Anda di halaman 1dari 108

BARAJA ALUA PASAMBAHAN

DT. MARUHUN SATI 1


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

SAKAPUA SIRIAH

ِ ُ‫سالَ ُم َعلَ ْي ُك ْم َو َر ْح َمة‬


‫هللا َو َب َركَات ُ ُه‬ َّ ‫ال‬
‫ ََل َح ْو َل َو‬،‫ول هللا‬
ِ ‫س‬ َ ‫سالَ ُم َع‬
ُ ‫لى َر‬ َّ ‫صالَة ُ َوال‬
َّ ‫هلل َوال‬ ِ ‫هللا الـ َح ْم ُد‬
ِ ‫ِبس ِْم‬
‫ََل قُ َّوة َ ا ََِّل ِباهلل َو بَ ْع ُد‬

Segala Puji bagi Allah,


Allah Nan Kayo Bakeh Mamintak
Mamintak dunia jo akhiraik
Nan maha tinggi tampek bagantuang
Gantuangan amal jo ibadah
Maha kawi tampek basanda
Sandaran makhluk sa-alamnyo
wajiblah kito basyukur kapado ALLAH
ALHAMDULILLAHIRABBIL’ALAMIN

Salawaik salam ka RASULALLAH


Nabi tarakhia akhia zaman
Bakeh maniru manuladan
Karano yakin lah tumbuah di faham
Garak di bari jadi contoh
Sifaik ka suri katuladan
Gadang ketek suko manyanjuang
Tuo mudo suko mamuji
Jadi imam katiko sholat
Jadi palimo katiko parang
Indak kunyiang karano kunyik
Indak lamak dek ulah santan
Bukah rancak karano ragi
Sajangka duduak tak bakisa
Satampok tagak tak ba paliang

DT. MARUHUN SATI 2


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Wajiblah kito basalawaik


ALLAHUMMA SHOLLI “ALA MUHAMMAD
Salanjuik nyo …
Yang ambo hormati
Angku-angku niniak jo mamak
Nan gadang basa batuah
Nan gadang ba bingkah tanah
Nana basa laingka aua
Batuah jo adaik minang kabau

Angku-angku imam jo khatib


Alim ulama jo taungku
Suluah nan indak kunjuang padam
Malam nyo rintang dengan kitab
Siang nyo sibuk ba pituah

Angku-angku cadiak jo pandai


Pasak jo kungkuang di nagari
Nan tuo arif budiaman
Nan mudo salendang dunia
Nan capek kaki ringan tangan
Capek kaki tak panaruang
Ringan tangan tak pamacah

Angku-angku sagalo mamak


Mamak adaik, mamak pusako
Mamak rumah, kapalo warih

Angku-angku sagalo sumando


Tungkek pamanih jalan
Karih pamaga adaik
Cahayo di rumah gadang

DT. MARUHUN SATI 3


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Mancayo taruih kalaman


Tarang nyo sampai ka subarang
Taranglah Korong dengan kampuang

Sagalo dunsanak parantauan


Karik baik ipa bisan
Ando sumando jo sumandan
Dimano sajo barado
Nan ba kuduang bakaratan
Nan ba sapiah babalahan

Ibuk-ibuk bundo kanduang


Puti bungsu tabaok sato
Limpapeh rumah nan gadang
Panyambuang sako katurunan
Acang-acang dalam nagari

Pendek kato…
Kararanggo di batang kapeh
Manitih batang silalsiah
Lalai ka pucuak silaronyo
Bukan bahinggo jo babateh
Indak bababak jo basisiah
Dalam penghormatan ambo kasadonyo

Apun ba atu hanyo lai


Adopun kamudian nan dari pado itu

Matua mudiak asa nagari


Babukik ba koto tenggai
Ba jalan balabuah tagak

DT. MARUHUN SATI 4


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Ka kida jalan kamusajik


Malandai ka ikua koto
Sinan marawa di pancangkan
Sungguah pun dari ambo tarabik nyo kini
Bukan ambo cadiak pandai
Dek patuah ka niniak mamak
Dek taat ka imam khatik
Ma antakan naiaik jo sangajo
Dari sipoko sipangkalan

Kasah sa hijah salangkari


Batang cimpago rang patahkan
Adaik dlimbago di nagari
Tuah pidato di parsambahkan

Mako di parsambahkan lah


sah alam sah Muhammad
sah bagindo rasulullah
nan manjujuang dang mangkuto
junjuangan alam tigo jurai
nan sajurai ka banua makah
sapiahan rajo banua cino
balahan rajo banua ruhum
nan tingga di pulau paco nangko
daulat alam minang kabau

minang kabau ba paga adaiak


adaik ba paga sopan santuan
sarato lelo basutinah

malinteh ambo di nan rapek


mangirai ambo dinan rami

DT. MARUHUN SATI 5


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

sapanjang tangan ba jambokan


sapanjang galah ba juluak kan
bak manguak buah dalam daun
kok tak sampai ampo kadayo

nyampang takirah jo takirai


ataupun sorong jo lompatan
gawa jo gewai koq basuo
tampan taratik koq nyo kurang
jo salam gawa ambo japuik
jo simpah gewai ambo jalang
salam ta’azim di puhun kan
maaf dimintak banyak-banyak

lah lamo taragak jo takana


naiak di hati nan tasimpan
kaua di bathin nan tapandam
kini lah baru talabuahnyo

Buku ini kami dedikasikan untuk


1. Kedua Orang Tua
a. RUSLI St. PANGERAN (ALM)
b. NUR’AINI
2. Mertua
a. ADRIZON PANGULU BANDARO
b. GUSNIMAR
3. Istri Tercinta :
THELY MARIA OKTAVIA
4. Anak Tersayang
a. MUTIARA YATIVIA AGUSTIN
b. WULAN YATIVIA FEBRIANI
c. ADIT AL RASYID KUMAINI

DT. MARUHUN SATI 6


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

5. Saudara Kandung
a. ILHAM dan ISTRI beserta putra-putri
b. FITRATUL HANIFAH dan SUAMI beserta
putra-putri
c. MIFTAHUL JANNAH dan SUAMI beserta putra-
putri
d. SYAHRUL RAMADHAN dan ISTRI
6. Seluruh Pembaca dan Penikmat buku ini yang budiman
Semoga bermanfaat

DT. MARUHUN SATI 7


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

DAFTAR ISI

SEKAPUR SIRIH..................................... 2
DAFTAR ISI ............................................ 8
A. PAMBUKAK KATO (3 macam) ................ 9
B. MA MULAI PANITAHAN (9 macam) ........ 13
C. MANARIMO PANITAHAN (6 macam) ..... 20
D. MINTAK SIPAIK (4 macam) .................... 26
E. PANIKAHAN MAKAN (5 macam) ............ 29
F. PANITAHAN PULANG (7 macam) .......... 38
G. PANITAHAN SIRIAH (2 Macam) ............. 47
H. BATAGAK GALA (2 Macam) ................... 52
I. MA MINANG ........................................... 77
J. NASI GADANG ....................................... 78
K. MANJAPUIK MARAPULAI ...................... 86
L. PITARUAH MARAPULAI......................... 90
M. AQIQAH .................................................. 94
N. MACAM SUMANDO ................................ 96
O. MACAM PARAMPUAN ........................... 99
P. URANG BA BUDI .................................... 103
Q. BABASO ................................................. 105

DT. MARUHUN SATI 8


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

A. PAMBUKAK KATO
Assalamualaikum warahmatullahi wabarakaatuh

Alhamdulillah wa syukuri lah


Puji syukur ka pado Allah
Salawaik salam ka Rasulullah
ALLAHUMA SHALLI’ALA MUHMAMMAD

Ado pun ka mudian dari itu


Salam ambo ka angku2
Angku2 niniak mamak
Nan gadang basa Batuah
Angku2 imam Jo Katik
Angku2 cadiak Jo pandai
Nak salangkok ganok nyo lah
Nan Mudo salendang dunia
Nan tuo arih Budiman
Bundo kanduang Samo di dalam

Kararanggo di batang kapeh


manitih batang silasiah
Lalai ka pucuak silaro nyo
Bukan bahinggo Jo babateh
Indak ba babak Jo basisiah
Dalam panggilan ka samonyo

Tobaik ampunan kapado Allah


Maaf kabakeh angku2

DT. MARUHUN SATI 9


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Malinteh ambo di nan rapek


Mangirai ambo di nan rami
Antah tasabuik di nan Iyo
Antah tabaco di nan bukan
Sapanjang tangan bajambokan
Menguak buah dalam daun
Dek takuik tangan gumanta
Dek gamang mato tacelang
Dalam malembai antah malupuik
Kok tumbuah khilaf khilafaik
Sasek nan indak tasangajo
Lupo manaruah ka tinggalan
Maafkan abo tantang itu
Apun baa to hanyo lai
Salimbak nan dari pado itu

1. ACARA KEMATIAN

Indak Dapek Lantak Basi


Lantak bilah nan babuku
Indak dapek nan kandak hati
Kandak allah nan balaku

Innalillah wa innailaihi raaju’un

Telah berpulang kerah matullah


Nama :………………
Usia :……………….
Suku :……………..
Maningga pada :……………

DT. MARUHUN SATI 10


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Dek lamo iduik banyak di rasai


Jauah jalan banyak nan tampak
Salamo almarhum/mah iduik
Koq salah awai ma ampehkan
Salah cotok malatiangkan
Sapo kok indak tasawui’i
Sorak kok indak tabalehkan

Jauah dari hati nan paliang dalam


Mohon rila jo maaf dari hati
Baa dek kito nan basamo ??

Alham dulillah…
Dek tapuak dek indak sabalah tangan
Kok manabang ba timbali
Melalaui ahli waris
kami lah dulu ma maafkan
koq ado nan tak bisa di maafkan
bantuak barupo salang tenggang
ameh ba tahia pitih babilang
kain ba heto bareh basukek
kami basadio manyalasaikan
sacaro ka keluargaan
adopun kamudian dari itu
kok duduak manganduang niaik
kok tagak maninjau arah
mintak dibacokan doa khatam
sarato jo alfatihah
mudah-mudahan almarhum

DT. MARUHUN SATI 11


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

di kubua dapek kalapangan


di akhiraik dapek ka nauangan
untuak itu kami mintak kapado
……………………..

2. ACARA DOA SALAMIK

Niaik di hati nan tapandam


Kaua di batin nan tasimpan
Kini lah baru ta labuah nyo
Jauah disaru lai datang
Dakek di panggia lai tibo
Lah dudak basamo tangah rumah
Nikmaik syukur pado allah
Tarimo kasi banyak -banyak
Silaturrahmi salamonyo
Amma ba’du kamudian sasudah itu
Mintak di baco doa sapatah
Naiak ka langik tujuah pangek
Lalu ta sisik ka tiang arasy
Allah ta’ala kayo sungguh
Umua panjang rasaki murah
Nikmaik datang bala tatulak
Mambali murah manjua maha
Ditanam tumbuah dilambuak gadang
Di baka kumayan putiah
Asok mandulang ka udaro
Mandoa urang nan pakiah
Ma amin kito basamo..
Kami mintak kapado…….

DT. MARUHUN SATI 12


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

B. MULAI PANITAHAN

Angku Dt................
Sambah di puhun kan kaharibaan angku
sakali gawa baribu kali Ampun maaf di mintak banyak2
Angku St......
Salam di puhun kan kaharibaan angku
sakali gawa baribu kali maaf

1. Caro Mamulai panitahan I

Sungguahpun angku surang


Baduo jo batigo tu lah nan taimbau
Nak sarapek jo papeknyo lah
Baliau nan hadir nan duduak balingka
Di ateh rumah nangko
Katampek ambo ma muhunkan sambah
Dengan salam
Kurang tasilang ka ta atok
Atok nak urang sialahan
Kurang pambilang jo pa atok
Sambah jo salam di pamuliakan
Dimintak reda dengan maaf
Kahadapan baliau nan basamo
Kasimpanan sambah
Ka pado.................

DT. MARUHUN SATI 13


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

2. Caro Mamulai panitahan II

Sambah sa ujuik ka panghulu


Sabarek bungkah nan piawai
Naraco luruih main daun
Indak basisiah jo basibak
Bukan ba hinggo jo babateh
Dari ujuang lapeh ka pangka
Dari tapi lalu ka tangah
Dilingkuang sambah ka sadonyo
Gatang panuah cupak balanjuang
Sukatan anak minang kabau
Jo salam sambah di anjuang
Ukua jo jangko kok talampau
Kalilawa di sungai rimbang
Anak ruso mati tadabiah
Kok gawa tolong lah timbang
Kok doso ampun nan labiah
Rasian pamenan lalok
Kacimpuang pamenan mandi
Kurang pambilang jo paatok
Sambah jo salam pamanuahi
Kasimpanan sambah kapado....

3. Caro Mamulai Panitahan III

Kasah Ambun Kasah Biludu


Batanti ba jaik tapi
Baturap jo banang sirah
Alah tahampai di sandaran

DT. MARUHUN SATI 14


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Pisau sirauik ulu songsang


Saruang nyo tareh kayu jati
Ulu nyo pangka kayu kamaik
Diambiak paracik buah
Takuik ganta ambo mambilang
Pangulu banyak nan sati
Tuangku banyak nan kiramaik
Rang gadang banyak nan batuah
Mulonyo jalo di serakkan
Kanai kulari nan ba palun
Mulonyo kato disambahkan
Disusun jari mintak ampun
Kajirek tabang ramo2
Inggok mancangkam lidih saga
Tadabuak lalu ka tanah
Ketek indak disanjunag nama
Gadang indak disabuik gala
Sambah tibo di tangah2
Diminta reda dengan maaf
Kahadapan baliau nan basamo
Kasimpanan sambah......

