SAKAPUA SIRIAH
Pendek kato…
Kararanggo di batang kapeh
Manitih batang silalsiah
Lalai ka pucuak silaronyo
Bukan bahinggo jo babateh
Indak bababak jo basisiah
Dalam penghormatan ambo kasadonyo
5. Saudara Kandung
a. ILHAM dan ISTRI beserta putra-putri
b. FITRATUL HANIFAH dan SUAMI beserta
putra-putri
c. MIFTAHUL JANNAH dan SUAMI beserta putra-
putri
d. SYAHRUL RAMADHAN dan ISTRI
6. Seluruh Pembaca dan Penikmat buku ini yang budiman
Semoga bermanfaat
DAFTAR ISI
SEKAPUR SIRIH..................................... 2
DAFTAR ISI ............................................ 8
A. PAMBUKAK KATO (3 macam) ................ 9
B. MA MULAI PANITAHAN (9 macam) ........ 13
C. MANARIMO PANITAHAN (6 macam) ..... 20
D. MINTAK SIPAIK (4 macam) .................... 26
E. PANIKAHAN MAKAN (5 macam) ............ 29
F. PANITAHAN PULANG (7 macam) .......... 38
G. PANITAHAN SIRIAH (2 Macam) ............. 47
H. BATAGAK GALA (2 Macam) ................... 52
I. MA MINANG ........................................... 77
J. NASI GADANG ....................................... 78
K. MANJAPUIK MARAPULAI ...................... 86
L. PITARUAH MARAPULAI......................... 90
M. AQIQAH .................................................. 94
N. MACAM SUMANDO ................................ 96
O. MACAM PARAMPUAN ........................... 99
P. URANG BA BUDI .................................... 103
Q. BABASO ................................................. 105
A. PAMBUKAK KATO
Assalamualaikum warahmatullahi wabarakaatuh
1. ACARA KEMATIAN
Alham dulillah…
Dek tapuak dek indak sabalah tangan
Kok manabang ba timbali
Melalaui ahli waris
kami lah dulu ma maafkan
koq ado nan tak bisa di maafkan
bantuak barupo salang tenggang
ameh ba tahia pitih babilang
kain ba heto bareh basukek
kami basadio manyalasaikan
sacaro ka keluargaan
adopun kamudian dari itu
kok duduak manganduang niaik
kok tagak maninjau arah
mintak dibacokan doa khatam
sarato jo alfatihah
mudah-mudahan almarhum
B. MULAI PANITAHAN
Angku Dt................
Sambah di puhun kan kaharibaan angku
sakali gawa baribu kali Ampun maaf di mintak banyak2
Angku St......
Salam di puhun kan kaharibaan angku
sakali gawa baribu kali maaf
C. MANARIMO PANITAHAN
1. Manarimo I
2. Manarimo II
3. Manarimo III
4. Manarimo IV
5. Manarimo V
6. Manarimo VI
Akan tatapi
Di calaiak ma’ana kato
Di silau ma’na ragi
Nyatolah nan kato wajib di jawab
Nan gayuang wajib di sambuik
D. MINTA SIFAIK
1. Caro Mintak Sifaik I
E. PANITAHAN MAKAN
1. Makan I
2. Makan II
3. Makan III
barisi langkok-kasadonyo.—-
Limbak nan dari pado itu:
Aluran nasi nan katangah,
jikok diinok dimanuangkan,
asa mulo dahulunyo.-
Padi siranak rambun tulang,
tumbuah dilereng kadataran,
dijamua dek puti linduang Bulan.-
Hari paneh jamua balingkuik,
hari hujan jamua takaka,
masiak nan bukan alang-alang,
kariang dek singgah paneh patang.—-
Lalu ditumbuak jamua kakincia,
etan karanah Bungo Tanjuang,
iyo kalurah Sungai Janiah.-
Kalau dicaliak candonyo kincia,
aiya gadang banda batumbuak,
nan bak umpamo sianak roda,
bapaliang tingkah batingkah,
bunyi alu sawik-sawiktan,
cando ditingah talempon jawo….
Jamua ditumbuah pantang basakam,
diindang mangko baratah,
ditampi mangko badadak,
putiah bak putiah bijo limau.—-
Takalo maso dahulunyo, sasuwok bareh dijalang,
panuahlah kancah jo kuali.-
Nan litak makan dahulu,
salo-manyalo alek datang,
namun nasi kausak tido ….
