kaopat, pihak sakola terutama pabukon sakola kudu siap nyiapkeun buku buku materi Sunda nu
pang anyarna. Contona novel rumaja, sajak sajak nu ngawirahma eusina cinta. Majalah Sunda
oge tinangtu kudu aya tujuanna pikeun nambahan pangaweruh.

Kalima, sakola bisa ngayakeun pasanggiri antarkelas atawa antar sakola. Misalna maca berita,
maca sajak, debat, kawih, pupuh, dongeng, jeung biantara.

Pikeun ngariksa, ngarumat, ngamumule, basa Sunda kudu silih rojong ti sakabeh pihak ti
pamarentah, sakola, masarakat, nu utama datangna ti diri sorangan.

Salaku urang Sunda kudu ngarasa reueus kana basana sorangan. Mun teu ku urang rek ku saha
deui.
Rek di mana wae, iraha wae basa Sunda tetep dipake dina gunem catur sapopoena.

Geus aya papayung hukumna PERDA No. 14 taun 2014 ngeunaan ngamumule basa daerah
atawa basa Sunda salaku pamakena urang kudu ngajaga, mekarkeun, ngariksa, ngamangpaatkeun
basa Sunda.

Cindekna urang Sunda kudu reueus nyarita ku basa Sunda, sarta batur nu henteu bisaeun basa
Sunda, lamun hanyangeun milu nhobrol, sina diajar.basa Sunda.

Naha dina teks berita di luhur aya (a) judul warta (b) pokok-pokok eusi warta 5 W=1 H (c)
mangpaat berita ?

JALMI ANU TIASA SUKSES, MARGI GADUH SEUEUR CARA. SEDENGKEUN

JALMI ANU GAGAL, MARGI ANJEUNA GADUH SEUEUR TEUING ALESAN.