4. Caro Mamulai panitahan IV

Walaupun surang baduo batigo nan taimbau


Tabilangkan gala talembakkan tuah
Ta angkek kan tangan ta susun kan jari
Akan tatapi
nan manjadi naiaik di hati cinto di bathin
iyolah kapado angku angku

DT. MARUHUN SATI 15


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

nan saririk duduak di tapi


sabanja barih di katangah
indak basisih jo basibak
bukan bahinggo jo babateh
dilingkuang sambah kasamonyo
dimintak rela dengan maaf
kahadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah.....

5. Caro Mamulai panitahan V

Walaupun ka angku lipahan sambah


Curahan salam
Akan tatapi wujud di bathin
Iyolah ka bakeh niniak jo mamak
Langkok sarato imam katik
Bundo kanduang samo didalam
Indak tasabuik namo ciek ciek
Kok indak tabilang gala surang surang
Kaganti pa atok pambilang gala
Karilaan sajo pamanuahi
dimintak rela dengan maaf
kahadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah.....

6. Caro Mamulai panitahan VI

Sakali ambo maimbau


Sapatah rundiang nan lalu
Walaupun angku surang nan taimbau

DT. MARUHUN SATI 16


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Wujuik pangana ka nan rapek


Sambah talembak ka nan banyak
Sambah ta wujuik, sambah tasimpuah
Sabarek bungka nan paiawai
Naraco luruih main daun
Indak basisiah jo basibak
Bukan bahinggo jo babateh
Iyolah majilih niniak mamak
Ibu bapo karik jo baik
Urang nan tau cadiah pandai
Nan mudo arih budiman
Langkok sarato bundo kanduang
Samo didalam panggilan ambo

dimintak rela dengan maaf


kahadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah.....

7. Caro Mamulai panitahan VII

Mangko nyo angku denai imbau


Ajaran cupak nan piawai
Adaik limbago di minang kabau
Barundiang tantu jo nan pandai

Angku nan gadang tampak jauah


Rang gadang jarang tasuo
Tampek bagantuang lai taguah
Sambah ka angku ta timponyo

DT. MARUHUN SATI 17


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

dimintak rela dengan maaf


kahadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah.....

8. Caro Mamulai panitahan VIII

Sambah jo salam ambo


Kapado angku angku niniak mamak
Nan gadang basa batuah
Angku angku alim ulama
Suluah nan indak kunjuang padam
Angku angku cadiak jo pandai
Pasak jo kungkuang di nagari
Nak salangkok ganok nyo lah
Dubalang jo rang palimo
Parik dalam pagaran kokoh
Bundo kanduang samo didalam

Kararanggo di batang kapeh


Manitih batang silasiah
Lalai ka pucuak silaronyo
Bukan bahinggo jo babateh
Indak bababak jo basisiah
Dilingkuang sambah ka samonyo

dimintak rela dengan maaf


kahadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah.....kapado

DT. MARUHUN SATI 18


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

9. Caro Mamulai panitahan IX

Kasah ambun kasah biludu


batanti bajaik tapi
baturap jo banang sirah
alah tahampai di sandaran
Mintak ampun hambo ka panghulu
nan salirik duduak di tapi
nan saedaran adok ka tangah
mak jo sambahlah dimuliakan
Anak itiak ateh dalimo
anak alang dalam baluka
Kaciak nan tidak tapuji namo
gadang nan tidak tapuji gala
dimintak redha dengan maaf
ka hadapan baliau nan basamo
kasimpanan sambah
………

DT. MARUHUN SATI 19


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

C. MANARIMO PANITAHAN
1. Manarimo I

Sambah Manyambah angku juo lah


Nan di anjuang nak nyo tinggi
Nan imbak nak nyo gadang
Di ateh angin nan basa
Di bawah hujan nan bapuhun
Di siko kato nan ba pangka

Apo majadi pangka kato tadi?


……………………………..

Sapanjang bana katangah


Di danga lah baiak bunyi
Di pandang lah rancak rupo
Jalan nan pasa nan batampuah
Kato nan bana nan basabuik

Kok kandak raso babari


Kok pintak raso balaku
Tapi samantang pun baitu
Samabalun kandak kabalaku
Sabalun pintak ka babari

Dek niniak jo mamak sarato nantuo


Lai hadir duduak balingka di ateh rumah nangko
Mako di renjeang kato jo munfakaik

DT. MARUHUN SATI 20


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Di tariak kato jo baiyo


Samantaro ambo baiyo
Lai tapakai dek angku sifaik mananti?

2. Manarimo II

Sapanjang bana katangah dek angku


Di danga lah baiak bunyi
Di pandang lah rancak rupo
Jalan pasa nan batampuah
Kato bana nan basabuik

Sapantun hadits malayu


bajalan mangko batolan
Bakato mangko baiyo
Bana di sabuik mangko dapek
Gayuang bairiang jo balabeh
Tukang batiru balukisan balimbago

Bateh gadang tampek baranti


Rumah gadang tampek badiam
Nan tuo tampek batanyo
Samo gadang lawan baiyo

Dapek surang di bulek i


Dapek basamo di paiyokan
Mako di renjeang kato jo munfakaik
Di tariak kato jo baiyo
Samantaro ambo baiyo
Lai tapakai dek angku sifaik mananti?

DT. MARUHUN SATI 21


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

3. Manarimo III

Sapanjang bana katangah


Jokok di tareh di salisiak
Jokok di indang di paberai
Di caliak ka ujuik paham
Lah nyato titian budi
Tarang di bathin ka arifan

Ambua sa ambua kato tibo


Langkah salangkah kato sampai
Di nan sulik bamain budi
Di nan rumik khilaf kok datang
Senjang ba baliak ka nan bana

Nan jan basuo nan bak kian


Elok di turuik barih adat
Papatah adat nan kawi
Undang-undang sabuah hokum
Pangulu sa undang-undang
Ulama samo sakitab

Nak nyo satali sa jinjiangan


Nak nyo sa ikek sabarumbuang
Langkah nak sa diram
Lenggang nan sa ayun
Sa unjuak sa barian
Antaro jo baliau nan basamo
Mananti aku sapanitahan
Lai kadalam bana???

DT. MARUHUN SATI 22


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

4. Manarimo IV

Sapanjang bana katangah


Gadang ba umpuak nak tabao
Ketek bacacah dalam adaik
Kato adaik kato ibaraik
Buatan ra I indopuro
Ambo baok kato munfakaik
Munfakaik untuak ka barinyo

Lai taakai sifaik mananti?

5. Manarimo V

Aluran rundiang nan ka tangah


Tabayang barih jo balabeh
Bana bak andai kato bida
Dek curiah barih dahulu
Dek andai pusako lamo
Jokok basiang di nan tumbuah
Jokok manimbang di nan ado
Tumbuah sarupo iko kini
Dek niniak lai mamak pun ado
Cukuik jo majilih karapan
Lai hadir duduak balingka di ateh rumah nangko
Mako di renjeang kato jo munfakaik
Di tariak kato jo baiyo
Samantaro ambo baiyo
Lai tapakai dek angku sifaik mananti

DT. MARUHUN SATI 23


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

6. Manarimo VI

Sapanjang bana katangah dek angku


Ta sirok darah di dado
Tapacak paluah di kaniang
Apo sabab mangko baitu
Lariak ka badan diri ambo

Ibaraik biduak kaciak jolong sudah


Kalangkapan balun lai cukuik
Ka tangah takuik dek galombang
Kapulau garik dek buayo

Baburu ka padang data


Dapek ruso baling kaki
Di baok makan ka tangah padang
Ba guru ka palang aja
Baru ba guru guru lah mati
Di caliak surek , surek lah ilang

Akan tatapi
Di calaiak ma’ana kato
Di silau ma’na ragi
Nyatolah nan kato wajib di jawab
Nan gayuang wajib di sambuik

Tantangan kato ka manjawab


Tantangan gayuang ka manyambuik

Nak satanai sa latak kan

DT. MARUHUN SATI 24


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Nak satapak sapija an


Dek niniak lai jo mamak pun ado
Lai hadir duduak balingka di ateh rumah nangko
Mako di renjeang kato jo munfakaik
Di tariak kato jo baiyo
Samantaro ambo baiyo
Lai tapakai dek angku sifaik mananti

DT. MARUHUN SATI 25


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

D. MINTA SIFAIK
1. Caro Mintak Sifaik I

Kok Ado Kiro2 Nak Bakandak


Paratian nak maniliah
Niat jo nasa dari rumah
Alah koh buliah bana
Di katangahkan
Di hadapan baliau nan basamo?
Sakian sambah pado angku

2. Caro Mintak Sifaik II

Kok ado niat di hati cito di bathin


Pado bapaluah di ganggaman
Di tahan jadi panyakik
Tasimpan manyeso bathin
Alah koh buliah bana
Di katangahkan
Di hadapan baliau nan basamo?
Sakian sambah pado angku

3. Caro Mintak Sifaik III

Pihak dek kito majilih nangko


Lah duo adat nan bapakai
Paratamo sambah manyambah
Kaduo minum jo makan

DT. MARUHUN SATI 26


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Sambah manyambah dalam adaik


Tampuah manampuah salam datang
Tasabuik dek muluik manih
Tajambo dek budi baiak
Sopan jo santun ka ragi nyo

Satantang minum jo makan


Iyo juo bak kato urang
Elok lenggak di hari paneh
Baradeso di paruik kanyang
Minum lah tibo di nan sajuak
Makan lah tibo di nan sadang
Aia baransua jadi darah
Nasi barengsuyik dari dangiang
Samba taraso jadi tulang
Nikmaik syukur pado ALLAH
Puji ka sipangka tantonggoknyo

Dinan sakarang kini nangko


Nan bak pitua angku juo
Kok baranti salapeh arak
Kok barundiang sasudah makan
Kini lah tibo munkin jo patuik
Maso nyo kami mangatangahkan
Naiak di hati nan tapandam
Kaua di bathin nan tasimpan
Pado lah badan di sesonyo

Nak sah siang bak hari

DT. MARUHUN SATI 27


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Nak nyato tarang bak bulan


Alah koh buliah bana
Di katangahkan
Di hadapan baliau nan basamo?
Sakian sambah pado angku

4. Caro Mintak Sifaik IV

Antah sapek antah banio


Ramo-ramo di dalam gantang
Antah dapek antak moh tido
Kaba lah lamo tak baulang

Tambilang di rumpun lansek


Di baliak batang kayu patai
Dibilang sado nan dapek
Nan tingga untuak rang pandai

Nak nyato gugua dari tampuak


Sahiah ka sakah dari dahan
Nak Janiah bak di basuah
Tareh ibaraik rang manampi

Alah koh buliah bana


Di katangahkan
Di hadapan baliau nan basamo?
Sakian sambah pado angku

DT. MARUHUN SATI 28


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

E. PANITAHAN MAKAN
1. Makan I

Jalan nan jauah lah baturuik,


labuah nan pasa lah batampuah,
lah bararak sapanjang jalan
lah tibo di tangah laman,
lah naiak ka rumah nangko,
lah basalam bajawek tangan,
duduak nan banamo saamparan,
tagak nan banamo saedaran,
di rajo sadaulat pangulu saundiko,
manimbang sapanjang adat,
mangaji sapanjang alua,
jikok patuturan baliau alah ciek jo duo,
duo jo tigo alah banamo salasai,

Baguluang ombak di lautan


Nahkoda pacik kamudi
Dek arah samo tujuan
Samo manjajak tanah tapi

Ombak taduah galombang sunyi,


kapa balaia anyolai,
balaia manantang pulau,
bajalan manuju bateh,
supayo balaia nak bapulau,
bajalan nak babateh,

DT. MARUHUN SATI 29


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

gabak di hulu tando ka hujan,


cewang di langik tando ka paneh,
duduak nak di paiyokan tagak nak di paramuahkan,
jamba nak mintak di parenai,
sakian sambah jo titah
di anta sampai ka hadapan tuan.

2. Makan II

Adopun sambah nan kaditibokan


kapado sutan nan bak kini hari.
Kok jauah jalang manjalang –
kok ampia turuik manuruik ,
kok jauah alah bajalang,
kok ampia alah baturuik.
Janjang tatagak alah batingkek,
bandua tarantang alah batapiak,
lapiak takambang alah bakaduduak-i.
duduak dinan saamparan- tagak dinan saedaran- dirajo
nan sadaulat dipangulu nan saundiko.
Jikok manimbang sapanjang adat,
mangaji sapanjang alua,
yo basiang diateh nantumbuah,
manimbang diateh nan ado.
Aluran di juadah nan katangah,
alah disusun dilatakan alah diatok disajikan ,alah diliek
ilia jo mudiak ,
alah dilengong kiri jo kanan ,
alah cukuik salamaik samparono.
Tan kato lah cukuik salamaik samparono.

DT. MARUHUN SATI 30


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Bakain sagalo putiah


badeta taluak balango.
Jamba lah sudah, izin lah buliah
salamaik kito manyantapnyo.