4. Makan IV
5. Makan V
F. PANITAHAN KA PULANG
1. Ka Pulang I
2. Ka Pulang II
3. Ka Pulang III
4. Ka pulang IV
5. Ka pulang ( Takziyah)
Modah2an baliau tu
Kok sampik di kubua dapek ka lapangan
Angek di akhiraik dapek ka nauangan
Di tarimo amal ibadah
Di ampuni sagalo doso
Kito nan mambaco dapek safaatnyo
Dinan sakarang kini nangko
Lorong ka kami ko nan datang
Lamo duduak raso panek
Lamo tagak raso paniang
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Sarato jo muko nan Janiah
Manuju tampek masiang-masiang
Kok kandak mintak balaku
Kok pintak mintak bababri
Sakian sambah dari ambo
6. Ka pulang ( Takziyah)
7. Ka Pulang (Takziyah)
G. PANITAHAN SIRIAH
1. Siriah I
2. Siriah Carano II
H. BATAGAK GALA
1. PIDATO BATAGAK GALA I
I. MAMINANG
Kato2 maminang
pihak di kami nan datang. Iyo juo bak kato urang – gadiah
bakandak pado ragi – putiak bakandak jadi buah – Sutan
manaruah balam mau – kami manaruah sangkak suto.
Laikuh mungkin disatukan ? Ikolah niaik nan dianta bakeh
Sutan
J. NASI GADANG
1. Nasi Gadang I
2. Nasi Gadang II
K. MANJAPUIK MARAPULAI
Di tanang tanang di hati
Di agak sakiro2
Di bilang gala sapalan
Di caliak wakatu nan limo
Pihak di hari sahari kini
Antah kok hari ko nan elok
Antah kutiko ko nan baiak
Sadang wakatu bungo kambang
Anjuang balayia di musim nyo
Sawuah ta tagak angin tibo
L. PITARUAH MARAPULAI
Jokok diagak dikanang-kanang.- Ditimbang sahabih
patuik, manakua ambo kabumi, maningadah ambo
kalangik.—- Dek kito majilih-karapatan kini nangko, lah 4
ko-mah Adat nan bapakai.- Manolah 4 nan bapakai :
Partamu sambah-manyambah, kaduo baso jo basi, katigo
siriah jo pinang, cukuik kaampek minum-makan.—-
Satantang minum jo makan, iyolah bana kato urang: Elok
lenggang dihari paneh, maradeso diparuik kanyang, sinan
tabukak kiro-kiro… kok makan lah tibo dinan sadang, kok
minum lah tibo dinan sajuak.- kini, aiya baransua
Jadi darah, nasi barensuik jadi dagiang, syukur nikmat
pado Allah, puji di Sutan tatonggoknyo.—-
Sasuai bak undang Sutan juo, baa-lah bunyi Undangnyo :
“Kok batanyo kan iyo salapeh urak, kok barundiang
sasudah makan”.—- Mako, kinilah basuonyo mungkin jo
patuik, maso jo kutiko ambo kamatangahkan
parundiangan kabakeh silang nan bapangka.- Tembak ba-
alamat cancang balandaskan, ka St. Bandaro juo
muaronyo….
Apolah nan kamanjadi buah parundiangan ambo :
cancang kan duo sagaragai Stan, kapa nan duo
salabuahan.- Kok Adat alah tabatu-intan, kabawahnyo
takasiak bulan. – Syarak alah taujudulah, katehnyo
taambun-jantan…. Saukua hukum sasuai, sadundun Adat
jo Agamo, Adat kawi syaraklah lazim, undang manuruik
dibulakang.—-
M. AQIQAH
O. PARAMPUAN MINANG
PEREMPUAN BARAU-BARAU
Ilia ota mudiak bagunjiang, mangecek asa tangango,
rundiang bunyi piluru, galaknyo badaram daram, ado
kalonyo dak tau ujuang jo pangka. Urang kanai tak diagak,
baa muncuang co rapak piuah. Ba kulialiak incek mato,
bajagangan urek lihia nyo, itu tabiat dak tapuji. Buruak
sipaik sumbang kurenah, cilako dek urang parampuan.
Kok dak sopan dipandang urang, Supel, Anggun, keibuan
feminim baso kini, bakatolah jo lunak lambuik, banyak
kan sengeng dari galak, sabuik sakadar nan paguno.