Takilek padi nak rang pauah


ditanah mulo rang tugakan
Takilek aia dimangkuak basuah
tandonyo jamba kadimakan,

3. Makan III

Pihak dihari sahari nangko,


antah hari koh nan baiak,
antah kutiko koh nan elok,
sadang wakatu bungo kambang,
ajuang balaiya dimusimnyo,
sauah tatagak angin tibo,
kok jamulah datang babondong,
sipokok mananti basamo janang,
kami manatiang sangat suko,
panawa sagalo runggo hati.—-

Tumbuah sarupo iko kini,


utang dek kami sipangkalan,
iyolah silang nan bapangka,
karajo nan bapokok,
minum jo makan basadiokan…
Jikok salorong tantang itu,
nan bak pituah Sutan juo,

DT. MARUHUN SATI 31


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

adat limbago dalam alek,


mamakai sirajo-janang.-
Tasabuik sirajo janang,
tau dihereng dengan gendeng,
tau dicakah dengan kaik,
mato nyalang talingo nyariang,
manjago labiah dengan kurang….
Dek pandai janang manatiang,
nan tau digarak dengan raso,
lah tadanga piriang babunyi,
iyo didalam padapuran.-
Alah dicaliak alah dipandang,
cukuik barisi cawan-pinggan.-
Tagak badiri bujang jo janang,-
tangan manatiang kuruang selo, –
Takanak kupiah dikapalo,
lakek sisampiang tanun Arab,
bugih Makassar rang namokan.-
Manatiang nasi dengan gulai,
jawek-bajawek cando piriang,
lego-balego cawan gulai,
nan bak santano pajar tabantang.-
Teko gadang mamacah ruang,
cangkia ketek babilang tangan,
heranlah mato mamandangi,
umpamo ombak dilautan.—-
Pihak kapado susunannyo,
ditangah awan bajomba,
ditapi samuik baririang,
nago bahoyak kiri-kanan,

DT. MARUHUN SATI 32


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

barisi langkok-kasadonyo.—-
Limbak nan dari pado itu:
Aluran nasi nan katangah,
jikok diinok dimanuangkan,
asa mulo dahulunyo.-
Padi siranak rambun tulang,
tumbuah dilereng kadataran,
dijamua dek puti linduang Bulan.-
Hari paneh jamua balingkuik,
hari hujan jamua takaka,
masiak nan bukan alang-alang,
kariang dek singgah paneh patang.—-
Lalu ditumbuak jamua kakincia,
etan karanah Bungo Tanjuang,
iyo kalurah Sungai Janiah.-
Kalau dicaliak candonyo kincia,
aiya gadang banda batumbuak,
nan bak umpamo sianak roda,
bapaliang tingkah batingkah,
bunyi alu sawik-sawiktan,
cando ditingah talempon jawo….
Jamua ditumbuah pantang basakam,
diindang mangko baratah,
ditampi mangko badadak,
putiah bak putiah bijo limau.—-
Takalo maso dahulunyo, sasuwok bareh dijalang,
panuahlah kancah jo kuali.-
Nan litak makan dahulu,
salo-manyalo alek datang,
namun nasi kausak tido ….

DT. MARUHUN SATI 33


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Urang Padang mahanyi banang


Dianyi lalu diparampek
Parampek lalu dipatigo
Kalau dirantang namuah panjang
Bia dikumpa nak-nyo singkek
Singkek sakiro kapaguno…..
Naak ilia ka Batang Hari
Nak mudiak ka Pauah Kamba
Babelok jalan ka Piaman
Minumlah aiya nan taisi
Santok juadah nan katangah
Nak sanang hati sipangkalan
Sakian sambah pado Sutan…

4. Makan IV

Apolah Jinihnyo sambah nan kadilalukan


Titah nan kadipuhunkan ka bakeh angku

Harum Baunnyo bungo malua


Kuniang ruponyo bungo kambang
Barueh bakatak-katak
Pamenan rajo di ulakan
Cucu tuangku bangkahulu

Cangkia lusin buatan padang


Pinggan baukia jo aia ameh
Dawat bacampua jo suaso
Hidangan mulia nan tahidang

DT. MARUHUN SATI 34


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Cawan jo mangkuak nan taratur


Sadang nyo suko manikmati

Gabak dihulu tando kapaneh


Cewang dilangik tando kahujan
Kilek camin lah kamuko
Kilek baliuang lah kakaki
Apolah kalaluannyo
Lah hasia janang manatiang
Nasi talatak mintak dimakan
Aia talatak mintak diminum
Nak mintak di parenai
Sagalo baliau nan hadir
Kok kandak mintak balaku
Pintak mintak babari
Sakian pasambahan bakeh angku st....

5. Makan V

Adat Taluak timbunan kapa,


pusek jalo kumpulan ikan,
adat gunuang tapatan kabuik,
disutan tapatan sambah
sambah tajelo kanan rapek ,
salam tatabua katangah-tangah ,
talirik tabantang salam
dimungko ibu jo bapak ,
dihadapan niniak jo mamak ,
langkok juaro jo pitunggua,

DT. MARUHUN SATI 35


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

sarato pangarang jo buatan


bakeh ambo manyambahkan sambah ,

manimbang ateh nan adoh


manyiang di ateh tumbuah,
tumbuah sarupo iko kini,
talatak pinggan dilapiak
di diisi jo edangan ,
basusun galeh jo cawan
barisi ayia kasadonyo,
basusun di ruang tangah,
balirik di ruangan tapi ,
mambayang-bayang kamungko,
mancayo kautak jo banak,
tapi samantang pun baitu

dirumah jorok manjorok


dek rumah liku –baliku,
antah dindiang dinan kalam
antah talamun dek nan banyak,
mintak ditiliak di pandangi
dek karano janang kami mudo matah,
kok kurang nak kami tukuak
kok senteang nak kami bilai ,
Takilek cupak jo gantang ,
tabayang bareh jo balabeh,
nak nyo salamuak samparono
nak sampai niek sipangkalan,
barupo ayia dicawan mintak diminum
nasi dipiriang mintak di makan,

DT. MARUHUN SATI 36


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

,lubuak ayia pulau kilangan,


pandan sapanjang muaronyo,
tibo ayia basuah lah tangan
makan kito sadonyo,
sakian sambah tibo kaaribaan sutan.

tadiri adat jo pusako ,


pusako banyak pusako,
pusako diateh tumbuah,
tumbuah sarupo iko kini,
nasi dipiriang nak mintak dimakan
ayia dicawan nak mintak di minum,

DT. MARUHUN SATI 37


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

F. PANITAHAN KA PULANG
1. Ka Pulang I

Indak doh ambo rasonyo malampau malinteh,


alah bulek kato dipihak sabalah
kamari di ambo tabik pasambahan.
Apo nan jadi buah pasambahan dek kami
iolah karano diwakatu nan bak kini,
kok nan diama alah pacah,
nan dimukasuik alah sampai,
saiyo pulo dek ado pulo karajo
duo-tigo nan mananti,
baitu pulo dek niniak jo mamak
kok lamo tagak taraso paniang,
kok lamo duduak taraso panek,
iolah nak maurak selo maayun langkah
nak pulang karumah masiang-masiang.
Mamintak kami, nak dilapeh jo hati nan suci,
jo muko nan janiah.
Sakian sambah bakeh Sutan.”

2. Ka Pulang II

Kok nan dimakasuik alah sampai,


nan ta niek alah takabua
Nan di ama alah pacah,
pintak lah buliah kandak lah balaku.
Bajalan lah sampai ka bateh,

DT. MARUHUN SATI 38


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

balayia lah sampai ka pulau.


Limbak nan dari pado itu,
satantang alek nan datang,
sabondoang lalu satampuah suruik.
Duduak lah taraso panek,
selo mintak diurak,
nak pulang ka koroang kampuang.
Manjalang tampek nan dahulu,
pulang ka rumah masiang-masiang.
Pulang maklum bakeh sipangkalan,
sakitu sambah bakeh Sutan.

3. Ka Pulang III

Baserong Banta rang batawi


Baikek cicin rang pitalah
Bacincin ba ampu karang
Nak urang sungai balantiak
Nak lalu ka talang batagak
Singgah ka balai rang ba piriang
Daun di irun alah cabiak
Pinggan di susun nan lah rarak
Rarak lah bungo si lampayo
Kambang lah bungo tigo tangkai
Alam bagarak hidangan bacahayo
Mukasuik si pangka nan lah sampai
Apo nan manyampaikan?
……………………….
Dinan sakarang kini nangko
Lorong ka kami ko nan datang

DT. MARUHUN SATI 39


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Lamo duduak raso panek


Lamo tagak raso paniang
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Sarato jo muko nan Janiah
Manuju tampek masiang-masiang
Kok kandak mintak balaku
Kok pintak mintak bababri
Sakian sambah dari ambo

4. Ka pulang IV

Dek nan di mukasuik alah samapai


Nan di angan alah jadi
Kok bajalan lah sampai ka bateh
Kok balia alah sampai ka pulau
Di nan sakarang kini nangko
Nan dakek balain tampek
Nan jauah balain diam
Mako lapeh kabek nak ba ungkai
Lapeh buhua nak ba urang
Ambo nan manyampaikan
Kok buliah pintak jo pinto
Kandak kok lai ka balaku
Pintak kok lai ka babari
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Jo muko nan Janiah
Nak baliak tampek samulo

DT. MARUHUN SATI 40


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

5. Ka pulang ( Takziyah)

Sakik surang Damam barampek


Sapuluah urang nan manarangkan
Koq sakik alah di carikan ubek
Kok Damam alah di carikan tawa
Tapi Baa lah mangatokan
Ubek nan indak manyanangkan
Tawa nan indak mandingin kan

Indak dapek si landak padi


Landak bilah nan babuku
Indak dapek ba kandak hati
Kandak Allah nan balaku
Ma kandak Allah nan balaku
Innalilahi wa innailaihi raajiun
Alah bapulang kerah matullah
Urang tuo kami….
Bararak manuju jalan
Babondong manuju tampek
Di tingkek janjang di bawah
Di tapiak bandua di ateh
Manampak kan hati na suci
Sarato muko nan Janiah
Ka silang nan bapangka
Kok duduak manganduang niat
Kok tagak maninjau arah
Mako samo ta niaik dek kito nan basamo
Mambacokan khatam, doa sarato jo alfatihah
Nan kito niatkan untuak baliau na tadahulu

DT. MARUHUN SATI 41


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Modah2an baliau tu
Kok sampik di kubua dapek ka lapangan
Angek di akhiraik dapek ka nauangan
Di tarimo amal ibadah
Di ampuni sagalo doso
Kito nan mambaco dapek safaatnyo
Dinan sakarang kini nangko
Lorong ka kami ko nan datang
Lamo duduak raso panek
Lamo tagak raso paniang
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Sarato jo muko nan Janiah
Manuju tampek masiang-masiang
Kok kandak mintak balaku
Kok pintak mintak bababri
Sakian sambah dari ambo

6. Ka pulang ( Takziyah)

Tarantang luruih labuah oto


Guguak banamo guguak rambai
Bawah limau ka simpang ngungun
Musajik tagak ka jauahan
Jalan satapak koto barangai
Di sinan langkah mangko baranti
Katiko janjian tibo
Di saat bilangan sampai
Lah kariang aia bakek minum
Lah kariang nasi bakeh makan
Rasaki di dunia tak ado lai

DT. MARUHUN SATI 42


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Itu lah aja mambatehi

Di balah batuang di balah


Di buek ka tangkai lado
Nan dari tanah suruik ka tanah
Indak nan kaka di alam ko

Indak dapek si landak padi


Landak bilah nan babuku
Indak dapek ba kandak hati
Kandak Allah nan balaku
Ma kandak Allah nan balaku
Innalilahi wa innailaihi raajiun
Alah bapulang kerah matullah
Urang tuo kami….
Bararak manuju jalan
Babondong manuju tampek
Di tingkek janjang di bawah
Di tapiak bandua di ateh
Manampak kan hati na suci
Sarato muko nan Janiah
Ka silang nan bapangka
Kok duduak manganduang niat
Kok tagak maninjau arah
Mako samo ta niaik dek kito nan basamo
Mambacokan khatam, doa sarato jo alfatihah
Nan kito niatkan untuak baliau na tadahulu
Modah2an baliau tu
Kok sampik di kubua dapek ka lapangan
Angek di akhiraik dapek ka nauangan

DT. MARUHUN SATI 43


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Di tarimo amal ibadah


Di ampuni sagalo doso
Kito nan mambaco dapek safaatnyo
Dinan sakarang kini nangko
Lorong ka kami ko nan datang
Lamo duduak raso panek
Lamo tagak raso paniang
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Sarato jo muko nan Janiah
Manuju tampek masiang-masiang
Kok kandak mintak balaku
Kok pintak mintak bababri
Sakian sambah dari ambo

7. Ka Pulang (Takziyah)

Katiko tibo saruan ALLAH


Aja capek sampai paminto
Umua lah tibo di jangkauan
Di gua tabua tigo-tigo
Badan ba ganjua baliak pulang
Suruik ka tanah nan sabingkah
Ka tampek asa mulo jadi

Di pancuang talang ka turak


Di buek ka tangkai tundo
Labiahnyo pamaga padi
Malang tak dapek kito tulak
Nan punyo datang mambaok
Baliak ka asa mulo jadi

DT. MARUHUN SATI 44


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Innalilahi wa innailaihi raajiun


Alah bapulang kerah matullah
Urang tuo kami….
Bararak manuju jalan
Babondong manuju tampek
Di tingkek janjang di bawah
Di tapiak bandua di ateh
Manampak kan hati na suci
Sarato muko nan Janiah
Ka silang nan bapangka
Kok duduak manganduang niat
Kok tagak maninjau arah

Mako samo ta niaik dek kito nan basamo


Mambacokan khatam, doa sarato jo alfatihah
Nan kito niatkan untuak baliau na tadahulu
Modah2an baliau tu
Kok sampik di kubua dapek ka lapangan
Angek di akhiraik dapek ka nauangan
Di tarimo amal ibadah
Di ampuni sagalo doso
Kito nan mambaco dapek safaatnyo

Dinan sakarang kini nangko


Lorong ka kami ko nan datang
Lamo duduak raso panek
Lamo tagak raso paniang
Mintak di lapeh jo hati nan suci
Sarato jo muko nan Janiah

DT. MARUHUN SATI 45


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Manuju tampek masiang-masiang


Kok kandak mintak balaku
Kok pintak mintak bababri
Sakian sambah dari ambo

DT. MARUHUN SATI 46


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

G. PANITAHAN SIRIAH

1. Siriah I

Talatak putiang diulu, dibawah kumpalan tali, samulo


kato nan dahulu, tigo limbago nan tajadi.- Manolah tigo
nan tajadi, partamu sambah manyambah, kaduo baso jo
basi. Katigo siriah jo pinang.- Sambah manyambah dalam
adat, tali batali undang-undang, tasabuik jo muluik
manih, tapakai jo baso baiak. – Muluik manih calempong
kato, baso baiak gulo dibibia, didalam cupak nan piawai,
banamo adat sopan santun.—
Adat dilawik bajuru-mudi, adat disabuang bajuaro, adat
dialek barajo janang.- Kok dikaji tantang juru mudi, tau di
angin nan basiru, tau diombak nan basabuang, tau
dipasang turun naiak. – Kok dikaji tantang si-juaro, tau
dituah sisiak ayam, tau dibulang nan bakicuah, pandai
managah manampin taruah.- Kok dikaji tantang sirajo
janang, tau diereng dengan gendeng, tau dicakak dengan
baik, manjago labiah dengan kurang. —- Ba-a sakarang
iko kini :
Ramo-ramo tabang malayang
Malayok kakoto tangah
Banyaknyo ampek puluah ampek
Endah carano bukan kapalang
Talatak ditangah tangah
Dilingkungan urang nan rapek
Buruang sinurak buruang nuri

DT. MARUHUN SATI 47


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Siculiak ateh pamatang


Siriah galak pinang maanari
Mancaliak alek nan lah datang
Lorong kapado caranonyo, carano Banja Renoali, buatan
tukang Kotogadang, galeh nak urang banuhampu- Nan
rimbun bungo kalikih, nan ranggah bungo kacubuang,
nan kungkun gagak kainggok, nan lantiak alang bamain.-
Sataun dipanggang Bugih, samumsim dilingka Cino,
usahkan ratak, rangehpun tido.—batutuik jo suto ambun,
dalamak makah urang namokan : Tanun banamo silang
suto, baukia bubungo rampai, baturap jo banang ameh,
balukih bak kaluak paku, ragi nan samo baliak –balah. –
Baratuih camin dipinggia, batabua kaco ditangah, kileek
kumilek cahanyonyo, sarupo bintang ateh langik, bintang
kujarah bakuliliang.—-cukuik jo siriah jo pinang nyo, ado
basadh jo bagambia, timbakau tabao sato, talatak dalam
carano, manjadi kapalo baso, elok pananti alek datang.
Pihak kapado sisiriahnyo, siriah udang tampa hari;
tampuaknyo bak buku balam, gagangnyo bagai suaso,
buah diambiak katinaman, batang diambika katiruan,
takalo maso dahulu nyo , mulo di tanam rajo aceh,
tampang nan datang dari lauik, kiini di tanam di dalam
kabun, di kisa kasuduik laman, bajunjuang jo kulik manih,
ka balek condong gagang nyo, tiok naiak tiok di gatia, di
gatia patang jo pagi, di ambiak sakiro ka paguno, talatak
dalam carano, manjadi kapalo baso, elok pananti alek
datang.
–konon pulo pinangnyo, pinang lokak jo pinang lokan,
pinang nan dari runggo guo, tinggi manyapu2 awan, urek
nyo sampai ka pitalo,

DT. MARUHUN SATI 48


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Pinang gadang di balah ampek, pianang ketek di balah


duao, di kaik indak ka dapek, di jambo mangko basuo.
pinang sierak-ero manih, tumbuahnyo dikida rumah,
tingginyo panjek-panjekan, randahnyo jangkau-
jangkauan, pucuak malepai awan putiah, sataun tupai
dek mamanjek, jarang basuo jo buahnyo, lah tuo mangko
nyo turun, tibo di bawah manjadi ambun, banamo si
ambun suri, talatak dalam carano, manjadi kapalo baso,
elok pananti alek datang.
Salorong kapado digambianyo, gambia kuniang sarupo
dadiah, buatan puti Sarilamak,galeh nak urang
payokumbuah, bandingan ringgik jo rupiah, lazim
pambali jo panjua, manihnyo tingga dilidah, kaleknyo
tingga dirankuangan, daun malayok kalautan, tibo
dipulau batebaran, talatak dalam carano, manjadi kapalo
baso, elok pananti alek datang.
Kok kunun pulo disadahnyo, kulik langkitang gadang2,
kulik pensi di panggang matah, di kipeh jo ambai2, di
siram jo pati santan, sadah putiah ambun bajano, jikok
pandai mamalik sadah, Dipalik jo jari manih, bakisa kajari
tangah, mambayang katapak tangan, sapalik sapuluah
ameh, sakadam sakati limo. – Harago nan tidak taragoi,
harago satimbang jo nagari, makanan anak rajo-rajo,
pamenan bibia puti-puti, talatak dalam carano, manjadi
kapalo baso, elok pananti alek datang.
Pihak kapado timbakaunyo, timbakau aluih ambun
bajelo, bijonyo datang dari Ruhum, pakirin dayang
dilautan, diabo anak Sutan Bantan, diracik anak garagasi.-
Saheto panjang jaluanyo, bajamua dibiliak dalam,

DT. MARUHUN SATI 49


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

bapantang masiak dek paneh, masiak dek ambun tangah


malam.
talatak dalam carano, manjadi kapalo baso, elok pananti
alek datang.
Bukik siriah aia taganang
Di lurah tumbuah batang karambia
Tanam karako di halaman
Halaman ka urang surau lua
Cabiak siriah gatok lah pinang
Palik kan sadah sarato gambia
Giliang rokok pamenan tangan
Nan carano mintak balega.

Ayam putiah tabang batali


Dilurah mangko maraok
Batalua dirumpun sariak
Anaknyo turun salapan
Makanlah siriah pinang kami
Bapapatah mangko disingkok
Baibarat mangko dicabiak
Sapahnyo bari bajunjuangan

Sakianlah sambah ditibokan, kahadapan Niniak dengan


Mamak, sarato alek tangah rumah, alamat titah ka St.
......................

DT. MARUHUN SATI 50


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

2. Siriah Carano II

Pidato siriah nan pendek


Talatak putiang di hulu
Di bawah Kiliran Taji
Asa bamulo kato dahulu
Tigo limbago nan tajadi
Partamu sambah manyambah
Kaduo baso Jo basi
Cukuik ka tigo siriah Jo pinang
Satantang siriah Jo pinang
Iyo juo bak kato urang
Bukik Sariah aia taganang
Di lurah batang karambia
Tanam karakok di halaman
Halaman nak urg surau lua
Cabiak siriah gatok lah pinang
Palik kan sadah sarato Gambia
Giliang rokok Pamenang tangan
Carano mintak balega
Sakian sambah pado angku.

DT. MARUHUN SATI 51


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

H. BATAGAK GALA
1. PIDATO BATAGAK GALA I

Angku-angku niniak mamak


Nan gadang basa batuah
Nan tinggi tampak jauah
Nan dakek jolong basuo
Saumpamo buruang banamo rajo ali
Malayok kalawik lapeh mambubuang ka langik biru
Manukiak ka lereng bukik
Inggok di dahan kayu gadang
Kayu gadang tumbuah di padang
Dahan rampak badaun balun
Bungo labek babuah ranun
Nan Bakulik balampih ameh
Batangkai batampuak perak
Baisi pualam intan
Bapantang jatuah ka bawah
Jatuah kalangik tujuah tingkek
Tak namuah anyuik kailie
Anyuik ka kaki gunung Marapi
Tansano jatuah ka bawah
Cilako Alam sakutiko
Santano anyuik ka ilie
Karacunan ikan di lautan
Jikok mambalah maampulua
Tibo mamapek mandatari
Kalau maukua samo panjang

DT. MARUHUN SATI 52


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Andai manimbang samo barek


Nan mamegang haluan jo kamudi
Mamacik kunci baribu pintu
Gantiang Putuih biang katabuak
Tapegang tumah di Niniak Mamak
Angku angku Imam dengan Khatik
Suluah bendang dalam nagari
Palito tarang tangah kampuang
Tibo di kalam ka manyigi
Batamu lakuang ka manyilau
Duduak nyo nan manyingkalak
Aie ka ilie bapalapeh kan
Ikan takilek kanai jalo
Pandai Manjalo dalam rangsang
Pandai balafat ba ma’ana
Tau di Hadist nahu sharaf
Siang rintang dengan kitab
Malam rintang nyo jo pituah
Manjaleh kan baiak dengan buruak
Manantukan hala dengan haram
Ka unduang unduang ka Madinah
Ka payung panji ka sarugo
Palito tarang dalam kampuang
Palito di basa jo pangulu
Angku angku Cadiak tau Pandai
Urang nan arih bijaksano
Pandai marapek dalam aie
Pandai manarah manilantang
Balun bakilek lah bakalam
Bulan bakijok tigo puluah

DT. MARUHUN SATI 53


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Alun di liek nyo lah paham


Raso lah sampai dalam tubuah
Lamak indak karano santan
Elok indak karano bungo
Rancak indak karano ragi
Bapantang manih dek tangguli
Pandai baliau mangatokan
Lamak baliau manutua kan
Gumak gamiak dalam bakato
Patah lidah dalam barundiang
Sabuah indak ado nan sasek
Sabarih indak ado nan lupo
Tau di langia ka manimpo
Atau pun ranggeh ka malatiang
Paham di bulam ka bakicuah
Atau pun sapuah salah titik
Rampak rimbun batang andaleh
Babungo babuah mudo
Batang di lilik pancaringek
Di Langik urang lalu linteh
Baliau di baliak itu pulo
Itu lah warih nan bajawek
Kusuik bapantang tak salasai
Karuah bapantang ndak kajaniah
Pandai batenggang di banang salai.
Ibuk rangkayo Bundo Kanduang
Sumarak anjuang nan tinggi
Limpapeh rumah nan gadang
Acang acing dalam nagari
Amban puruak alun buniang

DT. MARUHUN SATI 54


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Urang nan duduak jo sukatan


Bundo Suri rang namokan
Tau di kiyeh kato sampai
Jaleh di ribuik ka mandingin
Atau Kulindan salah banang
Bagai kan pipit di jamuran
Panyantun ka anak yatim
Paibo ka anak dagang
Auih katampek mintak aie
Litak katampek mintak nasi
Malin Deman naiak todak turun todak
Naiak parahu pakai pidoman baliau indak
Angin bakisa baliau tau
Mancupak talago manduang
Kanai lah anak bagubalo
Apo nan cupak di bundo kanduang
Tau di adat rumah tanggo
Iduik ka tampek rang banaza
Mati ka tampek rang baniaik
Salendang dunia adaik limbago
Rang mudo bujang salamaik
Sarato gadih ranyik jintan
Parik paga dalam nagari
Bungo nan kambang dalam kampuang
Sumarak koto jo nagari
Nan capek kaki ringan tangan
Capek kaki ndak panaruang
Ringan tangan indak pamacah
Ciek di kakok duo jadi
Aso tarantang duo sudah

DT. MARUHUN SATI 55


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Alun di suruah nyo lah paham


Alun di tagah lah baranti
Pagaran kokoh koto jo nagari
Ramo ramo sikumbang jati
Katik endah pulang bakudo
Patah tumbuah ilang baganti
Pusako bajawek dinan mudo
Badabua ombak di muaro
Maampeh ka tapi pantai
Lalu manasak kapa seret
Nan salanggam bandua di tapi
Salirik tunggak di tangah
Malompek ka gulang gulang
Malimbak kalua banda
Taruih ka korong dengan kampuang
Kato kan lah di dalam nagari……………..
Iyo lah di Jorong………………………….
Di lingkuang salam kasado nyo
Siturak namo bilalang
Rang gadih pandai baniago
Bacupak mangko bagantang
Mango di angkek lah adaik jo pusako
Barambuih angin dari selatan
Datang nan dari indogiri
Bamega mega awan putiah
Balain rono awan itam
Tabang lah buruang ka sumaniak
Tabang nan lalu ka daratan
Nan sikua mangapak sayok
Nan lain maampeh paruah

DT. MARUHUN SATI 56


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Sayok Babilai aso aso


Paruah balampih dengan perak
Bulu babungkuih jo biludu
Kuku basapuah suro nago
Nan bakuruang di sangkak ameh
Talatak di rumah gadang
Tasangkuik di tiang tinggi
Pamenan anak sutan sutan
Pingitan anak rajo rajo
Buruang nan rancak nomor Satu
Asa samulo daulu nyo
Jo salam sambah di anjuang
Ka hadapan niniak dengan mamak
Sarato imam dengan katik
Taruih ka cadiak tau pandai
Lauik sati rantau ba tuah
Antah tuanku nan kiramaik
Rang dunie banyak nan sati
Galanggang nyato ba pinunggu
Badantuang patuih guruih tuhue
Mambaleh lalu ka salatan
Baralun lalu kamalako
Takambang payuang tiang tujuah
Payuang ka basaran rang dahulu
Mulo di niniak moyang kito
Sajak di RasuaNabi Yunuih
Di susun jari nan sapuluah
Di takua kan kapalo nan Satu
Mamohon mamintak ampun
Sarato limpahan kamurahan

DT. MARUHUN SATI 57


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Kapado angku niniak dengan mamak


Nyampang kok ado kilaf jo kilafat
Kilaf manaruah ka tinggalan
Nyampang tasasek dang juaro
Kok nyo tagawa simain pantan
Kok nyo tasalah rang pitunggua
Rila di pintak banyak banyak
Dari muluik sampai ka hati
Silaturahim jan lah putuih
Barih balabeh lah mananti
Cupak jo gantang lah manunggu
Utang di kami manyampaikan
Kato papatah caro minang
Patitih luhak nan tigo
Turun dari Datuak parapatiah nan sabatang
Di sabuik kato pusako
Kok di sabuik kato pusako
Kato sarek ba undang undang
Lamo bana tak namuah lupo
Banyak bana untuang tak ilang
Sabarih tak namuah ilang
Satitiak tak namuah lupo
Suri di batu kok nyo ilang
Luki limbago tingga juo
Turak turalun kain lakan
Ka suto kain sarung mandi
Elok Ranah nyo minangkabau
Rupo karambie tinggi tinggi
Cando pinang nyo linggayuran
Pudiang Ameh batimba Jalan