Barundiang usah barabuik-rabuik, mangecek baganti-
ganti, danga kan dulu tutua urang, lah tumbuah baru
disiang. Tapi kok indak paralu bana, rancak lah diam
antok sajo. Sabab dek lidah indak batulang, dek bibia
indak bapaga, banyak kecek banyak nan sasek, banyak
kato banyak nan lato.
PEREMPUAN LAYANG-LAYANG
Lah galik dek buruang layang-layang, alun tasingik
matoari, alun tantu ari ka siang, nyo bagageh kalua
sarang. Layok malayok di udaro, layang malayang ilia
mudiak, baradai maliuak liuak, bapacu gadang samo
gadang. Pueh mambumbuang masuak awan inyo
manukiak tajun randah. Semba suok lalah ka kida, alah
sanjo baru nyo pulang.
Ikolah lambang jo simbol parampuan nan suko kalua
rumah, hobi nyo bahura-hura, salapeh pulang sikola
batondan dulu masuak pasa. Cangang kian longok kamari
nak, mamakan dima lah abih, sudah kan dulu baru mulai,
itu lah amanah urg tuo.
PEREMPUAN RAMO-RAMO
Iko lah nan ka ditiru, dicontoh ditauladani lambang nak
gadih minang kabau. Awak elok bulu baminyak, sayok
babungo baliak balah, jinak bak raso ka tacakau, lia nyo
alah hurabi, urang lah mati galinggaman. Inggok nyo
basikua-sikua, tabang nyo bakawan kawan, bakutiko
mangko kalua, basamo baru nyo nampak, bamain bukan
sumbarang main, tapi bamain kahalai bungo, batandang
ka banang sari. Dek arif pandai batenggang haluih lunak
baok an badan, mangko daun pangarang tak tagoyang,
silaro indak nyo gugua tangkai nan mintak di inggoki baitu
budi ramo-ramo.
Kalau awak gadih babudi nak, bataratik di dalam rumah,
sopan santun kalau di lua, pandai basegeh jo badandan,
kama pai musti batantu, saizin buliah bajalan, jaleh
tujuan jo mungkasuik bukan malala dak karuan, bergaul
jo nan samo gadang, rapek-i nan tuo-tuo, cari nan
panjang pangalaman, dak batukuak tambah ilmu awak.
Jikok mambali kaparaluan, sasuaikan jo kabutuhan, ukua
tanago ekonomi, sapanjang tubuah bayang-bayang,
sabab malabiahi ancak-ancak mangurangi sio-sio,
jauahkan ongeh jo takabua. Tansano awak buruang pipik
nak, ulek daun ka jatah awak buah rumpuik bateh rasaki,
jan dicito makanan anggang, sok kato rang kota, pondik
kecek rang kampuang, overdosis istilah dokter badan kau
juo manangguangkan.
1. MANGECEK BAHIKMAH
aratinyo bapikia apo nan patuik kadikatoan, tapi pantang
mangatoan,kecek lamak indak manggisai, kato boneh
mamaliharo, kok bana indak tabandiang, kok kareh indak
tasolang. jadi panawa dek rang banyak..
Q. BABASO
Tantang juadah nan katangah
adolah duo tigo palakaro ,
Partamo masak didapua,
Kaduo masak di makan
Katigo masak jo mufakat.
Adopun masak di dapua
tajarang di tungku batu tigo,
baselang kayu di bawah nyo
disinan apii mangkok iduik,
baro nan kajok-kajok jarang,
talambek kadang lambiak matah,
talampua kacau nyo lah ragu ,
kajadi nasi nyo lah sagan
pulang ka bareh nyo tak namuah,
Adopun masak dimakan,
disanduak nasi putiah kapua
di sanduak kapinggan batirawang,
nasii putiah tanak nyo kambang,
kambang nan bagai bijo limau,
di tangah awan magajuju ,
nago bajuak kiri kanan,
mairiang gulai duo tigo ,
rono kuniang baun nyo harum
nak bak bungo kambang saparak,
dimakan baguman-guman,
kuah sagiro jadi darah
nasi bagageh jadi dagiang,
Adopun masak jo mufakat
tabaun se awih lah lapeh,
tapandang paruik lah kanyang,
sungguah pun nasi balun kami sintuah,
barati lah kami makan basamo-
Sekian sambah di pulangkan baksamo