DT. MARUHUN SATI 58


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Labuah lorong pasa nyo rami


Banda baliku turuik bukik
Cancang latiah di niniak moyang
Tambilang basi rang tuo kito
Sawah di buek ba pamatang
Ladang di agiah babintalak
Padang di bari balingguri
Rumpuik di agiah bakarakatau
Kateh nyo taambun suri
Ka bawah ta kasiak bulan
Hak nyato ba nan punyo
Tibo di ganggam ka ba umpuak
Ta tumpu tumah ka niniak mamak
Bukik banamo langgam puri
Lurah banamo lubuak landai
Mandaki ka batu karak
Manurun ka ujung bukik
Ta tumbuak di ikua koto
Sasimpang jalan katiagan
Sungguh pun ambo tagak badiri
Bukan lah urang cadiak pandai
Taga dek patuah ka niniak mamak
Manuruik ka imam katik
Mambao adaik jo limbago
Limbago kato di sambah kan
Apo garangan namo sambah
Taradok niniak dengan mamak
Nan dudak di tika candiaman
Duduak di kasua nan bamaniak
Di lingkuang tirai langik langik

DT. MARUHUN SATI 59


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Di kiri rumpuik ba palangi


Di kanan judul mahadikam
Di ateh awan saribu lampih
Langkok jo cadiak tau pandai
Parapati tabag ka jirek
Inggok di batang kalapo gadiang
Rajo ba jalan baambo rakyat
Ambo nan indak ba sisampiang
Rila di pintak banyak banyak
Salam jo sambah pamulie kan
Banang saalai tali ramin
Panjang nan duo baleh dapo
Pangabek bingkai layang layang
Ukie nyo cancang pucuak manggih
Bari ba ikua ba kapalo
Pihak ka diri badan ambo
Ba cincin ameh alun lai mungkin
Disapuah baiak aso aso
Mancubo tagak di galanggang
Manyampaikan niaik dalam ati
Mambao adaik jo pusdako
Mungkin bakato ambo dinan salah
Barundiang ambo ado sasek
Salam takzim Angku angku pamulie kan
Salorong kampuang di lambah
Taratak jo koto tinggi
Sairing salam jo sambah
Dari tangah taruih ka tapi
Kalau saandak saandai nyo
Tabang buruang sarato sayok

DT. MARUHUN SATI 60


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Baranang ikan jo radai nyo


Kambang bungo sarato tangkai
Baru banamo samparono
Tapi baalah mangatokan
Tipak ka diri badan ambo
Ratok jaleh karano suka
Anti ulah dek larangan
Pai baru karano suruah
Galak nyato karano jujai
Alun nan tumbuah dari bumi
Sabagai undang dinan tuo
Papatah di niniak mamak
Patitih urang cadiak pandai
Jadi gurindam di dalam alek
Kabasaran di alam minang kabau
Zaedar panggilan ayah
Jendela panggilan bundo
Zaedar jendela dalam kampuang
Anak rang kuok jo bangkinang
Sumarak koto jo nagari
Gadih panutan samo gadang
Ambo anak ketek mudo matah
Ilimu alun sabarapo
Kok umua sataun jaguang
Darah baru satampok pinang
Manitah balun lai pandai
Baru ka tangah di galanggang
Antah tabilang dinan sasek
Mungkin ta sabuik dinan salah
Rila di pintak banyak banyak

DT. MARUHUN SATI 61


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Salam jo sambah pa manuah i


Kato pituah ranah minang
Kato ba misa bama’ana
Duduak lah angku jo batanang
Pidato lamo ka kalua
Apo badakak di palano
Parmato jatuah kalambah
Duduak ambo lai batanyo
Tagak kan lai babilang sambah
Mangko di parsambah kan lah
Sambah Adam Syah Muhammad
Syah Bagindo Rasulullah
Nan manjunjuang dang Mangkuto
Dapek kiriman dari rajo
Iyo lah rajo dari makah
Sufa’at rajo banoruhum
Sapihak rajo banue cino
Nan tingga di pulau pauah nangko
Santuang adaik jo limbago
Banoruhum bapaga ameh
Banue cino bapaga intan
Minangkabau bapaga budi
Bapaga budi jo baso
Balingka taratik sopan
Badindiang sopan jo santun
Balantai mungkin jo patuik
Baisi kato mumpakaik
Baru banamo samparono
Serak baserai bungo lado
Kambang kulabu bungo taruang

DT. MARUHUN SATI 62


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Harun baun nyo bungo nangoi


Marembak masuak nagari
Adat batang mamegang dahan
Dahan nyato mamacik ranting
Tiok ranting mamegang tampuak
Tampuak nyato sangkutan buah
Tiok buah manganduang isi
Di kurai kurai ka banda
Tatangguak ikan gulamo
Di curai curai di papa
Di ungkai sitambo lamo
Sabarih tak mungkin ilang
Satitiak tak namuah lupo
Suri di batu kok nyo ilang
Adaik limbago tingga juo
Kok ilang pado rawik nyo
Di kaji pado asa mulo nyo
Ingek sabalun kanai
Kulimek sabalun abih
Rambu rambu di kida jalan
Takalo maso daulu nyo
Samusim maso saisuak
Samaso balun barabalun
Katiko langik basentak naiak
umi ma antam turun
Nabi Adam awa partamo
Nabi Nuah rasue ka tigo
Tajadi di tanah kuniang
Talatak ka tiang Arasy
Taeda ateh kurisi

DT. MARUHUN SATI 63


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Kurisi batabue intan budi


Baaleh jo kain suto
Suto banamo Ainal banat
Tanunan anak bidodari
Dalam sarugo tujuah tingkek
Kurisi kadudukan nan di pertuan
Iskandar Zulkarnain
Anak Zis Alaihi salam
Anak Adam nan kurang aso ampek puluah
Mangko batiup lah angin si dolak dolai
Babunyi gandang jo sarunai
Sarato rabab jo kucapi
Langkok bunyi bunyian dalam sarugo
Takambang payuang ubue ubua
Tando alamaik basuko ati
Kawin jo anak rajo ruhum
Dek izin takadia Allah
Allah Ta’ala Kayo sungguah
Dapek lah anak Tigo urang
Nan tuo Maharajo Alif
Nan Tangah Maharajo Dipang
Nan Bungsu Maharajo Dirajo
Pihak kapado Maharajo Alif
Turun Ka banuruhum
Maharajo Dipang turun ka banua cino
Pihak Maharajo Dirajo
Turun ka pulau ameh nangko
Di angku Maharajo Dirajo
Balaie inyo maso itu
Di ateh dandang nan sabuah

DT. MARUHUN SATI 64


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Cukuik jo cati bilang pandai


Nan datang nagari basa
Dek lamo dandang balaie
Di dalam lawik Baharullah
Tampak lah api takijok kijok
Gunung suatu maso itu
Di ateh puncak langgam puri
Banamo gunung Marapi
Mangko di tuju kan lah dandang ka sinan
Iyo di puncak gunung Marapi
Dimano titiak palito dibaliak telong nan batali
Dari mano asa niniak kito iyo di puncak gunung Marapi
Pisau si rawik bari bahulu
Di asah mangko bamato
Lawitan sajo maso dahulu
Baru banamo pulau paco
Tabang lah anggang dari lawuik
Di tembak datuak nan batigo
Badia sadakak tigo dautih nyo
Mambebek kambiang lari ka utan
Manyalak anjiang dalam kampuang
Bakukuak ayam dalam talua
Jatuah ka rumah datuak Suri Dirajo
Iyo di Pariangan Padang Panjang
Baisi kudo Samboroni
Ba palano ameh kan diri nyo
Bajambua intan dengan perak
Kamanakan manyambah laie
Mamak manyambah bathin
Kamanakan ba pisau tajam

DT. MARUHUN SATI 65


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Mamak kan iyo ba dagiang taba


Tagang nyo ba leo leo
Kok kandua nyo badantiang dantiang
Ikan di lawuik kanai jalo
Punai di rimbo manangguangkan
Badarak carano kaco
Badarai carano kendi
Padi nan samo rang gantang kan
Bajarak karano baso
Bacarai karano budi
Itu nan samo rang pantang kan
Kain sarono tigo ragi
Lah lusuah mangko di sasah
Jikok pandai bamain budi
Dalam aie badan tak basah
Atok aua ateh tungku
Urek nyo sarang sipasan
Langgundi di tangah padang
Sariak indak babungo lai
Mambuhue jikok mambuku
Mauleh jikok mangasan
Kalau budi dapek di urang
Cadiak indak paguno lai
Apo lah baju rang kinari
Guntiang lah sudah dari kadai
Apo nan cupak di nagari
Kato saiyo nan bapakai
Ganiah baturap jo biludu
Sisamping kain balapak
Pakain anak rajo rajo

DT. MARUHUN SATI 66


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Rumah gadang basandi batu


Adik kan iyo basandi sarak
Kato mumpakat jadi rajo
Malangkah di ujung karih
Bakato di ujung lidah
Lambang mangati samo barek
Andai maukue samo adie
Rumah gadang bari ba pintu
Nak luruih jalan ka dalam
Kok di balun sabalun kuku
Kalau di kambang saleba alam
Di balah balah di patigo
Di rawik pambalah rotan
Luak nyato tabagi tigo
Adat alam tabagi lapan
Luak di bagi tigo
Tanah data jo luak agam
Katigo luak limo puluah
Alun di caliak nyo lah paham
Raso lah tibo dalam tubuah
Adat alam di bagi lapan
Nan ampek tabang ka langik
Nan ampek tingga di dunie
Nan ampek tabang ka langik
Aso bulan duo Mantari
Tigo Timue ampek Salatan
Nan Ampek tingga di bumi
Rumah gadang lumbung bapereng
Sawah bunta banda buatan
Nan ba padi si ranyik jintan

DT. MARUHUN SATI 67


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Padi si puluik rimbun daun


Ari ujan di kaka kaka
Ari paneh di lingkuik lingkuik
Sacotok indak di ayam
Lah abih mangko di sioh kan
Babaniah satampang cukuik
Basawah sajanjang langkok
Sabitan sacupak ganok
Mamakan urang tigo luak
Tabang lah buruang simantilau
Di panah anak parantauan
Takambang adaik Minang kabau
Iyo Pa tampek di Pariangan
Di sinan adaik mulo bagantang
Gantang sipuluik dengan padi
Disinan adaik ba mulo kambang
Kambang nan indak kucuik lai
Biriak biriak tabang ka samak
Mamakan buah sari bulan
Inggok di dahan kayu pontong
Dari Niniak turun kamamak
Dari mamak ka kamanakan
Itu lah warih nan ba tolong
Ramo ramo si kumbang jati
Katik endah pulang ba kudo
Patah tumbuah ilang baganti
Pusako ba jawek dinan mudo
Tabantang tirai langik langik
Takambang payuang ubua ubua
Di bawah awan saribu lampih

DT. MARUHUN SATI 68


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Nan di puhun saparinggoan


Iyo di dalam rumah gadang
Rumah gadang surambi aceh
Aceh surambi minangkabau
Nan salanja kudo balari
Salayang kubiang malayok
Salayok kilabang tabang
Satakok rang takok makan
Rantangan takok batagunan
Guntiang pincalang tak tabilang
Anjuang di lawuik ka samo nyo
Gonjong nyo rabuang mambacuik
Tuturan labah mangirok
Pancuang turang alang katabang
Paran jamba si ulangiang
Paran picak malintang naiak
Balua tipih malintang turun
Tunggak banamo kasandaran
Nan tuo si Majo lelo
Nan ketek si Majo kayo
Tiang tangah panunggu alek
Tiang tapi sambah manyambah
Di laman carano basa
Sandi banamo alue adat
Adat di alam Minangkabau
Mano lah nan ambo sambah kan
Di dalam koto jo nagari
Rumah nyato batunganai
Kampuang lai banan tuo
Nagari nyato ba pangulu

DT. MARUHUN SATI 69


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Jatuah mangkuto masuak lawik


Lalu di lilik ula bidai
Sia lah urang manyilami
Birowaro cati bilang pandai
Di bantuak sabuah jendela kaco
Bilang cati malukih kan nyo
Mangkuto sudah tukang di bunuah
Tak dapek di tiru tiru
Ndak dapek di asak asak
Sumpah satie di Minangkabau
Ilang gelang baganti gelang
Gelang baganti aso aso
Ilang gadang baganti gadang
Gadang di jawek dinan mudo
Bakukuak ayam birugo
Mambaleh ayam dalam kandang
Manyawuik kuriak sanggo nani
Mambaleh taduang jalak litak
Maningkah buruang putiah cotok
Sambuang manyambuang ayam banyak
Tuah talungguak di kinantan
Lamak indak karani santan
Rancak indang karano ragi
Elok indak karano bungo
Bapantang manih dek tangguli
Pandai nyo baliau mangatokan
Lamak baliau manutua kan
Gumak gamiak dalam bakato
Patah lidah dalam barundiang
Sabuah indak ado nan sasek

DT. MARUHUN SATI 70


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Sabarih indak ado nan lupo


Labuhan bana di hadapan
Pangulu nan arih bijaksano
Abih kato kasudahan hukum
Di laia kapa nan balabuah
Di batin nyo pelang nan marapek
Putiah kapeh dapek di liek
Putiah hati jo keadaan
Mangko pado hari sekarang kini nangko
Takambang payuang kabasaran
Baralun bunyi pupuik jo sarunai
Sarato agung jo talempong
Langkok rabab jo kucapi
Bunyi bunyian di nagari
Tando nyo rajo naiak tahta
Atau pun pangulu naiak nobat
Tungkek galah amaik di rajo
Si taba di baliak pakan
Kok salah tobaik lah ambo
Kok bana samo di amal kan
Kalilawa di pulau rimbang
Anak ruso mati tadabiah
Kok gawa mintak di timbang
Kok doso ampun nan labiah
Wabilahi Taufik wal Hidayah
Wassalamu’alaikum Wr Wb

DT. MARUHUN SATI 71


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

2. PIDATO BATAGAK GALA PENGHULU (BATAGAK


GADANG) II

Assalamu’alaikum Warahmatullah Wabarakatuh


Minta ampunlah hambo pado Allah, maaf diminta ka nan
banyak, niniak mamak panghulu, nan gadang basa
batuah, nan bapucuak subana bulek, nan baurek subana
tungga, alim ulama jo tuanku, cadiak pandai pagaran
kokoh, dubalang jo ampang limo, jo manti pagawai adat,
nan mudo arih budiman, bundo kanduang samo di dalam.
Manyurek di ateh pintu, mangarang di tapak tangan,
malompek nak basitumpu, mancancang nak balandasan,
di Datuak ….. tibonyo sambah. Sakali ambo maimbau,
sapatah rundiang nan lalu, walau datuak surang nan di
imbau, batin dek adat kasamonyo, pangana batin ka nan
rapek, ujuik sambah ka nan banyak, saujuik sambah jo
simpuah.
Sabarek bungka nan piawai, naraco luruih main daun,
indak basibak jo basisiah, bukan bahinggo jo babateh.
Apolah nan ka ambo pasambahkan, si joroang manggali
lambah, mamakai baju biludu gandum, kok tadorong
ambo manyambah, sakali gawa baribu ampun.
Dirandang randang dimasak, dikirai kirai dipapa,
tatangguak ikan gulamo, dibilang bilang dipapahkan,
dicurai sitambo lamo, nan satitiak bapantang hilang, nan
sabarih bapantang lupo, kok hilang curiang dibatu tulisan
limbago tingga juo.
Takalo maso dahulu, di musim maso saisuak, katiko langik
basintak ka ateh, katiko bumi basintak turun, Nabi Adam
awa patamu, Nabi Nuh rasul kaduo, mako tajadi di tanah

DT. MARUHUN SATI 72


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

kuniang, ta antak ka tiang Arrassy, taeda ateh kurisi,


batabua intan podi, baparmato intan biduri, ba aleh jo
kain suto, suto banamo ainul banat tanunan anak
bidodari, dalam sarugo tujuah pangkek
Kurisi kadudukan nan dipertuan,daulat sultan iskandar
zulkarnaini,anak zhiiz alaihissalam,anak adam nan kurang
aso ampek puluah.mako batiuik angin si dolak
dolai,babuni gandang jo sarunai
Sarato rabab jo kecapi,sagalo buni-bunian dalam
sarugo.takambang payuang ubua-ubua,tando alamat
basuko hati,kawin jo anak rajo ruhun.dek haat takadia
allah.allah taala kayo sungguah,dapek lah anak tigo
urang,laki laki nan tuo maharaja alih ,nan tangah
maharaja alih turun bakuaso di banua ruhun(ROMA),nan
banamo maharaja dipang,turun ka banua tanah
cino.maharajo dirajo turun ka pulau ameh paco nan ko.
Manuruik curito tambo alam,pihak di sutan maharaja
dirajo,taniat dalam hati,tacinto dalam kiro-kiro,balaia
nyomaso itu diateh dandang nan sabuah,sarato urang
nan banyak,cukuik nan tuo cadiak pandai,datuak suri
dirajo,sarato cati cadiak pandai,nan datang dari nagari
basa,ikuik jo puti indo jati.
Dek lamo dandang balaia,di dalam lawuik
baharullah,tampaklah api takijok-kijok,di ateh puncak
langgapuri,gunuang suatu maso itu,banamo gunuang
barapi,biroari maharaja dirajo,kapado cati bilang
pandai,ditujukan dandang ka sanan.di tuju nyo cahayo
lah hilang,galok gulito maso itu,tadampa dandang di
sanan,di ateh puncak gunuang marapi.

DT. MARUHUN SATI 73


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Di mano titiak palito,di pucuak teloang nan batali,dari


mano asa niniak kito iyo di puncak gunuang
marapi.ssirawuik bari bahulu,diasah baru bamato,lawuik
tan sajo dahulunyo,barulah ado pulau paco.sinan
sirangkak nan badangkang,sarato buayo putiah daguak,di
bawah batu hampa putiah,di bukik patah patigo,itulah
bukik patah sambilan,nan banamo bukik si guntang-
guntang,bukik nan tidak barangin,lurah nan tidak baraia.
Di sinan bintuak nan barayun,di bawah labuhan
sitimbago,dakek ligundi nan baselo.dek niniak moyang
maso itu,dibuek dusun jo taratak,sabalun bakoto jo
banagari,di buek sawah gadang satampang
baniah,makanan urang tigo luak,sarato rumah dengan
tango.
Dek lamo musim bajalan,alam batambah leba juo,urang
batambah kambang pulo,dibuek adat dikarang undang-
undang,disusun tangkai ciek-ciek,dibubuah di kabek
arek,di pakukan ka tiang panjang.
Dibuek adat ampek rupo,partamo suri njo tuladan,kaduo
ukua dengan jangko,ka tigo barih jo balabeh,ka ampek
cupak dengan gantang.dikarang undang-undang nan
ampek,undang luak dengan rantau,luak dibari
bapanghulu,rantau diagiah barajo.nan sokonyo turun
tamurun,pusakonyo jawek bajawek,sampai sakarang iko
kini.
Urang padang ma hanyuah banang,dikumpa mako
dilipek,dilipek lalu dipatigo,kok dirantang namuah
panjang,elok dikumpa naknyo singkek,singkek sakiro ka
paguno.ujuik sambah buah rundiangan,nyato tawalak ka

DT. MARUHUN SATI 74


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

ukuran,tabayang barih jo balabeh,bana bak andai kato


bida,dek curiang barih dahulu,dek andai pusako lamokalo
basiang din an tumbuah,jokok manimbang din an
ado,tumbuah sakarang iko kini…….
Ramo-ramo si kumbangjati,katik endah pulang
bakudo,patah tumbuah hilang baganti,pusako lamo baitu
juo.biriak-biriak tabang ka samak,dari samak ka
halaman,patah sayok tabang baranti,tasuo di tanah
bato.dari niniak turun ka mamak,dari mamak ka
kamanakan,patah tumbuah hilang bagati,pusako di bao
dek nan mudo.adaik pulai bapangkaik
naiak,maninggakan
Ruweh jo bukumanusia bapangkek turun,maninggakan
adat jo pusako.mati datuak baganti datuak,nan gala tatap
bak samulo.
Tanatangan wajah sarupo iko,lah aia ka pambuluah,lah
bulek kato ka mufakat,bulek lah buliah di golekkan,pipiah
lah buliah di laying kan.tibo di adaik lah baiak,kalau
limbago samo di tuang,tanduak samo di tanam,darah
sudah baka………,dagiang samo dilapah,manuruik adaik
nan bapakai,kok ketek banamo…….kini bagala datuak…..
Tantangan limbago nan bak itu,dek ketek banamo…….kini
bagala datuak…..iyo nan samo sahamparan,samo sahilia
an jo samudiak an,hutang nan kamambaia,piutang nan
kamnarimokan,kusuik nan kamnyalaai,karuah nan
kamanjaniahi.nak bahimbaukan di pakan nan
rami,dilewakan di labuah nan golong,kapado urang di
nagari.
Marabah sadundun dengan balam,sikok barulang pai
mandi,sambah sadundun dengan salam,

DT. MARUHUN SATI 75


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Kato diharap dibunisi……….sekian sajo sambah pado


datuak……..

DT. MARUHUN SATI 76


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

I. MAMINANG

Kato2 maminang
pihak di kami nan datang. Iyo juo bak kato urang – gadiah
bakandak pado ragi – putiak bakandak jadi buah – Sutan
manaruah balam mau – kami manaruah sangkak suto.
Laikuh mungkin disatukan ? Ikolah niaik nan dianta bakeh
Sutan

(Kalau sipangka batanyo? Jauah nak mintak di dakekkan ,


dakek nak mintak di kakok kan)
Ma angku Sutan Diateh – sapanjang jauah nak
dijambokan – sapanjang dakek nak dikakokkan – maagak
dihari nan dahulu – kok bisiak kanlah samo kadangaran –
kok imbau kanlah samo kalampuan – niaik di ati nan
dihadang iyo nak maminang anak kamanakan
Sutan nan banamo : ¦..(Sebutkan nama pemuda yang
dituju)
Anak dari Angku . (Sebutkan nama ayahnya)
– Nak batali pamenan adaik jo anak kamanakan kami
.(sebutkan nama wanitanya)
Anak dari .(sebutkan pula nama ayahnya). Ikolah niaik
mukasuik kami – yo nak mintak ditarimo jo hati nan suci
muko nan janiah – pintak nak mintak dibuliahkan –
kandak nak mintak bapalakukan – sakitu sambah bakeh
Sutan !

DT. MARUHUN SATI 77


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

J. NASI GADANG
1. Nasi Gadang I

Sijoroang manggali lambah,


mamakai baju biludu gandum,
kok tadorong ambo manyambah,
sakali gawa baribu ampun.

Gulamo mudiak ka hulu,


mati disemba ikan tilan,
kanailah anak bada balang,
pusako niniak dahulu,
lai babuhue bakanakan,
kini manjadi undang-undang,
nan satitiak bapantang hilang,
nan sabarih bapantang lupo,
sampai kini bapakai juo.

Takalo maso dahulu,


di musim maso saisuak,
katiko langik basintak ka ateh,
katiko bumi basintak turun,
Nabi Adam awa patamu,
Nabi Nuh rasul kaduo,
mako tajadi di tanah kuniang,
ta antak ka tiang Arrassy,
taeda ateh kurisi,
batabua dengan intan podi,

DT. MARUHUN SATI 78


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

baparmato intan biduri,


ba aleh jo kain suto,
suto banamo ainul banat
tanunan anak bidodari,
dalam sarugo tujuah pangkek

Di mano titiak palito,


di pucuak teloang nan batali,
dari mano asa niniak kito
iyo di puncak gunuang marapi.

sirawuik bari bahulu,


diasah baru bamato,
lawuik tan sajo dahulunyo,
barulah ado pulau paco.

sinan sirangkak nan badangkang,


sarato buayo putiah daguak,
di bawah batu hampa putiah,
di bukik patah patigo,
itulah bukik patah sambilan,
nan banamo bukik si guntang-guntang,
bukik nan tidak barangin,
lurah nan tidak baraia
Di sinan bintuak nan barayun,
di bawah labuhan sitimbago,
dakek ligundi nan baselo.

dek niniak moyang maso itu,


dibuek dusun jo taratak,

DT. MARUHUN SATI 79


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

sabalun bakoto jo banagari,


sawah gadang satampang baniah,
makanan urang tigo luak,
sarato rumah dengan tango.
Dek lamo musim bajalan,
alam batambah leba juo,
urang batambah kambang pulo,
dibuek adat dikarang undang-undang,
disusun tangkai ciek-ciek,
dibubuah di kabek arek,
di pakukan ka tiang panjang.

Dibuek adat ampek rupo,


partamo suri njo tuladan,
kaduo ukua dengan jangko,
ka tigo barih jo balabeh,
ka ampek cupak dengan gantang.

dikarang undang-undang nan ampek,


undang luak dengan rantau,
luak dibari bapanghulu,
rantau diagiah barajo.
nan sokonyo turun tamurun,
pusakonyo jawek bajawek,
sampai sakarang iko kini.

Urang padang mahanyuah banang,


dikumpa mako dilipek,
dilipek lalu dipatigo.
Kok dirantang namuahnyo panjang,

DT. MARUHUN SATI 80


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

elok dikumpa nak nyo singkek,


singkek sakiro sapaguno.

Satantang kandak angku tadi


Adaik tarantang nan tabantang
Adaik banamo nasi gadang
Pambaok an Bako tu namonyo
Nasi kunik ba ayam singgang
Sabijo bareh di jarang
Sapatah doa dibaco
Naiak kalangkik tujuah pangakaik
Koq satitiak mintak di lauik kan
Sakapa mintak di gunung kan
Kan itu Bana katangah di angku

2. Nasi Gadang II

Nan Tuah Kato Sapakat ,


Nan Bana kato Baio, s
apakat niniak dengan mamak ,
saiyo Alim jo Ulama ,
saayun salangkah jo Nan Mudo,
manyusun batu bakeh tagak,
malukih janjang bakeh naiak,
mambangun koto jo nagari,
itulah Matua tigo jurai.

nagari tinggi karatan gunuang,


sapihan singgalang jo marapi,
lurah dalam timbunan aia,

DT. MARUHUN SATI 81


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

bukik guntung palutan kabuik,


aia dareh ikan nyo jinak
,pasia aluih udang nyo lia,
sauang nyo jauah di nan dalam,
usah di umpan dinan dangka,
ambiaklah papeh rangsitingkai,
banamo sisari bungkuak,
mambao harato tumbangan nyao,
dek lincah pantau mangulinding,
umpan abih papung kok tanang,
usahlah ragu manyalami.

Sifat tabiat rang dahulu,


tingkah kurenah dinan tuo,
di hilia tahan kan tangguak,
di mudiak tahankan lukah,
serakkan jalo dari hulu,
pai samusim tak maragu,
ilang bataun tak manyusah,
lupo sabanta nan maragu,
ragu di hati nan batanyo,
ragu dimato nak maliek,
di liek salinteh lalu,
ditengok salayang pandang,

Matua Hilia bamimba lamo,


baukia alang babega,
katik banamo indo rajo,
pandai malafat jo maana,
jarang basuo katandiang nyo.

DT. MARUHUN SATI 82


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Taratak batu baselo,


badusun ka laman gadang,
bakoto kasurau lua,
tapatan lareh sirah mato,
bapegang arek baganggam taguah,
kalau indak putuih mamancuang aka, basusun di katiak
nyo,
kalau putuih mamancuang aka
layua sampai ka pucuak nyo.

Matua Mudiak baimam tungga,


imam marajo bagindo ali,
urang nan cadiak tangah koto,
urang nan tuo di nagari pandai mangabek
babuhuasentak
jarang lah urang nan maungkai
tibo nan punyo rarak sajo.

Tasabuik guguak nan tigo,


di ilia guguak cumaniang,
di ateh guguak malenggang
,di bawah guguak pasibuah,
bakoto kakoto barangai,
mudiakan aia kahulunyo,
Kayu pontong Banda Badarun,
Bulakan batu Badaruik,
Galanggang koto Badamping,
Kabek Arek Karang Badagok ,
Tanek nan indak lalu aia,
rapek nan indak lalu angina

DT. MARUHUN SATI 83


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

,jo mufakat malalukannyo

Kabaruah ka Parit Panjang,


balerong budi ganto
suaro adaik jo limbago,
bukan limbago maso kini
tuangan dari Pagaruyung
satitiak tak namuah hilang
sabarih bapantang lupo,

kampuang tangah jo Mudiak sawah,


bukik Apik arang Hariamau
indak kapai ka pulang disinggahinyo ,
nan bapeggang arek babua mati
Kabek Arek Karang Badagok
bakato mangko baiyo,
bajalan mangko bamulah ,
bana disabuik mangko ka dapek ,
takok diawai mangko jadi,
sampai kini ba pakai juo

Urang padang mahanyuah banang,


dikumpa mako dilipek,
dilipek lalu dipatigo.
Kok dirantang namuahnyo panjang,
elok dikumpa nak nyo singkek,
singkek sakiro sapaguno.

Satantang kandak angku tadi


Adaik tarantang nan tabantang

DT. MARUHUN SATI 84


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Adaik banamo nasi gadang


Pambaok an Bako tu namonyo
Nasi kunik ba ayam singgang
Sabijo bareh di jarang
Sapatah doa dibaco
Naiak kalangkik tujuah pangakaik
Koq satitiak mintak di lauik kan
Sakapa mintak di gunung kan
Kan itu Bana katangah di angku

DT. MARUHUN SATI 85


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

K. MANJAPUIK MARAPULAI
Di tanang tanang di hati
Di agak sakiro2
Di bilang gala sapalan
Di caliak wakatu nan limo
Pihak di hari sahari kini
Antah kok hari ko nan elok
Antah kutiko ko nan baiak
Sadang wakatu bungo kambang
Anjuang balayia di musim nyo
Sawuah ta tagak angin tibo

Tagak dek langkah nan salangkah


Di awa kato nan sapatah
Langkah salangka jadi panjang
Kato sapatah jadi banyak
Dek jalan pasa nan batampuah
Dek kato bana nan basabuik

Lahia lah pituah mangatokan


KULLU BILADIN QIYAMU BILADAD

Satiok nagari mandirikan adaik


Adaik limbago rang barundiang
Adok adang batamu muko
Sa iyo niniak dengan mamak
Sasuai ibu dengan bapo

DT. MARUHUN SATI 86


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Ipa bisan karik baik


Cukuik sarato nan patuik2

Alah sudah batamu muko


Alah di timbang ilia jo mudiak
Alah di paukua pajangko kan
Alah ase batimba baliak
Pajang di agiah barueh
Katak di babari babuku

Dinan sakarang kini nangko


Di ukua padang dikarang janji
Ditakuak kayu di rabahkan
Janji di karang di tapati
Kok janjian baraso tibo
Koq bilangan baraso sampai
Sumbayang lah tibo di wakatunyo
Janjian lah tibo di kutikonyo

Anak anau kapalo koto


Sabalah ambiak ka lantai
Labiah nyo ka tahanan sasak
Sahari janji kami lah tibo
Mambaok adaik nan ba pakai
Pisuah niniak dengan mamak

Mako di tukuik carano nan panuah


Barisi cukuik kalangkapan
Ado siriah dengan pinang
Barisi sadah dengan gambia

DT. MARUHUN SATI 87


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Nan timbakau tabaok sato


Lahia nyo siriah jo pinang
Bathin nyo adaik jo pusako

Mako di suruah di sarayo lah ambo


Dek angku datuak……………………………
Kapado angku datuak…………….
Manapek I janji nan babuek
Manjapuik marapulai

Anak itiak anak angso


Anak anggang ateh baluka
Kaciak di bari namo
Koq gadang di bari gala
Nan bagala………….

Marapulai nan kami japuik


Mamanggang masak
Manjapuik tabao
Sarato nasi gadang
Sarato alaik pakaian
Sarato anak mudo
Sarato arak iriang
ma antakan si marapulai

di baok karumah si parampuan


di naiak kan ka ajuang palaminan
ka ateh rumah nan gadang
kahadapan niniak dengan mamak
sarato ibu dengan bapo

DT. MARUHUN SATI 88


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

cukuik jo alek nan rami ko

kok kandak mintak balaku


kok pintak mintak dibari

sairiang balam jo barabah


balam laliu barabah mandi
sa iriang salam dengan sambah
sambah lalu salam kumbali
sakian sambah dari kami

DT. MARUHUN SATI 89


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

L. PITARUAH MARAPULAI
Jokok diagak dikanang-kanang.- Ditimbang sahabih
patuik, manakua ambo kabumi, maningadah ambo
kalangik.—- Dek kito majilih-karapatan kini nangko, lah 4
ko-mah Adat nan bapakai.- Manolah 4 nan bapakai :
Partamu sambah-manyambah, kaduo baso jo basi, katigo
siriah jo pinang, cukuik kaampek minum-makan.—-
Satantang minum jo makan, iyolah bana kato urang: Elok
lenggang dihari paneh, maradeso diparuik kanyang, sinan
tabukak kiro-kiro… kok makan lah tibo dinan sadang, kok
minum lah tibo dinan sajuak.- kini, aiya baransua
Jadi darah, nasi barensuik jadi dagiang, syukur nikmat
pado Allah, puji di Sutan tatonggoknyo.—-
Sasuai bak undang Sutan juo, baa-lah bunyi Undangnyo :
“Kok batanyo kan iyo salapeh urak, kok barundiang
sasudah makan”.—- Mako, kinilah basuonyo mungkin jo
patuik, maso jo kutiko ambo kamatangahkan
parundiangan kabakeh silang nan bapangka.- Tembak ba-
alamat cancang balandaskan, ka St. Bandaro juo
muaronyo….
Apolah nan kamanjadi buah parundiangan ambo :
cancang kan duo sagaragai Stan, kapa nan duo
salabuahan.- Kok Adat alah tabatu-intan, kabawahnyo
takasiak bulan. – Syarak alah taujudulah, katehnyo
taambun-jantan…. Saukua hukum sasuai, sadundun Adat
jo Agamo, Adat kawi syaraklah lazim, undang manuruik
dibulakang.—-

DT. MARUHUN SATI 90


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Kini bakabek jo akad-nikah, babuhua-mati ijab kabul,


babuhua-sintak jo bagian, katangga raso tak mungkin,
antah kok Allah manggarakkan.—–
Mako tasalanggarolah nikah-kawin antaro si Herman bin
Mukhtar St. Maruhun, Suku Sikumbang dibawah payuang
Datuak Palindih; dengan Murniati binti Abdul Wahab
kamanakan Sutan Parmato, suku Jambak dikalupak Dt.
Rajo Ameh.—-
Satantang dek diri marapulai; karano biaso pulai
bapangkek naiak maninggikan ruweh jo buku, manusia
bapangkek turun maninggakan adat jo pusako; maso
keteknyo dibari Bapak namo, lah gadang diagiah mamak
gala, kini bagala : Sutan Kulipah… Tolong maimbaukan
dipasa nan rami, malewakan dilabuah nan golong.—-
Maliyek luruih batujuan, mamandang adat bajukalo; kok
luruih makanan tiliak, ballabeh manahan cubo, bantuak
dimakan siku-siku; bungka ganok manahan asah, hukum
adia manahan bandiang, kato bana manahan liyek,
banamo japuik jo anta, basambia ara jo iriang…. Arak-
iriang sapanjang jalan, dombak dombai sapanjang
labuah, aguang calemong jadi tapuang, sorak jo sorai jadi
bungo.- Salatuih badia-pusako, pusako Pangulu dinagari,
masuak kakorong kampuang Sutan…. Masuuak
kakorong-kampuang Sutan, kinilah duduak ateh rumah,
duduak diruang Rumah Gadang, dilingkungan niniak jo
mamaak, dimuko Ibu jo Bapo, sarato ipa denga bisan,
cukuik-sarato mudo matah.—-
Adopun kamudian dari pado itu, sapihak dek kamiko nan
datang; ado mamacik pitaruah jo amanah, alah tasuruah
tasarayo, dek mamak sabalah sinan; untuak mahanta-

DT. MARUHUN SATI 91


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

mairiangkan St. Kalipah, naik ka-ateh rumah-tanggonyo;


ko-mah lah tibo kami siko Stan, tibo sarato jo Adatnyo.-
Mahanta sampai kateh rumah, baulua-jawek amo jo
Sutan, batumpu-tapak samo Mamak.—–
Jokok diliyek simarapulai, dicaliak anak-daronyo; nan bak
parmato jo pangarang, bak cincin pulaang kajari.- Surang
ikan surang kulari, samo tapukek kaduonyo, surang bulan
surang mantari, samo caredek kaduonyo.—– Pandang-
pandang malah dek Sutan, dalea dikasua kabasaran,
dilingkuang andam baliak-balah, langkok sarato
pangiriangnyo, niniak mamak samo di dalam.- Mamakai
baju balah-buluah, siba batanti timba baliak, langan
bakatak banang-makauh, salo manyalo banang ameh.-
Bacawek bajambua-suto, bapandiang mangko bapilin,
takanak sakin-pangidam.- Lakek sarawa kipeh-duanggo,
baturap duo ditangah , elo maelo pisak turang, sajangka
pucuak rabuangnyo.—- Silaulah pulo anak-daro; Nan bak
padi siranik-jintan, paneh tibo dilingkuik-lingkuik, hujan
datang dikaka-kaka, sauleh haram kok diayam, lah
tandeh mangkodigaro.- disegehilah sianak-daro,
dilakekkan baju suto baralun, nan baukia bagajah-meno,
salendang kain kapunuik, abuaknyo katua-barkatua.-
Badapak subang dipipih, abuaknyo katua-barkatua.-
Badapak subang dipipih badariang galang ditangan,
buatan tukang jolong pandai, kilek-kumilek cahayonyo.—

Salimbak nan dari pado itu: Dimaso sakarang iko kini,
dimalam samalam nangko; nak kami latakanlah baban
nan baju-juang, dibaiyakan utang tapabuek; disampaikan
pasan nan babaok, padolah badan disesonyo.—- Yaitu:

DT. MARUHUN SATI 92


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Adok kadiri Tan Kalipah: Nyampang kok tumbuah tangah


rumah, kajadi Adat bijo-baiak, katungkek pamani jalan,
kakarih pamaga Adat, dalam adat baradat pulo …. Kok
elok ratak tangannyo, baolah manukuak jo manambah,
bao manyisik jo mambilai, — Kok elok ratak lidahnyo:
Kusuik baolah manyalasai, karuah baolah manjaniahi.-
Kamudiak nak sarantak galah, kailia nak sarangkuah
dayuang, bajalan samo mairiang, baiyua samo maisi.—-
Apun baa-to hanyo lai, salampih nan dari pado itu, ko-
mah jinihnyo marapulai Stan: Raso manetek niro pinang,
nan bak alu patah patigo, musim pabilo kabataruak.-
Nyato ibaraik padi salibu: Awak tumbuah musiim
talampau, urek bagantuang kajarami, rangkiang tinggi
nan dihadang… Mohon ditarimo dek mamak urang disiko,
iyo didalam tapak-tangan, diganggam adat jo Pusako.—-
Putiah kapeeh nak mancaliak Stan, putiah hati
bakaadaan, kaadaannyo: Kato bajawab gayuang
basambuik sambah bakumbalikan sakito sambah pado
angku………

DT. MARUHUN SATI 93


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

M. AQIQAH

Laiya jo batin saukuran


isi kulik umpamo labiah,
ganggam arek pagangan taguah,
tibolah lukih dilimbago.-

Jokok disulam disuji-suji


Bakilin sangkuik kain banta
Jokok dikanang dikaji kaji
Disabuik asa jo muasa
Takalo maso dahulunyo, kutiko alun barabalun, bunga
alun bijopun alun, niat tasimpan dalam hati, iyo dihati ibu
jo Bapo…
Nan jadi niat jo nasa dek balliau; dimintak sungguah pado
Allah, mamuhun pado illahi, kironyo dapeklah anak
katurunan, diwarih nan kamanjawek, pusako nan
kabatolong…..
Kok buliah anak laki-laki, ibaraik cincin dikalingking;
kapanjapuik dagang nan jauah, kapanyonsong panggilan
tibo, pambangkik batang tarandam, palawan onjak dunia
urang.- Kok buliah anak parampuan, kaibarat bungo
dilaman; limpapeh rumah nan gadang, sumarak anjuang
paranginan, acang-acang dalam nagari.—-

Mako tibolah maso kutikonyo, nan bak bida-bida urang


kini, bak andai-andai rang dahulu;
Ditabang batang talantak
Dikuduang sambilan jari

DT. MARUHUN SATI 94


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Barakaik do’a jo pamintak


Masonyo Allah kamambari
mako
Baruliahlah anak parampuan
Dari St. ………… duo Jo diri ………….
Hari akaik maso itu
Tujuah hari sabalaun Iko
Tapek nyo …………
, sari laiya sari banamo
Nan banamo ………..

DT. MARUHUN SATI 95


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

N. MACAM RANG SUMANDO.


YUS DT. PARPATIAH NAN SABATANG

1. Sumando Kacang Miang

Tasabuik sumando kacang miang


Manyeso di rumah gadang
Mangata ka ipa bisan
Banang tarantang di putuih nyo
Nan kusuik di enjo enjo
Aia taganang di rancahnyo
Nan karuah di kundak kundak
Awak sakandang tak sabaun
Jo mintuo tak namuah elok
Ba pambayan bamusuah bathin
Mamak rumah di upek juo
Jauah kan sifaik kacang miang
Sumando cilako tu Mamonyo
Tacacek Bana di nagari

2. Sumando langau hijau

Baa Kaka nyo langau hijau


Tabang Kahilia hinggo ka mudiak
Di siko katinabangan
Di Sinan Talua manateh
Baru tampak saik nan baru
Awak maraok kasubaliak

DT. MARUHUN SATI 96


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Itu sumando Rembang mato


Gilo kawin cah ba bini
Ba jando satiok suduik
Anak baserak bilang kampuang
Usah di pakai sifat nantun
Sifat tacemo di nagari

3. Sumando lapiak buruak

Tasabuik sumando lapiak buruak


Talangkah pasa biaso
Takirai indak mambaa
Masak lunyah Kiliran kaki
Awak tatap di lantai sajo
Gilo mauli anak bini
Nan bak ayam tajarek jangkia
Ibaraik kutu di rumah gadang
Dunsanak indak tasilau
Kamanakan haram ta bimbiang
Urang kampuang di baok lengah
Hiduik bagantuang ka Pusako
Baparam sajo di dalam biliak
Bali rokok mintak ka bini
Anak batambah banyak juo
Usah di tiru nan bak kian
Randah Bana martabat awak

4. Sumando niniak mamak

Ka lawan urang baiyo

DT. MARUHUN SATI 97


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Kusuik di baok manyalasai


Karuah di baok manjaniahi
Nan bak lampu di tangah rumah
Cahayonyo sampai ka halaman
Bendang nyo sampai ka subarang
Taranglah koto Jo nagari
Pandai2 jadi sumando
Kok kurang awak manukuak
Kok senteang awak mambilai
Sayangi nan banyak
Paliharo nan bapucuak
Sungguah2 ba tanam Mudo
Lambuak2 tanaman Tuo
Suko marambah manaruko
Nan ka buliah anak Wak juo
Nyampang tapakai nan baitu
Tuah lakek puji mandatang
Ajaran agamo ta amakan
Pituah adaik ta pakaikan

DT. MARUHUN SATI 98


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

O. PARAMPUAN MINANG

PEREMPUAN BARAU-BARAU
Ilia ota mudiak bagunjiang, mangecek asa tangango,
rundiang bunyi piluru, galaknyo badaram daram, ado
kalonyo dak tau ujuang jo pangka. Urang kanai tak diagak,
baa muncuang co rapak piuah. Ba kulialiak incek mato,
bajagangan urek lihia nyo, itu tabiat dak tapuji. Buruak
sipaik sumbang kurenah, cilako dek urang parampuan.
Kok dak sopan dipandang urang, Supel, Anggun, keibuan
feminim baso kini, bakatolah jo lunak lambuik, banyak
kan sengeng dari galak, sabuik sakadar nan paguno.
Barundiang usah barabuik-rabuik, mangecek baganti-
ganti, danga kan dulu tutua urang, lah tumbuah baru
disiang. Tapi kok indak paralu bana, rancak lah diam
antok sajo. Sabab dek lidah indak batulang, dek bibia
indak bapaga, banyak kecek banyak nan sasek, banyak
kato banyak nan lato.
PEREMPUAN LAYANG-LAYANG
Lah galik dek buruang layang-layang, alun tasingik
matoari, alun tantu ari ka siang, nyo bagageh kalua
sarang. Layok malayok di udaro, layang malayang ilia
mudiak, baradai maliuak liuak, bapacu gadang samo
gadang. Pueh mambumbuang masuak awan inyo
manukiak tajun randah. Semba suok lalah ka kida, alah
sanjo baru nyo pulang.
Ikolah lambang jo simbol parampuan nan suko kalua
rumah, hobi nyo bahura-hura, salapeh pulang sikola
batondan dulu masuak pasa. Cangang kian longok kamari

DT. MARUHUN SATI 99


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

caliak iko rabo nan itu tanyo harago ciek-ciek mambali


sauleh haram. Asah kan ado karamaian bia ba band atau
batandiang konon lo pulo ado konser nyo lah datang
labiah dulu. Otang-otang sanjo ka tibo bapusu di muluik
simpang, mahota bakarikiak-an, mejeng istilah di Betawi.
PEREMPUAN LAWAH-LAWAH
Kalau layang-layang suko malala, mako lawah-lawah jinak
di rumah. Satapak indak kalua, salangkah haram
baranjak, gilo tagak di janjang pintu, gilo mananti tamu
sasek inggok, dibuek sarang bakulindan, aluih bagatah
bajirumek, wujuiknyo jaruang bakambangkan, panahan
jarek di nan langang. Bantuak nyo cando ka mati,
malangkah taregek-egek, barek tandan sarik bakisa, tapi
niat salah pangana sumbang, paham jaek mungkasuik
buruak, sia nan lalu sia tapakiak, tiok nan singgah jadi
bangkai, disasok darah jo dagiang dicucuik sampai
kabanak, lah karabang ditinggakan nyo.
Kok tibo di manusia tasuo bakeh padusi, itulah gadih
pangeretan mato duitan istilah nyo. Muluik manih
dibuek-buek, ramah tamah bahajan-hajan, wujuik nyo
cari paratian nak tadayo urang ka awak, barulah ganduah
dilalukan, manyalang bakalalan, cah mambon cah
maminjam, barutang pantang mambaia, ditagiah urang
dimusuahi, diburuak kan sabalik kampuang, dipitnah
dipagunjiangkan, aib rasio dicukia-cukia, korban lah
urang nan manolong. Baitu juo di rumah tanggo kacio
rang gaek digaledah, saku suami dipareso, kok kunun
pacar tunangan nyo lah kariang cari cowok baru.
PEREMPUAN ANI-ANAI

DT. MARUHUN SATI 100


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Sipaik buruak di anai-anai, mudah tarambao jo rayuan,


gilo bagadang ati sajo, alun dijujai nyo lah galak, alun
digabik lah manuruik, indak dikana mularaik nyo. Cubo
paratikan elok-elok, ambiak iktibar jo tuladan, siang
tabanam dalam sauang, indak maliek matoari ari lah
malam baru kalua, dari jauah nampak cahayo lalu bakaja
dakek lampu, bamain basuko-suko, kurang ampia
batambah ampia, lah dakek baniak inggok, angek taraso
bakuliliang manyiga ka batang tubuah, tapi dek jarang
maliek cahayo disangko tabuak ka subaliak, kiro nyo api
nan tagagai, badan anguih sayok mambaro, tabangkai
jatuah kabawah. Dek rombongan nan baru tibo, lah nyato
maik balampaian marampak mati tabaka, bahondoh juo
masuak lampu bamain jo api nan taragang, akia nyo
sansaro pulo.
Itulah sipaik sio-sio nak, indak mancontoh bakuliliang,
sagan baguru dari alam, hati gadang nan baturuik kan,
dek sabab karano itu ijan tadayo jo kilek nyo, usua pareso
sudah-sudah, baok bapikia dalam-dalam, acok lah bana
kajadian nak, lupo diri lupo daratan, sanang nyo sajo nan
tabayang, lah kanai baru manyasa sasa nan tidak ado
guno. Sasuai bak bunyi pantun “kabalai pakan salido
mambali ikan jo tanggiri, tali buaian sadio nyo, kironyo
gantuangan badan diri”. Hati-hati dalam bagau nak,
ingek-ingek kalau bakawan apolai jo laki-laki, mancaliak
contoh ka nan sudah, liek cilako ka nan kalam, urang pai
jalan malenggang, awak tingga maratok nasib, tangguang
sandiri akibaiknyo, kalau padusi lah dapek malu, bak
payuang tagajai pasak, indak ka kambang-kambang lai
kucuik apolah kagunonyo. Malantailah sabalum luluih

DT. MARUHUN SATI 101


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

nak, mamakan dima lah abih, sudah kan dulu baru mulai,
itu lah amanah urg tuo.
PEREMPUAN RAMO-RAMO
Iko lah nan ka ditiru, dicontoh ditauladani lambang nak
gadih minang kabau. Awak elok bulu baminyak, sayok
babungo baliak balah, jinak bak raso ka tacakau, lia nyo
alah hurabi, urang lah mati galinggaman. Inggok nyo
basikua-sikua, tabang nyo bakawan kawan, bakutiko
mangko kalua, basamo baru nyo nampak, bamain bukan
sumbarang main, tapi bamain kahalai bungo, batandang
ka banang sari. Dek arif pandai batenggang haluih lunak
baok an badan, mangko daun pangarang tak tagoyang,
silaro indak nyo gugua tangkai nan mintak di inggoki baitu
budi ramo-ramo.
Kalau awak gadih babudi nak, bataratik di dalam rumah,
sopan santun kalau di lua, pandai basegeh jo badandan,
kama pai musti batantu, saizin buliah bajalan, jaleh
tujuan jo mungkasuik bukan malala dak karuan, bergaul
jo nan samo gadang, rapek-i nan tuo-tuo, cari nan
panjang pangalaman, dak batukuak tambah ilmu awak.
Jikok mambali kaparaluan, sasuaikan jo kabutuhan, ukua
tanago ekonomi, sapanjang tubuah bayang-bayang,
sabab malabiahi ancak-ancak mangurangi sio-sio,
jauahkan ongeh jo takabua. Tansano awak buruang pipik
nak, ulek daun ka jatah awak buah rumpuik bateh rasaki,
jan dicito makanan anggang, sok kato rang kota, pondik
kecek rang kampuang, overdosis istilah dokter badan kau
juo manangguangkan.

DT. MARUHUN SATI 102


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

P. URANG BA BUDI DIMINANGKABAU


TANDA-TANDA ORANG BERBUDI DI MINANGKABAU

1. MANGECEK BAHIKMAH
aratinyo bapikia apo nan patuik kadikatoan, tapi pantang
mangatoan,kecek lamak indak manggisai, kato boneh
mamaliharo, kok bana indak tabandiang, kok kareh indak
tasolang. jadi panawa dek rang banyak..

2. BAKATO INDAK SOMBONG


aratinyo kok roda sadang diateh, kok tampuak sadang
bagatah,sombong takabua bajauahan, sabab inyo sadar
jo Sunnatullah,bumi baputa jo sumbunyo, alam baputa jo
iradat. kini basah,bisuak kok kariang, nan diateh musti
kabawah,disinan rimah bapiliah juo…

3. MANOLONG INDAK RIYA


aratinyo suko baragiah basidakah, panyantun pado
nankurang, paibo bakeh sibansaik.kamambari karano
ALLAH, bukan maharok pambalasan apolai pujian dapek
sanjuang.konon mambangkik jo maamun..

4. BABANTAH INDAK BADANDAM


aratinyo kok tumbuah basilang kato, salisiah paham
dalam rapek,batuka paham samo gadang, inyo bamuko
manih juo. rundiang babateh jo bainggoan,dapek dirimbo
ilang disamak nan batin pantang kabaranggang..

DT. MARUHUN SATI 103


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

5. NYAMPANG SUSAH INDAK TAGAMANG


aratinyo nyampang cobaan nan manimpo,awak bansaik
panyakik ampia, dunsanak cando rang lain, nan sayang
lah jajok pulo, nan inyo baiman taguah.pantangnyo
maupek upek, manyasa manyada untuang, atau iduik
manyisiah nyisiah randah diri jo samo gadang, raso
minder kato rang kini.

6. DISAPO INDAK PANYINGGUANG


aratinyo kok ado nan banasehat, datang kritik dari kawan
tibo bandiangan dari kawan, urang sayang disangkok
jajok, kok talongsong inyo suruik, kok tadorong inyo
kumbali, rila jo maaf dipuhunkan..

7. BAGAUA INDAK PAMBINGIK


aratinyo mancaliak kawan nan sadang jatuah asok, kawan
nan sadang tagak tali, haram kok inyo raso bingik.syukur
taloncek dimuluiknyo, mambayang suko diparoman gilo
mamuji jo manyanjuang. babagi raso caro haluihnyo…

Samoga apo nan tatuang di pituah nangko manjadi


palajaran bagi kito basamo tarutamo bagi ambo pribadi.

DT. MARUHUN SATI 104


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

Q. BABASO
Tantang juadah nan katangah
adolah duo tigo palakaro ,
Partamo masak didapua,
Kaduo masak di makan
Katigo masak jo mufakat.
Adopun masak di dapua
tajarang di tungku batu tigo,
baselang kayu di bawah nyo
disinan apii mangkok iduik,
baro nan kajok-kajok jarang,
talambek kadang lambiak matah,
talampua kacau nyo lah ragu ,
kajadi nasi nyo lah sagan
pulang ka bareh nyo tak namuah,
Adopun masak dimakan,
disanduak nasi putiah kapua
di sanduak kapinggan batirawang,
nasii putiah tanak nyo kambang,
kambang nan bagai bijo limau,
di tangah awan magajuju ,
nago bajuak kiri kanan,
mairiang gulai duo tigo ,
rono kuniang baun nyo harum
nak bak bungo kambang saparak,
dimakan baguman-guman,
kuah sagiro jadi darah
nasi bagageh jadi dagiang,
Adopun masak jo mufakat
tabaun se awih lah lapeh,
tapandang paruik lah kanyang,
sungguah pun nasi balun kami sintuah,
barati lah kami makan basamo-
Sekian sambah di pulangkan baksamo

DT. MARUHUN SATI 105


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

DT. MARUHUN SATI 106


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

DT. MARUHUN SATI 107


BARAJA ALUA PASAMBAHAN

DT. MARUHUN SATI 108

Anda mungkin juga menyukai